فصل پنجم: تجزیه و تحلیل شغل در انت
اهداف رفتاری
- ۱٫تشریح الگوی محتوایی آنت
- ۲. توضیح الزامات شغل در الگوی أنت
- ٣. توضیح الزامات شاغل در الگوی أنت
- ۴. توضیح الزامات تجربی در الگوی أنت
- ۵. توضیح الزامات خاص شغل در الگوی أنت
- ۶ توضیح ویژگیهای شاغل در الگوی آنت
- ۷٫ توضیح ویژگیهای حرفه شغلی در الگوی آنت
مقدمه
شبکه اطلاعات شغلی جزء روشهای ترکیبی تجزیه تحلیل شغل دانسته شده است. علت این امر آن است که یک سری توصیفگرهای شغلی جام را دربر می گیرد. در سالهای اخیر نیاز به طراحی سیستمی که امکان استخراج اطلاعات مربوط به شغل را با کمترین مداخله و جهت دهی فراهم آورد، احساس می شد. سیستمی که به طن گسترده ای بتوان با به کارگیری شبکه جهانی اینترنت از آن استفاده کرد. اولین تصمیم مهم در ایجاد یک سیستم تجزیه و تحلیل شغل مبتنی بر شبکه اینترنت، تعیین نوع تجزیه و تحلیل شغل مورد استفاده و ساختار آن است.
الگویی که اخیرا به این منظور به کار رفته است الگوی محتوایی آیت است.
شبکه أنت توسط وزارت کار آمریکا به عنوان جایگزینی برای فرهنگ عناوین شغلی مطرح شده است و یک نظام جدید و جامع برای تجزیه و تحلیل شغل ارائه داده است که هدف از آن ارائه زبانی مشترک برای توصیف مشاغل تمامی سازمانها است ,.
این شبکه فواید متعددی دارد.
اول اینکه استفاده از این شبکه امکان توصیف شغل به روشهای متعدد (برای مثال روشهای مبتنی بر شغل و روشهای مبتنی بر شاغل) را فراهم می آورد.
دوم اینکه زبانی مشترک فراهم می آورد که می تواند برای مشاغل و سازمانهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد. اطلاعات مرتبط با شغل برای فهم مشاغل ضروری هستند.
برخی از موارد استفاده از تجزیه و تحلیل شغل نظیر برنامه های آموزشی، نیازمند فهم عمیق تری از دانش، مهارتها و تواناییهای خاص شغل هستند. تجزیه و تحلیل شغل پایه و اساسی برای توسعه و به کارگیری بسیاری از راهبردهای انتخاب پرسنل است.
گفته شد که آیت با زبانی طراحی شده است که همه کاربرانی که در جستجوی اطلاعات مربوط به مشاغل اند، بتوانند از آن استفاده کنند. بنابراین الگوی مناسبی است که برای تجزیه و تحلیل مشاغل متعدد سازمانهای بزرگ می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
زبان مشترک أنت امکان مقایسه میان مشاغل و میان سازمانها را فراهم می آورد. دوم اینکه انت ترکیبی از پژوهشهای مرتبط با تجزیه و تحلیل شغل است که بر مجموعه ای از دانشها و پژوهش هایی مبتنی است که در حوزه تجزیه و تحلیل شغل انجام شده اند. در نهایت اینکه الگوی محتوایی أنت به نحوی طراحی شده است که تحلیلگران متعدد بتوانند با اهداف متعدد و گوناگون به منظورهای مختلفی از آن استفاده کنند.
شبکه انت حجم بالایی از اطلاعات معنادار و قابل اتکا برای طیف وسیعی از مشاغل را دربر می گیرد. شبکه انت اطلاعات ارزشمندی را در اختیار قرار میدهد که میتوان از آنها برای پاسخگویی به طیف وسیعی از نیازهای مدیریت منابع انسانی، نظیر ایجاد کارراهه شغلی، توسعه استانداردهای مهارت شغلی، تعیین شرایط احراز شغل، و تعیین فرصتهای شغلی یا نیازهای آموزشی برای کارکنان استفاده کرد. علاوه بر آن می توان از اطلاعات موجود در این شبکه برای تهیه شرح شغلهای تفصیلی و گروه بندی مشاغل استفاده کرد.
پژوهشگران بر این باورند که می توان از شبکه آنت برای کسب اطلاعات مفید دیگری نظیر تعیین الزامات شغل، تخمینهای ارزشهای شغلی مورد نیاز برای طبقه بندی مشاغل، و پیوند دادن رفتارهای شغلی به دانشها، مهارتها و تواناییها استفاده کرد. چنین اطلاعاتی در ایجاد سیستمهای انتخاب کارکنان، سیستمهای جبران خدمات، و برنامه های آموزش کارکنان نیز ارزشمند خواهد بود
الگوی محتوایی انت
الگوی محتوایی أنت از شش طبقه اصلی تشکیل شده است که شغل و شاغل را توصیف می کنند. این طبقات شامل:
- ۱) ویژگیهای شاغل، که به توانایی ها، علائق حرفه ای، ارزشهای کاری و سبکهای کاری اشاره می کند؛
- ۲) الزامات شاغل که از طریق تحصیلات و تجربه ایجاد می شوند و شامل دانش، مهارت و تحصیلات هستند؛
- ۳) الزامات تجربه که به تجربه های ساختارمند و غیر ساختارمندی نظیر آموزش، تجربه و گواهینامه هایی که منجر به تسهیل عملکرد می شوند، اشاره می کند؛
- ۴) الزامات شغل که در رابطه با توصیف شغل است و تدوین فعالیتهای عمومی شغل و زمینه سازمانی و شغلی را در برمی گیرد؛
- ۵) الزامات خاص شغل که نسبت به الزامات مرتبط با شغل اطلاعات خاصتری در اختیار قرار میدهند و وظایف و مسئولیتها، دانش تخصصی شغل، مهارتهای شغلی و ماشینها و ابزار و تجهیزات مورد نیاز برای انجام شغل را دربرمی گیرد
- ۶) ویژگیهای حرفه شغلی که دیدگاه وسیع تری از اطلاعات بازار کار را ارائه می کند. در ادامه این شش دسته اصلی به طور تفصیلی مورد بحث قرار می گیرند. شکل ۱ – ۵ الگوی محتوایی أنت را نشان میدهد.
الزامات شاغل
الزامات شاغل با ویژگیهای شخصی که از طریق تجربه به دست می آید و می تواند در انجام تعداد زیادی از وظایف مفید واقع شود در ارتباط است.
الزامات شاغل به مهارتهای اساسی و میان وظیفه ای؛ دانش؛ و تحصیلات، آموزش و تجربه تقسیم میشود و نمونه هایی از آنها در جدول ۵-۱ نشان داده شده است.
مهارتهای اساسی و میان وظیفه ای. مهارتهای اساسی و میان وظیفه ای به افراد در کسب دانش شغلی خاص کمک می کنند. اینگونه مهارتها همچنین قابلیت هایی هستند که به افراد در گسترش فعالیتهای کاری متعدد کمک می کنند.
دانش. دانش به معنای برخورداری از اطلاعات مرتبط با رشته یا حوزه معینی نظیر هنر یا موسیقی است. برخورداری از دانش تخصصی در حوزهای خاص، برای بسیاری از مشاغل ضروری است.
تحصیلات. برخی مشاغل مستلزم تحصیلات دانشگاهی بالایی هستند در حالی که در مورد برخی دیگر، این امر ضرورت ندارد. تحصیلات می تواند منجر به کسب مهارتهای اساسی و دانش میان وظیفه ای شود. انتظار می رود افراد با تحصیلات دانشگاهی بالاتر، عملکرد بالاتری داشته باشند
الزامات تجربه
الزامات تجربه دربرگیرنده آموزشهای تخصصی شغلی، تجربه کاری و گواهینامه های تخصصی است. الزامات تجربه را می توان با تحصیلات مقایسه کرد.
تحصیلات به فعالیتهای توسعه ای عمومی اشاره دارد که قابلیت هایی را به بار می آورد که برای طیف گسترده ای از وظایف قابل استفاده است. استفاده از آموزش حین خدمت و تجربه معمولا به مشاغل و وظایف خاص تری محدود می شود.
تجربه کاری بر حسب مدت زمان تصدی یک جایگاه شغلی در نظر گرفته می شود.
مجوزها و گواهینامه هایی که به کارکنان داده می شوند، دال بر شایستگی آنان برای انجام وظایفی معین هستند.
در ستون سوم جدول ۵-۱، به الزامات تجربه پرداخته شده است.
ویژگی های شاغل
ویژگیهای شاغل، با ویژگیهای فردی بادوام که افراد برای انجام موفقیت آمیز شغل به آنها نیازمندند، سر و کار دارد. این ویژگیها، در أنت، به سه دسته تواناییها، علائق حرفه ای و ارزشهای کاری و سبکهای کاری تقسیم شده اند.
تواناییها. به معنای قابلیتهای بادوامی است که به آن اندازه که می توان دانش و مهارتهای اساسی را به واسطه تجربه به دست آورد، به تجربه وابسته نیستند.
ارزشهای کاری و علائق حرفه ای. این توصیفگرها، به توانایی فرد برای انجام شغل در رابطه با این مساله است که آیا فرد شغل را انجام خواهد داد یانه؟ چه چیزی برای او جالب خواهد بود؟ چه چیزهایی منجر به رضایت و خشنودی او خواهد شد؟ پاسخ به چنین سؤالهایی به تناسب شاغل با شغل کمک خواهد کرد.
سبکهای کاری نیز به ویژگیهای بادوام شاغلان اشاره دارند و تا حدی شبیه به تواناییها هستند. هرچند تواناییها با عملکرد حداکثری سر و کار دارند، سبکهای کاری و شخصیت مرتبطند.
میان سبکهای کاری و علائق حرفه ای و ارزشهای کاری تا حدی همپوشانی وجود دارد. ساده ترین راه برای تشخیص این دو آن است که علائق حرفه ای و ارزشهای کاری به عنوان منشا خشنودی مربوط به کار در نظر گرفته شوند و سبکهای کاری به عنوان انواع رفتارهای عادی که در انجام کار ابراز می شوند مد نظر قرار داده شوند.
مثالهایی از ویژگیهای مذکور، در جدول ۵-۲ نشان داده شده اند.
الزامات شغل
در کلیه طبقات الگوی محتوایی أنت که تاکنون بحث شدند (الزامات شاغل، الزامات تجربه و ویژگیهای شاغل) به جنبه شاغل محور تجزیه و تحلیل شغل پرداخته شد. اما الزامات شعل با جنبه شغل محور تجزیه و تحلیل شغل در ارتباط است. در الگوی محتوایی انت. الزامات در سه دسته فعالیتهای عمومی شغل، زمینه کاری و زمینه سازمانی طبقه بندی شده اند.
فعالیتهای عمومی شغل. فعالیتهای عمومی شغل، به معنای وظایفی هستند که در سطح وسیعی کاربرد دارند و می توانند برای مشاغل متعددی به کار گرفته شوند.
زمینه شغلی. زمینه شغلی در رابطه با شرایطی است که کار باید تحت آن انجام شود. برای مثال کار کردن با افراد ناراضی یکی از توصیفگرهای زمینه شغلی است که می تواند در مورد شغلی مثل نگهبان زندان که با اهانتهای زندانیان مواجه می شود، مصداق داشته باشد.
زمینه سازمانی. زمینه سازمانی به طور آزمایشی در الگوی محتوایی آنت مطرح شده است و در شبکه فرهنگ عناوین شغلی به آن پرداخته نشده بود. بسیاری از توصیفگرهای زمینه سازمانی، از مطالعاتی که در زمینه سازمانهای با عملکرد بالا انجام گرفته است، نشئی گرفته است. ایده اساسی آن است که بسیاری از ویژگیهای سازمان می توانند بر نحوه انجام شغل تأثیر بگذارند. برای مثال چنانچه تعداد سلسله مراتب سازمانی کم باشد، به کارکنان استقلال بیشتری در تصمیم گیریها داده میشود
مثالهایی از هر کدام از ویژگیهای مذکور، در جدول ۵-۳ نشان داده شده اند.
الزامات خاص شغل و ویژگیهای حرفه شغلی
وظایف خاص شغل، منجر به تمیز دادن شغلی از شغل دیگر می شود. هر چند أنت، داده هایی پیرامون وظایف خاص شغل را هم در بر می گیرد، اما برای هر شغلی، تعداد وظایف محدودی ذکر شده است (حدود ۱۰ وظیفه). برای تحق اهدافی چون طراحی برنامه های آموزشی لازم است اطلاعات مفصل تری درباره وظایف جمع آوری شود. اما وظایفی که برای هر شغل در آنت مطرح شده اند، می تواند نقطه آغاز خوبی برای آن باشد که کاربران بتوانند وظایف شغل خود را استخراج کنند. الزامات خاص شغل مشابه همان چیزی است که در فرهنگ عناوین شغلی و تحلیل شغل کارکردی مطرح شده است.
در آنت، مستقیما ویژگیهای حرفه شغلی ذکر نشده اند، بلکه با استفاده از این سایت می توان به سایر پایگاههای اطلاعاتی که اطلاعات مرتبط با ویژگیهای حرفه شغلی را دربرمی گیرند، متصل شد.
توصیفگرهای این گروه شامل اطلاعات بازار کار، دورنمای شغل و حقوق و دستمزد هستند. چنین اطلاعاتی برای برنامه های آموزشی و آموزشهای توجیهی مفید هستند. طراحی أنت با نوآوری بسیاری همراه بوده است و می توان با استفاده از رایانه و اینترنت به سایت www . onetcenter . org متصل و از اطلاعات آن بهره مند شد.
این سایت به گونه ای طراحی شده است که هم متولیان مشاغل و هم تحلیلگران حرفه ای شغل می توانند از آن استفاده کنند. البته لازم به ذکر است که جمع آوری و به روزسازی اطلاعات این شبکه دشوار و پرهزینه است.
نحوه استفاده از آنت در تجزیه و تحلیل مشاغل
تلاشهایی که در گذشته برای تجزیه و تحلیل شغل صورت گرفته است، بیشتر بر روش هایی مبتنی است که بتوان با استفاده از آنها اطلاعاتی راجع به وظایف شغلی کسب کرد و برای استخراج اطلاعات شغلی، از مصاحبه با متصدیان مشاغل و سرپرستان آنان استفاده شده است. در جلسات مربوط به تجزیه و تحلیل شغل، مصاحبه کننده مسئولیت غربال اطلاعات مرتبط با شغل از گروههای کانونی را بر عهده دارد.
مصاحبه ها ممکن است کاملا غیر ساختار یافته باشند یا با یک سؤال کلی نظیر آنکه به طور کلی چه کاری را در این شغل انجام می دهید آغاز شود.
مصاحبه گر باید اطمینان حاصل کند که اطلاعاتی که از گروه های کانونی به دست می آید معنادار و مرتبط با شغل هستند. ضمن اینکه اطلاعاتی که در نتیجه مصاحبه های غیر ساختار یافته به دست می آیند، چندان سازمان یافته نیستند و مرتب کردن آنها دشوار و زمانبر است.
در نهایت اینکه در مصاحبه های مختلفی که با گروه های کانونی مختلف صورت می پذیرد، باید اطمینان حاصل شود کلیه جنبه های شغل پوشش داده شده اند و در این راستا باید به وقت و هزینه ای که از سازمان و از گروه های کانونی گرفته می شود، توجه شود.
برای اینکه اطلاعات با استفاده از یک روش مبتنی بر شبکه به نحو مناسبی توزیع شوند، لازم است روش مناسبی برای غربال اطلاعات به کار گرفته شود. یعنی اطلاعاتی که با استفاده از شبکه در اختیار کمیته خبرگان قرار می گیرد، از همان ساختاری برخوردار باشد که توسط تحلیلگر شغل در جلسات تحلیل شغل ارائه میشود.
مامفرد و همکارانش برای ساختاردهی جلسات تجزیه و تحلیل شغل، فعالیتهای عمومی شغل را مد نظر قرار داده اند. فعالیتهای عمومی شغل به عنوان مجموعه ای از فعالیتها/ رفتارهای مربوط به شغل که پایه و اساس کارکردهای عمده کار به حساب می آیند تعریف می شود.
این فعالیتها به طور گسترده و عمومی در نظر گرفته شده اند و طیف وسیعی از فعالیتهای شغلی را در برمی گیرند، بنابراین برای بسیاری از مشاغل قابل استفاده هستند. در انت، ۴۲ فعالیت عمومی شغل در نظر گرفته شده است که در جدول ۵-۴ نشان داده شده است.
جدول ۵-. فعالیتهای عمومی شغل در انت
در استفاده از فعالیتهای عمومی شغل مطرح شده در انت،
ابتدا از کمیته خبرگان خواسته می شود آن دسته از فعالیتهای عمومی شغل را که به شغلشان مرتبط است انتخاب کنند. با توجه به آنکه فهرست فعالیتهای عمومی شغل برای طیف وسیعی از مشاغل قابل استفاده است، همه این فعالیتها در مورد یک شغل مصداق نخواهند داشت.
پس از آنکه کمیته خبرگان بر سر فعالیتهای عمومی لازم برای یک شغل به توافق رسیدند، از آنان خواسته می شود وظایف مرتبط با هر کدام از فعالیتهای شغلی منتخب را بیان کنند. فعالیتهای عمومی شغل چهار چوبی را برای جلسات تحلیل شغل مهیا می کنند که در غالب آن، اعضاء کمیته خبرگان می توانند به سؤال های خاص تری پاسخ دهند.
برای مثال به جای آنکه از افراد خواسته شود هر آنچه را که در شغلشان انجام میدهند بیان کنند، از آنان خواسته می شود درباره آن دسته از وظایفی که به بازرسی تجهیزات مرتبط هستند توضیح دهند.
فرایند کلی تجزیه و تحلیل شغل در شکل ۵-۲ نشان داده شده است.
شبکه انت و پرسشنامه تحلیل پست
در فصل چهارم گفته شد که پرسشنامه تحلیل پست یک ابزار کمی برای تحلیل شغل و نوع شاغل محور است که یکسری اطلاعات رفتاری و زمینه ای درباره شغل فراهم می آورد.
این پرسشنامه سنجهای استاندارد برای رفتارهای مرتبط با شغل است و می تواند برای تحلیل طیف گسترده ای از مشاغل برحسب عناصری که در مورد کلیه مشاغل مشترک هستند، مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به اینکه پرسشنامه تحلیل پست شاغل محور است و بر وظایف خاص مرتبط با یک شغل خاص مبتنی نیست، مؤلفه ها و ابعاد پرسشنامه تحلیل پست برای طیف گسترده ای از مشاغل، قابل استفاده هستند. حوزه های معینی از شبکه أنت به ویژه فعالیتهای عمومی شغل، به همین نحو طراحی شده اند و بر عناصر شغل و ویژگیهای شاغل در طیف گسترده ای از مشاغل تأکید می کنند.
پرسشنامه تحلیل پست، اطلاعاتی پیرامون عناصر یا ابعادی که مشخص کننده یک شغل معین هستند ارائه می کند و همچنین ویژگیهای لازم برای بروز رفتارهای مورد نیاز جهت انجام یک شغل را مشخص می کند. این ویژگیها مشتمل بر تواناییهای شناختی (نظیر درک کلامی)، تواناییهای ادراکی (برای مثال ادراک از نوع بصری)، مهارتهای فکری- حرکتی (نظیر مهارت در انجام کار یدی)، علائق (نظیر برقراری ارتباط با افراد) و خلق و خو (نظیر همدلی) است. برای سهولت مقایسه بین پرسشنامه تحلیل پست و فعالیتهای عمومی شغل شبکه انت، در جدول ۵-۵ ابعاد پرسشنامه تحلیل پست و در جدول ۵-۶ پرسشنامه دانش، مهارت، توانایی در الگوی أنت نشان داده شده است.
در ادامه، سؤالهای مهم در الگوی أنت به گونه ای که بتوان از آن در سازمانها و شرکتها استفاده کرد، اورده نشده است. برای سهولت کار طیف ۵ گزینه ای مورد استفاده قرار گرفته است.
جدول ۵-۶. پرسشنامه دانش، مهارت و توانایی در الگوى أنت
هدف از این فصل این بود که مفاهیم الگوی ایت به صورت کاربردی و عملی با رویکرد ساده برای استفاده کارکنان منابع انسانی سازمانها مورد بحث قرار گیرد. این روش تجزیه و تحلیل شغل، اطلاعات بسیار مناسبی را در اختیار سازمانها قرار می دهد.
مفاهیم و واژه های کلیدی فصل
- الزامات تجربه
- آموزش
- گواهینامه
- الزامات شغل
- زمینه کاری
- زمینه سازمانی
- مهارتهای پایه مهارتهای بین وظیفه ای
- تواناییها
- سبکهای کاری
- الگوی أنت
- الزامات خاص شغل
- وظایف و مسئولیتها
- دورنمای شغل
- ویژگیهای حرفه شغلی اطلاعات بازار کار
- اطلاعات بازار کار
- فعالیتهای عمومی شغل
- الزامات شاغل
- ویژگیهای شاغل
- علائق حرفه ای و ارزشهای کاری
- دانش و مهارتهای شغلی
- ماشین آلات، ابزار و تجهیزات
- حقوق و دستمزد
سؤالهای فصل
- ۱٫الزامات شغل در الگوی أنت را تشریح دهید.
- ٢. الزامات تجربه در الگوی آنت چه کمکی به منابع انسانی سازمانها می کند؟
- ٣. چگونه میتوان از فعالیتهای عمومی شغل در ارزشیابی شغل استفاده کرد؟
- ۴. اطلاعات بازار کار را چگونه می توان با اطلاعات الگوى أنت ترکیب کرد؟
- ۵. الزامات شاغل در الگوی أنت چیست؟ و الزامات خاص شغل در الگوی أنت را توضیح دهید.
- ۷. ویژگیهای شاغل در الگوی آنت را توضیح دهید.
- ۸ ویژگیهای حرفه شغلی در الگوی آنت را توضیح دهید.
- ۹. نحوه استفاده از آنت در تجزیه و تحلیل مشاغل را شرح دهید.
- ۱۰. شبکه أنت و پرسشنامه تحلیل پست را مقایسه کنید.
- ۱۱. سیر تکاملی الگوی آنت را تحلیل کنید.
- ۱۲. الگوی آنت را با تجزیه و تحلیل شغل کار کردی مقایسه کنید.
بدون دیدگاه