مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان ارومیه ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

صنایع غذایی
صنایع تبدیلی و تکمیلی
باغداری
دامداری
زراعت
صنعت
طیور
خدمات
صنایع دستی
شیلات

· صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فراوری محصولات کشاورزی مهم ترین روش برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به درآمد های نفتی و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی است. ایجاد صنایع غذایی، علاوه بر اشتغالزایی، باعث ارتقای سطح درآمد ارزی می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد امکان ممکن می‌کند.

تولید محصولات مشتقی از گوشت‌های فرآوری شده، در هر زمانی سوددهی دارد و از شغل‌های آزاد پردرآمد محسوب می‌شود. در بین فراورده های عمل آوری شده از گوشت، سوسیس و کالباس به دلیل آماده سازی سریع و همچنین طعم و مزه مطلوب، مصرف بیشتری دارد. برای حفظ این جایگاه و افزایش تقاضای این محصولات، علاوه بر انتخاب روش های مناسب تولید و فراوری، باید به نوع و شکل بسته بندی آنها نیز توجه نمود. با توجه به بررسی های انجام شده و طبق لیست مزیت سنجی، تولید گوشت قرمز در شهرستان ارومیه به اندازه ایجاد یک واحد برای فراوری آن شامل تولید سوسیس و کالباس است[1]؛ بنابراین ایجاد چنین واحدی، ارزش افزوده زیادی را به همراه خواهد داشت.

فرآوری گياهان دارويي، علاوه بر ارزش افزوده، نياز به سرمايه‌گذاري زيادي نداشته و مي‌تواند نقش مهمي در کارآفرینی داشته باشد. یکی از فرآوری‌های گیاهان دارویی تولید عرقیات است. تولید عرقیات دارای تکنولوژی و دانش فنی پیچیده ای نمی باشد و با توجه به ظرفیت بالای تولید گیاهان دارویی در شهرستان ارومیه و همچنین صادرات این محصولات به کشورهای دیگر، می توان با سرمایه‌ای اندک به این کسب و کار مشغول شد. خشک کردن و بسته‌بندی نیز از دیگر فرآوری‌های گیاهان دارویی است که می‌توان با فعالیت در آن‌ها به سود رسید

با توجه به اینکه سیب عمده محصول باغی در این شهرستان است، فراوی آن شامل تهیه کمپوت سیب، مربا، آبمیوه، چیپس میوه، ژله، کنسانتره و …، می‌تواند سودآور باشد. البته لازم به ذکر است کارخانه هایی مانند ساندیس و پاکدیس در این زمینه فعال هستند؛ اما این شهرستان همچنان زمینه های توسعه را دارد و می‌توان از ظرفیت های ان استفاده کرد.[2] همچنین شرط موفقیت، توانایی رقابت با کارخانه‌های موجود است. وجود باغات گیلاس به خصوص در روستاهایی که آب شیرین دارند، مانند منطقه کهریز، فراوری این محصول را ایجاب می‌کند. علاوه بر گیلاس، فراوری سایر میوه های باغی و تولید محصولاتی مانند چیپس میوه و آبمیوه و سایر فراورده‌ها مانند مربا، کمپوت، کنسانتره، لواشک و… سوددهی خوبی را به همراه خواهند داشت که در اولویت های بعدی قرار می‌گیرند.[3] خشک کردن میوه‌جات، یکی از روش‌هاي جلوگیري از فساد میکروبی آن‌ها است. در این روش، در اثر کاهش میزان رطوبت، امکان فساد میکروبی بسیار کم شده و سرعت دیگر واکنش‌هاي مضر نیز، به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد. خشک کردن، ضمن اینکه روي محصول اثر حفاظتی دارد، وزن و حجم آن را نیز به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد، در نتیجه از هزینه‌های حمل و نقل و ذخیره‌سازي نیز می‌کاهد. با توجه به اینکه بخشی از بازار میوه خشک ایران، سهم محصولات وارداتی است، با تولید مشابه داخلی این میوه‌ها (از نظر نوع و کیفیت)، می‌توان مانع واردات و خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور شد. همچنین نیاز بیش از حد برخی از کشورها به این گونه محصولات (به دلیل شرایط ویژه اقلیمی آن‌ها، هزینه بالای حمل و نقل سبزیجات و میوه‌های تازه و محدود بودن زمان نگه‌داری آن‌ها)، فرصت مناسبی برای رونق تولید و صادرات چیپس میوه فراهم آورده است.

نقل مهم‌ترین سوغات ارومیه است که در انواع بیدمشکی، گردویی، زعفرانی، پسته‌ای و بادامی عرضه می‌شود. با این حال نقل بیدمشک معروف‌ترین نوع نقل در ارومیه است[4]. طبق لیست مزیت سنجی، تهیه و بسته بندی نقل و آب نبات نیز به دلیل کشت بیدمشک در این شهرستان صرفه اقتصادی دارد؛ زیرا سوغات این شهرستان است و بازار مصرف خوبی دارد.

آجیل و خشکبار از موارد مصرفی خانوارها است که سال‌ها مورد استفاده عموم قرار گرفته و گاهی حتی در بازار جهانی و صادرات جایگاه خاصی دارند. با توجه به اینکه در این شهرستان کاشت گردو، بادام وپسته وجود دارد، سرمایه گذاری در این زمینه موفق خواهد بود؛ زیرا این محصولات نه تنها صادرات دارند، بلکه در بازار های داخلی نیز تقاضا و ارزش افزوده آنها زیاد است.

مصرف سرانه آبزیان در بین مردم بسیار کم است. در صورتی‌که مصرف گوشت سفید در مقایسه با گوشت قرمز از سلامت بالاتری برخوردار است و برطبق آخرین یافته های محققین علوم تغذیه و پزشکی مصرف صحیح آبزیان از بروز بسیاری از بیماریها جلوگیری می کند؛ بنابراین تنها راه افزایش مصرف آبزیان، علاوه‌بر برگزاری برنامه های آموزشی، تولید غذاهای دریایی آماده‌ی مصرف نظیر انواع برگر ماهی و ناگت، میگو برگر و… و ترویج مصرف آن ها بین گروه های مختلف مصرف کننده است؛ لذا ایجاد چنین صنایعی به دلیل وجود مواد اولیه آنها در شهرستان ارومیه، توجیه اقتصادی دارد.

طبق لیست مزیت سنجی، تهیه نان نیز از دیگر مواردی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد. لازم به ذکر است که نان هایی مانند ارده، تنور چره، یاغلی چره و تاواچره از جمله سوغات این شهرستان هستند که طرفداران زیادی دارند[5].

در انتها می‌توان به مزیت تولید لبنیات و به خصوص پنیر اشاره کرد. البته در حال حاضر تولید لبنیات به وسیله کارخانه پگاه صورت می‌گیرد. این کارخانه، شیر مورد نیاز خود را از اشنویه، ارومیه و سلماس تهیه می‌کند؛ لذا مردم شهرستان می‌توانند با استفاده از مازاد شیر تولید شده، لبنیات و به خصوص پنیر را به صورت سنتی تهیه کرده و به بازار ارائه کنند[6]. البته شرط موفقیت، توانایی رقابت با کارخانه موجود است.

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود تنوع تولید محصولات کشاورزی، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه مقداری از آن در مراحل کاشت، داشت و برداشت به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد؛ اما مصرف آن‌ها در طی سال صورت می‌پذیرد. لذا صنایع تبدیلی می‌تواند زمان استفاده را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات می‌گردد.

در حال حاضر تولید کود در این شهرستان وجود دارد؛ اما به دلیل رونق دامداری و کشاورزی، تولید کمپوست قابلیت گسترش را داشته و می‌توان در این زمینه فعالیت کرد.[7] تولید و بسته بندی کمپوست (افزودن کود شیمیایی به کود حیوانی) هم از کسب و کار های خوبی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد؛ زیرا در این شهرستان کشاورزی و دامداری به حد مطلوبی انجام می‌شود؛ لذا مشکلی در خصوص تولید و بازار مصرف این مورد وجود ندارد. كود حيواني علاوه بر تأمين قسمتي از نياز غذایي محصول، ساختمان فيزيكي خاك را بهبود بخشيده تا ريشه محصول بهتر بتواند تنفس كند و فضاي بهتري را برای رشد و گسترش ريشه در اختيار داشته باشد؛ بنابراین طرفداران زیادی مخصوصا در بین باغداران دارد.

خوراک دام از جمله واردات این شهرستان است که پتانسیل های تولید آن در شهرستان وجود دارد و می‌توان در این زمینه فعالیت کرد.[8] با اجرای پروژه های صنعتی که از ضایعات کشاورزی و… خوراک دام تولید شود، هم غذای مورد نیاز دام‌ها تأمین می شود و شهرستان را به خودکفایی سوق می دهد و هم استفاده از مواد اولیه ارزانتر در تولید این محصول سبب خواهد شد تا قیمت تمام شده آن پایین تر و در نتیجه قیمت فروش آن نیز پایین باشد. تولید خوراک دام می تواند زمینه اشتغال خوبی را به طور مستقیم و غیر مستقیم برای افراد ایجاد کند.

با توجه به اینکه دامداری در این شهرستان در سطح قابل توجهی انجام می‌شود، بسته بندی گوشت قرمز از جمله مزیت های سودآور خواهد بود.[9] یکی از روش‌های تازه ماندن گوشت، بسته‌بندی مناسب است. بسته بندی باید به گونه‌ای باشد که گوشت را در مقابل نفوذ طعم، بو، رنگ و سایر عوامل خارجی محافظت کرده و از خشک شدن و تبخیر سطحی جلوگیری کند. همچنین بسته بندی باید خواص حسی و ظاهری و سایر ویژگی‌های گوشت را حفظ و همچنین گوشت را در برابر آلودگی های میکروبی و سایر آلودگی ها نگهداری کند.

طبق لیست مزیت سنجی و بررسی های صورت گرفته، با توجه به گستردگی زنبورداری در شهرستان ارومیه، بسته بندی عسل یکی از مزیت هایی است که سوددهی قابل توجهی خواهد داشت. ویژگی مهم عسل آن است که این ماده طبیعی به دلیل نداشتن آب، به شرط دوری از رطوبت، در مدت طولانی فاسد نمی‌شود. این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد که بیش از ۶۰ درجه حرارت ببیند. البته برای حفظ قدرت ضد میکروبی عسل باید آن را در مکانی تاریک و یا در ظرف شیشه ای مات یا تیره خارج از یخچال نگه داشت. نگهداری عسل در ظروف فلزی برای مدت طولانی مناسب نیست. بدین منظور امروزه بسته بندی عسل به شکل های جذاب، خلاقانه و مناسب جهت نگهداری رو به افزایش است. بسته‌بندی های شکیل، باعث جذب بیشتر مشتری و همچنن تسهیل در حمل و نقل عسل می‌شود؛ لذا کار کردن در حوزه بسته بندی عسل تولیدی شهرستان علاوه بر سودآوری باعث ایجاد اشتغال پایدار می‌شود البت در این زمینه لازم به ذکر است که تولید کندو نیز ظرفیت های لازم برای توسعه را دارد که در اولویت های بعدی قرار می‌گیرد.

طبق لیست مزیت سنجی، بسته بندی فراورده های انگور مانند شیره انگور و مویز نیز گزینه شغلی مناسبی برای سرمایه گذاری است.

تنوع تولید محصولات باغی نیز ایجاد واحدی برای بسته بندی و سورت میوه را ایجاب می‌کند. هدف از سورتینگ میوه، دسته بندی و درجه بندی انواع میوه بر اساس سایز و کیفیت است؛ به طوری که بتوان محصول نهایی را به صورت یک دست و یک اندازه در بسته بندی های مختلف در بازار ارائه نمود و مشتری نهایی در طول زمان از یکنواختی خرید خود با برند مورد نظر مطمئن باشد. بسته بندی نهایی میوه و سبزی پس از عملیات سورتینگ به منظور جابجایی آسان و همچنین حفاظت از محصول نهایی سورتینگ شده صورت می گیرد. از ویژگی های بسته بندی مناسب میوه، می‌توان به عدم استفاده از مواد مضر و شیمیایی در ساختار بسته بندی، سهولت فریز کردن و نگهداری در سردخانه، قابلیت حمل و نقل مناسب، پاسخگویی به نیازهای نهایی بازار به طوری که در وزن ها و بسته های مختلف، همه سلیقه ها را در بر بگیرد، استحکام فیزیکی مناسب بسته بندی به خصوص در صورت سورتینگ صادراتی میوه و سبزیجات ، پالت سازی و جایگذاری صحیح کارتن ها درون پالت است. همچنین بسته بندی باید به گونه ای باشد که درون بسته و محصول سورتینگ شده کاملا مشخص باشد.

در سال های اخیر با افزایش آگاهی مردم نسبت به مواد غذایی و توجه بیشتر آن‌ها به سلامت و نقش مواد غذایی مفید، مصرف گوشت ماهی از جایگاه ویژه ای نزد مردم برخوردار شده و مصرف آن افزایش چشمگیری پیدا کرده است. ماهی یکی از محصولاتی است که خیلی سریع فاسد می‌شود؛ بنابراین استفاده از روش های بسته بندی مناسب بسیار ضروری است. طبق بررسی‌های انجام‌شده بسته بندی ماهیان پرورشی در شهرستان ارومیه صرفه اقتصادی دارد؛ زیرا تولیدات ماهی بیش از نیاز شهرستان است.

با افزایش جمعیت، رشد تکنولوژی و افزایش سطح استانداردهای زندگی در جوامع امروزی، مصرف محصولات با محتوای بسته بندی های کوچک افزایش یافته است. جامعه مصرفی نیازمند محصولاتی با سایزها و بسته بندی های متفاوت بوده و اهمیت صنعت بسته بندی به تدریج برای بنگاه ها و برنامه ریزان اقتصادی در حال آشکار شدن است. در بیشتر موارد شاهد هستیم که محصولات با بسته بندی های نامناسب در بازار عرضه شده یا به صورت فله ای و با قیمت های ناچیز به بازرگانان خارجی فروخته می‌شوند. این محصولات بعد از انتقال به خارج و انجام بسته بندی های مناسب بر روی آنان، با ارزش افزوده بالا و با قیمت های چند برابری و به اسم و برند همان کشورها به بازار کشورهای دیگر عرضه می شوند و این کار ضمن برندسازی برای آن کشورها، تجارت آن ها را هم توسعه می‌دهد و این نشان دهنده رابطه مستقیم توسعه صنعت بسته بندی با رشد و توسعه تجاری کشورهاست. با توجه به موارد گفته شده و تولیدات میوه های آجیلی، حبوبات و غلات در این شهرستان، بسته بندی خشکبار، غلات و حبوبات توجیه اقتصادی دارد. در این مورد لازم به ذکر است که مواد اولیه را در صورت کمبود، می‌توان از شهرستان های اطراف وارد کرد.

طبق لیست مزیت سنجی، بسته بندی حلوا و سمنو نیز دارای مزیت هستند؛ زیرا حلوای گردو و حلوای گردو و هویج از جمله سوغات مطرح ارومیه هستند[10] و بسته بندی آنها بازار مصرف خوبی خواهد داشت.

لازم به ذکر است در صورت دقت نکردن به بازارفروش و ظرفیت شهرستان، تمام مشاغلی که در این حوزه نام برده شد با مسئله اشباع روبه رو خواهند شد. بنابراین در نظر گرفتن نیاز و ظرفیت شهرستان و همچنین بازارفروش در شهرستان های اطراف در زمینه راه انداری این مشاغل مهم است.

· باغداری

در یک نگاه کلی می توان گفت نقش کشاورزی و به خصوص باغداری در کاهش فقر بسیار چشمگیرتر از دیگر بخش‌ها بوده و در برقراری الگوی صحیح توسعه شهری مؤثر است و در صورت بی توجهی به این بخش، توسعه شهرنشینی، الگوی متمرکز و ناسالمی به خود می‌گیرد که پیدایش شهرهای بزرگ با هزینه زندگی بسیار بالا مثال بارز آن است.

با توجه به اینکه کاشت صیفی جاتی مانند خیار، بادمجان و گوجه در این شهرستان در فضای آزاد، وجود دارد و کاشت آنها تاکنون عملکرد خوبی داشته است، توسعه این موارد سوددهی خوبی را به همراه خواهد داشت. لازم به ذکر است که در حوزه تولید صیفی جات چند گلخانه نیز فعال هستند که پتانسیل های لازم برای افزایش تعداد را دارند. گياهان براي داشتن رشد مطلوب نياز به شرايط خاصي از نظر شدت نور، دمای روزانه، دماي‌شبانه، ميزان رطوبت نسبي هوا و رطوبت خاک دارند. براي توليد و پرورش تجاری گياهان با کيفيت بالا و در تمام طول سال، بايد شرايط محيطي مطلوب مهیا شده و عوامل خسارت زا نظير آفات و بیماری ها، باد، طوفان هاي ويرانگر، سرما و يخبندان و ….. کنترل شوند. گلخانه محیطی است که به راحتی می توان در داخل آن شرایط محیطی را تحت کنترل دراورد و به سمت رشد مطلوب گیاه سوق داد. امروزه، با توجه به نياز روزافزون بازار، از نظر توليد صيفی جات خارج از فصل، تولیدات گلخانه ای، به يکي از سود آورترين بخشهای کشاورزي تبديل شده است. علیرغم اینکه تعدادی گلخانه در حوزه تولید صیفی جاتی مانند خیار، گوجه، کدو، فلفل دلمه ای و بادمجان در شهرستان ارومیه وجود دارد، در زمینه محصولات گلخانه ای، همچنان کمبود احساس می‌شود و توسعه گلخانه های صیفی جات از جمله کسب و کارهایی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد.[11]

اخیرا در مرکز جهاد دانشگاهی شهرستان، کاشت موز به صورت گلخانه ای انجام شده و جوابگو بوده است و می‌توان این محصول را توسعه داد و جایگزین محصولات پر آب نمود.[12] ایجاد گلخانه گل و گیاه زینتی نیز فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری است و در حال حاضر نیز تعدادی گلخانه در این زمینه فعال هستند.[13] لازم به ذکر است احداث گلخانه موز و گل و گیاه زینتی در اولویت‌های بعدی این رسته قرار می‌گیرند.

آذربایجان غربی به سرزمین باغ‌های انگور معروف بوده و ارومیه یکی از مراکز اصلی تولید و فراوری محصول انگور است و فراورده‌های مختلف انگور شامل آب غوره، شیره انگور، کشمش، آب میوه در شهرستان ارومیه تولید می‌شود.[14] در ضمن انگور تولیدی به تهران، تبریز و حتی عراق هم صادر می‌شود [15]و بازار خوبی دارد؛ بنابراین توسعه باغات انگور توجیه اقتصادی دارد.

باغات گردو، بادام و پسته در شهرستان و به خصوص در مناطقی که از آبیاری قطره ای استفاده می‌کنند، عملکرد خوبی داشته و محصول با کیفیتی تولید می‌‌شود، بنابراین توسعه و احداث چنین باغاتی گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری است. البته لازم به ذکر است که باغات پسته 5 یا 6 سال است که رونق پیدا کرده اند و مزیتی نوپا به حساب می‌آید که طرفداران خوبی هم دارد.[16] بادام یکی از میوه های سردرختی خشک و از جمله محصولات ارگانیک محسوب می شود. از ویژگی های درخت بادام این است که نسبت به کم آبی مقاوم و نگهداری آن نیز نسبت به سایر درختان آسانتر است. این میوه ی باارزش با قیمت بالایی در بازارفروش، عرضه می شود و توسعه باغات مربوط به آن با درآمدزایی بسیار خوبی روبه رو خواهد بود. گردو، درختی چندساله و مقاوم است که پس از رشد کامل، هر درخت تا 18 کیلوگرم تولید محصول خواهد داشت. محصول نهایی قیمت بالایی دارد که هم در داخل کشور طرفداران زیادی داشته و هم قابلیت بالای صادرات دارد. در صورت احداث باغ گردو، تا سال های سال نیاز به سرمایه گذاری و کشت دوباره وجود ندارد؛ زیرا درخت گردو دارای عمر طولانی است و تا ده ها سال قابلیت برداشت دارد. میوه گردو هم جزء معدود میوه هایی است که هیچ گونه نیازی به هزینه انبار در سردخانه ندارد و به دلیل ماندگاری طولانی، می تواند چند ماه و حتی چند سال مورد مصرف قرار گیرد. در ضمن چوب درخت گردو هم برای منبت کاری، خراطی و کنده کاری، ساخت مجسمه و اشیاء دکوری، ساخت آلات موسیقی و همچنین در دکوراسیون داخلی منزل و ساخت روکش های چوب بسیار پرکاربرد است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت بوده و مقاومت مناسبی در برابر فشار، خمش، رطوبت و کشش دارد. اصولا درخت پسته از ۷ تا ۹ سال پس از کاشت نهال و پیوند، شروع به دادن محصول می‌نماید. کسانی که قصد احداث باغ پسته را دارند برای داشتن سود اقتصادی باید کمی صبور باشند. بهترین خاک برای کاشت درخت پسته، خاک رسی یا شنی است. کیفیت آب مصرفی برای آبیاری درخت پسته به گونه ای است که در کاشت سایر محصولات کشاورزی با آن آب غیر ممکن یا غیر اقتصادی است. آگاهی از اقلیم و آب و هوای مناسب برای درخت پسته یک امر حیاتی قبل از احداث باغ است. شرایط مناسب آب و هوایی برای کاشت نهال پسته اقلیم گرم و خشک در تابستان (گرمای سوزان نباشد) و زمستان سرد و معتدل است. انتخاب پایه مناسب نکته دیگری است که لازم است درنظر گرفته شود. یک پایه پسته قوی و ایده آل باید نسبت به بیماری های مختلف مقاوم و دارای رشد بالایی باشد، همچنین مقاومت و سازگاری زیادی در برابر کم آبی و شوری داشته باشد. محصول پسته به لحاظ اهمیتی که اندام های مختلف گونه های متعدد درختان پسته از نظر خوراکی و صنعتی دارد همواره حائز اهمیت فراوانی بوده و انسان از میوه، پوست، هسته، برگ، ساقه و حتی صمغ آن نیز استفاده می برده است.

در شهرستان ارومیه کاشت فیسالیس به صورت پایلوت نیز انجام شده و به خوبی جوابگو بوده است؛ بنابراین قابلیت توسعه را دارد.[17] فیسالیس یا عروسک پشت پرده یک گیاه علفی نارنجی رنگ است که تقریبا شبیه گوجه فرنگی می‌باشد. فیسالیس در بسیاری از مناطق به عنوان یک میوه لوکس محسوب می‌شود؛ به همین دلیل با قیمت بالایی به فروش می رسد. همچنین بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس خواستار واردات فیسالیس از ایران هستند؛ بنابراین می توان محصولات تولیدی را صادر کرده و کمک شایانی به ارز آوری و پیشرفت اقتصادی کشور داشت. چون فیسالیس بعد از برداشت در فضای آزاد ماندگاری طولانی مدتی دارد از این جهت صادرات این محصول ریسک کمی دارد و می توان محصول سالمی را به مقصد رساند.

طبق بررسی‌های صورت گرفته درصد عمده‌ای از سیب کشور در استان آذربایجان غربی و شهرستان ارومیه تولید می‌شود. باتوجه به شرایط شهرستان و میزان تولیدات سیب، افزایش فعالیت در این زمینه مزیت دارد.

طبق لیست مزیت سنجی و بررسی های صورت گرفته، مشاغلی مانند پرورش قارچ در حال حاضر به صورت خانگی در این شهرستان انجام می‌شوند که همچنان جای کار دارد و می‌توان در این زمینه سرمایه گذاری کرد.[18] میزان مصرف قارچ در سال های اخیر رشد خوبی داشته و سرانه مصرف بالا رفته است. مشتری داشتن این محصول از یک سو و غنی از پروتئین و ویتامین بودن آن از سوی دیگر، باعث شده که جایگزین مناسبی برای گوشت باشد. در برخی از شهرها و روستاها به دلیل عدم آشنایی با فواید قارچ، میزان مصرف این محصول پایین است که می توان با تبلیغ و معرفی این محصول، میزان مصرف را بالاتر برد .همچنین پرورش قارچ از شغل هایی است که می توان با سرمایه اولیه کم و محیط کوچک شروع کرد. یک دوره کامل پرورش قارچ 60 روز طول می کشد که قابلیت کاهش به 35 روز را دارد.

با توجه به اینکه باغات هلو، شلیل، گلابی، زردآلو، آلو و گیلاس در شهرستان ارومیه عملکرد خوبی داشته اند و محصول با کیفیتی در این حوزه تولید می‌شود، گسترش و احداث چنین باغاتی علاوه بر اشتغالزایی، سودآور خواهد بود.

در حال حاضر کاشت سبزی جات نیز به صورت گلخانه ای و در فضای آزاد وجود دارد و توسعه آن از مزیت های حوزه باغداری است. حرفه سبزی کاری به میزان قابل توجهی به اقتصاد منطقه کمک کرده و علاوه بر کشاورزان، نفرات متعددی را در زمینه فراورده های سبزی جات، حمل و نقل و بازاریابی، جذب می‌کند.

· دامداری

دامداری در شهرستان ارومیه بیشتر به صورت سنتی انجام می‌شود. البته دامداری صنعتی نیز وجود دارد. مردم این شهرستان در زمینه دام سبک بیشتر گوسفند نژاد افشار و ماکویی و در زمینه دام سنگین بیشتر گاو هلشتاین و سمینتال را پرورش می‌دهند. با توجه به اینکه مراتع خوبی در این منطقه وجود دارد و دام های موجود با اقلیم منطقه سازگار هستند و عملکرد خوبی داشته اند، قابلیت خوبی برای سرمایه گذاری در زمینه پرورش دام های مذکور وجود دارد.[19] گوسفند ماکویی اغلب به رنگ سفید دیده می شود که قسمت های پوزه‌ی گوسفند، قسمت انتهایی دست و پا و هم چنین اطراف چشم گوسفند دارای لکه هایی به رنگی مشکی می باشد. از آن جا که پشم بدن این نوع از گوسفند، سفید است و هم چنین دارای مرغوبیت الیاف بالایی است و تار های بلندی دارد، طرفداران زیادی در عرصه ی بازار پشم و پوست دارد و از آن در انواع مصارف فرش بافی، ریسندگی و هم چنین در تولید البسه‌ی مرغوب استفاده می شود. هم چنین پشم این گوسفند، دارای قدرت رنگ پذیری بالایی است و به دلیل داشتن رنگ سفید، رنگ های دیگر را به خوبی در خود نشان می دهد. میزان تولیدات پشمی این نژاد به طور متوسط برای قوچ بالغ حدود ۳ الی ۵٫۲ کیلوگرم و نیز برای بره های نژاد ماکویی حدودآ ۸۵۰ تا ۱۱۰۰ گرم تخمین زده شده است، که این مقدار بسته به نوع جنسیت گوسفند زنده و هم چنین سن گوسفند متغیر است. گوسفند ماکویی از نظر قد و جثه مقداری از سایر نسل های گوسفند زنده بالاتر است. این گوسفند زنده دارای راندمان بالایی در زمینه‌ی تولید گوشت می باشد از این رو گوسفند ماکویی را جزء نژاد های پشمی و گوشتی گوسفندان زنده قرار داده اند. وزن گوسفند زنده مربوط به قوچ های نژاد ماکویی که دارای سن چهار الی پنج سال هستند حدود ۱۴۰ کیلوگرم می باشد و وزن لاشه ی گوسفند تا ۷۵ کیلو گرم هم می رسد. گوسفند افشاری یکی از نژادهای بسیار مهم گوسفند داشتی است که بومی استان زنجان است. مدیریت پرورشی بهینه این نژاد می تواند سودآوری واحد گوسفندداری را افزایش دهد. دلایل زیادی باعث شده است که امروزه گوسفندان نژاد افشاری جزء پر فروش ترین گوسفندان باشند. این نژاد به آب و هوای سرد عادت داشته و دارای جثه ای بزرگی است. گوسفند افشاری جزء گوسفندان سنگین ‌دنبه کشور محسوب می‌گردد. سرعت رشد بالا، تولید شیر خوب و پرچرب و بهترین گوشت قرمز (که باعث‌شده است که جزء گوسفندان دو منظوره گوشتی – شیری قرار بگیرد.)، بهبود کمی و کیفی پشم گوسفند، سازگاری و عادت پذیری با شرایط آب و هوایی مناطق سردسیر، قدرت راهپیمایی و کوه پیمایی خوب، توان چند قلو زایی، مقاومت در برابر امراض و انگلهای منطقه و بالا بودن ضریب تبدیل و داشتن بازده اقتصادی مطلوب از جمله مزایای پرورش گوسفند افشاری است.

همانطوریکه بیان شد پرورش گاو سمینتال و هولشتاین از اولویت‌های اول این حوزه است و می‌توان نسبت به پرورش این دام‌ها اقدام کرد. گاو سمینتال جزء بهترین گاو های شیری و گوشتی جهان است. افزایش وزن روزانه فوق‌العاده و گوساله دهی با فاصله 365 روز، مقاومت بالا نسبت به بیماری‌های عفونی و متابولیکی، عمر مفید بالا، مدیریت آسان این نژاد و همچنین سازگاری بسیار خوب و قابل توجه با محیط پرورش همان چیزی است که یک دامدار برای بقاء و پیشرفت به آن نیاز دارد. یکی دیگر از مزایای پرورش گاو سمینتال، به صرفه بودن در شرایط اقتصادی فعلی است زیرا این گاو با دادن کمترین علوفه و کنسانتره، بیشترین میزان شیر و گوشت را به ما می‌دهد. گاو هلشتاین که به نام هولشتاین هم شناخته می شود جزء سنگین وزن ترین گاوهای شیری در جهان است. این نژاد که از نظر تولید شیر بهترین نژاد در میان گاوهای شیری است حدودا ۷۲۴۰ لیتر شیر در سال تولید می کند. درصد چربی این شیر 65/3 درصد و درصد پروتئین آن ۳ درصد است.

بعد از موارد فوق می‌توان به مزیت پرورش گاومیش اشاره کرد. این مورد نیز در حال حاضر توسط برخی از افراد شهرستان انجام می‌شود و قابلیت توسعه را دارد.[20] گاومیش دامی است که نسبت به بیمارهای دام بسیار مقاوم است و شیر تولیدی آن کیفیت بالایی دارد. گاومیش برخلاف گاو که هر علوفه‌ای را نمی‌خورد و انتخابی عمل می‌کند، همه نوع علفی می‌خورد و حتی از بقایا و پسماندهای کشاورزی و جلبک های موجود در آب هم تغذیه می‌کند. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های پرورش گاومیش بالا بودن درصد چربی موجود در شیر این دام است. در حالی که هر لیتر شیر گاو بطور میانگین 4 تا 5 درصد چربی دارد، چربی موجود در شیر گاومیش بین 8 تا 12 درصد است.

زنبورداری در شهرستان ارومیه در حال انجام است و محصول باکیفیتی نیز تولید می‌شود. با توجه به شرایط شهرستان، زنبورداران در فصل سرما معمولا به خوزستان کوچ می‌کنند. با توجه به اینکه عسل تولید شده در این منطقه کیفیت و بازار مصرف خوبی دارد، زنبورداری، گزینه شغلی مناسبی برای سرمایه گذاری است.[21] پرورش زنبور عسل از جمله مشاغلی است که می تواند سود خوبی به همراه داشته باشد. باردهی گل ها و میوه ها با گرده افشانی توسط زنبور عسل افزایش می یابد. این مسئله باعث شده ارزش اقتصادی پرورش زنبور عسل بسیار بیشتر از ارزش ریالی حاصل از تولید عسل باشد. در طی فرآیند پرورش و نگهداری زنبورعسل، با ازدیاد کندوها می توان به فروش کندو نیز فکر کرد و به سود خوبی دست یافت. در مناطق گرمسیری از هر کندو یک بچه کندو گرفته می شود. در ضمن محصول مزرعه پرورش زنبور عسل صرفاً کندو و عسل نیست؛ موم، زهر و ژل آن نیز قابل فروش است.

· زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، ارزآوری و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را نام برد. در سطح شهرستان ارومیه محصولات زراعی متنوعی کشت شده که می‌توان نسبت به افزایش فعالیت در این زمینه اقدام کرد. لازم به ذکر است تمام مشاغل پیشنهاد شده در این حوزه، به شرط وجود زمین کافی، قابلیت سرمایه گذاری را دارند.

زعفران یکی از اقلام زراعی است که کشت آن اخیرا در شهرستان آغاز شده و خوب جواب داده است. مقاومت زعفران در برابر سرما زیاد است و به آب کمی نیاز دارد؛ بنابراین می‌تواند جایگزین مناسبی برای سایر محصولات باشد.[22]

چغندر قند نیز از جمله مواردی است که کشت آن در حال حاضر انجام می‌شود و قابلیت توسعه را دارد[23]. کشت چغندرقند علاوه بر این که از نظر اقتصادی بسیار سودآور است، می تواند در اصلاح خاک و کنترل علف های هرز نیز مؤثر باشد؛ از این رو به راحتی می توان این گیاه را در تناوب با گیاهان دیگر قرار داد. به خاطر سازگاری زیاد این گیاه با شرایط مختلف آب و هوا و خاک، در اکثر نقاط می توان آن را کشت کرد. این گیاه با ریشه های عمیق خود نفوذپذیری خاک را افزایش داده و خاک مناسبی را برای کشت های بعدی آماده می کند. همچنین از چغندرقند علاوه بر قند محصولات دیگری مثل برگ چغندر و تفاله مخلوط با ملاس (بعد از برداشت قند در کارخانه) به دست می آید که می تواند مورد تغذیه دام قرار گیرد. لازم به ذکراست که کشت چغندرقند به آب زیادی نیاز دارد و برای شروع این کسب‌وکار باید این نکته را درنظرگرفت.

در حوزه زراعت، بیشترین محصولی که در این شهرستان کشت می‌شود، گندم می‌باشد و توسعه آن، فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری است. در میان محصولات کشاورزی، کاشت گندم نسبت به بقیه کم دردسرتر و کم آفت تر است.گندم در بازه زمانی حدودا هشت ماهه به ثمر نشسته و به مرحله سود دهی می رسد. خرید تضمینی گندم همه ساله توسط دولت انجام می گیرد. البته خود کشاورز هم می تواند گندم را بفروشد و درآمد خوبی کسب کند. کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد؛ بنابراین گسترش تولید گندم ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

با توجه به اهمیت تولید حبوبات در اقتصاد کشاورزی و مستعد بودن شرایط اقلیمی از نظر نوع خاک که سبک و غیر اسیدی است و آب و هوای معتدل این شهرستان، توسعه کشت حبوباتی مانند نخود و لوبیا، از جمله مواردی است که ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

کلزا نیز از دیگر مواردی است که در حال حاضر کشت می‌شود و با توجه به اینکه با شرایط آب و هوایی شهرستان سازگار است، زمینه های لازم برای توسعه را دارد. کشت کلزا باعث از بین رفتن چرخه زندگی آفات، بیماری ها و علف های هرز گردیده و با کاهش جمعیت آنها موجب صرفه جویی در مصرف سموم و کاهش آلودگی های زیست محیطی می گردد. با توجه به آنکه زمان کشت کلزا در فصل پاییز است، نیاز گیاه به آب کم می‌باشد و با استفاده از نزولات جوی می توان به کشت آن اقدام نمود. کلزا با تولید مقادیر قابل توجهی علوفه می تواند در تغذیه دام های منطقه نقش موثری داشته باشد. همچنین برگردان بقای کلزا به خاک باعث افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود ساختمان خاک خواهد شد. کشت کلزا به عنوان یک دانه روغنی بسیار مهم در تولید محصولات حوزه صنایع غذایی و یا تولید انواع نهاده‌های خوراکی دام و طیور متداول است. روغن کلزا ازجمله مشتقات این گیاه است که امروزه به دلیل سالم بودن و داشتن کمترین کلسترول و اسیدهای چرب اشباع ‌شده مورد استقبال قرارگرفته است. تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که دانه کلزا 40-30 درصد روغن و کنجاله‌اش50-40 درصد پروتئین دارد.

در میان گیاهان علوفه ای، کشت ذرت علوفه ای و یونجه در شهرستان ارومیه در حال انجام است و با توجه به اینکه دامداری در وضعیت مناسبی قرار دارد، قابلیت سرمایه گذاری برای توسعه این محصولات وجود دارد. در میان گیاهان علوفه ای، یونجه به خاطر ارزش غذایی بالا و عملکرد خوب از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین به علت وجود باکتری‌های ریزوبیوم در ریشه های خود قادر به تثبیت ازت هوا بوده که این ازت برای کشت بعدی قابل استفاد است و می توان حداقل تا ۳ سال محصول برداشت نمود؛ بنابراین توسعه این کشت توجیه اقتصادی دارد. با کشت یونجه امکان تامین بخشی از علوفه مورد نیاز دام، فراهم می‌شود. با کشت ذرت علوفه می‌توان نیاز کشاورزان را در تولید خوراک دام برطرف کرد. همچنین، این گیاه در صنعت غذایی، شیمیایی و دارویی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

سیب زمینی و پیاز نیز در حال حاضر در شهرستان تولید می‌شوند و افزایش فعالیت در این زمینه مزیت دارد. البته کشت این دو محصول به آب زیادی نیاز دارند و برای ورود به این شغل باید این نکته را درنظر گرفت.

طبق بررسی های انجام شده، با توجه به اینکه کشت جو با شرایط آب و هوایی شهرستان سازگار است و در حال حاضر نیز انجام می‌شود، افزایش تولید آن، پتانسیل های لازم برای سوددهی را دارد. جو از دیرباز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جو برای تهیه نان و پخت سوپ استفاده می شود. این گیاه در تهیه غذای کودک نیز کاربرد دارد. جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه بوده و پایین آورنده کلسترول است.

با توجه به اینکه کاشت آفتابگردان آجیلی و روغنی در این شهرستان وجود داشته و با شرایط آب و هوایی منطقه سازگار است، توسعه این محصول نیز صرفه اقتصادی دارد. گل آفتابگردان گیاهی یک ساله است که پرورش آن در هر شرایطی ممکن است و فرآورده های حاصل از آن دارای مزیت اقتصادی فراوان است. این گیاه، یکی از نباتات روغنی مهم است که از نظر تولید روغن، بعد از سویا در مقام دوم قرار دارد. آفتاب گردان های آجیلی از بازار پسندی ویژه ای برخوردارند. علاوه بر این، فراورده های جانبی آفتاب گردان به خصوص کنجاله آن باعث توجه هر چه بیشتر به زراعت این گیاه با ارزش شده است.

· صنعت

مشاغل صنعتی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصادی کشور است. اما در کشور ما آن گونه که باید به آن توجه نشده است و لازم است از پتانسیل های هر شهرستان در این حوزه برای پیشرفت اقتصادی کشور استفاده شود. در شهرستان ارومیه، تعدادی واحد صنعتی در زمینه های مختلف وجود دارد اما پتانسیل های شهرستان نشان دهنده این موضوع است که همچنان برای ایجاد واحدهای صنعتی جدید ظرفیت وجود دارد.

طبق بررسی های انجام شده، تولید ادوات کشاورزی، از جمله مزیت هایی است که به دلیل رونق کشاورزی در این شهرستان قابلیت سرمایه گذاری را دارد. البته در حال حاضر نیز واحد هایی در این زمینه وجود دارند؛ اما این مورد همچنان هم جای پیشرفت و سوددهی را دارد.[24]

در حوزه تولید پوشاک، واحد هایی فعال هستند؛ اما کفاف نیاز شهرستان را نمی‌دهند و بیشتر پوشاک از سایر مناطق وارد می‌شود[25]؛ بنابراین فعالیت در این زمینه مزیت دارد.

در ادامه می‌توان به مشاغلی مانند تولید لوازم خانگی، کالای ساختمانی مانند دستگیره، کلید و پریز، درب و پنجره و … ، لوازم التحریر، شیردوش و لوازم خودرو اشاره کرد که ظرفیت های لازم برای رشد و پیشرفت را دارند.[26]

شهرستان ارومیه دو شهرک صنعتی دارد و کارخانه های دستکش سازی، پروفیل، درب و پنجره، رب و انواع کنسرو، آبمیوه، مبلمان، آجر و آسفالت، پوشاک و … در داخل و خارج از شهرک صنعتی فعال هستند[27].

· طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز جامعه به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار است و سود سرشاری دارد. در شهرستان ارومیه پرورش کبک، بوقلمون و بلدرچین در حال حاضر به صورت محدود وجود انجام می‌شود و همچنان هم جای کار دارد و می‌توان در این زمینه فعالیت کرد. البته لازم به ذکر است که بازاریابی و یافتن بازار مصرف، تاثیر قابل توجهی بر درآمد و سوددهی دارد. کبک پرنده‌ای است وحشی، که در کوهستان‌ها زندگی می‌کند. این پرنده از قدرت پرواز کمی برخوردار است. محصولات کبک نسبت به دیگر طیور به دلیل طعم و کیفیت مناسب قیمتی بیشتر و مشتریان خاص خود را دارند و از جهت دیگر به دلیل مقاومت نسبتاً بالای این پرنده در مقابل بیماری‌ها، تلفات آن نسبت به دیگر پرندگان کمتر است. همچنین می‌توان به بازار جوجه و تخم کبک اشاره نمود که قابلیت تولید و عرضه بیشتر را دارد. با پرورش کبک به‌صورت صنعتی می‌توان بخشی از نیاز کشور در حوزه گوشت را تأمین کرد و از میزان واردات به داخل کشور کاست. گوشت بوقلمون دارای خواص غذائي ويژه ای است و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد؛ بنابراین مي تواند جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز علی الخصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. گوشت سفيد 65 درصد و گوشت قرمز 35 درصد وزن يک لاشه 8 کيلوئي را تشکيل مي دهد. تولید بوقلمون گوشتی به دلیل به صرفه بودن تولید، در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی بوقلمون، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه حائز اهمیت است. بلدرچین پرنده‌ای با جثه کوچک، در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم است. پرورش بلدرچین به دلیل هزینه های جاری پایین، اشباع نبودن بازار فروش، کوتاه بودن دوره پرورش(40 روز) و عدم پرورش انحصاری توسط شرکت های بزرگ دارای مزیت است. محصولات این پرنده شامل گوشت، تخم بلدرچین و کود است. گوشت و تخم این پرنده دارای ارزش غذایی و دارویی و همچنین سرشار از پروتئین است.

در این شهرستان تعدادی مرغداری صنعتی وجود دارد که مرغ گوشتی و مرغ تخم گذار را پرورش می‌دهند. طبق بررسی های انجام شده، مرغداری های شهرستان اشباع شده اند و به نظر می‌رسد کار کردن در این حوزه، سوددهی خوبی نداشته باشد. البته لازم به ذکر است که جوجه های مورد نیاز این واحد ها از سایر مناطق تامین می‌شوند و می‌توان در زمینه جوجه کشی کار کرد. [28]

· خدمات

تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد است و حرفه های زیادی را در برمی گیرد که میزان سودآوری حرفه ها با توجه به نیاز و ظرفیت منطقه با یکدیگر تفاوت هایی دارد. برای مثال گردشگری از فعالیت هایی است که با سودآوری بسیاری همراه است و در شهرستان ارومیه نیز ظرفیت های بسیارخوبی برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری وجود دارد. یكي از راه‌هاي تحقق توسعه گردشگري، احداث اقامتگاه بومگردی و رستوران بومی، در مناطقی است که موقعیت خاص جغرافیایی و تاریخی دارند. رستوران‌های بومی، مکان‌هایی با فضای سنتی و متناسب با آداب ‌و ‌رسوم هر منطقه است که در آن‌ها بیشتر به‌جای استفاده از میز و صندلی‌های مدرن از تخت یا سایر وسایل سنتی استفاده می‌شود و علاوه بر سرو غذاهای محلی، ترشیجات خانگی، نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه نیز داده می‌شود. رستوران‌ها جزء مهم‌ترین نمادهای فرهنگی محسوب می‌شوند و می تواند در خانه های قدیمی موجود در هر منطقه اجرا شود. بسیاری از گردشگران و توریست های غذایی برای امتحان کردن غذاهای مختلف به سفر می روند و این مسئله برای مناطق مختلف قابل استفاده و بهره برداری است؛ بنابراین ایجاد رستوران بومی نیز از کسب و کار های زود بازده است؛ زیرا هم تمایل مردم به سمت سرو غذا های محلی بیشتر شده و هم معاملات این کسب و کار به صورت نقدی انجام می‌شود. اقامتگاه بوم گردی فرصت مناسبی است تا مسافران ضمن گردشگری در هر منطقه و بازدید از جاذبه های توریستی، حس ایرانی زیستن به سبک سنتی را تجربه کنند. همچنین طبخ غذاهای محلی در برخی اقامتگاه ها، مصداق دیگری از مهمان نوازی ایرانی است.

طبق لیست مزیت سنجی، مرمت فرش نیز از دیگر مواردی است که می‌توان روی آن سرمایه گذاری کرد.

· صنایع دستی

صنايع دستي به آن گروه از صنايعي گفته مي شود كه مهارت، ذوق و بينش انسان در آن نقش اساسي دارد و يا اينكه تمام يا بخش اعظم مراحل ساخت فراورده هاي آن با دست انجام گرفته و در چارچوب فرهنگ و بينش هر منطقه و با ديدگاه هاي قومي ساخته و پرداخته مي شود. صنايع دستي بازتابي از تاريخ تمدن هر ملت و قومي است و مي تواند انتشار مؤثري براي فرهنگ و سنن مناطق مختلف باشد.

قالی‌بافی یکی از مشاغلی است که در حال حاضر در شهرستان انجام می‌شود و برخی از مردم در انجام آن مهارت دارند؛ بنابراین می‌توان فعالیت در این زمینه را افزایش داد و با استفاده از بازاریابی مناسب، سودچشمگیری را کسب کرد. قالیبافی از مشاغل خانگی پردرآمدی است که تسهیلات خوبی به آن تعلق می گیرد. بسیاری از زنان خانه دار این هنر را یک فرصت شغلی مناسب می دانند چون در کنار کارهای روزمره می توانند به این کار بپردازند و درآمد خوبی کسب کنند. از آن جایی که قالی انواع مختلفی دارد می توان با آموختن دانش آن، محصولات متنوع و متناسب با ذوق و سلیقه افراد، تولید و به بازار عرضه کرد. در ضمن این کسب و کار را می توان در فضای کوچک و با سرمایه اولیه کم راه انداخت و با فروش محصول و افزایش مشتری، این کار را گسترش داد و زمینه اشتغال بسیاری از جوانان را فراهم کرد.

گليم بافي يكي از شاخه هاي قاليبافي است و در آن از طرح هاي مختلف محلي استفاده مي شود. برخی از مردم شهرستان با مهارت گلیم بافی آشنا هستند و این کار را انجام می‌دهند. این مورد نیز در صورت تامین بازار، همچنان جای کار دارد.

با استناد به تاریخ با گذشت هزاران سال و شاید هم بیشتر از استفاده چرم توسط بشر و پیشرفت های گوناگون در صنعت، هنوز ماده دیگری نتوانسته است جایگزین این ماده طبیعی گردد. علی رغم تفکر برخی بر این موضوع که چرم ماده اولیه بسیار گران و غیر قابل دسترس است، باید گفت در حقیقت قیمت بالاتر محصولات چرمی به سبب هزینه های زیادی است که در فرآیندهای بسیار برای تهیه آن مصروف می شود، علاوه بر آن دلایل دیگری هم مانند انعطاف پذیری، مقاومت در برابر ضربه و حرارت، سازگاری با محیط زیست و … طبیعتا در افزایش قیمت آن تاثیر گذار خواهد بود. با توجه به آنچه گفته شد، تولید و توسعه محصولات چرمی از جمله مزیت های خوب این شهرستان در حوزه صنایع دستی است که صرفه اقتصادی دارد.

علاو بر موارد فوق، تهیه تراریوم، شمع سازی و تولید زیورآلات رزینی هم زمینه اشتغال و کسب درآمد را برای بانوان شهرستان فراهم می‌آورد. بسیاری از کسب‌وکارهای پررونق و با سرمایه اولیه اندک، ترکیبی از هنر، خلاقیت و دانش زنانی است که در بلندمدت خانواده‌های بسیاری را تحت حمایت مادی خود قرار داده‌اند. بسیاری از این کسب‌وکارها در کنج خانه و با کمترین میزان هزینه‌ برای خانواده‌ها درآمدزایی می‌کند. در این کسب‌وکار مجموعه‌ای از زیورآلات اعم از دست‌بند، گردن‌بند که بیشتر به حالت رو مانتویی شناخته می‌شوند، پابند، سنجاق‌سینه، آویز ساعت و کیف و … ساخته می‌شود. این محصولات بیشتر ترکیبی از هنر و خلاقیت است که در بلندمدت تبدیل به نشان تجاری می‌شود. تولید زیورآلات رزینی بیشتر از هر چیزی هنر و خلاقیت می‌طلبد و چون از جمله کسب و کارهای جدید است، می تواند درآمد زایی خوبی برای شخص داشته باشد. کسب و کار شمع سازی از مشاغل خانگی پر درآمد است که امروزه به علت خواص دارویی، خواص زینتی و زیبایی، بازار مصرفی بالا و پررونقی دارد. مواد اولیه شمع سازی، پارافین می‌باشد که ایران منابع سرشاری از پارافین را داراست. این کسب و کار از ریسک پایینی برخوردار است و چون مواد اولیه آن به راحتی تامین می شود، بازار مصرفی خوبی دارد، در مقیاس کوچک قابل انجام است و خطر هایی مثل بیماری و یا آب و هوای اقلیمی، کار و سرمایه را تهدید نمی کند. به همین خاطر می تواند از بهترین گزینه ها برای راه اندازی کسب و کار باشد. تولید و پرورش گل و گیاه همیشه یکی از پر درآمد ترین مشاغل بوده است، امروزه نیز با توجه به آپارتمانی شدن منازل، تمایل به پرورش گیاهان داخل آپارتمان رو به افزایش است. تولید تراریوم چون به سرمایه و صرف وقت زیادی نیاز ندارد، می تواند به عنوان شغل دوم، بسیار قابل تامل باشد و با صرف هفته ای یک روز زمان، به سوددهی قابل توجهی برسد. با ایجاد خلاقیت و ابتکار و هنر در کارها می توان سود را تا دوبرابر هم افزایش داد.

· شیلات

در شهرستان ارومیه، تعدادی استخر پرورش ماهی وجود دارد که در این استخرها بیشتر ماهی قزل آلا پرورش داده می‌شوند. کار کردن در حوزه شیلات نیز سودآوری خوبی را به همراه دارد؛ زیرا در برخی از نقاط شهرستان، منابع آبی کافی برای این منظور وجود دارد.[29] ماهیان سردآبی در محدوده دمایی 18-12 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. ماهی قزل آلا یکی از معروف ترین گونه های ماهیان سردآبی است. قزل آلا یکی از منابع خوب آهن است، آهن در خونسازی و همچنین در حفظ مقاومت بدن در برابر میکروب‌ها نقش مهمی به عهده دارد. علاوه بر آن، آهن موجود در قزل آلا، جذب آهن منابع گیاهی را هم افزایش می دهد؛ بنابراین نقش مهمی در پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن به عهده دارد. نتایج مطالعات نشان می دهند امگا ۳ ماهی قزل آلا می تواند فشار خون و ضربان قلب را در بیماران صرع تنظیم کرده و از تعداد تشنج های آن به طور قابل توجهی بکاهد؛ بنابراین این نوع ماهی طرفداران زیادی در بین مردم دارد؛ لذا راه اندازی پرورش آن، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، سوددهی خوبی را خواهد داشت.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب ‌و كارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌ و كار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده ‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افراد خبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح ‌شده ‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست ‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان خوی ارائه‌ شده ‌است.

تعیین کسب ‌و کارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطور كه در قسمت مقدمه اشاره ‌شد مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده ‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌ و كارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌ و كارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده ‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجود دارد، اشاره شده ‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده ‌است.

1. صنایع تبدیلی و تکمیلی
2. صنایع غذایی
3. باغداری
4. خدمات
5. دامداری
6. زراعت
7. صنایع دستی
8. شیلات
9. طیور

10. صنعت

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

وجود سطح بالایی از تولیدات کشاورزی و فراهم بودن شرایط اقلیمی برای توسعه بیشتر آنها، لزوم توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری را در این شهرستان چندین برابر کرده است. بازار فروش یکی از فاکتورهای اصلی برای کار در زمینه صنایع تبدیلی و فرآوری است که با توجه به جمعیت بالای شهرستان و استان، نزدیکی به کشور ترکیه و عراق و سهولت ارسال انواع محصولات به صورت خام به سایر نقاط کشور، این مسئله تا حد زیادی در این شهرستان حل شده است. در واقع توسعه و ایجاد این صنایع، باعث افزایش سود و ایجاد ارزش افزوده بیشتری خواهد شد. همچنین انگیزه افراد و تولیدکنندگان فعال در هرکدام از حوزه‌ها را به میزان قابل ملاحظه‌ای تحت شعاع قرار می‌دهد.

موقعیت مرزی خوی، اصلی‌ترین عاملی است که باعث می‌شود بتوان بسیاری از مشاغلی که در ذیل عنوان می‌شود را در مقیاس صنعتی و به صورت کارخانه‌ای پیشنهاد داد؛ اما مسئله‌ای که در اینجا مطرح می‌شود و خیلی هم جدی است، کمبود آب و کاهش آن نسبت به سالهای گذشته است.[1] اگر این مسئله حل شود، علاوه بر وجود شرایط برای اجرایی کردن این پیشنهادات در مقیاس کارگاهی و خانگی، در مقیاس صنعتی و کارخانه‌ای نیز می‌توان وارد شد و نهایتاً سود خوبی را به دست آورد. در ضمن باید اشاره کرد درصورت وجود صرفه اقتصادی، به عنوان مثال به صرفه بودن هزینه حمل و نقل، می‌توان صنایع بسته بندی محصولاتی که در دیگر شهرستانهای استان تولید می‌شوند را در خوی ایجاد کرد و برای صادرات آنها به کشوری مانند ترکیه اقدام نمود.

زنبورداری و تولید عسل یکی از اصلی‌ترین مشاغل مردم شهرستان خوی است. هر ساله میزان زیادی عسل با کیفیت در خوی تولید می‌شود. بسته بندی این محصول شفابخش در حال حاضر انجام می شود ولی با توجه به میزان تولید و کیفیت محصول، همچنان ظرفیت توسعه و گسترش داشته و می‌تواند رونق زنبورداری و تولید عسل را بیش از پیش کند. در همین راستا و به علت میزان تولیدات بالا نظیر تولید ژله رویال، موم و زهر زنبور عسل نیز پیشنهاد می‌شود که هر یک به نوبه خود می‌تواند سود واحد زنبورداری را به طور چشمگیری افزایش دهد.

بسته‌بندی لبنیات، انواع میوه‌جات، خشکبار و محصولات غذایی و… در خوی دارای مزیت هستند؛ به شرطی که واحد تولید کننده این محصولات به سیستم بسته‌بندی مجهز نباشد. در رابطه با بازار فروش برخی از این محصولات مانند میوه بسته‌بندی باید اشاره کرد که موقعیت جغرافیایی شهرستان و ظرفیت مناسب برای صادرات، مزیت قابل توجهی برای این مشاغل ایجاد کرده است. در ضمن همانطور که در بالا اشاره شد، می‌توان بسته‌بندی محصولات تولیدی در دیگر شهرستانها را نیز در خوی انجام داد و سپس برای صادرات آنها اقدام نمود. در ادامه باید اشاره کرد سورتینگ میوه جات تولیدی در خود خوی و سطح استان، یکی از اصلی‌ترین اقداماتی است که باید برای صادرات به خارج از کشور انجام شود. اگر واحدهای بسته‌بندی به این سیستم مجهز نباشند، می‌تواند به عنوان شغلی مجزا محسوب شده و درآمد خوبی را ایجاد کند.

در رابطه با بسته بندی مواد غذایی نظیر خشکبار مخصوصاً تخم آفتابگردان و کدو نیز باید گفت، در صورت جلوگیری از واردات و رونق دوباره این شغل می‌توان توسعه بیشتری ایجاد کرد. پرورش مرغ به میزان زیادی در این منطقه انجام میشود.[2] با بررسی دقیق شرایط مانند بازار عرضه و فروش، صرفه اقتصادی حمل و نقل و… می توان در شهرستان خوی واحدهایی برای بسته‌بندی گوشت طیوری که در سطح استان پرورش داده می‌شوند ایجاد کرد. طبق بررسی‌ها انجام شده، دامداری از مشاغل اصلی مردم سطح استان آذربایجان غربی بوده و رونق خوبی دارد. قبل از طرح ممنوعیت صادرات، میزان قابل ملاحظه‌ای از تولیدات دامی از جمله دام زنده به خارج ازکشور صادر می شد؛ اما دیگر به نظر نمی‌رسد بتوان مزیت زیادی برای ایجاد واحدهای بسته بندی گوشت دام‌ها قائل بود به علاوه اینکه در اکثر کشتارگاه، بسته‌بندی گوشت انجام می‌شود.

در حال حاضر چندین واحد برای جمع‌آوری شیر در سطح شهرستان مشغول به فعالیت هستند. همچنین یک کشتارگاه مخصوص دام و طیور نیز در سطح شهرستان فعال است. لذا به نظر می‌رسد افزایش ظرفیت و توسعه بیشتر چنین واحدهایی در شرایط فعلی مقرون به صرفه نباشد. از طرفی این واحدها برای ایجاد به سرمایه اولیه زیاد نیاز دارند و با ایجاد چند واحد محدود نیز به اشباع و حالت رقابت می‌رسند. لذا قبل از هراقدامی باید شرایط بازار آنها را به دقت مورد بررسی قرار داد.

در صورت توسعه پرورش و نگهداری شتر در سطح منطقه، می توان در زمینه های مختلف فرآوری محصولات به دست آمده از این حیوان پرسود، مانند روغن اقدام کرد. در لیست مزیت سنجی به بسته بندی بلغور و حبوبات نیز اشاره شده است. بلغور و حبوبات به علت مصرف دائمی در طول سال، همواره بازار عرضه و فروش مناسبی داشته و به عنوان کسب و کاری پر سود و منفعت مورد پیشنهاد است.

· صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فرآوری انواع محصولات کشاورزی مهمترین روش برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی است. ایجاد صنایع غذایی متناسب با ظرفیت شهرستان، علاوه بر اشتغال‌زایی، باعث ارتقاء سطح درآمد اهالی آن می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد امکان ممکن می‌کند. با وجود میزان بالای تولید آلبالو و گیلاس در سطح شهرستان خوی، صنایع فرآوری آن بسیار ضعیف عمل کرده و آنطور که باید فعال نیستند. تولید آبمیوه، کنسانتره، میوه خشک و کمپوت علاوه بر ایجاد انگیزه برای تولید بیشتر، سود بیشتری را نیز عاید کشاورزان و باغداران کرده و خلأ نبود صنایع فرآوری را پر خواهد کرد.

فرآوری گندم مانند تولید نان و رشته آشی و پلویی و سایر فرآورده های حاصل از گندم مانند آرد سوخاری، نان بستنی، پفک گندمی و نشاسته گندم، به علت وجود بازار مصرف داخلی و خارجی پیشنهاد می‌شود. البته در رابطه با آرد باید گفت که در حال حاضر چهار کارخانه در این حوزه مشغول به فعالیت هستند در نتیجه به نظر نمی‌رسد مزیت زیادی در زمینه تولید این محصول وجود داشته باشد.

کلزا نیز از دیگر محصولات زراعی است که جدیداً تمایل به استفاده از روغن آن افزایش یافته است. با توجه به افزایش سطح کشت این گیاه زراعی ارزشمند و اقتصادی در خوی، روغن‌گیری از این گیاه به عنوان یک کسب و کار با مزیت اقتصادی در حوزه صنایع غذایی پیشنهاد می‌شود. چیپس میوه، میوه خشک، آبمیوه و سایر موارد مانند کمپوت، شربت، آبمیوه، کنسانتره، لواشک و شهد از محصولاتی هستند که می‌توان از دیگر میوه‌جات مانند سیب، گلابی، هلو و توت تولید کرد. در ضمن اگر این مشاغل به صورت صنعتی و در مقیاس کارخانه‌ای ایجاد شوند، با توجه به موقعیت مرزی و همچنین تولید بالای میوه‌جات در سراسر استان، می‌توان از محصولات دیگر شهرها در این کارخانه‌ها به عنوان ماده اولیه استفاده کرد.

درصورت افزایش کشت گل محمدی در منطقه، می‌توان سود خوبی از تولید گلاب به دست آورد. ایجاد این شغل، با توجه به نیاز آبی کم این محصول باعت افزایش انگیزه کشاورزان برای کار در حوزه کشت و برداشت خواهد شد. همچنین با توجه به تراکم بالای انواع گیاهان دارویی خودرو در کوهستان‌ها، تولید عرقیجات سودده بوده و حداقل می‌تواند نیاز خود منطقه به این محصولات را مرتفع کند. طبق بررسی‌های انجام شده، در حال حاضر کارگاه‌هایی به تولید لبنیات و فرآوری شیر به صورت روغن حیوانی، کره، ماست و… به صورت صنعتی، سنتی و نیمه صنعتی مشغول هستند؛ در نتیجه برای فعالیت در این زمینه و ایجاد توسعه در آن، باید شرایط بازار را به دقت بررسی کرد و در شرایط فعلی مورد پیشنهاد نمی‌باشد.

· باغداری

شهرستان خوی در بیشتر محصولات باغی دارای مزیت نسبی بوده و باغداری یکی از پایه‌های اقتصادی این شهرستان را تشکیل می‌دهد. از سوی دیگر تولید اشتغال در زمینه باغ و باغداری زیاد بوده و برای رونق کسب و کارهای مرتبط با این بخش مؤثر می‌باشد. باغداری یکی از اصلی‌ترین حرفه‌های مردم شهرستان خوی است.

سطح باغات آلبالو در خوی در سال جاری (1398) 1220 هکتار و گیلاس 3۱۰۰ هکتار اعلام شده است. ارزش تولید این دو محصول باغی ۱۲۲ میلیارد تومان است به طوری که خوی در تولید آلبالو در آذربایجان غربی رتبه اول را دارد.[3] تنوع ارقام این دو محصول از مهمترین ویژگی باغ‌های گیلاس و آلبالو در این شهرستان به شمار می‌رود. سفید، تک‌دانه و بادامی از مهمترین ارقام گیلاس و گوشواره‌ای، مجاری و بومی از مهمترین ارقام کشت شده آلبالو هستند. در ضمن ۳۰ درصد این محصولات به صورت تازه در خوی مصرف و بقیه به استان‌های همجوار و کشورهای همسایه از جمله ترکیه، جمهوری‌آذربایجان و عراق صادر می‌شود.[4] از این‌رو توسعه باغات آلبالو و گیلاس مد نظر بوده و سودآوری بالایی برای این دو محصول پیش‌بینی می‌شود.

اقلیم خاص شهرستان خوی باعث می‌شود تا فعالیت در زمینه باغداری از مزیت ویژه‌ای برخوردار باشد و بیشتر میوه‌جات و محصولات باغی جوابگو بوده و از کیفیت خوبی نیز برخوردار باشند. از دیگر تولیدات باغی مهم و اقتصادی در شهرستان می‌توان به میوه جاتی مانند سیب، هلو، گلابی و توت اشاره کرد. مهارت و تجربه کشاورزان، وجود شرایط برای صادرات و فراهم بودن بازار فروش، کیفیت بالا و… از مهمترین دلایلی است که فعالیت بیشتر در زمینه کشت و توسعه میوه‌جات اشاره شده در فوق را دارای مزیت می‌کند.

طبق بررسی‌ها چندین گلخانه در سطح شهرستان فعال هستند که غالباً در زمینه پرورش نهال گردو و صیفی‌جاتی مانند خیار، گوجه فرنگی، گیاهان دارویی و بادمجان مشغول هستند. در این راستا به علت بازار فروش این نوع از محصولات و کیفیت آنها، توسعه این مورد پیشنهاد می‌شود؛ اما نکته‌ای که باید در نظر گرفته شود این است که با توجه به اقلیم سردسیر خوی، مکان ایجاد گلخانه و فراهم آوردن تجهیزات آن اهمیت بسیار زیادی پیدا خواهد کرد؛ در نتیجه قبل از هر اقدامی در این زمینه، باید مکان جغرافیایی احداث گلخانه را به دقت بررسی کرد.

گل محمدی از جمله محصولاتی است که طی سال‌های گذشته، میزان تولید زیادی داشته است.[5] گل محمدی از معروف‌ترین رزهای دنیا در باغبانی است. گل‌های محمدی در ایران از مرغوبیت بسیار بالایی برخوردارند. گل محمدی از جمله گیاهان دارویی و محصولات زراعی است که در شهرستان خوی تولید می‌شود و جواب می‌دهد. لذا توسعه کشت آن موجب می‌شود تا حداقل نیاز خود شهرستان به این محصول و فرآورده‌های آن مرتفع شده و نیازی به واردات در این زمینه نباشد.

پرورش انواع قارچ نظیر دُنبَلان پیشنهاد پر سود و منفعت دیگری در حوزه باغداری این شهرستان می‌باشد. قارچ دنبلان نوعی قارچ خوراکی، گران‌قیمت و کمیاب است. این قارچ در گونه‌های مختلف به رنگ‌های قرمز تیره، خاکستری، سفید، بنفش و سیاه یافت می‌شود ولی لذیذترین نوع آن دارای پوسته سیاه رنگ است. بیش‌ترین میزان مصرف قارچ دنبلان در رستوران‌ها، صنایع غذایی، تهیه انواع سس‌ها و روغن‌های معطر و نیز داروسازی است.[6] طبق بررسی‌های انجام شده، نوعی از این قارچ در شهرستان خوی نیز یافت شده است. اگر بتوان کشت این محصول را به صورت عمده انجام داد و یا صرفه اقتصادی برای آن ایجاد کرد، صادرات آن سود بسیار خوبی به همراه خواهد داشت. قارچ صدفی و دکمه‌ای نیز از دیگر انواع قارچ‌ها بوده که توسط مردم منطقه مصرف می‌شوند و پیشنهاد توسعه پرورش آنها مدنظر می‌باشد.

کاشت هویج از جمله مزیت‌های قابل سرمایه‌گذاری در زمینه باغداری است.

· خدمات

حوزه خدمات یکی دیگر از ظرفیت‌های بالقوه شهرستان خوی می‌باشد که به نوبه خود سهم مهمی در ایجاد کسب و کار دارد. شهرستان خوی دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی متعددی بوده که در ادامه اشاره خواهد شد. از جاذبه‌های طبیعی می‌توان به کوه اورین (در زبان ترکی به معنی بزرگ و با عظمت) بلندترین کوه شهرستان خوی، با ارتفاعی بیش از ۳۶۵۰ متر اشاره کرد. قوتور، آغ‌چای و قودوق‌بوغان از مهمترین رودخانه‌های آن هستند.[7] از جمله آثار تاریخی شهرستان خوی، مقبره و برج شمس تبریزی، مقبره پوریای ولی، پل خاتون، بازار سرپوشیده، خانه کبیری‌ها، کاروانسرای خان، کلیساهای سورپ سرکیس و ماهلازان، امامزاده سید بهلول و… می‌باشند که بخشی از تاریخ ارزشمند این شهرستان را به تصویر کشیده‌اند. وجود این پتانسیل‌های توریستی و گردشگری، بهترین دلیل برای توسعه صنعت گردشگری و توریسم در این منطقه است. دسترسی آسان، وجود فرودگاه و پایانه مسافربری و هم مرز بودن با ترکیه نیز از جمله دیگر دلایل برای مزیت داشتن کار در زمینه خدمات گردشگری و بین راهی است. ایجاد انواع هتل‌ها و رستوران‌ها با تکیه بر فرهنگ بومی و سنتی، یکی از پیشنهاداتی است که می‌توان در این حیطه داد. در رابطه با وضعیت این صنعت درحال حاضر باید گفت که مواردی وجود دارند که موفق نیز هستند ولی با تبلیغ بیشتر این جاذبه‌ها و تمرکز بیشتر بر روی آن، قطعاً به امکانات بیشتری نیاز خواهد بود.

· دامداری

دامداری به عنوان فعالیتی اقتصادی و سودده یکی از حوزه‌های مهم مرتبط با بخش کشاورزی بوده که در سطح گسترده‌ای در شهرستان خوی انجام می‌شود و در نتیجه انجام این حرفه، سود اقتصادی خوبی نیز کسب شده است. از آن جایی که حوزه دامداری با یکی از مهمترین نیازها، یعنی نیاز به منابع غذایی و خصوصاً منابع پروتئینی مرتبط می‌باشد. از این‌رو توجه به آن امری پر اهمیت و ضروری است. فعالیت در این حوزه شغلی و افزایش بهره‌وری در آن، می‌تواند از راهکارهای افزایش اشتغال باشد و عاملی برای توسعه صنایع غذایی، تبدیلی و تکمیلی محسوب شود.

بر اساس آمار سال 1398، 27 درصد عسل کل کشور در آذربایجان غربی تولید شده است. شهرستان خوی با داشتن بیش از 390 هزار کندو و با تولید بیش از 12 هزار تن عسل، مقام اول استان را در تولید این ماده غذایی با ارزش غذایی و درمانی بالا به خود اختصاص داده است.[8] وجود مراتع، مزارع آفتابگردان و تراکم بیشتر گل‌ها در طبیعت این شهرستان به برداشت با کیفیت‌ترین نوع عسل از زنبورستان های آن منجر شده است. تعاونی زنبورداران خوی با سه هزار و 29 نفر عضو، بزرگترین تعاونی در کشور است که فعالیت‌های چشمگیری در امر تولید، بازاریابی و صادرات این محصول ارزشمند دارد.[9] با توجه به این که فعالیت در صنعت زنبورداری نقش مهمی در اقتصاد خانوارها و به خصوص خانواده‌های روستایی شهرستان دارد، توجه بیشتر به زنبورداران و ایجاد امکانات و تسهیلات برای آنان، نقش موثری در افزایش تولید، کیفیت و میزان تولید این محصول با ارزش دارد و در زمینه ایجاد اشتغال نیز تاثیرگذار است. همچنین می‌تواند توسعه و سودآوری بالای این صنعت و مشاغل مرتبط و زیر مجموعه آن را به دنبال داشته باشد.

پرورش انواع دام‌های سبک و سنگین مانند گوسفند و گاو از دیگر فعالیت‌های اقتصادی در حوزه دامداری است که در سطح شهرستان رونق دارد. در شهرستان خوی پرورش گوسفند نسبت به سایر دام‌ها، بیشتر مورد توجه دامداران قرار گرفته زیرا توان گوسفند برای تحمل اقلیم‌های متفاوت بیشتر بوده و نیز جیره غذایی کمتر و در نتیجه هزینه کمتری جهت پرورش و نگهداری نیاز دارد. تمامی فرآورده‌های دامی مانند گوشت، شیر، ماست، کره، و حتی پشم و پوست این دام پرکاربرد بوده و فروش این فرآورده‌ها در تمامی روزهای سال انجام می‌شود. از طرفی قیمت گوشت گوسفند بالا است و به علاوه اجزای گوسفند مانند دل، قلوه، جگر، سیرابی، کله پاچه، خوش گوشت و… نیز قابل فروش هستند. خرید دام برای قربانی کردن در ایام مذهبی مانند عید قربان و… موجب رونق این کسب و کار می‌شود بنابراین گسترش پرورش گوسفند پرواری سوددهی مناسبی را به همراه خواهد داشت. در زمینه پرورش و نگهداری دام سنگین باید اشاره کرد که عموماً اصلاح نژاد شده هستند. به عنوان مثال بیشتر گاوهای پرورشی منطقه از نژادهای با عملکرد بالا و پربازده نظیر هلشتاین و سمینتال هستند.[10] جمعیت روبه رشد شهرستان، وجود مراتع سرسبز، آب و هوای مناسب و مهارت افراد در این حیطه از جمله دلایلی است که باعث شده تا دامداری در این شهرستان رونق مطلوبی داشته باشد و همچنان نیز برای توسعه آن ظرفیت مناسبی وجود داشته باشد.

پرورش شتر در حال حاضر در یکی از روستاهای شهرستان خوی انجام می‌شود. پرورش شتر نسبت به سایر دام ها مزیت‌هایی مانند قابلیت سازگاری با شرایط سخت محیطی مناطق خشک و نیمه خشک، تحمل گرما، کم آبی و کیفیت پایین علوفه و مقاومت نسبی در مقابل امراض و عوامل بیماری‌زا دارد. همچنین شتر در مقایسه با سایر دام‌های اهلی علوفه را با قابلیت هضم بالا و بازده بیشتری استفاده می نماید و قادر است از انواع خاص گیاهان مرتعی (خشبی، خاردار و تیغ دار) به میزانی استفاده نماید که سایر دام ها قادر به استفاده از آن نیستند. از دیگر فواید پرورش شتر، حداقلِ نیاز به تاسیسات، تجهیزات و امکانات پرورش و نگهداری و در نتیجه کمترین نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین را در مقایسه با سایر دام‌ها دارد. گوشت شتر منبع بسیار خوبی برای بسیاری از مواد غذایی مهم و مورد نیاز بدن می‌ باشد.

در ضمن طبق لیست مزیت سنجی، به علت وجود توت، پرورش کرم ابریشم نیز دارای مزیت دانسته شده است.

· زراعت

کشاورزی زراعی، یکی از اصلی‌ترین مشاغل مردم خصوصاً روستاییان در شهرستان خوی به شمار می‌رود. مهمترین محصولات زراعی شهرستان شامل گندم، چغندرقند، آفتابگردان، کدو و کلزا است. البته بیشترین سطح زیر کشت محصولات مربوط به کلزا بوده است. خاک منطقه برای محصولات استراتژیکی مانند کلزا، گندم، آفتابگردان و… حاصلخیز بوده و شرایط آب و هوایی نیز برای کشت این محصولات زراعی مساعد است.[11]

گندم که در قسمت قبل نیز به آن اشاره شد از دیگر محصولات استراتژیکی است که در شهرستان خوی تولید می‌شود. این گیاه زراعی، محصولی مهم برای کشور بوده و به صورت تضمینی و در هر شرایط اقتصادی، توسط دولت خریداری می‌شود. با توجه به سطح زیر کشت آن، سازگاری با شرایط شهرستان خوی و همچنین بازار خرید و فروش محصولات به دست آمده از آن مانند نان، شیرینی و… توسعه کشت آن همچنان دارای مزیت خواهد بود.

تخم آفتابگران و کدو، از اصلی‌ترین محصولات خوی است؛ بعنوان مثال اقلام دانه‌هاي آفتابگردان كشت شده در شهرستان خوي از نوع قلمي (شمشيري، بادامي، دورسفيد، پسته‎اي و روغني) و اقلام كدو نيز از نوع ريزخوي (مشهدي)، گوشتي (همداني) و قلمي مي باشد؛[12]اما با وجود واردات تخمه‌های ژاپنی و چینی از خارج از کشور، میزان کشت آنها کاهش داشته و امرار معاش کشاورزان را تحت شعاع قرار داده است. با جلوگیری از این مورد و افزایش صادرات آن، می‌توان مزیت خوبی برای توسعه کشت این محصولات قائل بود.

کلزا یکی از گیاهانی است که در تناوب با گندم و جو می‌تواند به عنوان یک محصول پائیزه اقتصادی کشت شود و ضمن تولید، نقش بسیار مؤثری در کنترل آفات خاکزی مانند زابروس در اراضی دیم داشته باشد. هر ساله دانه‌های روغنی، میزان قابل توجهی از حجم واردات ایران را به خود اختصاص می‌دهند. این محصول که با شرایط آب و هوایی خوی سازگاری دارد، چندین سال است که در حال تولید است و همچنان افزایش تولید آن به صورت کمی و کیفی مدنظر است.

چغندرقند یکی از محصولات استراتژیک تولیدی استان بوده که طی سال‌های پی در پی رتبه برتر کشوری را برای این استان به ارمغان آورده است.[13] این محصول چند سالی است که در خوی نیز درحال کشت است و به علت وجود کارخانه فرآوری آن در داخل شهرستان، از رونق خوبی برخوردار است. با توجه به این که چغندرقند محصولی با نیاز آبی بالا است، مشکل کمبود آب در سطح شهرستان، مشکلاتی را برای کشاورزان این حوزه بوجود آورده و مزیت این کار را، علی رغم وجود کارخانه فرآوری آن کاهش داده است. در نتیجه توسعه در این زمینه در صورت حل شدن مشکل کم آبی شهرستان توصیه می‌شود.

در لیست مزیت سنجی به علت وجود اراضی دیم و آبی کشت حبوباتی مانند عدس و لوبیا، همچنین محصولاتی نظیر جو، سیب زمینی دارای مزیت دانسته شده‌اند. همچنین به علت وجود زمین‌های حاصلخیز، کشت ذرت علوفه‌ای و یونجه نیز مزیت خواهد داشت.

· صنایع دستی

قالیبافی یکی از اصلی‌ترین مشاغل مردم در سطح شهرستان خوی عنوان می‌شود. مهارت خوب بافندگان خویی در این زمینه باعث می‌شود تا بتوان افزایش توسعه در این زمینه را توصیه کرد تا هم انگیزه بافندگان را افزایش دهد و هم مشاغل مرتبط مانند تولید نخ، رنگرزی و.. را رونق بیشتری بخشد. در ضمن درحال حاضر این محصول به صورت خانگی و بعضاً به صورت کارگاهی دنبال می‌شود. اگر صنعت گردشگری رونق یافته و رفت و آمد گردشگران به این منطقه افزایش یابد، بازار فروش خوبی برای این نوع از صنایع دستی ایجاد خواهد شد. گلیم‌بافی یکی دیگر از شاخه‌هاي قالي بافي است و در آن از طرح‌هاي مختلف محلي استفاده مي‌شود. هر چند در گذشته گلیم به عنوان یک زیرانداز شناخته و بافته می‌شد اما امروزه با توجه به زیبایی نقوش و کیفیت بافتی که دارد از آن در هنرهای تلفیقی همچون روکش‌های مبلمان، دوخت کیف‌های چرمی، وسایل تزیینی و… استفاده‌های بسیاری می‌شود. لذا مورد پیشنهاد بوده و به دلیل دانش موجود و قیمت مناسب می‌تواند سودده و پر منفعت باشد.

· شیلات

شیلات از حوزه‌های شغلی سوددهی است که پتانسیل بسیار خوبی برای آن وجود دارد که اگر از این ظرفیت‌های شیلاتی استفاده شود سودآوری بسیار خوبی برای شهرستان ایجاد خواهد شد. در حال حاضر چند مزرعه شیلات و آبزی پروری در سطح شهرستان خوی مشغول به فعالیت هستند که اصلی‌ترین تولیدشان نیز ماهی سردآبی قزل آلا می‌باشد. نکته جدی که مطرح است، کمبود آب در سطح شهرستان خوی برای ایجاد توسعه در این حیطه است. با توجه به وجود تعداد قابل توجهی سد و همچنین راهکارها و روش‌های نوین پرورش ماهی مانند پرورش ماهی در قفس و… اگر بتوان بر مساله کمبود آب در شهرستان فایق آمد، پرورش ماهی دارای مزیت بالایی برای ایجاد خواهد بود زیرا هم میزان اشتغال خوبی را ایجاد می‌کند و هم سود خوبی را به دنبال خواهد داشت.

· طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز شهرستان به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و سود سرشاری نیز دارد. در حوزه طیور، پرورش مرغ گوشتی در بسیاری از واحدهای شهرستان انجام می‌شود به طوری که به گفته کارشناسان، علاوه بر تامین نیاز شهرستان، می‌توان مازاد آن را به سایر نقاط استان و یا خارج از استان نیز ارسال نمود. با افزایش روز افزون جمعیت و تامین نیازهای مردم شهرستان، ایجاب می‌کند در زمینه پرورش مرغ گوشتی فعالیت کرد. درحال حاضر واحدهایی به صورت صنعتی و نیمه صنعتی در سطح شهرستان به پرورش مرغ که عمدتاً نیز گوشتی هستند،[14] مشغول بوده و نیاز شهرستان و استان در این زمینه را برطرف کرده‌اند. در نتیجه برای ایجاد واحدی در این زمینه، باید بازار فروش را به خوبی بررسی کرد. طبق بررسی‌های انجام شده، مزیت زیادی برای پرورش انواع طیور و ماکیان مانند بوقلمون در خوی وجود ندارد و حتی برای پرورش کبک و بلدرچین مجوزی داده نمی‌شود[15] اما با این حال در لیست مزیت سنجی، به پرورش بوقلمون برای مصرف گوشت و تخم آن اشاره شده است. در این زمینه بررسی و ارزیابی دقیق اصول علمی و عملی پرورش و همین‌طور نیازسنجی بازار جهت کسب سود و درآمد الزامی است.

· صنعت

به جرات می‌توان گفت که صنعت و مشاغل صنعتی یکی از عوامل مهم توسعه اقتصادی این شهرستان می‌باشد. اما متاسفانه با این‌که ظرفیت‌های خوبی برای ایجاد مشاغل صنعتی مختلف وجود دارد، نقش این حوزه شغلی آن چنان که باید پر رنگ نیست. در صورتی که با اندکی ریسک‌پذیری می‌توان واحدهای سودآوری را در شهرستان احداث کرد. خوی دارای یک شهرک صنعتی است که نسبت به دیگر شهرک‌های سطح استان، از وضعیت بهتری برخوردار است. تولیدی‌های مبل، مهمترین واحدهای فعال و موفق در سطح استان محسوب می‌شوند و صادرات داخلی و خارجی خوبی نیز دارند. در سال‌های گذشته این واحدها، بیش از ۱۰۰ هزار دست انواع مبل تولید و به بازارهای مبل داخل و خارج مانند عراق، افغانستان، ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر کردند. صنایع پایین دستی مانند واحدهای تولید یراق‌آلات و ابزار مبل نیز در خوی وجود دارد و از خروج بیش از یک میلیون دلار ارز از کشورمان جلوگیری کرده است‌. به صورت کلی نیز حدود ۲ هزار و ۳۰۰ نفر در بخش صنعت مبل شهرستان مشغول فعالیت هستند.[16] واحدهای دیگری مانند کارخانه نساجی و تولید ایزوگام نیز در سطح شهرستان فعال هستند. همچنین با وجود معادن سنگ و سیلیس، به نظر می رسد با ایجاد واحدهایی برای بسته بندی این محصولات، بتوان سود خوبی کسب کرد البته باید توجه داشت که فعالیت در حوزه‌های معدنی، نیاز به سرمایه اولیه قابل توجهی دارد. در لیست مزیت سنجی نیز، به علت وجود کارخانه ریسندگی در سطح شهرستان، تولید پوشاک دارای مزیت اقتصادی خواهد بود. طبق بررسی‌های انجام شده تاکنون واحد صنعتی عمده‌ای ورشکست نشده است. همچنین بیشتر کارگران واحدهای صنعتی فعال بومی شهرستان و روستاهای اطراف آن هستند.

باید گفت علی رغم کمبود آب، طرح‌های صنعتی دیگری از سوی مراکز دولتی در حال پیگیری است. در واقع از ابتدای سال 1398، برای 14 واحد تولیدی با 414 میلیارد ریال سرمایه گذاری و با 270 نفر اشتغال مجوز تأسیس در شهرستان صادر شده است.[17] این مطلب نشان می‌دهد که در آینده، میزان قابل توجهی شغل صنعتی در سطح خوی ایجاد خواهد شد و نه تنها جوانان خود شهرستان بلکه دیگر شهرستان‌های همجوار را نیز مشغول به کار خواهد کرد.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 55 تایی در جدول زیر ارائه ‌شده ‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنار هم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان مهاباد ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

1. دامداری
2. زراعت
3. باغداری
4. خدمات
5. صنایع غذایی
6. صنایع تبدیلی و تکمیلی
7. طیور
8. صنعت
9. شیلات
10. صنایع دستی

دامداری

با توجه به ظرفیت های موجود در بخش دامداری و دامپروری در شهرستان مهاباد، در صورت حمایت و سرمایه گذاری های لازم، این منطقه قادر به تولید و تامین گوشت مورد نیاز بسیاری از نقاط استان خواهد بود. در ادامه به بررسی دام هایی که قابلیت پرورش در شهرستان مهاباد را دارند پرداخته می شود.

پرورش گوسفندان بومی و محلی در زمینه پرورش دام سبک قابلیت بالایی را دارند. در واقع آشنایی دامداران با تمام ویژگی های این دام ها باعث شده تا بهره وری بالایی حاصل شود و گسترش پرورش آن ها را دارای مزیت کند.

از جمله دیگر دام های سازگار با منطقه، گوسفند نژاد رومانوف است. گوسفند رومانوف جزء به صرفه ترین و بهترین گوسفندان گله گوشتی – زایشی است. این نوع گوسفند، یک گوسفند روسی است که اصل ‌نژاد آن متعلق به دره ولگا، در شمال غرب مسکو است. رومانوف یک ‌نژاد خالص بوده و از تلاقی نژاد‌ها به‌وجود نیامده است. باروری بسیار خوب، بالاترین میزان چندقلوزایی، فصل تولیدمثل بسیار طولانی، امکان تولیدمثل در تمام طول سال، سازگاری و عادت کردن به آب و هوای سرد و خوراک محلی برخی از ویژگی‌های خوب این نژاد هستند. نژاد رومانوف گرچه از دسته گوسفندان گوشتی است؛ اما پشم این نژاد بسیار محکم و باکیفیت است و سالانه 5/4 کیلوگرم پشم قابل استحصال دارد که از جنبه اقتصادی برای پرورش‌دهنده سرمایه ساز است.

بسیاری از گله داران به دلیل شرایط سخت اقتصادی موجود در بازار داخلی و خارجی و نیاز به تولید بیشتر با منابع کمتر اقدام به جایگزینی قوچ گله محلی خود با قوچ رومانف کرده‌اند. بره حاصل از خواص مشابه زایشی به پدر خود (رومانف) برخوردار است و خواص پرواری و سازگار بودن با محیط را نیز از مادر محلی خود به ارث می‌برد.[1] دامداران مهابادی این گوسفند را پرورش داده اند و از آن استقبال کرده اند. به همین دلیل علاوه بر پرورش گوسفندهای بومی و محلی، می توان درمورد این دام نیز سرمایه گذاری نمود.

پرورش بز گوشتی که عنوان یکی دیگر از دام های سبک باتوجه به اهمیت تامین گوشت در منطقه پتانسیل گسترش دارد.

در رابطه با پرورش دام سنگین، از آنجایی که شهرستان مهاباد دارای آب و هوای سرد و کوهستانی می‌باشد لذا پرورش نژاد گاو سمینتال با توجه به افزایش توان مقاومتی و تولیدی در شرایط آب و هوایی شهرستان بسیار مناسب است. گاو سمینتال جزء بهترین گاو های شیری و گوشتی جهان است. افزایش وزن روزانه فوق‌العاده و گوساله دهی با فاصله 365 روز، مقاومت بالا نسبت به بیماریهای عفونی و متابولیکی، عمر مفید بالا، مدیریت آسان این نژاد و همچنین سازگاری بسیار خوب و قابل توجه با محیط پرورش همان چیزی است که یک دامدار برای بقاء و پیشرفت به آن نیاز دارد. یکی دیگر از مزایای پرورش گاو سمینتال، به صرفه بودن در شرایط اقتصادی فعلی است زیرا این گاو با دادن کمترین علوفه و کنسانتره، بیشترین میزان شیر و گوشت را به ما می‌دهد.

گاو هلشتاین به دلیل مقاومت در برابر سرما می تواند انتخاب خوبی برای پرورش باشد. این گاو جزء سنگین وزن ترین گاوهای شیری در جهان است. این نژاد که از نظر تولید شیر بهترین نژاد در میان گاوهای شیری است حدودا ۷۲۴۰ لیتر شیر در سال تولید می کند. درصد چربی این شیر 65/3 درصدو درصد پروتئین آن ۳ درصد است. کارشناسان پرورش این دام را در شهرستان مهاباد پیشنهاد داده اند.

یکی از فعالیت‌های تولیدی در بخش کشاورزی که می‌تواند با سرمایه کم، اشتغال زیادی ایجاد نماید، صنعت زنبورداری است. بطور کلی زنبورداری فعالیتی است که از یک طرف به زنبورداران در جهت کسب درآمد و فروش محصولات حاصل از کندو شامل( عسل، گرده گل، موم، ژل رویال، زهر عسل و …) کمک نموده و از سویی دیگر به افزایش میزان و کیفیت سایر محصولات کشاورزی دیگر ازجمله باغداری و مرتع داری منجر می‌شود.

صرف نظر از موضوعمنسوخ بودن فروش محصولات بصورت خام و تأکید کارشناسان اقتصادی که بر عرضه محصولات بصورت ارزش افزوده تأکید دارند، در عصر حاضر کمتر صنعتی را می‌توان یافت که همچون زنبورداری در تعامل کامل با محیط زیست باشد. قرارگیری شهرستان مهاباد در منطقه‌ کوهستانی و بکر، دسترسی به بازارهای بین المللی و تقاضای گردشگران زمینه را برای توسعه این صنعت به خوبی فراهم کرده، ضمن آنکه می‌توان به فکر احداث کارخانه‎های بسته بندی و سایر فراورده‌های دیگر این صنعت بود[2].

یکی دیگر از کسب و کارهایی که در این حوزه قابل راه‌اندازی است، پرورش زالو می‌باشد. تفاوت این طرح با سایر طرح‌های دامداری به مزیت اقتصادی این طرح می‌افزاید. برای مثال: زالوها هرمافرودیت هستند. به زبان گویاتر زالوها دوجنسیتی هستند. هر یک از زالوها هر دو اندام تناسلی نر و ماده را در اختیار دارند که با هر بار جفت‌گیری هر دو زالو بارور می‌شوند. به همین دلیل ضریب تکثیر زالوها نسبت به سایر طرح‌های دامداری در معرض توجه قرار می‌گیرد، به این دلیل که زالوها می‌توانند در یک دوره زاد و ولد ، 1 تا 4 پیله بگذارند که در هر پیله 8 تا 30 نوزاد زالو از آن متولد شوند. این نوسان تعداد با سن زالوی مادر و شرایط محیط پرورش رابطه مستقیم دارد. از دیگر مزیت‌های اقتصادی تکثیر و پرورش زالو، هزینه تغذیه کم‌تر نسبت به سایر دام‌ها است. به دلیل اینکه زالوی پزشکی فاقد معده است و هضم توسط باکتری‌های همزیست گرم منفی به نام آئروموناس در فاصله زمانی طولانی انجام می‌شود. لازم به ذکر است ورود به این حرفه ریسک بالایی دارد و برای تأمین بازار فروش ممکن است، مشکلاتی به وجود آید؛ بنابراین بهتر است این کار را در مقیاس کم آغاز کرد و درصورت سوددهی و بازارخوب، آن را گسترش داد.

زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی کشورهای مختلف نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، ارزآوری برای کشور و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را نام برد.

اصلاح الگوی کشت یکی از راهکارهای دولت برای مدیریت منابع آب و عبور از تنش‌های آبی است چنانکه کشاورزان بایستی کشت محصولات استراتژیک همچون دانه روغنی کلزا را جایگزین محصولات آب‌دوستی مانند سیب‌زمینی کنند. کلزا یکی از دانه‌های روغنی بسیار مهم است که در مناطق معتدل کشت می‌شود و کاشت این محصول کم آب‌بر و به‌صرفه می‌تواند نقش مهمی در تحقق اقتصاد مقاومتی و تضمین امنیت غذایی شهروندان داشته باشد. تناوب کشت دانه‌های روغنی همچون کلزا با گندم برای از بین بردن علف‌های هرز بسیار مؤثر است. کشت کلزا در افزایش تولید روغن و کنجاله بسیار اثرگذار است و عملکرد این گیاه در پایداری تولید غلات نیز اثر قابل توجهی دارد. کشت گیاه کلزا با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی شهرستان و مشکل کمبود آب، یکی از اقتصادی‌ترین گزینه‌های کشت است. کشت این محصول علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب و ایجاد درآمد بالا برای کشاورزان، باعث کاهش واردات روغن نیز می‌شود. کلزا دوره‌ی رشد کمی دارد و به دلیل نیاز آبی کم در خرداد ماه برداشت می‌شود.

مناطق کوهستانی غرب کشور یکی از خاستگاه‌های قدیمی زعفران در کشور است و حتی گونه‌های وحشی از زعفران در مناطق مختلف این استان رویش پیدا می‌کند. نیاز آبی کم و تامین نیاز آبی آن با نزولات جوی، تداخل نداشتن نیاز آبی با سایر محصولات کشاورزی مرسوم در منطقه، اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم (در زمان برداشت) و اقتصادی بودن آن از جمله مواردی است که می‌توان این محصول را جایگزین دیگر محصول‌های کشاوری پرآب‌بر کرد. زعفران به علت داشتن رنگ زیبا، عطر و طعم بسیار مطبوع، در صنایع غذایی کاربرد دارد. دمنوش زعفران آرام بخش بوده و استرس و نگرانی را برطرف می کند. کسب و کار کشت زعفران به علت خاصیت ضد سرطانی این گیاه اهمیت دو چندان پیدا می کند. ایران اولین کشور تولیدکننده زعفران بوده که قریب به 90 درصد از زعفران جهان را تأمین می کند. مصرف زعفران در ایران بالا است و نه تنها می تواند نیاز منطقه زیرکشت را تامین کند بلکه درسراسر ایران نیز مشتری دارد. این کشت به صورت آزمایشی و در سطح ۶ هزار متر مربع در سطح شهرستان انجام شده و باتوجه به پربازده بودن در شهرستان مهاباد، کشت آن در مقیاس‌های بزرگتری نیز پیشنهاد می شود.[3]

اقلیم ایران یکی از مناسب‌ترین اقلیم‌ها برای پرورش گیاهان دارویی است. تقاضای مصرف گیاهان دارویی به علت روی گردانی از داروهای شیمیایی و یا حتی استفاده شدن برخی از این محصولات در تولیدات کارخانه‌های بزرگ دارویی همواره رو به افزایش است. گیاهان دارویی گونه‌ها و مصارف مختلفی دارند. از این گیاهان نه تنها برای درمان بیماری‌ها بلکه در صنایع کنسروسازی، نوشابه سازی، ‌عطر سازی و غذایی نیز استفاده می‌شود با کشت گیاهان دارویی خاص منطقه مهاباد نظیر شاه تره، شاهدانه، نعنا و… سود خوبی عاید شخص می شود.[4]

کاشت کنجد به دلیل سازگاری محیطی، بازدهی بالا، مفید بودن برای خاک، نیاز به سرمایه اولیه کم و بازاریابی آسان، گزینه شغلی مناسبی است. کنجد از آن دسته گیاهانی محسوب می شود که با هر بار کشت و پرورش، محصول و بار قابل توجهی را به ارمغان می آورد. یکی دیگر از مزایای کاشت کنجد، صرفه جویی در منابع آب است. این گیاه قادر است تا با جذب رطوبت باقیمانده در خاک رشد کند. همین امر موجب سازگاری کنجد با آب و هوای گرم می شود. ریشه های کنجد در بهبود ساختمان خاک و افزایش نفوذ پذیری آن نقش موثری داشته و به عنوان یکی از گیاهان مناسب برای تناوب‌های زراعی در نظر گرفته می شود. همچنین در بعضی از مناطق این گیاه به عنوان کود سبز کاشته می شود. کنجد در روغن کشی (کنجد و ارده)، نانوایی و آجیل فروشی ها، تهیه عطرها، به عنوان حلال در داروسازی و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. صادرات ارزش افزوده و فرآوری های کنجد، می تواند هدف تولید انبوه کشاورزان باشد. از همین رو نگرانی ها برای بازاریابی این محصول نسبت به سایر محصولات کاهش پیدا می کند. عمده مشکل کنجدکاران عدم وجود ماشین‌آلات کاشت و برداشت دانه های روغنی بوده ودرصورت تامین این ماشین آلات، تولید کمی وکیفی محصول درسطح منطقه میتواند از رشد قابل توجهی برخوردار شود. در قسمت هایی از شهرستان مهاباد که دمای هوا بالاتر است، می‌توان به کشت این محصول پرداخت.

سیر گیاهی است که نیاز کمی به آبیاری دارد و در طول زمستان آب مورد نیاز آن از نزولات جوی تأمین می شود. همچنین این گیاه نسبت به سایر محصولات، آفت و بیماری کمتری دارد و از محصولاتی است که راحت‌تر و زمان طولانی تری انبار می‌شود. 8 هکتار از اراضی این شهرستان از اول سال زراعی 98 به کشت سیر اختصاص یافته که از این میزان ۴۰ تن سیر‌ تر و ۳۰ تن سیر خشک برداشت شده است. سیر در سال جاری در مقایسه با پارسال (سال زراعی 97) ۴۰ درصد افزایش یافته و به طور متوسط از هر هکتار ۴ تا ۵ هزار سیر برداشت می‌شود.[5] با توجه به دلایل فوق گسترش کشت آن مزیت داشته و پیشنهاد می شود.

در سال 98، مزارع ذرت علوفه ای شهرستان مهاباد از مطلوبیت خاصی برخوردار بود. ذرت علوفه‌ای مانند ذرت دانه‌ای در اوایل بهار و به صورت مکانیزه کشت می‌شود و در فصل تابستان پس از چند نوبت آبیاری و رسیدن به رشد کافی، قابلیت برداشت را دارد و تنها تفاوت نوع علوفه‌ای و دانه‌ای در تراکم کاشت است.

تراکم کاشت در ذرت علوفه‌ای بیشتر از ذرت دانه‌ای است. همه بخش‌های گیاه در ذرت علوفه‌ای شامل ساقه، برگ و دانه به صورت مکانیزه برداشت می‌شود و پس از خردکردن در محیط‌های خاصی نگهداری می شود تا پس از مدتی به صورت علوفه آماده به مصرف دام برسد. ذرت علوفه‌ای و دانه‌ای یکی از محصولات مهم برای افزایش تولیدهای زراعی در این شهرستان است که در بخش دام و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محصول در مهاباد تنها به صورت آبی کشت می‌شود و وجود کارخانه‌های خوراک دام و طیور در این منطقه و سودآوری خوب از جمله عوامل انگیزه بیشتر کشاورزان برای کشت آن است و ذرت تولید شده در مهاباد علاوه بر تامین نیاز این شهرستان به دیگر شهرستان‌های همجوار نیز فرستاده می‌شود.[6]

چغندرقند نسبت به شرایط مختلف محیطی دارای سازگاری نسبتاً زیادی است. نسبت به سرما، گرما، شوری و خشکی تحمل خوبی دارد. با این حال برای رسیدن به حداکثر عملکرد، لازم است که برای آن همانند سایر گیاهان زراعی بهترین شرایط رشد را فراهم کرد. کشت چغندرقند دارای محاسن زیادی است و در شهرستان مهابادکشت آن موفقیت آمیز بوده و با توجه به در دسترس بودن کارخانه قند جهت فرآوری محصول، گسترش کشت آن پیشنهاد می شود.

نخود در مزارع مهاباد به 2 صورت سنتي و مكانيزه و بيشتر به صورت ديم كشت مي شود و هر سال بخش بسيار كمي (در حدود 18 هكتار) از مزارع آبي اين شهرستان به كشت اين محصول اختصاص پيدا مي كند. نخودكاران اين شهرستان اغلب از ارقام نخود «سفيد قزوين» و «رنگي پيروز» استفاده مي كنند كه در مقايسه با ساير ارقام، داراي عملكردي مناسب و سازگاري بيشتر با شرايط آب و هوايي منطقه دارد. متوسط عملكرد برداشت نخود در سطح مزارع ديم اين شهرستان 450 كيلوگرم و در مزارع آبي بيش از 800 كيلوگرم در هكتار است.در صورت تمایل می توان روی کشت نخود در شهرستان سرمایه گذاری نمود.[7]

عدس از جمله حبوباتی است که کاشت و برداشت آن نسبت به سایر حبوبات ساده تر بوده و در هر آب و هوایی با دو روش دیمی و آبی قابل کشت است. این گیاه با هوای سرد هم سازگاری دارد و در فصل پاییز میزان ثمردهی آن بیشتر از بهار است. این گیاه به حاصلخیزی خاک کمک کرده و همچنین به عنوان کود سبز برای تقویت خاک استفاده می شود.این محصول نیز در شهرستان قابلیت کشت دارد و می توان آن را در زمین های زراعی گسترش داد.

باغداری

باغداری از حوزه هایی است که تاثیر مهمی در توسعه اقتصادی کشور ما تا کنون داشته است. شهرستان هایی همچون مهاباد که از لحاظ منابع آب غنی هستند تولیدات خوبی در زمینه باغداری دارند. مهم ترین بخشی که در حوزه باغداری شهرستان مهاباد پتانسیل گسترش دارد، تولیدات گلخانه ای است. گياهان براي داشتن رشد مطلوب نياز به شرايط خاصي از نظر شدت نور، دماي روزانه، دماي‌شبانه، ميزان رطوبت نسبي هوا و رطوبت خاک دارند. براي توليد و پرورش تجاري گياهان با کيفيت بالا و در تمام طول سال بايد شرايط محيطي مطلوب مهیا شده و عوامل خسارت زا نظير آفات و بیماری ها، باد، طوفان هاي ويرانگر، سرما و يخبندان و …کنترل شوند. گلخانه محیطی است که به راحتی می توان در داخل آن شرایط محیطی را تحت کنترل درآورد و به سمت رشد مطلوب گیاه سوق داد. گلخانه‌ها که از نظر اندازه متغیرند گیاهان را از سرمای بیش از حد زمستان یا گرمای بیش از حد تابستان حفظ می‌کنند. کشاورزی در گلخانه ها نسبت به کشاورزی در فضای آزاد و در زمین های کشاورزی دارای دردسر و مشکلات کمتری است، به علاوه بازه ی زمانی برای به ثمر نشستن و برداشت محصولات نیز نسبت به کشاورزی سنتی، کوتاه تر است.

از جمله پرسودترین محصولات گلخانه ای می توان به توت فرنگی اشاره کرد. در مورد کاشت توت فرنگی باید گفت که برای شروع کار به سرمایه ی چندان زیادی نیاز نیست و می توان با حداقل هزینه برای کاشت این گیاه پر خاصیت اقدام نمود.

گیاهان دارویی مانند سرخارگل، به لیمو، آلوئه ورا، کدو پوست کاغذی، نعناع فلفلی و مریم گلی با توجه به اینکه مقاوم به خشکی و کم توقع هستند و به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه‌اند، می توانند بهترین گزینه فعالیت باشند.

گیاهان زینتی مثل گل‌های جعفری، اطلسی، داوودی، آهار، کلم زینتی و همچنین سبزی و صیفی جاتی نظیر ریحان، شاهی، شنبلیله، خیار، گوجه فرنگی از جمله گیاهانی است که کشت می‌شوند و قابلیت سودآوری و نیز جذب اقبال عمومی برای خرید و فروش را دارند.[8] در زمینه تولید صیفی جات نظیر گوجه فرنگی و خیارسبز نیز باتوجه به وجود بازار دائمی و مطمئن مخصوصا در فصل های سردسال، سرمایه گذاری کاملا صرفه اقتصادی دارد.

یکی دیگر از محصولات باغی که در شهرستان مهاباد جواب داده، پسته است. عمده محصولات برداشت شده در سطح شهرستان از روستاهای گابازله و قلقله بوده است. به گفته کارشناسان در صورت فراهم بودن شرایط کشت، به طور میانگین تا 300 کیلو در هر هکتار از مزارع این منطقه برداشت می‌شود[9]. علت به وجود آمدن شرایط کشت پسته در استان به دلیل شرایط خشکسالی، نیاز کم این محصول به آب، تغییرات اقلیمی، شرایط خاکی و مزیت خاص این محصول در رابطه با مقاومت آن به خشکی و شوری است که شهرستان مهاباد نیز از جمله شهرستان های مستعد کشت پسته است. پسته اوحدی، اکبری و احمد آقایی از انواعی هستند که در استان آذربایجان غربی قابل کشت است[10]. اصولا درخت پسته از ۷ تا ۹ سال پس از کاشت نهال و پیوند، شروع به دادن محصول می‌نماید. کسانی که قصد احداث باغ پسته را دارند برای داشتن سود اقتصادی باید کمی صبور باشند.

احداث باغ انگور به دلیل صرفه اقتصادی و تنوع فرآورده های باارزشی که از این محصول تولید می شود، در شهرستان مهاباد پیشنهاد می شود. با هدف تولید محصول کیفی و سوق دادن تاکداران به سمت تولید محصول صادراتی، طرح احداث باغ‌های داربستی در تاکستانهای این شهرستان از چند سال پیش در حال اجراست. تاکنون بیش از یک سوم از تاکستانهای شهرستان مهاباد زیر پوشش طرح اصلاح و احیاء قرار گرفته اند. اهمیت اجرای این طرح در کاهش هزینه های سمپاشی، آبیاری، برداشت و تولید محصول کیفی و صادراتی است انگورهای تولیدی شامل کشمش بی دانه، خلیلی، حسینی، عسکری، یاقوتی، گل مازو و انگور سیاه است[11].

گردو درختی چندساله و مقاوم است که پس از رشد کامل، هر درخت تا 18 کیلوگرم تولید محصول خواهد داشت.محصول نهایی قیمت بالایی دارد و هم در داخل کشور طرفداران زیادی دارد و هم قابلیت بالای صادرات دارد. در صورت احداث باغ گردو، تا سال های سال نیازی به سرمایه گذاری و کشت دوباره نیست. زیرا درخت گردو یکی از درختان دارای عمر طولانی است و تا ده ها سال قابلیت برداشت دارد و هرساله با افزایش رشد، میزان محصول تولیدی هم افزایش می یابد.

بارندگی‌های خوب سال زراعی 98 و نبود سرمازدگی در سطح باغ‌های این شهرستان موجب شده تا برداشت این محصول در سطح شهرستان مهاباد افزایش یابد. ارقام «کاغذی» و «سنگی» جزء ارقام محلی گردوی برداشتی و «چندلر» و «فرنور» هم جزء ارقام اصلاح شده این محصول در این شهرستان است. با توجه به اینکه سرمازدگی باغ‌های گردو مهاباد شایع است، کاشت ارقام پیوندی باعث افزایش تولید و مقاومت در برابر سرمازدگی می‌شود[12].بنابراین کشت گردو باتوجه به توضیحات فوق مزیت دارد.

خدمات

وجود جاذبه های گردشگری فراوان در سطح شهرستان مهاباد نظیر غار آبی سهولان، گوردخمه باستانی فخریگاه، حمام میرزا رسول، مقبره بداق سلطان، دریاچه سد مهاباد، تالاب کانی برازان و… از یک سو و وجود بازار های تجاری نظیر تاناکورا هرساله در ایام بهار و تابستان افراد زیادی را از داخل و خارج کشور به سمت شهرستان مهاباد جذب می کند. با توجه به همین موضوع اجرای طرح های بومگردی متناسب با فرهنگ و سنت منطقه می تواند از سوی گردشگران داخلی و خارجی مورد استقبال فراوانی قرار بگیرد.

مشكلات شهرنشینی و فطرت طبیعت‌ دوست آدمی، او را به دامان طبیعت و مناطق آرام می ‌كشاند؛ بنابراین اقامتگاه های بوم گردی فرصت خوبی است تا اسباب توسعه روستایی با گردشگری و خدمات آن فراهم آید. اقامتگاه بوم گردی به معنای محل اقامت مسافر است ولی منطبق بر فرهنگ و جغرافیای آن منطقه به طور مثال هتل ‌ها و مهمانسراها در كل ویژگی ‌های مشترك زیادی با همدیگر دارند و فرق چندانی بین یك هتل در یك شهر با هتلی در شهر دیگر نیست. این همان نقطه مقابل هتل و مهمانسراها با اقامتگاه ‌های بوم گردی است، اقامتگاه‌های بوم گردی تشابه كمی با همدیگر دارند حتی اگر در یك منطقه جغرافیایی واقع شده باشند، چراكه قاعده خاصی برای ساخت چنین اقامتگاه هایی وجود ندارد. بومیان هر منطقه جغرافیایی بر اساس شرایط ساخت و ساز و مهم تر از آن فرهنگ منطقه خود دست به ساخت چنین اقامتگاه هایی می ‌زنند.

بوم گردی شبیه هیچ یك از تجربه های یك سفر معمولی نیست. در این سفر، فرد با كمك صاحب اقامتگاه و راهنمایی های او به دل طبیعت اطراف می زند و سفری آموزشی با اندوخته های باورنكردنی را تجربه می كند. اقامت در اقامتگاه بوم گردی به گردشگر كمك می كند تا راجع به جامعه محلی و مردمانش بیشتر یاد بگیرد، از محیط طبیعی اطراف بیشتر بداند و راه و روش یك زندگی پایدار و دوستدار محیط زیست را تجربه كند.

اما مزایای اقامتگاه های بوم گردی به همین جا ختم نمی شود این مكان ها هم برای مهمانان خود و هم برای جوامع محلی و میزبان فواید دیگری نیز دارند، به طور قطع پولی كه گردشگر با خود به منطقه می آورد كمكی است به مردم روستا تا انگیزه ای برای ماندن پیدا كنند و به شهر مهاجرت نكنند و بتوانند كنترل بیشتر و بهتری بر آینده خود در روستا داشته باشند، از فایده های اقامت در اقامتگاه بوم گردی برای مهمانان نیز می تواند تعامل بیشتر گردشگر با محیط بومی و در معرض طبیعت قرار گرفتن باشد.

گردشگری علاوه بر فرهنگ سازی، به رشد اقتصاد و سرمایه گذاری کمک بخصوصی می کند.رستوران بومی برای گردشگران داخلی و خارجی جذاب است. گردشگران برای خوردن غذاهای محلی و بومی و حضور در فضاهای بومی به رستوران های بومی مناطق مختلف علاقه بیشتری دارند .

تمامی مناطق ایران با وجود تنوع آب هوایی و جغرافیایی ، در راه اندازی رستوران های بومی و محلی همخوانی دارد مخصوصا شهرستانی مانند مهاباد که با وجود جاذبه های متنوع گردشگری پتانسیل اجرای چنین طرح هایی را دارد. نوع غذاهایی که در رستوران بومی سرو می شود اغلب سنتی، محلی و فصلی است، نوشیدنی هایی که رنگ و بوی محلی دارند، مهمانان در محیطی مشابه فرهنگ منطقه پذیرایی می شوند، کارکنان رستوران با لباس محلی عموما خدمت رسانی می کنند. طراحی داخلی و خارجی و تمیزی رستوران بومی در جذب گردشگران بسیار مهم است.با رعایت نکات فوق می توان در کسب و کار راه اندازی رستوران با الگوی بومی موفق بود.

امروزه تفریح از طریق تله کابین در زمینه گردشگری در سراسر دنیا نقش مهمی را ایفا می‌کند به طوری که این تکنولوژی عظیم و گران‌بها در جهان امروز در حال افزایش است. درآمدزایی تله کابین‌ها بستگی به این دارد که منطقه احداث آن تا چه حد جزو مناطق توریستی کشور محسوب می‌شود. هرچه منطقه‌ای که تله کابین در آن نصب شده، جذابیت‌های بصری بیشتری داشته و از آب و هوای مساعد و مطبوع‌تری برخوردار باشد، مسلماً استقبال مردم از این تله کابین بیشتر خواهد بود. البته سرمایه‌گذاران می‌توانند با ساخت مجموعه‌های دیگری در کنار تله کابین، درآمدزایی بیشتری داشته باشند. به همین دلیل کارشناسان پیشنهاد ایجاد تله کابین را در شهرستان مهاباد داده اند چون سالانه حجم زیادی از گردشگران از جاذبه های این منطقه بازدید می کنند. ایجاد شهربازی نیز از دیگر امکانات گردشگری ای است که راه اندازی آن در مهاباد پیشنهاد می‌شود.

صنایع غذایی

صنایع غذایی یکی از شاخه های مهم رشته کشاورزی به شمار می آید. علیرغم نیاز کشور به واردات محصولات کشاورزی، محدودیت دوره برداشت محصولات کشاورزی و فقدان امکانات کافی در جهت حمل و نقل سریع و صحیح این محصولات به بازارهای مصرف، موجب از بین رفتن سرمایه های کشاورزان داخلی و افزایش نرخ واردات فرآورده های کشاورزی به کشور می‌گردد. از دیگر سو نیاز به محصولات کشاورزی در تمام فصول، اهمیت یافتن روشی برای حفظ و نگهداری بلند مدت این محصولات را دو چندان می‌نماید. صنایع غذایی با ایجاد تغییراتی برروی ماده خام می‌توانند پاسخگوی هر دوی این مشکلات باشند.

هدف عمده صنایع غذایی بر دو نکته فوق استوار است، یعنی فرآوری مواد غذایی به گونه ای که بتواند با دارا بودن ماندگاری زیاد، مانع از فساد این مواد شده و امکان استفاده از آن را در تمام طول سال فراهم آورد. تولید میوه های هسته دار مرغوب و باکیفیت زمنیه مناسبی را برای ایجاد صنایع تبدیلی فراهم نموده است که به موجب آن می توان علاوه بر کاهش ضایعات میوه محصولاتی باکیفیت و ارگانیک را به بازار مصرف عرضه نمود.

تهیه چیپس میوه به دلیل فراوانی تولید میوه‌های باغی در شهرستان زمینه اشتغال خوبی را چه در مقیاس کارگاهی و چه کارخانه ای برای علاقه مندان فراهم می‌کند. خشک کردن میوه‌جات، یکی از روش‌هاي جلوگیري از فساد میکروبی آن‌ها است. در این روش، در اثر کاهش میزان رطوبت، امکان فساد میکروبی بسیار کم شده و سرعت دیگر واکنش‌هاي مضر نیز، به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد. خشک کردن، ضمن اینکه روي محصول اثر حفاظتی دارد، وزن و حجم آن را نیز به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد، در نتیجه از هزینه‌های حمل و نقل و ذخیره‌سازي نیز می‌کاهد. با توجه به اینکه بخشی از بازار میوه خشک ایران، سهم محصولات وارداتی است، با تولید مشابه داخلی این میوه‌ها (از نظر نوع و کیفیت)، می‌توان مانع واردات و خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور شد. همچنین نیاز بیش از حد برخی از کشورها به این گونه محصولات (به دلیل شرایط ویژه اقلیمی آن‌ها، هزینه بالای حمل و نقل سبزیجات و میوه‌های تازه و محدود بودن زمان نگه‌داری آن‌ها)، فرصت مناسبی برای رونق تولید و صادرات چیپس میوه فراهم آورده است.

وجود باغات انگور در شهرستان، شرایط مناسبی را برای تولید فرآورده های حاصل از آن فراهم نموده است. با ایجاد واحدی در زمینه تولید کشمش، شیره انگور و سرکه می توان از هدررفت و فساد محصولاتی که به مصرف تازه خوری نمی رسند جلوگیری نمود.

تولید لبنیات چه به صورت صنعتی و چه به صورت سنتی از جایگاه ویژه ای برخوردار است زیرا هم به سلامت افراد جامعه ارتباط پیدا می‌کند و هم از لحاظ سودآوری جایگاه مناسبی دارد. این صنعت به طور معمول حاشیه سود 25 تا 30 درصد دارد[13].در دسترس بودن مواد اولیه در شهرستان و کیفیت بالای شیر تولیدی توسط دامداری ها می تواند عوامل موفقیت ایجاد کارگاه لبنیات در شهرستان باشد. از طرفی باوجود کارخانه لبنیات شوان در شهرستان همچنان ذائقه ی ساکنین و بیشتر مسافران و گردشگران به سمت خرید محصولات سنتی می‌باشد. در همین راستا ایجاد واحد لبنیات سنتی می تواند به عنوان مزیت در مهاباد مطرح گردد.

با توجه به بررسی های انجام شده، میزان واردات روغن خام، میزان تقاضا، میزان کشت و کمبود ظرفیت واحدهای روغن کشی موجود، اقدام جهت احداث واحدهای روغن کشی جدید متناسب با رشد کشت دانه های روغنی در کشور، حیاتی به نظر می رسد. استخراج روغن از دانه های روغنی یا روغن‌کشی یکی از مشاغل درآمدزا و دارای صرفه اقتصادی بالاست. همچنین شرایط شهرستان برای کشت دانه های روغنی نظیر کلزا، کنجد و آفتابگردان مناسب است. به همین جهت می توان واحدی را در زمینه فرآوری این دانه های روغنی در شهرستان راه اندازی نمود.

فرآوری گوشت مرغ در جهت تولید موادغذایی از قبیل ناگت، الویه آماده و قطعه بندی کردن آن با توجه به نیاز روزافزون جامعه و بالارفتن فرهنگ استفاده از این محصولات می تواند به عنوان کسب و کار مطرحی در شهرستان پیشنهاد شود. از طرفی وجود کشتارگاه طیور در شهرستان می تواند سبب تسهیل کار در این زمینه گردد.

صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود تنوع تولید محصولات کشاورزی، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه مقداری از آن در مراحل کاشت، داشت و برداشت به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد؛ اما مصرف آن‌ها در طی سال صورت می‌پذیرد. لذا صنایع تبدیلی می‌تواند زمان استفاده را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات می‌گردد.

در این زمینه اولین پتانسیلی که جای خالی آن در شهرستان مهاباد وجود دارد، ایجاد یک واحد جمع آوری شیر است. مراکز جمع آوری شیرخام، مراکزی هستند که از امکاناتی نظیر فیلتراسیون و خنک کننده برای شیر برخوردارند. این مراکز شیر خام را از دامداران تحویل می‌گیرند و بعد از سردکردن به محل های فرآوری انتقال می دهند.با توجه به رونق دامداری در منطقه و نیاز جدانشدنی زندگی روزمره به لبنیات، اجرای چنین طرحی در شهرستان مهاباد قابلیت اجرایی شدن دارد.

بسته بندی مواد غذایی نقش مهمی در حفظ کیفیت مواد غذایی در سراسر زنجیره توزیع دارد. بدون بسته بندی، پردازش مواد غذایی می تواند به خطر بیفتد، زیرا با تماس مستقیم با آلودگی های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی، مواد غذایی به سرعت آلوده می شوند. در سال های اخیر، توسعه بسته بندی مواد غذایی جدید (فضای اصلاح شده و بسته بندی فعال) نه تنها باعث افزایش عمر مفید مواد غذایی، بلکه منجر به افزایش ایمنی و کیفیت آن ها شده است، لذا برای مصرف کنندگان راحت تر است که از مواد غذایی بسته بندی شده استفاده نمایند. بسته بندی خشکبار به عنوان بخش مهمی از زنجیره غذایی اهمیت زیادی دارد. خشکبارها عموما مواد غذایی سرشار از انرژی، پروتئین و ویتامین هستند و از ارزش غذایی بالایی برخوردار می باشند و مصرف آنها همیشه توسط پزشکان توصیه می شود. اما در عین حال این مواد غذایی از قیمت بالایی برخوردارند و عرضه این محصولات به دست مشتری باید مورد توجه تولید کنندگان قرار گیرد. وجود میوه های خشکباری در شهرستان بستر مناسبی را برای راه اندازی این کسب و کار فراهم می نماید. بسته‌بندی خشکبار از جمله مشاغلی است که به صورت خانگی هم می تواند انجام شود که در این صورت هزینه تامین مکان از مجموع هزینه ها کم می شود.

راه اندازی خط تولید و بسته بندی عسل یکی از بهترین راهکارهایی است که می‌توان به کمک آن یک منبع درآمد پایدار برای فرد یا خانواده ایجاد کرد. خوشبختانه عسل یکی از موادی است که امکان فاسد شدن آن وجود ندارد و می‌توان آن را برای مدت زمان زیادی بسته بندی کرد. از طرف دیگر روند تولید این محصول پیچیدگی چندانی ندارد و فرد می‌تواند با سرمایه کم حجم بالایی از آن را تولید نماید. وجود یک دستگاه بسته بندی عسل مناسب می تواند به فرد کمک زیادی کند. با حجم تولیدات عسلی که در شهرستان وجود دارد، اجرای این طرح بسیار توجیه پذیر است و به عنوان یک مزیت مطرح می گردد.

هدف از سورتینگ میوه، دسته بندی و درجه بندی انواع میوه بر اساس سایز و کیفیت است؛ به طوری که بتوان محصول نهایی را به صورت یک دست و یک اندازه در بسته بندی های مختلف در بازار ارائه نمود و مشتری نهایی در طول زمان از یکنواختی خرید خود با برند مورد نظر مطمئن باشد. بسته بندی نهایی میوه و سبزی پس از عملیات سورتینگ به منظور جابجایی آسان و همچنین حفاظت از محصول نهایی سورتینگ شده صورت می گیرد. از ویژگی های بسته بندی مناسب میوه، می‌توان به عدم استفاده از مواد مضر و شیمیایی در ساختار بسته بندی، سهولت فریز کردن و نگهداری در سردخانه، قابلیت حمل و نقل مناسب، پاسخگویی به نیازهای نهایی بازار به طوری که در وزن ها و بسته های مختلف، همه سلیقه ها را در بر بگیرد، استحکام فیزیکی مناسب بسته بندی به خصوص در صورت سورتینگ صادراتی میوه و سبزیجات ، پالت سازی و جایگذاری صحیح کارتن ها درون پالت است. همچنین بسته بندی باید به گونه ای باشد که درون بسته و محصول سورتینگ شده کاملا مشخص باشد. تولید میوه های مرغوب و با کیفیت در شهرستان مهاباد زمینه مساعدی را برای ایجاد اینگونه صنایع فراهم نموده است. پس با بررسی شرایط موجود و بازار می توان ابتدا به راه اندازی این کسب و کار در مقیاس کوچک پرداخت، سپس آن را گسترده تر نمود.

طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز جامعه به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و سود بالایی دارد.

اولین شغلی که در حوزه طیور در شهرستان، پتانسیل سرمایه گذاری دارد، پرورش مرغ بومی است. پرورش مرغ محلی نسبت به مرغ صنعتی تلفات کمتری دارد. مرغ بومی نسبت به بیماریها و گرما و سرما مقاوت بیشتری دارد و این امر باعث سود دهی بیشتر می شود. هرچند تلفات در مرغداری ها اجتناب ناپذیر است اما در صورت رعایت بهداشت و واکسیناسیون می توان مرگ و میر مرغ ها را به حداقل رساند. اگر در پرورش مرغ بومی یا همان مرغ محلی از تجهیزات مدرن استفاده شود، سود بیشتری نصیب پرورش دهنده می شود. اما با خلاقیت می توان تجهیزات پرورش شامل :آبخوری ، دان خوری ، لانه تخم گذاری و…را با وسایل ساده ساخت. درواقع با کمترین تجهیزات می توان به پرورش مرغ بومی پرداخت.

در طي چند دهه گذشته توجه به بوقلمون و محصولات آن موجب شده تا پرورش آن به صورت صنعتي در ايران و جهان آغاز و طي چند سال اخير نيز به مرز قابل قبولی برسد تا جائيکه امروزه شاهد افزايش روز افزون مصرف گوشت و ساير فرآورده هاي آن در سراسر جهان هستيم. از آنجا که گوشت بوقلمون دارای خواص غذائي ويژه ای بوده و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد؛ مي تواند به عنوان جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز علی الخصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. گوشت سفيد 65 درصد و گوشت قرمز 35 درصد وزن يک لاشه 8 کيلوئي را تشکيل مي دهد. تولید بوقلمون گوشتی به دلیل به صرفه بودن تولید، در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی بوقلمون، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه حائز اهمیت است؛ بنابراین پرورش بوقلمون در شهرستان مزیت دارد.

کسب و کار در زمینه پرورش شترمرغ پرواری در کشور ما قابلیت و استعداد پیشرفت فراوانی دارد؛ زیرا کشور ما چهار فصل بوده و شرایط طبیعی پرورش شترمرغ در بسیاری از مناطق مختلف ایران فراهم است. شترمرغ در گروه پرندگان طبقه بندی شده و گوشت آن جزء گوشت‌های قرمز محسوب می‌شود که نسبت به دیگر گوشت‌های قرمز کم چرب‌تر و سالم‌تر است به طوری که ۹۰ درصد آن قابلیت هضم داشته و بعد از گوشت ماهی در رتبه دوم قرار دارد. پوست این پرنده از بهترین نوع چرم بوده، مقاومتش3 برابر چرم گاو است، ظرافت خاصی دارد و در تولید کیف و کفش با قیمت بالا به کار می رود. علاوه بر آن، از پر و تخم شترمرغ، ناخن و قرنیه چشم آن برای مصارف صنعتی، دارویی، زینتی و نیز تولید نخ بخیه استفاده می شود. همچنین با استفاده از پوکه تخم این پرنده در زمینه صنایع دستی و خلق آثار هنری، می توان اشتغال زایی کرد. با توجه به نوپا بودن این صنعت در کشور ما، ظرفیت بالایی برای تولید و کسب درآمد اقتصادی و سودآور در این زمینه وجود دارد. بدیهی است که با افزایش سطح تولیدات در زمینه فرآوری محصولات حاصل از آن نیز می توان اقداماتی انجام داد.

صنعت

مشاغل صنعتی از عوامل مهم توسعه اقتصادی هر کشوری است. متاسفانه با اینکه ظرفیت های بسیار خوبی در کشور ما برای ایجاد مشاغل صنعتی وجود دارد، نقش این حوزه شغلی آن چنان که باید پررنگ نیست در صورتی که می توان واحدهای سودآوری را در هرشهرستانی احداث کرد.

زغال محصولی است که از دیرباز بین عموم مردم کاربرد داشته است. مواد اولیه این محصول، چوب درختان است. این چوب ها بیشتر از درختان چندین ساله و بالغ جنگل ها، بصورت قاچاق برداشت می شوند و آسیب های جبران ناپذیری به محیط زیست و همچنین انسان ها و سایر موجودات وارد می‌کنند.

با تولید زغال فشرده از ضایعات چوب و فراورده های کشاورزی، می توان گام بزرگی بسوی حفظ محیط زیست برداشت. این محصول علاوه بر مصرف داخلی، به 8 کشور جهان نیز صادر می شود که ارز آوری زیادی را به همراه دارد. صادرات به عراق،ترکیه، عمان، امارات، کویت و افغانستان، مهم ترین بازار های مصرفی خارجی زغال های فشرده ایرانی هستند. زغال فشرده برعکس زغال های طبیعی از چوب درخت به وجود نمی آید و همین امر باعث می شود که درختان کمتری قطع بشود. زغال های طبیعی به خاطر ترکیبات طبیعی که دارند میزان قابل توجهی دود از خود تولید می کنند ولی زغال های فشرده به دلیل دارا بودن ترکیبات صنعتی دود کمتری تولید می کند. با توجه به این که کسب و کار تولید زغال فشرده یک کسب و کار جدید و نو است، راهبرای کارآفرینان تازه کار به این حوزه باز است.[14] علاقه مندان به این حوزه با بررسی بازار کار خود و تامین مواد اولیه می تواننند نسبت به راه اندازی این کسب و کار در شهرستان مهاباد اقدام نمایند.

کمبود آب پشت سد ها، کاهش ذخایر سوخت های فسیلی و افزایش نیاز مردم به انرژی؛ یک تلنگر برای بهره برداری از انرژی خورشیدی جهت تولید برق مصرفی است. استفاده از فناوری‌های جدید و بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ سرعت در جهان در حال گسترش و توسعه است. در نیروگاه خورشیدی با استفاده از پنل‌های خورشیدی، انرژی خورشید را به الکتریسیته یا همان برق تبدیل می‌کنند. ایران با بیش از 300 روز آفتابی از ظرفیت خوبی برای تولید برق از انرژی خورشید برخوردار است.کاهش بارش در سال‌های اخیر و کمبود آب پشت سدها برای تولید برق، افزایش جمعیت و ساخت ‌وساز و در دسترس بودن نور خورشید بدون پرداخت هزینه‌ای ،سبب شده دولت اجازه اجرا و حمایت از طرح احداث نیروگاه خورشیدی را در خانه ها، کارخانه ها وغیره بدهد. هزینه احداث نیروگاه خورشیدی بنا به مقایس زمین ، ظرفیت و نوع تجهیزات متغیر می باشد.بازگشت سرمایه در این طرح 3 سال است. از مزایای نیروگاه خورشیدی؛ تولید برق بدون مصرف سوخت های فسیلی و آب است. نیروگاه ها به دلیل نداشتن استهلاک دارای عمر زیاد وهیچ نوع آلاینده ای که باعث آلودگی محیط زیست شود تولید نمی کنند[15].بااین توصیفات کارشناسان پیشنهاد اجرای چنین طرحی را در شهرستان مهاباد داده اند.

بیش از ۱۰ نوع ماده معدنی از معادن مهاباد استخراج می شود که سنگ باریت، تراورتن، مرمریت و سیلیس از مهمترین آن‌هاست. ۴۰ درصد کل مواد استخراجی در این شهرستان فرآوری و بقیه به علت کمبود ماشین آلات به تبریز و اصفهان ارسال می شود[16]؛ بنابراین می‌توان در زمینه استخراج از معادن و فرآوری آن در شهرستان سرمایه گذاری نمود.

تولید ساز و ادوات موسیقی باتوجه به استفاده هایی که در صنعت موسیقی و آواز دارد قابل سرمایه‌گذاری است؛ بنابراین با آموزش های لازم و بازاریابی مناسب می توان در این کسب و کار موفق عمل کرد.

در زمینه تولید نئوپان نیز شهرستان پتانسیل ایجاد کسب و کار دارد.

شیلات

توجه به موضوع شیلات و افزایش تولید آبزیان علاوه بر اینکه می‌تواند باعث اشتغال‌زایی شود، به‌صورت غیرمستقیم در سلامت خانواده‌ها نیز نقش دارد. با توجه به رشد جمعیت دنیا، تولید هر چه بیشتر پروتئین حیوانی روزبه‌روز از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. پرورش آبزیان به دلایل زیادي به‌عنوان عمومی‌ترین و مؤثرترین راهکار جهت تولید پروتئین شناخته ‌شده است. سالانه ۲۲۰ تن محصولات شیلاتی از جمله ماهی گرمابی و سردآبی در مزارع پرورشی و سد‌های شهرستان مهاباد تولید و روانه بازار‌های مصرف می‌شود. 6 واحد مربوط به پرورش ماهیان سردآبی به ظرفیت حدود ۱۷۰ تن در هر دوره و همچنین دو کارگاه تکثیر ماهی و یک واحد تکثیر ماهیان سردآبی به ظرفیت ۲۰ هزار قطعه در سطح شهرستان فعال است. همچنان ظرفیت پرورش ماهیان سردآبی و گرمابی باتوجه به وجود منابع آبی در شهرستان مهاباد وجود دارد. [17]

ماهیان گرمابی در محدوده دمایی 27-20 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. بزرگ‌ترین خانواده ماهيان آب شيرين، کپورماهیان هستند، که دارای 200 جنس می‌باشند. این ماهی در مقایسه با سایر گونه‌های پرورشی در آب‌های گرم و معتدل، ارزشمندترین ماهی ازلحاظ اقتصادی است و نیز ارزش‌های تغذیه‌ای فراوانی دارد. ازاین‌رو آموزش توسعه پرورش این ماهی می‌تواند در راستای تأمین غذای جمعیت کشور و نیز افزایش سطح معیشتی مردم مؤثر باشد.

ماهیان سردآبی در محدوده دمایی 18-12 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. ماهی قزل آلا یکی از معروف ترین گونه های ماهیان سردآبی است. قزل آلا یکی از منابع خوب آهن است، آهن در خونسازی و همچنین در حفظ مقاومت بدن در برابر میکروبها نقش مهمی به عهده دارد. علاوه بر آن، آهن موجود در قزل آلا، جذب آهن منابع گیاهی را هم افزایش می دهد؛ بنابراین نقش مهمی در پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن به عهده دارد. نتایج مطالعات نشان می دهند امگا ۳ ماهی قزل آلا می تواند فشار خون و ضربان قلب را در بیماران صرع تنظیم کرده و از تعداد تشنج های آن به طور قابل توجهی بکاهد؛ بنابراین این نوع ماهی طرفداران زیادی در بین مردم دارد؛ لذا راه اندازی پرورش آن، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، سوددهی خوبی را خواهد داشت.

صنایع دستی

از گذشته صنعت گیوه یکی از صنایع اصیل و پررونق مناطق کردنشین محسوب می‌شده و تولید گیوه، فروش آن و تجارت نخ پنبه این کفش به اشتغال افراد زیادی در این صنعت منجر می‌گشت. در حال حاضر نیز افراد زیادی تمایل به استفاده از گیوه به عنوان پاپوش دارند. متناسب با زحمتی که بافت گیوه دارد، قیمت بالایی هم دارد که با راه اندازی این کسب و کار سود خوبی نیز عاید شخص می شود به همین دلیل اجرای این طرح در قالب مشاغل خانگی و یا کارگاه های کوچک مزیت دارد اما نکته مهم در این زمینه بحث بازار فروش است که باید آن را در نظر گرفت و برای آن برنامه ریزی نمود.

تابلو فرش کالایی تشریفاتی و تجملی است که در خود ایران که تولیدکننده اصلی است طرفدار چندانی ندارد، چون مخصوص طبقه متوسط به بالاست. البته طی چند سال اخیر به خاطر قیمت کمتر آن به نسبت فرش دستباف، تا اندازه ای به طرفداران آن اضافه شده و مردم بیشتر تابلوفرش خریداری می کنند، بنابراین بیشترین حجم درآمدزایی به صادرات آن مربوط می شود. علاقه‌مندان می‌توانند با تولید تابلو فرش و بازاریابی مناسب، در این زمینه وارد شوند.

قالیبافی از مشاغل خانگی پردرآمدی بوده که تسهیلات خوبی به آن تعلق می گیرد. بسیاری از زنان خانه دار این هنر را یک فرصت شغلی مناسب می دانند چون در کنار کارهای روزمره می توانند به این کار بپردازند و درآمد خوبی کسب کنند. از آن جایی که قالی انواع مختلفی دارد می توان با آموختن دانش آن، محصولات متنوع و متناسب با ذوق و سلیقه افراد تولید و به بازار عرضه کرد. این کسب و کاررا می توان در فضای کوچک و با سرمایه اولیه کم راه انداخت و با فروش محصول و افزایش مشتری، این کار را گسترش داد و زمینه اشتغال بسیاری از جوانان را فراهم کرد.

بافت گلیم و جاجیم از جمله دیگر صنایع دستی است که قابلیت اجرایی شدن در منطقه مهاباد را دارند.

لازم به ذکر است متاسفانه در چندسال اخیر میزان استقبال از این صنایع کاهش یافته و ممکن است در بازار فروش صنایع دستی تولیدی مشکلاتی وجود داشته باشد که با تبلیغات مناسب و فرهنگ‌سازی می‌توان در این زمینه فعالیت کرد.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب ‌و كارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب ‌و كار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌ شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افراد خبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح ‌شده ‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست ‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان سلماس ارائه ‌شده ‌است.

تعیین کسب ‌و کارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوركه در قسمت مقدمه اشاره‌ شد مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده ‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب ‌و كارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب ‌و كارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده ‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجود دارد، اشاره شده ‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده ‌است.

دامداری
باغداری
صنایع تبدیلی و تکمیلی
صنایع غذایی
زراعت
طیور
خدمات
صنایع دستی
صنعت

10. شیلات

· دامداری

از آن جایی که حوزه دامداری با یکی از مهمترین نیازها، یعنی نیاز به منابع غذایی و خصوصاً منابع پروتئینی مرتبط می‌باشد، از این‌رو توجه به آن امری پر اهمیت و ضروری است. فعالیت در این حوزه شغلی و افزایش بهره‌وری در آن، می‌تواند از راهکارهای افزایش اشتغال باشد و عاملی برای توسعه صنایع غذایی، تبدیلی و تکمیلی محسوب شود. طبق بررسی‌ها دامداری اصلی‌ترین شغل مردم شهرستان سلماس است. آب و هوای خوب و اقلیم جغرافیایی مناسب یکی از اصلی‌ترین دلایل برای رونق این شغل و میزان بالای تولیدات دامی در این منطقه است. هر دو نوع دام سبک و سنگین در این شهرستان پرورش پیدا می‌کنند البته به علت مراتع موجود در سطح شهرستان و آسانتر و کم هزینه تر بودن پرورش دام سبک، پرورش این نوع دام رونق بیشتری دارد. همچنین طبق بررسی‌های انجام شده پرورش نژادهای بومی و اصلاح شده دام سبک و سنگین انجام می‌شود. از انواع دام سبک اصلاح نژاد شده می‌توان به نژاد قزل و افشاری[1] و دام سنگین پربازده و اصلاح نژاد شده به هلشتاین اشاره نمود.[2] در واقع پرورش دام‌های اصلاح نژاد شده با توجه به درصد تبدیل خوراک به گوشت و شیر، عملکرد و بازدهی بالا و همچنین سازگاری مناسب با آب و هوای سردسیر شهرستان، جوابدهی خوبی داشته‌اند. همین‌طور مهارت دامداران و تقاضای بازار، از جمله مهمترین دلایل برای ایجاد توسعه و کار بیشتر در این حیطه است.

در شهرستان سلماس پرورش گوسفند نسبت به سایر دام‌ها، بیشتر مورد توجه دامداران قرار گرفته زیرا توان گوسفند برای تحمل اقلیم‌های متفاوت بیشتر بوده و نیز جیره غذایی کمتر و در نتیجه هزینه کمتری جهت پرورش و نگهداری نیاز دارد. تمامی فرآورده‌های دامی مانند گوشت، شیر، ماست، کره، و حتی پشم و پوست این دام پرکاربرد بوده و فروش این فرآورده‌ها در تمامی روزهای سال انجام می‌شود. از طرفی قیمت گوشت گوسفند بالا است و به علاوه اجزای گوسفند مانند دل، قلوه، جگر، سیرابی، کله پاچه، خوش گوشت و… نیز قابل فروش هستند. خرید دام برای قربانی کردن در ایام مذهبی مانند عید قربان و… موجب رونق این کسب و کار می‌شود بنابراین گسترش پرورش گوسفند پرواری سوددهی مناسبی را به همراه خواهد داشت.

همچنین پرورش دام‌های سنگین پر بازده به منظور افزایش تولید در این شهرستان مورد توجه واقع شده است. در این زمینه، پرورش گاوهای اصلاح نژاد شده هلشتاین به عنوان یک منبع تولید شیر و گوشت می تواند نقش موثری در تامین مواد پروتئین حیوانی و اقتصاد ایفا نماید. پوست گاو نیز به عنوان یک محصول با ارزش دامی امروزه به میزان 10 تا 20 درصد مصارف چرم‌سازی را تامین می‌کند، حتی شاخ و سم و فضولات حیوان نیز ارزش اقتصادی داشته و به روش‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

زنبورداری یا همان پرورش زنبور عسل، کسب و کار پر سود و منفعت دیگری در حوزه دامداری این شهرستان بوده که به دلیل شرایط مساعد جوی و بارش در زمان‌های مناسب، وجود گیاهان شهدزا، باغات و نیز تنوع گیاهی و مرتعی سطح شهرستان، مورد پیشنهاد بوده و مزیت اقتصادی مطلوبی به همراه دارد.

· باغداری

شهرستان سلماس در برخی محصولات باغی دارای مزیت نسبی بوده و باغداری یکی دیگر از پایه‌های اقتصادی این شهرستان را تشکیل می‌دهد. از سوی دیگر تولید اشتغال در زمینه باغ و باغداری زیاد بوده و برای رونق کسب و کارهای مرتبط با این بخش مؤثر می‌باشد. این شهرستان از تولید کنندگان محصولات متنوع و با کیفیت باغی بوده که با استقبال خوبی نیز از سوی بازار مواجه شده است. سیب مهمترین و اقتصادی‌ترین محصول باغی شهرستان سلماس است. مساعد بودن شرايط آب و هوايي، استفاده به موقع باغداران از سموم دفع آفات از جمله دلايل افزايش توليد این محصول است. البته نکته قابل توجه در این رابطه، شرایط جوی و سرمازدگی است که در مورد این محصول و دیگر محصولات باغی حائز اهمیت است. توسعه کشت سیب به دلایلی مانند بازار مصرف مطلوب، سازگاری با شرایط اقلیمی و جغرافیایی شهرستان و مهارت کشاورزان دارای مزیت اقتصادی است. اگر واحدهای فرآوری و صنایع تبدیلی این محصول باغی نیز گسترش یافته و جدی‌تر عمل کنند، مزیت کار در این حیطه چندین برابر خواهد شد. زمین‌های این شهرستان، زمین‌های مستعدی برای کشت انواع سبزیجات برگی و غده‌ای از جمله تره، جعفری، گشنیز، شوید، شنبلیله، نعناع، ریحان، اسفناج، کرفس، کلم، تربچه و ترب هستند.[3] کشت این محصولات به دلیل اقلیم مناسب و خاک غنی، در اکثر روستاهای سلماس رونق خوبی داشته و افزایش کشت آنها به دلیل تامین نیاز مردم منطقه پیشنهاد می‌شود. صیفی‌جاتی مانند گوجه فرنگی نیز در سلماس تولید شده و به علت شرایط آب و هوایی و همچنین خبرگی و تجربه کشاورزان منطقه، کیفیت و عملکرد قابل قبولی مشاهده شده است. وجود بازار مصرف برای این محصولات و فرآورده‌هایی که از آنان تولید می‌شود، مهمترین مزیت جهت توسعه کشت آن می‌باشد.

در رابطه با سایر محصولات باغی به صورت محدود و کمتر از سیب، میوه جاتی مانند آلو، گلابی، زردآلو و… در سطح شهرستان کشت می‌شوند. کیفیت آب و سازگاری اقلیم همچنین امکان تولید محصولات و خشکباری با ارزش افزوده بالا از آنها، دلایل خوبی برای ایجاد توسعه در این زمینه خواهد بود. طبق بررسی‌های صورت گرفته کشت انگور، پرورش قارچ، گل محمدی و پسته نیز دارای مزیت بوده و می‌توان نسبت به افزایش سطح زیر کشت این محصولات اقدام کرد.

این منطقه پتانسیل و ظرفیت بالایی در زمینه احداث و افزایش سطح زیر کشت باغات انگور دارد. تنوع رنگ، طعم و مزه، ارزش غذایی، خواص دارویی و وجود فرآورده‌‌های تبدیلی چون کشمش، شیره انگور، روغن هسته انگور، کنسانتره، آب انگور، سرکه، آبغوره، انگور را به یک میوه اقتصادی و با ارزش افزوده بالا تبدیل کرده است. پرورش قارچ خوراکی، تصمیم سودآور دیگری است که می‌توان در سطح شهرستان به آسانی عملیاتی کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان مصرف قارچ در سال‌های اخیر رشد خوبی داشته و سرانه مصرف نیز بالا رفته است. مشتری داشتن این محصول از یک سو و غنی از پروتئین و ویتامین بودن آن از سوی دیگر، باعث شده که جایگزین مناسبی برای گوشت باشد. پرورش قارچ از شغل‌هایی است که می توان با سرمایه اولیه کم و محیط کوچک شروع کرد. یک دوره کامل پرورش قارچ 60 روز طول می‌کشد که در صورت اعمال مدیریت صحیح، قابلیت کاهش به 35 روز را نیز دارد.

کشت گل محمدی و افزایش کمی و کیفی تولید آن به دلیل مقاومت به کم آبی، آفات و امراض و برخورداری از خواص درمانی مورد پیشنهاد است. کشت این گیاه دارای مزیت‌های اقتصادی فراوانی مانند ارزش صادراتی، جذب گردشگر و اشتغال‌زایی است. غنچه خشک، مایع گلاب، روغن و اسانس، فرآورده‌های بدست آمده از گل محمدی است که علاوه بر عرضه در بازار، قابلیت صادرات را هم دارا است. بنابراین کاشت گل محمدی نیز در صورت توجه در شهرستان سلماس دارای مزیت است.

درختان پسته از ۷ تا ۹ سال پس از کاشت نهال و پیوند، شروع به تولید محصول می‌نماید. لذا کسانی که قصد احداث باغ پسته را دارند برای داشتن سود اقتصادی باید کمی صبور باشند. بهترین خاک برای کاشت درخت پسته، خاک لومی شنی است. کیفیت آب مصرفی برای آبیاری درخت پسته به گونه‌ای است که در کاشت سایر محصولات کشاورزی با آن آب، غیر ممکن یا غیر اقتصادی است. شرایط مناسب آب و هوایی برای کاشت نهال پسته اقلیم گرم و خشک در تابستان (گرمای سوزان نباشد) و زمستان سرد و معتدل است. انتخاب پایه مناسب نکته دیگری است که لازم است درنظر گرفته شود. یک پایه پسته قوی و ایده آل باید نسبت به بیماری های مختلف مقاوم و دارای رشد بالایی باشد، همچنین مقاومت و سازگاری زیادی در برابر کم آبی و شوری داشته باشد. با عنایت به موارد ذکر شده و در صورت رعایت اصول کامل علمی و عملی کاشت، داشت و برداشت پسته، می‌توان به سودآوری قابل توجهی نائل شد.

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود تنوع تولید انواع محصولات کشاورزی، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه مقداری از محصولات در مراحل برداشت و عرضه به بازار مصرف به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد اما مصرف آن‌ها در طی سال صورت می‌پذیرد. لذا صنایع تبدیلی و تکمیلی می‌تواند زمان استفاده را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات می‌گردد. از این‌رو جمعیت جوان و روبه رشد شهرستان سلماس، می‌تواند صرفه اقتصادی خوبی را برای بسیاری از مشاغل در حوزه صنایع تبدیلی و تکمیلی فراهم آورده و باعث ایجاد و گسترش آنها شود. در واقع بازار مصرف که یکی از اصلی‌ترین فاکتورها برای ایجاد این صرفه اقتصادی است، در سلماس وجود دارد. در همین رابطه نیز باید اشاره کرد که اگر شرایطی برای صادرات به ترکیه ایجاد شود، می تواند باعث رونق هرچه بیشتر این کسب و کارها و انگیزه خوبی برای توسعه آنها باشد. در ضمن باید اشاره کرد که با توجه به میزان ورود گردشگر به شهر، در صورت فعالیت بیشتر در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی، می توان درآمد خوبی نیز از این بخش کسب کرد. با توجه به شرایط اقتصادی بیشتر مناطق ایران از جمله منطقه سلماس، بسیاری از کالاهای تولیدی در رسته صنایع تبدیلی، به نوعی کالای لوکس محسوب شده و نمی‌توان بازار فروش خیلی خوبی را برای آنها، حداقل در بین اقشار متوسط جامعه انتظار داشت. اما اگر شرایط برای صادرات آنها به دیگر نقاط ایران و حتی ترکیه فراهم شود، مزیت و صرفه اقتصادی زیادی پیدا خواهند کرد.

به علت وجود سطح بالای انواع تولیدات باغی مخصوصاً سیب در سلماس، تعداد زیادی سردخانه در سطح شهرستان وجود داشته و مشغول به فعالیت هستند. با توجه به این که سردخانه از جمله واحدهایی است که برای ایجاد به سرمایه اولیه زیادی نیاز دارند و همچنین وجود تعداد قابل توجهی سردخانه، به نظر نمی‌رسد مزیتی برای ایجاد واحدهای جدیدتر وجود داشته باشد. البته باید گفت واحدهای سورتینگ و بسته‌بندی به ویژه برای سیب در این حیطه آن‌طور که باید فعال نیستند. در صورتی که با وجود صادرات داخلی و خارجی این محصول، کار در این زمینه‌ها سود بسیار خوبی ایجاد خواهد کرد. در ضمن ایجاد چنین واحدهایی می‌تواند مشوق خوبی برای کشاورزان جهت فعالیت بیشتر در این زمینه خواهد بود.

همانطور که در رسته دامداری اشاره شد، عسل خوب و با کیفیتی در سطح سلماس تولید می شود. از این‌رو بسته‌بندی عسل یکی از مشاغل دارای مزیت در این شهرستان است. البته با توجه به این که سلماس درجوار شهرستان خوی که قطب زنبورداری و تولید عسل در استان آذربایجان غربی است قرار دارد، در صورت ورود به این شغل می‌تواند حداقل نیاز خود شهرستان را مرتفع نمود.

به دلیل رونق دامداری میزان تولیدات دامی مانند پوست و پشم در سطح شهرستان بسیار زیاد است. از این‌رو کار در زمینه فرآوری پوست دام مانند تولید نخ علاوه بر سوددهی بالا و افزایش آن، می‌تواند انگیزه دامداران برای تولید بیشتر و حتی ورود افراد جدیدتر و نسل جوان به این کار را افزایش دهد. البته قبل از ورود به این عرصه، باید بازار فروش و عرضه آن را به دقت مورد بررسی قرار داد. بسته بندی انواع محصولات غذایی نیز دارای مزیت می‌باشد زیرا کار در این حیطه‌ علاوه بر ایجاد سود بیشتر، انگیزه افراد برای کار بیشتر را افزایش می‌دهد. همچنین طبق بررسی‌های انجام شده و نظر کارشناسان ایجاد کشتارگاه صنعتی مخصوص دام از نیازهای اصلی شهرستان محسوب می‌شود. در حال حاضر بسیاری از دام‌ها برای کشتار به دیگر شهرها مانند ارومیه برده می‌شوند. باید اشاره کرد که برای ایجاد کشتارگاه‌ به سرمایه اولیه زیادی نیاز است در نتیجه برای کار در این زمینه باید دقت و بررسی بیشتری انجام داد.

در ادامه و با توجه به پرورش مرغ و بوقلمون و وجود مزیت برای ایجاد توسعه در این زمینه‌ها، ایجاد کشتارگاه این طیور پیشنهاد می‌شود. البته در این زمینه یک کشتارگاه نیمه صنعتی فعال بوده که بسته‌بندی گوشت نیز انجام می‌دهد. تاکید می‌شود در صورتی که واحدهای کشتار به فرآوری بسته‌بندی مجهز نبودند، از بسته‌بندی گوشت طیور و دام‌ می‌توان به عنوان یک شغل مجزا نام برد.

همچنین دو یا سه کارخانه در زمینه تولید خوراک دام در شهرستان فعال هستند که طبق بررسی‌های انجام شده حتی بیش از ظرفیت شهرستان تولید می‌کنند. در نتیجه به نظر نمی‌رسد ایجاد واحدی جدید سودده باشد مگر این که توان رقابت با واحدهای با سابقه را داشته باشد. در پایان تاکید می شود با ایجاد رونق در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی، علاوه بر این که می توان سود بیشتری برای دامداران و کشاورزان ایجاد کرد و صادرات این محصولات به داخل و خارج از کشور را توسعه داد، میزان اشتغال قابل توجهی نیز ایجاد خواهد شد.

· صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فرآوری انواع محصولات کشاورزی مهمترین روش برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی است. ایجاد صنایع غذایی متناسب با ظرفیت شهرستان، علاوه بر اشتغال‌زایی، باعث ارتقاء سطح درآمد اهالی آن می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد امکان ممکن می‌کند. جمعیت حدود صد هزار نفری سلماس، می تواند صرفه اقتصادی خوبی را برای بسیاری از واحدهای صنایع غذایی فراهم آورده و باعث ایجاد آنها شود زیرا بازار مصرف آن در سلماس وجود دارد. در همین رابطه نیز باید اشاره کرد که اگر شرایطی برای صادرات به ترکیه ایجاد شود، می تواند باعث رونق هر چه بیشتر باشد.

میزان تولیدات دامی مانند شیر و گوشت در سطح شهرستان بسیار زیاد است زیرا شغل اصلی مردم دامداری است. احداث واحدهایی در زمینه تولید انواع سوسیس و کالباس و فرآوری شیر جهت تولید انواع لبنیات، علاوه بر سوددهی بالا می‌تواند انگیزه دامداران برای تولید بیشتر و حتی ورود افراد جدیدتر و نسل جوان به این کار را افزایش دهد. نکته مهمی که باید در این رابطه تاکید کرد این است که درحال حاضر واحدهای فعالی در زمینه فرآوری شیر و تولید لبنیات فعال هستند در نتیجه برای ورود به این عرصه، قبل از هر اقدامی، باید بازار فروش و توان رقابت با این واحدها را به دقت موردبررسی قرار داد. در ضمن باید اشاره کرد چندین واحد جمع آوری شیر وجود دارند که شیر تولیدی در سلماس را به کارخانه‌های اطراف مانند کارخانه‌های ارومیه و… منتقل می‌کنند.

میزان تولید سیب در سطح سلماس بسیار زیاد بوده تا حدی که به گفته برخی از کارشناسان، به حد اشباع رسیده و باید به سمت تولید دیگر محصولات باغی هسته‌دار رفت. کار در زمینه فرآوری این محصول باغی مانند تولید سرکه، آبمیوه، میوه خشک، چیپس میوه، کنسانتره و مربا علاوه بر ایجاد اشتغال و جلوگیری از هدررفت محصول می‌تواند جای کار بیشتری برای توسعه کشت این محصول ایجاد کند. البته باید اشاره کرد چند واحد در زمینه تولید محصولات غذایی در حال فعالیت است ولی با توجه به سطح تولیدات و سود حاصله، به نظر می‌رسد همچنان ظرفیت کار و فعالیت در این حیطه وجود دارد.

گندم یکی از اصلی ترین محصولات زراعی تولیدی در سطح شهرستان است که برای فرآوری این محصول جهت تولید آرد، یک کارخانه فعال در سطح شهرستان سلماس واقع است. لذا از این ظرفیت می‌توان برای ایجاد مشاغلی مانند تولید نان و شیرینی‌پزی که از نیازهای اصلی هر منطقه‌ای به شمار می‌رود، بهره برد. وجود بازار برای این محصولات و وجود اصلی‌ترین ماده تولیدی آنها یعنی گندم در کنار جمعیت قابل توجه سلماس، باعث شده که فعالیت در این زمینه‌ها را پیشنهاد داد. علاوه بر این در زمینه تولید سایر فرآورده‌های حاصل از گندم مانند کلوچه و بیسکویت، پفک گندمی، نشاسته گندم، نان بستنی و آرد سوخاری نیز می‌توان نسبت به احداث واحدهای غذایی اقدام کرد.

روغن كلزا به دليل تركيب مناسب اسيدهاي چرب غير اشباع و درصد پايين اسيدهاي چرب اشباع، جزء با كيفيت‌ترين روغن‌هاي خوراكي است. كشت اين محصول و برنامه‌ریزی تولید آن مي‌تواند از خروج ارز از کشور جلوگيري كند. [4] کشت کلزا و وجود تجهیزات مدرن برای برداشت آن، کار در زمینه تولید فرآورده های آن مانند روغن کلزا را دارای مزیت کرده است. تولید محصولاتی مانند میوه خشک، چیپس میوه، مربا و سایر فرآوری‌ها مانند آبمیوه، ترشی، کمپوت، شهد، کنسانتره و لواشک می‌تواند از مزیت و سود خوبی برخوردار باشد. علت این امر نیز به رونق باغداری در سطح شهرستان مربوط بوده و ظرفیت برای افزایش کشت نیز وجود دارد. فرآوری گیاهان دارویی مانند تولید عرقیجات و بسته بندی آنها از مزیت و سود بالایی برخوردار است زیرا بازار فروش خوبی خواهد داشت. توسعه فرآوری صیفی جات و سبزی جات مانند خشک کردن، بسته بندی و تولید رب گوجه فرنگی نیز دارای مزیت خواهد بود. تولید گلاب نیز در صورت افزایش سطح زیرکشت گل محمدی پیشنهاد می‌شود.

· زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی بخش‌های مختلف شهرستان سلماس نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهمترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، سودآوری برای فعالان این بخش و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را نام برد. زراعت یکی دیگر از حوزه‌های شغلی مردم شهرستان سلماس است که البته نسبت به دامداری کمتر انجام می‌شود. وجود خاک حاصلخیز و آب و هوای مناسب، مهمترین دلایل برای رونق داشتن این نوع از کسب و کارها در منطقه هستند. گفتنی است طبق بررسی‌های انجام شده عمده آب مورد استفاده در زمینه زراعت از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود. گندم و جو اصلی‌ترین محصولات زراعی تولیدی در سلماس هستند. گستردگی مصرف این دو محصول، نیاز به مصرف فرآورده‌های این محصولات و خرید تضمینی دولت از مزایای اقتصادی توسعه سطح زیرکشت این محصولات می‌باشد.

زراعت گیاه روغنی کلزا پیشنهاد مقرون به صرفه دیگری در حوزه زراعت شهرستان است. سالانه بيش از 55 ميليون تن كلزا در كشورهاي عضو اتحاديه اروپا، چين و كانادا به عنوان سه توليدكننده اصلي اين محصول به دست مي آيد ولی ميزان توليد اين محصول در ايران بسيار اندك و كمتر از 300 هزار تن در سال برآورد مي شود كه اين رقم نيز در سال هاي اخير با توجه ويژه وزارت جهاد كشاورزي به دست آمده است. در سال زراعی 1397، يك هزار و 200 هكتار از اراضی سلماس زير كشت كلزا بوده است. که با قیمت تضمینی از کشاورزان خریداری شد.[5] در واقع خرید تضمینی یکی از سیاست‌های انگیزشی برای توسعه کشت این محصول است. ایجاد توسعه در زمینه کشت کلزا می‌تواند ضمن اشتغال‌زایی بالا، سالانه از خروج میزان قابل توجهی ارز جلوگیری کند. کدو آجیلی و آفتابگردان از دیگر محصولات زراعی هستند که در آب و هوای سلماس عملکرد مطلوبی داشته و زارعین زیادی مشغول به کشت و کار این محصولات هستند. سلماس در تولید این دو محصول مزیت دارد اما به دلیل نزدیکی با قطب تولید این دو محصول یعنی خوی، قبل از هر اقدامی برای افزایش توسعه کشت، باید بازار فروش را به خوبی بررسی و ارزیابی کرد.

گیاهان دارویی خودرو به وفور در کوهستان‌های شهرستان سلماس وجود دارد. با توجه به شرایط محیطی و اقلیمی نیز می‌توان کشت آنها را پیش گرفت. در واقع افزایش تمایل مردم در زمینه مصرف این محصولات و فرآورده‌های آن، می‌تواند انگیزه خوبی برای کار در این زمینه باشد که البته سودآوری مناسبی نیز در پی دارد. ذرت علوفه‌ای از جمله محصولاتی است که در سالهای گذشته از زمین های کشاورزی منطقه برداشت شده است.[6] اصلی‌ترین مزیت توسعه کشت این محصول را می‌توان در استفاده از آن در دامداری ها به عنوان خوراک دام دانست. البته طبق بررسی های انجام شده واحدهایی در زمینه تولید خوراک دام در سطح شهرستان فعالیت دارند که این محصول می تواند بعنوان ماده اولیه آن واحدها نیز مورد استفاده قرار گیرد. هر چند در این زمینه باید بررسی‌های دقیق‌تری انجام شود.

کشت و زراعت یونجه نیز در سلماس به علت رونق بخش دامداری انجام می شود و به نظر می‌رسد هر میزان تولید از این محصول اقتصادی و ارزشمند به فروش رفته و افزایش کشت آن پیشنهاد می شود. لازم به تاکید است که در لیست مزیت سنجی، کشت زعفران پیشنهاد شده است البته طبق بررسی‌های انجام شده کشت این محصول به طور محدود درحال انجام است و می‌تواند توسعه یابد. همچنین در این لیست به مزیت کشت چغندرقند به علت وجود ظرفیت در منطقه اشاره شده که در این مورد نیز باید به میزان آب مورد استفاده در کشت این محصول توجه ویژه‌ای داشت. همچنین کشت و کار نخود نیز دارای مزیت شمرده شده است.

· طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار است و سود سرشاری دارد. در این زمینه برای پرورش بسیاری از طیور شرایط مساعدی در شهرستان وجود دارد اما نکته مهم و قابل توجه، بازاریابی جهت فروش محصولات تولیدی است. در واقع وجود بازار فروش دائمی و مطمئن می‌تواند زمینه را برای گسترش طرح های پرورش طیور چه به صورت سنتی و چه صنعتی فراهم نماید. بنابراین طیوری که به آن پرداخته می‌شوند، به شرط بازاریابی مناسب مزیت پرورش دارند. تعداد زیادی مرغداری به صورت صنعتی و نیمه صنعتی و در دو نوع گوشتی و تخمگذار، در سطح شهرستان سلماس، مشغول به فعالیت هستند. سازگاری این پرنده با اقلیم آب و هوایی سلماس، وجود بازار مصرف و قیمت مناسب تر گوشت آن نسبت به دیگر طیور باعث شده که بازار آن رونق داشته باشد و بتوان توسعه بیشتری نیز ایجاد کرد. البته باید به این نکته توجه داشت که جدیداً اعطای مجوزهای لازم برای احداث مرغداری کمی سخت گیرانه‌تر شده و به عنوان مثال به واحدهای کمتر از چند هزار قطعه مجوز تعلق نمی گیرد. در نتیجه برای ورود به این عرصه باید شرایط را به دقت مورد بررسی قرار داد. بوقلمون پرنده دیگری است که با شرایط محیطی شهرستان سلماس سازگاری مناسبی دارد و ظاهراً بازار فروش خوبی هم برای گوشت آن مهیاست. این شرایط باعث می‌شود تا بتوان کار در این زمنیه را به صورت صنعتی و سنتی پیشنهاد داد.

· خدمات

کلیسای آخته خانه، محلم، هفتوان، آبشارها و آب گرم از مهمترین جاذبه‌های طبیعی و باستانی در سطح شهرستان است. شهر سلماس به عنوان اولین شهر شطرنجی ایران شناخته می‌شود و تنها شهری است که به این شیوه مدرن در استان آذربایجان غربی احداث گردیده ‌است. این شیوه مدرن از شهرسازی با خیابان‌های شطرنجی و هندسی منظم، جلوه‌های ویژه‌ای به این شهر بخشیده‌است که نظیر آن را در کمتر شهری در ایران می‌توان مشاهده کرد.[7] میزان بازدید سالیانه از این جاذبه های توریستی قابل توجه و زیاد است اما آن طور که باید به امکانات رفاهی و اقامتی توجه نشده است. با توجه به این که سلماس شهری مرزی است و می تواند از این مزیت جغرافیایی به بهترین نحو استفاده کند، توسعه امکانات گردشگری مانند اقامتگاه‌های بومگردی، رستوران‌های محلی و… علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار و افزایش گردشگر داخلی، می‌تواند ارزآوری خوبی داشته باشد.

· صنایع دستی

قالی و قالیچه از اصلی‌ترین تولیدات در منطقه سلماس محسوب می‌شوند. کیفیت این محصولات بالا بوده و به گفته برخی کارشناسان در داخل مشتری داشته و بعضاً خارج از کشور صادر می‌شود. مهارت زنان و افراد شهرستان در این زمینه یکی از مهمترین دلایل وجود پتانسیل برای افزایش کار در این زمینه محسوب می‌شود اما ابتدا بازار فروش آنها باید تضمین شود. مجسمه سازی یکی دیگر از مشاغل مهم مردم در این شهرستان است که میزان قابل توجهی از مردم به آن مشغول هستند. تعداد زیادی کارگاه در این زمینه فعالیت دارند که به سراسر کشور صادرات دارند. ایجاد توسعه در این زمینه و وارد شدن افراد جدید به این حیطه، درصورت توان رقابت با واحدهای قدیمی تر می تواند دارای مزیت باشد و اشتغال زیادی ایجاد کند. طبق لیست مزیت سنجی تولید لباس های محلی به علت وجود مذاهب مختلف در سطح شهرستان، مزیت دارند.

· صنعت

یک شهرک صنعتی در شهرستان سلماس وجود دارد ولی تعداد زیادی از واحدهای آن تعطیل شده و یا با کمترین ظرفیت مشغول به فعالیت هستند. شهرک صنعتی شهر سلماس قطب تولیدی درب‌های ضد سرقت و ضد حریق در سطح کشوری است که این برند در سطح کشور شناخته شده است.[8] این واحدها یکی از موفق‌ترین و معروف‌ترین واحدهای صنعتی در سطح شهرستان هستند که به سراسر کشور و بعضاً خارج از کشور صادرات دارند. البته واحدهای صنعتی دیگری نیز درسطح شهرستان مشغول به فعالیت هستند. باید اشاره کرد که طبق تحقیقات انجام شده، اکثر کارگران این واحدهای صنعتی فعال، بومی خود شهرستان هستند. با توجه به میزان تولیدات بالای کشاورزی و دامی و اهمیت داشتن صنایع بسته بندی مواردی نظیر تولید گونی، کارتون و سبد می‌تواند دارای مزیت باشد و سود خوبی را ایجاد کند البته طبق بررسی‌های انجام شده یک واحد در زمینه تولید انواع کارتن در شهرک صنعتی مشغول به فعالیت است. در لیست مزیت سنجی به تولید ذغال چوب نیز اشاره شده است که به نوبه خود می‌تواند سودآور باشد.

همچنین تولید مبل و مصنوعات چوبی به علت وجود ظرفیت تولید در منطقه قابل سرمایه‌گذاری است.

· شیلات

شیلات از حوزه‌های شغلی سوددهی است که ظرفیت قابل ملاحظه‌ای برای آن وجود دارد که اگر از این ظرفیت‌های شیلاتی استفاده شود سودآوری بسیار خوبی ایجاد خواهد شد. شهرستان سلماس با برخورداری از منابع آب زیرزمینی پتانسیل خوبی در زمینه پرورش شیلات و آبزی پروری دارد. باتوجه به شرایط آب شهرستان سلماس و وجود سد زولاچای، می توان در زمینه شیلات مخصوصا ماهی‌های سردآبی فعالیت کرد و نیاز شهرستان به این محصولات را برطرف کرد. هر چند طبق نظر کارشناسان به علت زمستان های سردی که در سلماس وجود دارد، برای ورود به این حیطه باید تجهیزات خاصی را فراهم آورد و بررسی‌ها دقیق‌تری انجام داد.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 51 تایی در جدول زیر ارائه‌ شده ‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنار هم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان چالدران ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

1. دامداری
2. صنایع تبدیلی و تکمیلی
3. صنایع غذایی
4. زراعت
5. طیور
6. خدمات
7. باغداری
8. شیلات
9. صنایع دستی و صنعت

دامداری

دامداری به دلایل اقتصادی و اجتماعی مانند منبع درآمد و تولید محصولات دامی برای خانوارهای روستایی و عشایر بسیار مهم است و همواره مورد توجه این قشر از جامعه قرار گرفته است و به عنوان اصلی ترین سرمایه این خانواده ها مطرح گردیده است.

دامداری نقش اساسی در تامین غذا در زندگی بشر دارد که می‌توان به تولید محصولات لبنی، پشم و چرم اشاره کرد. علاوه بر این کود حیوانی نقش بسیار مهمی در صنعت کشاورزی دارد. چالدران یکی از قطب های دامداری در استان است. [1]همچنین به دلیل بارش زیاد، مراتع وضعیت بهتری پیدا کرده و شرایط تامین علوفه برای دام مساعد است؛ لذا اکثر طرح های دامپروری موفق خواهند بود.

دامداری در شهرستان به هر دو صورت سبک و سنگین انجام می شود؛ ولی دامداری سبک در شهرستان بیشتر است. اکثر نژاد های مورد استفاده در شهرستان بومی هستند؛ ولی قابلیت استفاده از نژاد های اصلاح شده برای دام سبک در شهرستان وجود دارد. به گفته کارشناسان واحدهای دامداری نیمه صنعتی نیز در شهرستان دایر است که در آن‌ها بیشتر دام سبک و سنگین پرورش داده می‌شود.

از آن جا که شهرستان دارای موقعیت جغرافیایی نسبتآ کوهستانی است، برای زیست بوم گوسفندان ماکویی مفید بوده و می توان گفت که امکان پرورش این گوسفندان در شهرستان بسیار بیشتر از پرورش دیگر نژاد های گوسفند است. این گوسفند بیشتر در ییلاقات پرورش داده می‌شود. گوسفند ماکویی اغلب به رنگ سفید دیده می شود که قسمت های پوزه، قسمت انتهایی دست و پا و هم چنین اطراف چشم گوسفند دارای لکه هایی به رنگی مشکی است. از آن جا که پشم بدن این نوع از گوسفند دارای مرغوبیت الیاف بالایی است و تارهای بلند سفیدی دارد، دارای طرفداران زیادی در عرصه ی بازار پشم و پوست است و از آن در انواع مصارف فرش بافی، ریسندگی و هم چنین در تولید البسه ی مرغوب استفاده می شود. همچنین پشم گوسفند زنده دارای قدرت رنگ پذیری بالایی است و به دلیل داشتن رنگ سفید، رنگ های دیگر را به خوبی در خود نشان می دهد. به دلیل بالا بودن میزان تولیدات گوشتی این حیوان، زمینه ی پرورش چنین گوسفندانی در این شهرستان افزایش یافته است.

امروزه با توجه به رشد جمعیت کشور و نیاز روز افزون جامعه به گوشت و مواد گوشتی و نقش مهم این محصولات در تامین پروتئین و غذای افراد جامعه، پرورش دام های پر بازده به منظور افزایش تولید و خودکفایی غذایی کشور، امری لازم و ضروری است. گاوهای بومی ایران به لحاظ تنوع و اختلاف ژنتیکی، ویژگی های خاص نژادی و مقاومت های طبیعی ایجاد شده در آن ها طی قرن ها زیست در شرایط سخت محیطی و آب و هوایی مختلف به عنوان یک منبع عظیم تولید شیر و گوشت می تواند نقش موثر در تامین مواد پروتئین حیوانی و اقتصاد جامعه ایفا نماید. در ضمن به عنوان مثال طبق آماری که اخیرا تهیه و ارائه شده است حدود 95.5% شیر مصرفی و حدود 50% گوشت مصرفی انسان در سطح جهان از گاو به دست می آید. پوست گاو نیز به عنوان یک محصول با ارزش دامی امروزه به میزان 10 تا 20 درصد مصارف چرم سازی را تامین می کند، حتی شاخ و سم و امحاء و احشاء حیوان نیز ارزش اقتصادی داشته و به روش های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

از مسائل و مشکلاتی که در این زمینه باید در نظر گرفته شود، شامل هزینه ساخت جایگاه، استهلاک تجهیزات، مشکل تهیه گوساله، تهیه خوراک، اخذ مجوز، نیازمندی به فضای زیاد، وجود بیماری، حساسیت گوساله به گرما، سرقت و حمله موجودات، مشکلات ایمنی، تلفات، نوسان قیمت نهاده های تولید، وجود واسطه گران و… که با آموزش های لازم، مواجه شدن با این موارد راحت تر می‌شود. با توجه به موارد گفته شده، پرورش گاو و همچنین ایجاد گاو داری صنعتی باعث توسعه اقتصادی شهرستان چالدران می‌شود؛ زیرا برای تامین مراتع و خوراک این دام‌ها مشکلی در شهرستان وجود ندارد.

در این منطقه زنبورداری هم انجام شده و با توجه به اقلیم آب وهوایی و وجود گل های گیاهی، عسل مرغوبی تولید می شود؛ ولی تعداد زنبور داران بسیار کم است. طبق بررسی‌های انجام‌شده از استان های دیگر برای تولید عسل به این منطقه می آیند و بعد از تمام شدن فعالیت خود، عسل تولیدی را به سایر مناطق می برند که برای شهرستان سودی ندارد؛ بنابراین گسترش زنبورداری نیز از مزیت های خوبی است که علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، باعث سود آوری می‌شود.

پرورش بز گوشتی از دیگر مزیت های این شهرستان است که قابلیت سرمایه گذاری دارد؛ زیرا ب

طبق بررسی‌های انجام شده در زمینه پرورش دام‌های اصلاح نژادشده در شهرستان کار چندانی صورت نگرفته است؛ اما می‌توان در این حوزه نیز فعالیت کرد و نگهداری بز سانن هم از دیگر کسب و کار هایی است که در شهرستان قابلیت انجام دارد.

صنایع تبدیلی و تکمیلی

افزایش جمعیت جهان در دهه های اخیر و نیاز بیشتر به مواد غذایی، زمینه ایجاد تنوع را در غذا به وجود آورده و سبب شده است تا دانش های نوین در زمینه بسته بندی مواد غذایی ایجاد شوند. گوشت به عنوان یکی از پرمصرفترین مواد غذایی در دسترس بشر، از این قاعده مستثنی نیست و از طرفی به دلیل فسادپذیری بالا، باید آن را به روشهای مناسب بسته‌بندی نمود و در زمان مقتضی به بازار عرضه کرد. مجموعه عملیات بسته بندی گوشت قرمز به منظور به تأخیر انداختن فساد، افزایش زمان ماندگاری، حمل ونقل آسان و بازارپسندی بیشتر آن انجام می‌شود. فناوری بسته بندی گوشت طی دو دهه گذشته به سرعت توسعه یافته است. آگاهی از روش‌ها و مواد بسته بندی همانند دیگر عوامل مؤثر بر کیفیت نگهداری گوشت، ضروری است تا تصمیمات آگاهانه در زمینه انتخاب روش بسته بندی مناسب برای کاربردهای متفاوت اتخاذ شود؛ بنابراین با توجه به موارد گفته شده، تمایلات مردم به سمت استفاده از گوشت های بسته بندی شده بیشتر شده است. این در حالی است که با وجود دامداری زیاد و موفق، صنعتی برای بسته بندی آن در شهرستان وجود ندارد و به صورت لاشه یا دام زنده به سایر مناطق فرستاده می‌شود؛ لذا راه اندازی چنین صنعتی حاشیه سود بالایی دارد. برای راه‌اندازی این کسب‌وکار باید به بازار فروش نیز توجه کرد تا سود خوبی حاصل شود.

از دوران بسیار دور، چرم و مصنوعات چرمی در ایران رواج بسیار داشته و ایرانیان حدود یک‌هزار و 500 سال قبل از چرم برای تهیه پوشاک و مایحتاج خود استفاده می‌کردند. به سبب زیست‌بوم ایران و گذرگاه جاده ابریشم، ایران منطقه ویژه اقتصادی آن دوره محسوب می‌شد و محصولاتی چون چرم و ابریشم نقش به‌سزایی در صنعت و تجارت ایران و کشورهای منطقه و جهان داشت. امروزه پوست گاو و گوسفند با توجه به مزیت‌های فراوان در صنعت چرم و نخ ریسی، متأسفانه مورد بی‌مهری قرار گرفته و این کالای ارزشمند به علت نبود کارخانه تولیدی و فرآوری مناسب، ازبین می‌رود؛ بنابراین چنین صنایعی در این شهرستان سودآوری خوبی را در پی خواهد داشت. علاوه بر آن دام های زیادی در این شهرستان پروررش می‌یابند که به نظر می‌رسد سرمایه گذار با مشکلات تامین مواد اولیه مواجه نخواهد شد. همچنین با این حال تولیدات دام مانند پشم دام را به قیمت خیلی ارزان می‌فروشند. این در حالی است که اگر صنایع تبدیلی آن در شهرستان ایجاد شود، پشم فرآوری شده دام به قیمت بالاتری به فروش می‌رسد.[2]البته در مورد صنعت چرم لازم به ذکر است که با توجه به نزدیکی به تبریز که قطب چرم است، باید بازار مصرف به صورت دقیق تری بررسی شود.

تولید و بسته‌بندی کمپوست (افزودن مقدار مشخصی از کودهای شیمیایی به کود حیوانی) نیز به دلیل استفاده کشاورزان برای تقویت زمین های کشاورزی خود، گزینه شغلی خوبی است و صرفه اقتصادی دارد.

کشتارگاه دام متعلق به شهرداری در شهرستان وجود دارد که چند سال پیش تعطیل شده بود ولی درحال حاضر تجهیز شده و فعال است؛[3] بنابراین نیازی در این خصوص در چالدران حس نمی‌شود.

بسته بندی عسل و تولید کندو از جمله مزیت هایی است که علاوه بر سود آوری، خاصیت انگیزشی به جهت افزایش تولید عسل برای علاقه مندان به این حرفه را دارد؛ لذا سرمایه گذاری برای ایجاد آن بهروری خوبی برای شهرستان دارد.

از دیگر صنایع بسته بندی که در این شهرستان موفق خواهد بود، بسته بندی حبوبات است؛ زیرا باعث می‌شود که حمل‌ونقل، نگهداری و انبار کردن حبوبات آسان‌تر باشد و همچنین از خیس شدن حبوبات جلوگیری می‌کند.

بسته بندی گوشت مرغ و تخم مرغ هم با توجه به اینکه تعداد واحد های مرغداری در این منطقه زیاد است، می‌تواند رشد و پیشرفت خوبی داشته باشد، ضمن اینکه با توجه به تقاضای بالا در این حوزه، سرمایه گذاری در این زمینه حاشیه سود بالایی به دنبال دارد. در ضمن بسته بندی طیور باید در کارخانجات بسته‌بندی و تحت شرایط کاملا بهداشتی انجام گرفته و سپس ضمن حفظ زنجیره سرد[4] و با وسایل حمل مورد تأیید به بازار مصرف عرضه شود.

بسته بندی ماهی نیز در صورت تولید انبوه و یا واردات آن از کسب وکار های خوبی خواهد بود که قابلیت توسعه دارد. مصرف آبزیان به عنوان غذایی با ارزش غذایی بالا، از قدیم در میان مردم رواج داشته؛ ولی محدود به مناطقی که دریا و رودخانه دارند، بوده است؛ زیرا به دلیل فسادپذیری بالای گوشت آبزیان، امکان حمل آنها به مناطق دور و نگهداری طولانی مدت آنها وجود نداشته است. امروزه علاوه بر استفاده از روشهای فراوری مانند شورکردن، دودی کردن و خشک کردن، با پیشرفت تکنولوژی های فراوری، از روش هایی نوین مانند کنسرو کردن، بسته بندی های گوناگون، انجماد و… نیز استفاده می شود که باعث شده تا مردم همه نقاط جهان به این منبع غذایی مهم و با ارزش دسترسی داشته باشند.

صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فراوری محصولات کشاورزی مهم ترین روش برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به درآمد های نفتی و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی کشور است. ایجاد صنایع غذایی، علاوه بر ایجاد اشتغال، باعث ارتقای سطح درآمد ارزی و ارزش افزوده می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد امکان ممکن می‌کند.

به طور کلی می‌توان گفت تولید لبنیات چه به صورت صنعتی و چه به صورت سنتی از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ زیرا هم به سلامت افراد جامعه ارتباط پیدا می‎کند و هم از لحاظ سودآوری جایگاه مناسبی دارد. علی رغم بالابودن میزان تولید شیر در سطح شهرستان، واحد های تولید لبنیات به صورت محدود و سنتی کار می‌کنند؛ لذا احداث یک کارخانه ی لبنیات و برندسازی در این حوزه سودآوری خوبی را به دنبال خواهد داشت و به اشتغالزایی جوانان نیز کمک می‌کند.

چیپس سیب زمینی یکی از محصولاتی است که به واسطه طعم جذاب خود مخاطبین زیادی در میان تمام اقشار جامعه دارد و اکثر افراد به ویژه کودکان و نوجوانان مخاطب استفاده از این محصول هستند. از آنجا که سیب زمینی در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی مانند گندم و چغندر، در خاک‌های ضعیف و شرایط نامساعدتر آب و هوایی قابل کشت است و بیشترین ماده خشک را در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی دارد، توجه کشورهای صنعتی به سیب زمینی‌های پربازده و مصرف آن برای محصولات فرآوری شده، معطوف شده است. همچنین امکان استفاده از تکنولوژي هاي به روز دنیا در کشورهاي تولیدکننده سیب زمینی، زمینه را برایتولید محصولاتی با ارزش افزوده بالا فراهم می آورد. بنابراین چیپس به عنوان یک ماده غذایی لذیذ و پرطرفدار در بازار مصرف مواد غذایی کالایی رقابتی است. افرادی که قصد ورود به این حرفه را دارند باید به این نکته توجه کنند که حتماً محصولات تولیدی توانایی رقابت با نشان‌های تجاری موجود در بازار را داشته باشند. البته فرآوری سیب زمینی صرفا چیپس نیست، مثلا به دست آوردن نشاسته نیز از مشاغلی است که شهرستان کشش ایجاد این صنایع را دارد.

سوسیس و کالباس حاوی پروتئین های حیوانی کافی، چربی، کربوهیدرات و ویتامین بوده و می‌توان آن را از جمله غذاهای آماده در سفره خانواده ها نام برد .در بین فراورده های عمل آوری شده از محصولات دامی و طیور، سوسیس و کالباس به دلیل آماده سازی سریع و همچنین طعم و مزه مطلوب، مصرف بیشتری دارند. البته برای حفظ این جایگاه و افزایش تقاضای این محصولات، علاوه بر انتخاب روش های مناسب تولید و فراوری، باید به نوع و شکل بسته بندی آنها نیز توجه نمود؛ بنابراین ایجاد چنین واحد هایی توجیه اقتصادی دارد. البته برای فروش محصولات تولیدی باید علاوه بر بازار مصرف خود شهرستان، بازار شهرستان‌های دیگر نیز بررسی شود.

فراوری سیر شامل تولید سیر ترشی و همچنین سیر داغ ضمن ایجاد اشتغال برای بانوان، درآمد خوبی ایجاد می‌کند.

باتوجه به تولیدات گیاهان دارویی در شهرستان، فراوری گیاهان دارویی شامل خشک کردن، عرق گیری و بسته بندی آنها، راه‌ های بسیاری برای سرمایه‌گذاری، پیش روی سرمایه‌گذاران قرار داده است. فراوری گیاهان دارویی دارای هزینه کمتر و با دوره بازدهی زودهنگام است و می‌توان عنوان کرد که سرمایه‌گذاری روی پرورش گیاهان دارویی در شهرستان، با سودآوری قابل توجهی همراه است.

با توجه واردات بیسکوییت و شیرینی، راه اندازی واحدهایی در زمینه تولید این محصولات و همین طور تهیه نان، تولید رشته آشی وبرشته کردن گندم، ظرفیت های لازم برای گسترش را دارد؛ زیرا بانوان شهرستان در این زمینه ها توانمند بوده و دارای مهارت بالایی هستند.

تولید چیپس میوه، آبمیوه ومیوه خشک هم در صورت کاشت انبوه میوه جات، قابل سرمایه گذاری است.

زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی کشورهای مختلف نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، ارزآوری برای کشور و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را یاد کرد.

سیب زمینی بعـد از گنـدم، برنـج و ذرت، بیشتریـن سـهم را در میـزان تولید محصولات غذایـي داراسـت و نقـش مهمـي در تغذیه و سـبد غذایي جمعیـت جهان دارد. در کشـورهاي درحال توسـعه، اهمیـت غذایـي سـیب زمیني به مراتـب بیشتـر اسـت و در ایـران نیـز بعـد از گنـدم، رتبـه دوم را بـه خـود اختصاص داده اسـت. سیب زمینی بیشتر از هر نوعی از غلات ، مواد مغذی مورد نیاز انسان را در زمان كمتر و با زمین كمتر و در شرایط آب و هوائی دشوار تر می تواند تامین كند. بـرای تولید پایـدار محصول سـیب زمینی، آب مهم تریـن عامـل اسـت کـه بـا توجـه بـه مشـکل کم آبـی در کشـور، تـلاش در جهـت اسـتفاده بهینه از آبهاي اسـتحصالی و کاهش برداشـت از منابع آب زیرزمیني، اجتناب ناپذیر اسـت.

سیب زمینی چالدران درسطح ایران معروف است و تا هفت الی هشت ماه قابل نگهداری است؛ چون پوست آن کلفت و از نژاد آگری است[5] و گسترش کشت آن قابلیت سرمایه گذاری را دارد.

از دیگر محصولات زراعی، می‌توان به کشت سیر اشاره کرد. زیرا يكي از محصولات مقاوم در برابر آفاتكشاورزي وحتي علف هاي هرز بوده و عدم نياز اين محصولبه سموم وكودهاي شيميايی از دیگر مزیت های این محصول است؛ لذا اگر به توليد انبوه برسد صادرات بسيارخوبي دارد و علاوه بر آن ماندگاري بالاتري نسبت به ديگر محصولات دارد.

با توجه به اینکه دامداری در این شهرستان موفق بوده است، گسترش کشت یونجه، نه تنها صرفه اقتصادی دارد، بلکه برخی کشاورزان به منظور غنی کردن زمین های کشاورزی اقدام به کشت این گیاهان می‌کنند و با شخم زدن و برگردان کردن این محصول بعد از ۶ ماه اراضی کشاورزی را تقویت می کنند؛ بنابراین کشت آن مقرون به صرفه است.

گیاهان دارویی از دیرباز مورد توجه انسان قرار گرفته است، این گیاهان قرن های متمادی تنها وسیله درمان بیماری های انسان ها بوده و از حداقل ضرر و زیان برخوردار است. امروزه مزایای فراوان گیاهان دارویی و ضرر و زیان محدود آن نسبت به داروهای شیمیایی موجب توجه و مصرف بیشتر این گیاهان در جوامع مختلف شده است. همچنین متخصصان حوزه کشاورزی معتقدند که کشت گیاهان دارویی در کاهش واردات داروها و خروج ارز از کشور نیز موثراست. در ضمن کشت این گیاهان با هدف صادرات، رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال دربین کشاورزان و جلوگیری از نابودی این سرمایه ارزشمند مزیت دارد. با توجه به اینکه کشت گیاهان دارویی در این منطقه به صورت زیاد وجود دارد و با اقلیم آب و هوایی سازگار است، توسعه آن سوددهی بالایی خواهد داشت.

در میان محصولات کشاورزی، کشت گندم نسبت به بقیه کم دردسرتر است.گندم در بازه زمانی حدودا هشت ماهه به ثمر نشسته و به مرحله سود دهی می رسد. خرید تضمینی گندم همه ساله توسط دولت انجام می گیرد. خود کشاورز هم می تواند گندم را بفروشد و درآمد خوبی کسب کند. کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد. با توجه به اینکه کشت این محصول در حال حاضر در این شهرستان انجام می‌شود، گسترش آن، از مزیت هایی است که قابل سرمایه گذاری است.

در ادامه می‌توان به توسعه کشت چغندر قند و جو اشاره کرد که در حال حاضر به میزان کم کشت می‌شوند. توسعه کشت چغندر قند در صورت تامین آب مورد نیاز، توجیه اقتصادی دارد؛ زیرا چغندر قند سازگاری وسیعی به شرایط محیطی متنوع داشته و به سرما و گرما نسبتاً مقاوم است. این گیاه با خاک شور نیز سازگاری دارد. چغندرقند در مناطق کوهستانی به خوبی رشد می کند. چغندرقند فواید بسیاری برای بدن دارد. درکاهش فشار خون و مقابله با سرطان موثر می باشد. این گیاه قدرت بینایی را بهبود می بخشد.

جو بعد از گندم بیشترین سطح زیر کشت را در ایران به خود اختصاص داده است. در ایران اراضی وسیعی وجود دارد که بدلیل شوری و عمق کم خاک و شور بودن آب زراعی صرفا برای تولید جو مناسب است؛ ولی متاسفانه با توجه به تنوع آب و هوایی، ارقام مناسب هرمنطقه معرفی نشده است. از جو برای تهیه نان و پخت سوپ استفاده می شود. این گیاه در تهیه غذای کودک نیز کاربرد دارد. جو از دیر باز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه بوده و پایین آورنده کلسترول است. لذا افزایش تولید این مورد نیز زمینه های لازم برای رشد و پیشرفت را دارد؛ زیرا با اقلیم این شهرستان سازگار است.

کشت حبوباتی مانند لوبیا، عدس و ماش در این شهرستان وجود دارد و با توجه به نیاز و تقاضای مردم و همچنین قیمت خوب آن در بازار فروش حاشیه سود بالایی خواهد داشت.

با توجه به اینکه کشت ذرت علوفه ای[6] در این شهرستان وجود دارد و با اقلیم منطقه سازگار است، توسعه کشت این محصول، توجیه اقتصادی دارد. ذرت علوفه‌ای با داشتن ویژگی‌هایی چون سازگاری با شرایط اقلیمی گرم و خشک، عملکرد بالا و همچنین نیاز به مصرف کم آب بسیار مناسب برای کشت در شهرهای کویری ایران است. با کشت ذرت علوفه علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب می‌توان نیاز کشاورزان را در تولید خوراک دام برطرف کرد. علاوه بر آن، این گیاه در صنعت غذایی، شیمیایی و دارویی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز جامعه به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و سود سرشاری دارد.

شهرستان چالدران نیز در این زمینه فعال می‌باشد و تاکنون فعالیت‌هایی در این حوزه صورت گرفته‌است. لازم به ذکر است این شهرستان سردسیر است و با فرا رسیدن زمستان، فراهم نمودن هوای گرم و مطلوب برای طیور در روزهای سرد نیازمند تلاش بیشتر است. جوجه ها و مرغ ها در این فصل از سال نیازمند مراقبت بیشتر هستند . البته برخی از نژاد ها به سرما عادت دارند همچنین پرندگان بزرگتر که دارای پر های بیشتری هستند در سرما بهتر دوام می آورند؛ بنابراین تمرکز و توجه بیشتر به جوجه ها و مرغ ها است. گرم کردن سالن های پرورش مرغ مخصوصا در فصل های سردی چون پاییز و زمستان به یکی از دغدغه های پرورش دهندگان تبدیل شده است چرا که متابولولیسم دفاعی این پرندگان در برابر سرما آنقدر آسیب پذیر است که آنها را دچار استرس های دمایی (سرمایی) می کند؛ از این رو مناسب است که پرورش دهندگان استراتژی دمای گرم و سرد را در داخل سالن های پرورشی به حد تعادل برسانند و احتیاط های لازم را در این زمینه در نظر بگیرند.

با توجه به اینکه در چالدران پرورش مرغ تخم گذار وجود ندارد؛ ایجاد آن از مزیت های خوب این شهرستان است؛ زیرا با گرانتر شدن تخم مرغ، صاحبان این کار به سود قابل توجهی دست یافتند. اکثر خانواده ها از تخم مرغ استفاده می‌کنند.

همچنین پنج مرغداری نیمه صنعتی در شهرستان دایر است، که همگی برای تولید گوشت سفید فعالیت می‌کنند[7]. این واحد ها به شرط تأمین دمای مطلوب، همچنان ظرفیت توسعه را دارند که در اولویت آخر قرار می‎گیرند. به لطف پیشرفتهای ژنتیکی امروز مرغ های گوشتی در کمترین زمان (45 روزه) از جوجه به یک مرغ کامل تبدیل شده و آماده فروش می‌شود و نسبت به مرغ محلی به جهت رشد سریع، بازدهی بهتری را در بازار دارد. البته به این نکته باید توجه کرد که محل پرورش مرغ گوشتی باید به نحوی انتخاب شود که در اطراف آن تراکم واحدهای مرغداری کم باشد تا به راحتی بازار را در منطقه به دست بگیرید. توجه به این نکته ضروری است که برای راه‌اندازی این کسب و کار نیاز به اخذ مجوز است که قبل از شروع باید این شرایط را بررسی کرد.

پرورش بوقلمون و بلدرچین در شهرستان انجام می شود و یک واحد نیمه صنعتی برای هر یک از این تولیدات دایر است. کار کردن در این موارد نیر قابلیت گسترش دارد؛ زیرا مردم از مصرف این موارد استقبال می‌کنند.

طبق لیست مزیت سنجی، پرورش شرمرغ از کسب وکارهای سودآور است؛ زیرا پرورش شترمرغ یکی از حرفه های سودآوری است که با الگوی اقتصاد مقاومتی کاملا مطابقت دارد چرا که علاوه بر فرآورده های گوشتی که این پرنده عظیم الجثه دارد، می توان از تخم، پر، پوست و روغن آن درآمد خوبی به دست آورد. بر اساس آمارهایی که از طرف وزارت بهداشت انتشار یافته است،ایران یکی از سه کشور مطرح دنیاست که تعداد شتر مرغ ها در آن زیاد است. در ضمن وجود یک واحد موفق در این حوزه نیز از دیگر دلایل سوددهی این صنعت است[8].

خدمات

تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد است و حرفه های زیادی را در برمی گیرد که میزان سودآوری حرفه ها با توجه به نیاز و ظرفیت منطقه با یکدیگر تفاوت هایی دارد. برای مثال گردشگری از فعالیت هایی است که با سودآوری بسیاری همراه است و در شهرستان چالدران نیز ظرفیت های بسیارخوبی برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری وجود دارد.

آبشار شور شور واقع در روستای عرب دیزج، روستای قرنقو، غار چهل پله ی خضرلو، دریاچه سد بارون و… از جاذبه های طبیعی شهرستان بوده و بازدید از آنها زیاد است. همچنین کلیسای تادئوس مقدس، قدیمی ترین کلیسای جهان است در دشت چالدران واقع است[9] و سالانه بازدید زیادی از این منطقه توسط مردم و توریست ها صورت می‌گیرد. با این وجود زیر ساخت های مناسب و امکانات اقامتی مانند هتل و مسافرخانه در این منطقه وجود ندارد و اکثر گردشگران منصرف می‌شوند؛ بنابراین با سرمایه گذاری در زمینه ایجاد بوم گردی و مجتمع های تفریحی-سرگرمی، می‌توان به سود و درآمد بالایی دست یافت.

اقامتگاه های بوم گردی فرصتی مناسبی است تا ضمن گردشگری در هر منطقه و بازدید از جاذبه های توریستی، حس ایرانی زیستن به سبک سنتی را تجربه کنند. همچنین طبخ غذاهای محلی در برخی اقامتگاه ها، مصداق دیگری از مهمان نوازی ایرانی است.

مجتمع تفریحی-سرگرمی به تاسیساتی گفته می‌شود که مجموعه ای از واحد های گردشگری ساخته شده است که هر کدام به صورت خود پذیرایی کار می‌کنند. فروشگاه ها، رستوران ها، اغذیه فروشی ها، تسهیلات ورزشی، فضای بازی و تفریحی، اقامتگاه ها، مراکز توریست گردانی و … از جمله امکاناتی است که این مجتمع ها ارائه می‌دهند. همچنین در اکثر این تاسیسات، واحد های ساخته ی شده دارای اتاق، مانند هتل، کلبه و ویلا عرضه می‌شود.

باغداری

بخش باغداری به دليـل تـأمين غـذاي مـورد نيـاز جامعه يكي از مهمترين حوزه هاي اقتصادي كشور محسوب مي شود. اين بخش از يك سو سـهم بـالايي در ارزش افزوده اقتصاد كشور دارد و از سويي ديگر سهم بالايي را در حوزه اشتغال به خود اختصاص داده است؛ لذا باغداری فرصت‌های بسیار گسترده‌ای برای پیشرفت فراهم می‌آورد. به همین دلیل توسعه فضای باغداری یا فعالیت‌های کشاورزی در کشور به شدت استقبال می‌شود. شهرستان چالدران نیز از این قاعده مستثنی نیست.

گياهان براي داشتن رشد مطلوب نياز به شرايط خاصي از نظر شدت نور، دماي روزانه، دماي‌شبانه، ميزان رطوبت نسبي هوا و رطوبت خاک دارند. براي توليد و پرورش تجاري گياهان با کيفيت بالا و در تمام طول سال بايد شرايط محيطي مطلوب مهیا شده و عوامل خسارت زا نظير آفات و بیماری ها، باد، طوفان هاي ويرانگر، سرما و يخبندان و …کنترل شوند. گلخانه محیطی است که به راحتی می توان در داخل آن شرایط محیطی را تحت کنترل درآورد و به سمت رشد مطلوب گیاه سوق داد. گلخانه‌ها که از نظر اندازه متغیرند گیاهان را از سرمای بیش از حد زمستان یا گرمای بیش از حد تابستان حفظ می‌کنند. کشاورزی در گلخانه ها نسبت به کشاورزی در فضای آزاد و در زمین های کشاورزی دارای دردسر و مشکلات کمتری است، به علاوه بازه ی زمانی برای به ثمر نشستن و برداشت محصولات نیز نسبت به کشاورزی سنتی، کوتاه تر است. با توجه به نیاز روزافزون بازار، چه از نظر تولید گل و گیاهان زینتی و چه از نظر سبزی و صیفی جاتی مانند خیار و گوجه در خارج از فصل، تولید این محصولات در گلخانه، امروزه به یکی از سود آورترین بخش های کشاورزی تبدیل شده است.

در شهرستان تولیدات باغی بسایر کم است و برای مصارف شخصی است؛ زیرا آب و هوای این منطقه برای چنین فعالیت هایی مساعد نیست.[10] از جمله محصولات باغی چالدران می‌توان به سیب، گیلاس، آلو، آلبالو و هلو اشاره کرد. این موارد نیز در صورت وجود شرایط مناسب از جمله وجود زمین و منابع آب کافی، با توجه به سازگاری خوبی که با اقلیم این منطقه دارند، قابل سرمایه گذاری هستند.

شیلات

پرورش ماهیان سردابی و گرمابی در شهرستان، نظیر قزل آلا و کپور انجام می شود، البته این تولیدات به صورت محدود و در استخر های کوچک انجام می شود که قابلیت گسترش را دارد.

صنایع دستی

قالیبافی از هنرهایی است که از قدیم نزد ایرانیان جایگاه ویژه ای داشته و جهان، ایران را به این هنرش می‌شناسد. آمارها نشان می دهد فرش ایرانی از کیفیت خوبی برخوردار بوده و قابل رقابت با کشورهای دیگر است. همچنین می توان با تولید فرش با کیفیت به صادرات در این زمینه فکر کرد. قالیبافی از مشاغل خانگی پردرآمدی بوده که تسهیلات خوبی به آن تعلق می گیرد. بسیاری از زنان خانه دار این هنر را یک فرصت شغلی مناسب می دانند چون در کنار کارهای روزمره می توانند به این کار بپردازند و درآمد خوبی کسب کنند. از آن جایی که قالی انواع مختلفی دارد می توان با آموختن دانش آن، محصولات متنوع و متناسب با ذوق و سلیقه افراد تولید و به بازار عرضه کرد.

ایجاد کارگاه های چرم دوزی و همچنین دوزندگی لباس محلی در شهرستان قابلیت خوبی دارد؛ زیرا بازار مصرف خوب، تامین مواد اولیه و شرایط برای ایجاد آنها فراهم است.

صنعت

صنعت یکی از عوامل مهم توسعه اقتصادی در همه کشورها به حساب می‌آید که متاسفانه در کشور ما آنچنان که باید و شاید به آن توجه نشده است؛ بنابراین ایجاد کسب و کار های صنعتی در صورت داشتن دانش کافی و سرمایه های نسبتا زیاد، هم سبب ایجاد اشتغال پایدار برای جوانان منطقه می‌شود و هم سودآوری زیادی را به همراه خواهد داشت.

درختان سرو، بید و تبریزی در شهرستان پرورش داده می شوند وچوب خوبی تولید می‌گردد؛ ولی متاسفانه توسط دلالان خریداری شده و به میاندوآب و اردبیل که آلمانی ها کارخانه دارند و الوار تهیه می کنند برده می شود[11]. باتوجه به اینکه صنایع تبدیلی آن در شهرستان نیست و صنایع چوبی و خراطی در شهرستان وجود ندارد؛ بنابراین ایجاد چنین صنایعی در این شهرستان سوددهی بالایی خواهد داشت. برای ایجاد واحد های مبل سازی و تولید درب و پنجره در شهرستان قابلیت خوبی وجود دارد و می توان فعالیت کرد و جوانان را نیز سر کار برد[12].

یک شهرک صنعتی در شهرستان دایر است؛ ولی تعداد واحد های فعال یا در واقع واحد های ایجاد شده کم است و شامل دو کارخانه تولید آب معدنی و تولید قند چالدران می‌شود.[13]

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان سردشت ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

1) باغداری

2) دامداری

3) صنایع غذایی

4) صنایع تبدیلی و تکمیلی

5) طیور

6) زراعت

7) خدمات

8) صنایع دستی

9) شیلات

10) صنعت

باغداری

شهرستان سردشت، شهرستانی مرزی است و در گذشته مردم بیشتر به کسب و کارهای مرزی مانند مبادلات تجاری مشغول بوده اند اما امروزه به دلیل بسته شدن مرز، افراد به مشاغلی مانند کشاورزی و دامداری روی آورده اند. کشاورزی به هردو صورت زراعت و باغداری انجام می شود اما باتوجه به اینکه شهرستان سردشت بافتی کوهستانی دارد، باغداری نسبت به زراعت توسعه بیشتری پیدا کرده است. با اینکه تعدادی از زمین های کشاورزی شهرستان به آب دسترسی ندارند اما بارش های زیاد در این شهرستان امکان کاشت محصولات باغی به مقدار بیشتر را فراهم کرده است. انگور سیاه از محصولات باغی این شهرستان است که به میزان زیادی تولید می شود. می توان گفت سالانه حدود 35000 تن انگور در شهرستان تولید می‌شود.[1] با وجود ظرفیتی که در شهرستان برای کاشت انگور وجود دارد و باتوجه به کیفیت بسیار خوب و معروف بودن انگور سردشت، افزایش تعداد باغ های انگور سیاه پیشنهاد می شود(بیشتر انگور تولیدی به صورت دیمی است).

گردو، بادام و انجیر نیز در این شهرستان به مقدار زیادی کاشته می‌شود. هر سه نوع محصولی که نام برده شد از محصولات باغی بسیار ارزشمند و باخواص فراوان هستند و بازار فروش خوبی در بین مردم دارند. علاوه بر اینکه برای تازه خوری استفاده زیادی دارند، می توان باتولید فراورده های آن ها ارزش افزوده بالایی نیز برای منطقه ایجاد کرد. بعد از احداث باغ انگور سیاه،احداث باغ هایی برای تولید این محصولات پیشنهاد می شود. سماق نیز یکی از محصولات کاملا ارگانیک و بومی شهرستان سردشت است که به دلیل داشتن مناطقی با شیب زیاد، مکان مستعدی برای تولید این محصول به شمار می رود و در حال حاضر نیز در شهرستان تولید انبوهی دارد. باتوجه به اینکه سماق فواید زیادی برای سلامتی دارد و ادویه ای پرطرفدار در بین مردم ایران است، افزایش کاشت آن مزیت دارد.

در شهرستان سردشت تولید قارچ صورت می گیرد و برای ایجاد کارگاه های بیشتر نیز ظرفیت وجود دارد که می توان در این خصوص اقدام کرد.

انار و سیب نیز کشت مناسبی در شهرستان دارند و امکان گسترش باغ های مربوط به آن ها وجود دارد اما دارای مزیت کمتری نسبت به موارد گفته شده هستند. به دلیل دسترسی نداشتن بخشی از زمین های کشاورزی شهرستان سردشت به آب، انار، بیشتر به صورت دیم کاشته می شود؛ در صورتی که انار آبی کیفیت بهتری نسبت به انار دیمی دارد. سیب نیز از جمله محصولاتی است که به آب زیادی نیاز دارد؛ بنابراین سازگاری بالایی با شرایط شهرستان ندارد.

در بین محصولات جالیزی هندوانه نیز کاشته می شود و افزایش تولید آن دارای مزیت است. همچنین محصولاتی مانند گلابی،زردآلو و هلو نیز در شهرستان تولید می شوند و می توان مقدار بیشتری از آن ها را در صورت وجود آب تولید کرد.

برای تولید صیفی جات، سبزیجات و نهال میوه‌ها، گلخانه وجود دارد که تولید آن ها در حد تامین نیاز شهرستان است. این مطلب نشان دهنده ی وجود ظرفیت برای احداث گلخانه در این شهرستان است. علاوه بر محصولات گفته شده، قابلیت تولید زعفران نیز به صورت گلخانه ای وجود دارد.

البته تعدادی از روستاها هنوز گاز کشی نشده اند و برای احداث گلخانه در این مکان‌ها، باید برای تامین سوخت مورد نیاز سیستم های گرمایشی، چاره ای اندیشیده‌شود.

در پایان می توان به قابلیت کاشت صیفی جاتی همچون خیار، گوجه، کدو، بادمجان، خربزه و سبزیجات خوراکی در فضای آزاد اشاره کرد.[2]

دامداری

دامداری نیز از دیگر مشاغل اصلی مردم شهرستان سردشت است. اکثر دامداری انجام شده در شهرستان به صورت سنتی است. دامداران این شهرستان به پرورش دام سبک و سنگین می پردازند. پرورش دام بیشتر به منظور تولید شیر صورت می گیرد و پروار بندی خیلی کم انجام می شود. دام های سنگین شامل گاوهای بومی و گاو های اصلاح نژادی مانند سمینتال و هلشتاین است. البته بررسی ها نشان داده است که پرورش گاو سمینتال نسبت به گاو هلشتاین بازدهی بیشتری دارد. گاو سمینتال جزء بهترین گاوهای شیری و گوشتی در جهان است. این نژاد گاو متعلق به کشور سوئیس است که در حال حاضر در کشورهای مختلفی از جهان پرورش می یابد. این گاو با دادن کمترین علوفه و مواد کنسانتره، بیشترین شیر و گوشت را می دهند[3] و به همین دلیل پرورش آن مقرون به صرفه است. در بین دام های سبک نیز علاوه بر گوسفند، بز گوشتی و بز سانن نیز پرورش داده می‌شوند. بز گوشتی تعداد قابل توجهی در میان دام های سبک این شهرستان دارد و قابلیت خوبی برای پرورش آن وجود دارد. به طوری که پرورش آن همچون پرورش گوسفند دارای مزیت است.

بزسانن روزانه 3تا8کیلوگرم شیر می دهد. سرمایه گذاری اولیه برای پرورش آن بسیار کم بوده و برای پرورش در محیط و شرایط روستایی مقاوم است[4]. پرورش بزسانن با شرایط شهرستان سردشت سازگاری دارد. همچنین پیشنهاد می شود که علاوه بر پروش دام سبک بومی، به پرورش این نژاد نیز توجه شود. لازم به ذکر است پرورش دام سنگین و سبک مزیتی مشابه دارند. البته پرورش دام های سبک و سنگین اصلاح نژادی از مزیت پایین تری برخوردار هستند. به صورت کلی مراتع زیاد و آب و هوای مناسب شهرستان زمینه را برای توسعه دامداری فراهم کرده‌است.

به دلیل پوشش گیاهی بسیار خوب شهرستان سردشت، زنبورداری در سطح بالایی انجام می شود و عسل با کیفیتی تولید می‌شود؛ بنابراین گسترش این حرفه پرسود، پیشنهاد می شود.

صنایع غذایی

همانطور که می دانیم وجود صنایع غذایی برای هر شهرستانی که ظرفیت های لازم برای تولید مواد غذایی را دارد لازم است. علاوه براینکه وجود این صنایع بهره وری را افزایش می دهد و درآمد بیشتری را نصیب فرد تولید کننده‌ی مواداولیه می کند، واردات مختلفی که در حوزه مواد غذایی صورت می گیرد را نیز تا اندازه ای کم می کند. علی‌رغم پایین‌بودن وسعت شهرستان سردشت، ظرفیت‌های خوبی برای ایجاد برخی صنایع غذایی وجود دارد و می توان این واحدهای صنعتی را در شهرک صنعتی احداث کرد. همانطورکه در بالاتر توضیح داده شد، انگور تولیدی در این شهرستان مقدار قابل توجهی دارد. درحال حاضر نیز فرآورده های حاصل از آن مانند کشمش تولید می شود؛ اما میزان انگور تولیدی به اندازه ای است که باز هم می‌توان برای ایجاد واحدهای صنعتی در زمینه تولید فرآورده های آن سرمایه گذاری کرد. بنابراین فرآوری انگور سیاه به منظور تولید کشمش و شیره، سرکه، باسلوق و روغن هسته انگور در اولویت اول مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرد. باسلوق به راحتی با استفاده از شیره انگور و مقداری مواد اولیه دیگر تهیه می شود. روغن هسته انگور خواص درمانی فوق العاده و قیمت بالایی دارد. تولید آبمیوه نیز با توجه به میزان انگور تولیدی و وجود میوه های دیگر، صرفه اقتصادی بسیار خوبی دارد.

از جمله فرآورده های دیگری که می توان از میوه های موجود در شهرستان به دست آورد میوه خشک، چیپس میوه، کنسانتره و لواشک است که به جز کنسانتره موارد دیگر قابلیت تولید در خانه را دارند. چیپس های میوه تقریبا عاری از چربی هستند و خوردن آنها می تواند خطر بروز سکته قلبی و بیماری های عروقی را کاهش دهد. هرچند که چیپس میوه و میوه خشک که در مقایسه با میوه های تازه از درصد کمتری از املاح و ویتامین های طبیعی برخوردارند، ولی می توانند جایگزین های مناسبی برای تنقلات شور و شیرین صنعتی باشند.از این رو فرهنگ استفاده از چیپس میوه و میوه خشک در بین مردم،در حال جا افتادن است.

شیر تولیدی در شهرستان سردشت نیز مقدار خوبی دارد و می توان در زمینه احداث واحدی صنعتی برای تولید لبنیات اقدام کرد. با این کار درآمد دامداران نیز افزایش می یابد و مجبور نیستند که شیر تولیدی خود را با قیمت ناچیز بفروشند. تولید سایر فرآورده های حاصل از میوه ها مانند تولید ترشیجات، مربا و شهد نیز به عنوان اولویت های بعدی مزیت شغلی در این حوزه پیشنهاد می شود.

همانطور که گفته شد گردو و بادام نیز در سطحی کمتر از انگور تولید می شوند ولی میزان کاشت خوبی دارند. می توان از گردو و بادامی که برداشت می شود برای تولید فرآورده ی باارزش حاصل از آن ها یعنی روغن بادام و گردو استفاده کرد. انجام این حرفه به صورت کارگاهی در این شهرستان قابلیت انجام دارد و باتوجه به قیمت بالای این محصولات و سودده بودن تولید آن ها،راه اندازی چنین کارگاهی پیشنهاد می گردد.

سماق تولیدی نیز به قدری است که فرآوری آن(پودر کردن و بسته بندی آن) به صرفه باشد. این مورد نیز از مشاغلی است که به صورت خانگی نیز قابلیت انجام دارد و پیشنهاد می شود.

گندم کشت شده شده در شهرستان به مقداری است که بتوان تولید آرد به صورت صنعتی داشت. البته ممکن است تمام آرد تولیدی از میزان استفاده مردم شهرستان بیشتر باشد که در این صورت باید روی صادارت آن کار کرد. تهیه نان نیز به صورت سنتی و نیمه صنعتی انجام می شود. یک کارگاه نیمه صنعتی درخصوص تهیه نان وجود دارد که نیاز شهرستان را تمام وکمال تامین نمی کند؛ بنابراین احداث واحدی دیگر در این زمینه به صرفه خواهدبود. تولید فرآورده های دیگر گندم مانند شیرینی، رشته آشی و پلویی و کلوچه و بیسکوییت نیز به عنوان مشاغل دارای مزیت در این حوزه مطرح است. سایر فرآورده های حاصل از گندم مانند گندم برشته،پفک گندمی، آرد سوخاری و نشاسته نیز قابلیت تولید دارند ولی در اولویت های بعدی قرار می گیرند.

گیاهان دارویی کشت شده در شهرستان، مورد استفاده بعضی از مردم برای تولید عرقیجات به صورت سنتی قرار می گیرد. اما به نظر می رسد قابلیت ایجاد کارگاهی برای فرآوری گیاهان دارویی( عرق گیری، خشک کردن و بسته بندی) وجود داشته باشد.

گوشت تولیدی در شهرستان را نیز می توان فرآوری کرد و محصولاتی مانند سوسیس و کالباس تولید کرد. البته ظاهرا این محصولات بازارفروش چندانی در بین مردم شهرستان سردشت ندارد اما می توان آن ها را به خارج از شهرستان ارسال کرد. تولید سایر فرآورده های حاصل از دام مانند ژلاتین و شیرخشک و ژل رویال از عسل نیز به عنوان اولویت های آخر مزیت های شغلی این حوزه پیشنهاد می شود.

صنایع تبدیلی و تکمیلی

صنایع تبدیلی و تکمیلی مانند صنایع غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است و وجود آن ها بسیاری از هزینه های اضافی را مانند هزینه های حمل و نقلی که برای استفاده از صنایع تبدیلی و تکمیلی دیگر شهرستان ها صرف می‌شود، از بین می‌برد. درخصوص صنایع تبدیلی و تکمیلی مورد نیاز برای شهرستان سردشت متاسفانه کار خاصی انجام نشده است. در حال حاضر برای نگهداری محصولات کشاورزی سردخانه وجود دارد.اما به نظر می رسد برای احداث واحد دیگری از آن(باتوجه به تولیدات باغی که دارد) ظرفیت وجود داشته باشد.[5] برای کشتار دام و طیور موجود در شهرستان کشتارگاهی وجود ندارد و دام وطیور برای کشتار به تبریز،اصفهان و..برده می شوند. فاصله سردشت تا تبریز حدود 340 کیلومتر است.[6] درنتیجه باید این مسیر طولانی طی شود. اما اگر کشتارگاهی درخصوص دام و طیور احداث شود،دغدغه ی دامداران و پرورش دهندگان طیور برطرف می شود.

همانطوریکه بیان‌شد تولید عسل به میزان خوبی در شهرستان صورت می گیرد و شرایط را برای ایجاد واحد صنعتی بسته بندی عسل و تولید موم و کندوی عسل فراهم کرده است. انجام این حرفه ها موجب رونق زنبورداری در شهرستان خواهد شد.

فرآوری پوست دام از مشاغل سوددهی است که متاسفانه علی رغم وجود مواد اولیه آن(یعنی پوست دام) به آن توجهی نمی شود. درصورتی که انجام فرآوری پوست دام به منظور تولید چرم از پوست گاو وتولید نخ از پوست گوسفند مانع دور ریختن پوست های دام می شود وصرفه اقتصادی خوبی نیز به همراه دارد. لازم به ذکر است مواردی مانند احداث کشتارگاه و فرآوری پوست به زودی اشباع می شوند و بسته به ظرفیت شهرستان، احداث یک یا دو واحد از آن ها کفایت می کند.

برای جمع آوری شیر نیز متاسفانه ایستگاهی وجود ندارد که راه اندازی چنین مراکزی پیشنهاد می شود. تولید کمپوست (افزودن مقدار مشخصی از کودهای شیمیایی به کود حیوانی) نیز به دلیل استفاده کشاورزان برای تقویت زمین های کشاورزی خود گزینه شغلی خوبی است و صرفه اقتصادی دارد.

گردو و بادام تولیدی نیز در صورت بسته بندی شکیل، فروش بهتری خواهد داشت. می توان در زمینه احداث چنین کارگاهی سرمایه گذاری کرد و سود خوبی را به دست آورد؛ اما باید به این نکته توجه داشت که ممکن است خشکبار بسته بندی شده بازار فروش خوبی در شهرستان سردشت نداشته باشد که در این صورت می توان آن ها را به خارج از شهرستان ارسال کرد.

گوشت و مرغ تولیدی در شهرستان سردشت بستر را برای ایجاد واحد های صنعتی بسته بندی گوشت و مرغ مهیا کرده است؛ اما باید توجه داشت که به احتمال زیاد این محصولات در بین مردم شهرستان سردشت بازار فروش ندارند و باید روی صادرات آن ها کار کرد. بسته بندی حبوبات و غلات نیز باتوجه به کشت این محصولات در شهرستان به میزان قابل قبول،پیشنهاد می شود.

طیور

پرورش طیور از کسب و کار هایی است که تعدادی از مردم شهرستان سردشت را به خود مشغول کرده است. پرورش مرغ از فعالیت هایی است که با بیشترین استقبال در این حوزه مواجه بوده است. در این شهرستان 40 مرغداری وجود دارد که تمام آن ها مرغ گوشتی پرورش می دهند. [7]پرورش مرغ تخم گذار در شهرستان سردشت انجام نمی شود. به نظر می رسد ظرفیت خوبی برای پرورش مرغ گوشتی وجود داشته باشد.

پرورش طیور دیگری مانند مرغ بومی، بلدرچین، شتر مرغ و کبک نیز به صورت سنتی و درمقیاس کوچک در شهرستان سردشت انجام می شود. با توجه به اینکه پرورش طیور نام برده شده در این شهرستان جواب داده است و صرفه اقتصادی خوبی دارد،ایجاد واحدهای صنعتی برای بلدرچین، شترمرغ و کبک و گسترش پرورش مرغ بومی پیشنهاد می شود.

قابلیت پرورش بوقلمون نیز در شهرستان سردشت وجود دارد.[8] گوشت بوقلمون ترکیبی از گوشت سفید و قرمز است و با گران شدن گوشت قرمز با استقبال بیشتری در بین مردم روبه رو شده است.

زراعت

همانطور که قبلا به آن اشاره شد، بخشی از کشاورزی شهرستان به صورت کشت محصولات زراعی انجام می شود که میزان خوب و قابل توجهی دارد. اما علت این که زراعت رتبه بالایی در بین حوزه های شغلی پیشنهادی ندارد این است که شهرستان سردشت شهرستانی کوهستانی است و مساحت زمین های همواری که برای کشت محصولات زراعی مناسب باشند زیاد نیست تا بتوان در این حوزه فعالیت بیشتری انجام داد. همچنین تعدادی از زمین ها هستند که آب ندارند. از آن‌جایی که شهرستان بارندگی بسیار خوبی دارد، این مشکل با کشت دیم تا حدودی حل می شود؛ اما مشکل کمبود زمین هموار همچنان باقی است.

گندم، عمده تولید زراعی شهرستان سردشت است. درصورت وجود زمین می توان برای گسترش کشت آن اقدام کرد. لازم به ذکر است شرط وجود زمین کافی برای تمام محصولات زراعی که از این به بعد نیز به آن اشاره می شود، وجود دارد.

طبق بررسی‌های انجام‌شده گیاهان دارویی نیز در شهرستان کشت می شوند که بیشتر این گیاهان شامل گل محمدی و آویشن است. با توجه به سودآوری و استقبال خوبی که گیاهان دارویی دارد، گسترش کشت آن، گزینه شغلی مناسبی است. همچنین که درحال حاضر فرآوری آن نیز توسط مردم به صورت سنتی انجام می شود. درصورت افزایش کشت آن مردم رغبت بیشتری برای ایجاد واحدهای صنعتی پیدا می کنند.

دانه های روغنی مانند آفتابگردان در شهرستان تولید می شوند. با توجه به واردات بی رویه در زمینه دانه های روغنی، افزایش کشت آن ها مقرون به صرفه است. قابلیت کشت کلزا نیز وجود دارد که دراولویت های بعدی قرار می گیرد.

جو، پیاز، یونجه و حبوباتی مانند نخود، عدس و انواع لوبیا(لوبیا قرمز،چیتی و سفید) نیز در شهرستان کشت می شوند. افزایش سطح کشت آن ها به عنوان محصولات مهم کشاورزی که از نیازهای ضروری هستند،پیشنهاد می شود.

کشت محصولاتی همچون ذرت دانه ای،ذرت علوفه ای،شبدر و سیب زمینی با اقلیم شهرستان سازگاری دارد و پیشنهاد می شود[9] که در اولویت آخر قرار می‌گیرند.

خدمات

سردشت شهرستان مرزی است و قبلا با باز بودن مرز، مردم زیادی به مشاغل خدماتی مانند مبادلات تجاری مشغول بودند ولی با بسته شدن مرز، مشاغل خدماتی نسبت به گذشته مقداری کمرنگ تر شده است. البته در شهرستان یک بازارچه مرزی وجود دارد که کالاهای وارداتی از مرزهای کشور وخصوصا بانه در این بازارچه به فروش می رسند. درحال حاضر نیز مردم به فروشندگی تمایل دارند و از آن استقبال می کنند و باتوجه به شرایط گفته شده(وجود بازارچه مرزی) این شغل سوددهی خوبی خواهد داشت.

مشاغل خدماتی دیگری وجود دارند که در اولویت اول مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرند و مزیت بالاتری نسبت به فروشندگی دارند و آن، مشاغل مربوط به گردشگری است. در شهرستان سردشت جاذبه های گردشگری زیادی وجود دارد که واقعا برای گردشگر جذاب است.(در قسمت اول به تعدادی از این مکان ها اشاره شد) اما متاسفانه آن چنان که باید درحوزه گردشگری کار نشده است. احداث اقامتگاه بومگردی،رستوران های بومی،هتل و مسافرخانه از اقداماتی است که می توان در این زمینه انجام داد و گردشگر بیشتری را جذب نمود و کسب درآمد کرد. شهرستان سردشت بسیار مسافرپذیر است ولی ازلحاظ امکانات هتل و مسافرخانه بسیار ضعیف است. در سراسر شهرستان فقط یک هتل وجود دارد که کفایت نمی کند.

صنایع دستی

در شهرستان سردشت به صنایع دستی توجه خوبی شده است. قالی بافی یکی از صنایع دستی شهرستان است که نسبت به سایر صنایع دستی مورد استقبال بیشتری واقع شده است. به نظر می رسد افزایش تولید قالی به شرط بازاریابی صحیح صرفه اقتصادی خوبی داشته باشد.

گلیم بافی، جاجیم بافی، تولید سبد، دستمال بافی و تولید کفش کلاش از صنایع دستی دیگر این شهرستان هستند که قابلیت گسترش دارند.

شیلات

در شهرستان سردشت پرورش ماهی سردابی انجام می شود و به نظر می رسد تنها برای این ماهی قابلیت پرورش وجود داشته باشد. همچنین افزایش واحدهای پرورش ماهی سردابی مقرون به صرفه است.

صنعت

شهرستان سردشت معادن سیلیس و طلا دارد که متاسفانه فرآوری درخصوص آن ها صورت نمی گیرد و به صورت خام به تکاب فرستاده می شود.[10] با فرآوری این مواد معدنی سود کلانی را می توان به دست آورد.البته احداث واحدهای فرآوری نیز نیازمند سرمایه کلانی است.

تولید پوشاک از مشاغل صنعتی است که در این شهرستان جواب می دهد. درواقع با توجه به اینکه می توان پارچه های جین را از ترکیه وارد کرد، این شغل در شهرستان مزیت دارد و می توان در این حیطه فعالیت کرد.

صنایع فعال شهرستان سردشت عبارتند از: کارخانه های تولید نایلون، شن، ماسه و آسفالت، یخ، مصنوعات بتنی، لوله های پلی اتیلن، روغن موتور، کفی و داشبود خودرو، پلاستیک و بازیافت زباله های تر و خشک، کشمش،آب انگور و کارخانه بسته بندی ادویه.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان بوکان ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

1. باغداری و زراعت
2. دامداری
3. صنایع غذایی
4. صنایع تبدیلی و تکمیلی
5. طیور
6. صنعت
7. خدمات
8. صنایع دستی
9. شیلات

· باغداری

در یک نگاه کلی می توان گفت نقش کشاورزی و به خصوص باغبانی در کاهش فقر بسیار چشمگیرتر از دیگر بخش‌ها بوده و در برقراری الگوی صحیح توسعه شهری مؤثر است و در صورت بی توجهی به این بخش، توسعه شهرنشینی، الگوی متمرکز و ناسالمی به خود می‌گیرد که پیدایش شهرهای بزرگ با هزینه زندگی بسیار بالا مثال بارز آن است.

شهرستان بوکان تولیدات مناسب و متنوعی در حوزه باغداری دارد و بررسی ها نشان می دهد قابلیت توسعه تولید این محصولات نیز در صورت وجود زمین کافی وجود دارد. لازم به ذکر است سرمازدگی محصولات باغی یکی از مشکلاتی است که برخی اوقات در استان آذربایجان غربی و همچنین شهرستان بوکان رخ داده و خساراتی را متوجه باغداران کرده‌است. بنابراین بررسی این نکته در زمان احداث باغ امری ضروری است.

سیب یکی از محصولات باغی این شهرستان است که میزان تولید بالایی دارد. با توجه به سازگاری این محصول با شرایط اقلیمی شهرستان بوکان و سودآور بودن تولید آن، افزایش سطح باغات و یا احداث باغات جدید در این زمینه پیشنهاد می شود.

گردو از دیگر محصولاتی است که باغاتی را در شهرستان بوکان به خود اختصاص داده است و به میزان مناسبی تولید می شود. با توجه به سوددهی بالای تولید این محصول و بازدهی خوب آن در شهرستان بوکان، می توان نسبت به توسعه باغات آن اقدام کرد. همانطوریکه بیان شد بحث سرمازدگی یک مقوله مهم در شهرستان است؛ بنابراین انجام راهکارهایی که در این خصوص مطرح می شود یکی از مواردی است که تاثیر بسزایی در میزان سوددهی باغداران دارد. در رابطه با کاشت درخت گردو، استفاده از نهال های مقاوم نسبت به سرما از جمله این راهکارهاست. در رابطه با مزایای احداث باغ گردو نیز باید گفت گردو، درختی چندساله و مقاوم است که پس از رشد کامل، هر درخت تا 18 کیلوگرم تولید محصول خواهد داشت. محصول نهایی قیمت بالایی دارد که هم در داخل کشور طرفداران زیادی داشته و هم قابلیت بالای صادرات دارد. در صورت احداث باغ گردو، تا سال های سال نیاز به سرمایه گذاری و کشت دوباره وجود ندارد؛ زیرا درخت گردو دارای عمر طولانی است و تا ده ها سال قابلیت برداشت دارد. میوه گردو هم جزء معدود میوه هایی است که هیچ گونه نیازی به هزینه انبار در سردخانه ندارد و به دلیل ماندگاری طولانی، می تواند چند ماه و حتی چند سال مورد مصرف قرار گیرد. در ضمن چوب درخت گردو هم برای منبت کاری، خراطی و کنده کاری، ساخت مجسمه و اشیاء دکوری، ساخت آلات موسیقی و همچنین در دکوراسیون داخلی منزل و ساخت روکش های چوب بسیار پرکاربرد است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت بوده و مقاومت مناسبی در برابر فشار، خمش، رطوبت و کشش دارد.

یکی دیگر از محصولات باغی معروف شهرستان که میزان تولید بسیار خوبی دارد و به خارج از شهرستان نیز ارسال می شود، سبزیجات خوراکی است. نعناع، شوید، ریحان، تره، جعفری، کلم، پیازچه و…انواعی از سبزیجات تولیدی در شهرستان هستند. کاشت سبزیجات به عنوان یک فعالیت اقتصادی، با درآمدزایی خوبی همراه است و فعالیت گسترده تر در این زمینه از جمله پیشنهادات شغلی این حوزه است.

گياهان براي داشتن رشد مطلوب نياز به شرايط خاصي از نظر شدت نور، دماي روزانه، دماي‌شبانه، ميزان رطوبت نسبي هوا و رطوبت خاک دارند. براي توليد و پرورش تجاري گياهان با کيفيت بالا و در تمام طول سال بايد شرايط محيطي مطلوب مهیا شده و عوامل خسارت زا نظير آفات و بیماری ها، باد، طوفان هاي ويرانگر، سرما و يخبندان و …کنترل شوند. گلخانه محیطی است که به راحتی می توان در داخل آن شرایط محیطی را تحت کنترل درآورد و به سمت رشد مطلوب گیاه سوق داد. گلخانه‌ها که از نظر اندازه متغیرند گیاهان را از سرمای بیش از حد زمستان یا گرمای بیش از حد تابستان حفظ می‌کنند. کشاورزی در گلخانه ها نسبت به کشاورزی در فضای آزاد و در زمین های کشاورزی دارای دردسر و مشکلات کمتری است، به علاوه بازه ی زمانی برای به ثمر نشستن و برداشت محصولات نیز نسبت به کشاورزی سنتی، کوتاه تر است. در رابطه با وضعیت گلخانه ها در شهرستان بوکان باید گفت که علی رغم ظرفیت مناسبی که برای احداث واحدهای گلخانه‌ای در شهرستان وجود دارد، فعالیت کمی در این زمینه صورت گرفته است اما با توجه به بازدهی مناسب تولید محصولات گلخانه ای در این شهرستان و برخورداری از صرفه اقتصادی بالا در نتیجه‌ی انجام این حرفه، سرمایه گذاری در این زمینه از جمله پیشنهادات شغلی این حوزه است. خیار و گوجه از جمله محصولاتی هستند که در گلخانه های این شهرستان تولید می شوند و می توان نسبت به افزایش تولید آن‌ها اقدام کرد. همچنین می توان در زمینه احداث گلخانه برای تولید سبزیجات نیز فعالیت داشت.[1]

یکی دیگر از پیشنهادات شغلی در زمینه تولید گلخانه ای محصولات، احداث گلخانه هیدروپونیک است. در حال حاضر تعداد کمی گلخانه هیدروپونیک در شهرستان وجود دارد که به تولید خیار و گوجه (بیشتر خیار) می پردازند و می توان نسبت به توسعه آن ها در زمینه تولید خیار و گوجه و همچنین سبزیجات، اقدام کرد. لازم به ذکر است احداث گلخانه هیدروپونیک در اولویت های بعدی مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرد. هیدروپونیک یا آب‌کشت، یکی از روش های خلاقانه تولید محصولات کشاورزی بدون خاک و سم و با کم ترین نیاز به آب (با استفاده از محلول مغذی) است. با این روش، در هر نقطه ای می توان هر محصول کشاورزی را بدون توجه به اقلیم و نوع خاک، برداشت کرد و دیگر آلودگی خاک، مشغله ذهنی گلخانه دار نیست و نیازی به ضد عفونی نخواهد بود، چون آب به صورت چرخشی در حرکت است؛ بنابراین در مصرف آب صرفه جویی شده و هزینه تمام شده تولید،‌ کاهش پیدا می کند.

طبق بررسی‌های انجام‌شده محصولاتی همچون گوجه و خیار در فضای آزاد نیز کاشته می شوند و می توان نسبت به افزایش تولید آن ها اقدام کرد. البته با توجه به صرفه اقتصادی بالاتر تولید گلخانه ای و مصرف آب کمتر، کاشت این محصولات در فضای آزاد از مزیت پایین تری برخوردار است. همچنین صیفی جات دیگری همچون کدو، بادمجان و هویج نیز در فضای آزاد کاشته می شوند و افزایش تولید این محصولات مزیت دارد که در اولویت های بعدی مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرند.

آلبالو، گیلاس، هلو، شفت‌آلو و زردآلو از جمله میوه های هسته داری هستند که در این شهرستان تولید می شوند. میوه های نام برده شده با شرایط اقلیمی شهرستان سازگاری خوبی دارند و پتانسیل لازم برای توسعه باغات آن ها وجود دارد، بنابراین فعالیت بیشتر در این زمینه مقرون به صرفه است. این میوه ها علاوه بر اینکه به عنوان تازه خوری مورد استفاده قرار می گیرند و با استقبال بسیار خوبی توسط مردم روبه رو هستند، در صنایع غذایی مختلف مانند تولید مربا، آبمیوه، لواشک، کنسانتره و… نیز کاربرد دارند. لازم به ذکر است مزیت احداث باغ شفت‌آلو از سایر محصولات کمتر است.

انگور از دیگر محصولات باغی است که در شهرستان بوکان تولید می‌شود. درخت انگور از جمله درختانی است که در اقلیم آب و هوایی معتدل و یا سرد و خشک، رشد می کند. بنابراین تولید انگور در شهرستان بوکان از بازدهی خوبی برخوردار است و توسعه تولید آن پیشنهاد می شود. زیبایی، تنوع رنگ، طعم و مزه، ارزش غذایی، خواص دارویی و وجود فرآورده‌‌های تبدیلی چون کشمش، شیره انگور، روغن هسته انگور، کنسانتره، آب انگور، سرکه، آبغوره، دارو‌های تقویتی و مواد آرایشی ‌بهداشتی، همچنین توصیه‌‌های دینی و مذهبی، انگور را به یک میوه استثنایی و بی‌نظیر تبدیل کرده است. پرورش این محصول علاوه بر اشتغال‌زایی، یکی از محصولات ارزآور کشور است و می‌تواند در توسعه صادرات غیرنفتی در بخش کشاورزی، سهم بسزایی داشته باشد.

بادام یکی دیگر از تولیدات باغی باارزش در شهرستان بوکان است که میزان تولید زیادی ندارد اما پتانسیل توسعه باغات آن وجود دارد و سرمایه گذاری در این زمینه نیز از جمله پیشنهادات شغلی در این حوزه است. بادام یکی از میوه های سردرختی خشک و از جمله محصولات ارگانیک محسوب می شود. از ویژگی های درخت بادام این است که نسبت به کم آبی مقاوم و نگهداری آن نیز نسبت به سایر درختان آسانتر است. این میوه ی باارزش با قیمت بالایی در بازارفروش، عرضه می شود و توسعه باغات مربوط به آن با درآمدزایی بسیار خوبی روبه رو خواهد بود.

قارچ دکمه ای و صدفی از دیگر تولیدات این شهرستان هستند که سرمایه گذاری بیشتر در زمینه افزایش تولید آن ها، امکان پذیر است و پیشنهاد می شود. البته با در نظر گرفتن بازار فروش قارچ دکمه ای و صدفی، می توان گفت قارچ دکمه ای از مزیت بیشتری دارد. میزان مصرف قارچ در سال های اخیر رشد خوبی داشته و سرانه مصرف بالا رفته است. مشتری داشتن این محصول از یک سو و غنی از پروتئین و ویتامین بودن آن از سوی دیگر، باعث شده که جایگزین مناسبی برای گوشت باشد. در برخی از شهرها و روستاها به دلیل عدم آشنایی با فواید قارچ، میزان مصرف این محصول پایین است که می توان با تبلیغ و معرفی این محصول، میزان مصرف را بالاتر برد .همچنین پرورش قارچ از شغل هایی است که می توان با سرمایه اولیه کم و محیط کوچک شروع کرد. یک دوره کامل پرورش قارچ 60 روز طول می کشد که قابلیت کاهش به 35 روز را دارد.

خربزه و هندوانه از جمله محصولات جالیزی هستند که به میزان نه چندان زیادی در این شهرستان تولید می شوند و می توان نسبت به گسترش سطح کاشت آن ها اقدام کرد. لازم به ذکر است این محصولات آب زیادی مصرف می کنند و قبل از پرداختن به کاشت این محصولات باید این مسئله را نیز در نظر گرفت.

به از دیگر محصولات باغی است که به میزان کم در این شهرستان تولید می شود. درخت به، یکی از پرطرفدار ترین درختان میوه محسوب می شود. میوه درخت به، به دلیل متفاوت بودن طعم آن طرفداران خاص خود را دارد. درخت به از خانواده درختان سیب است، اما نسبت به درخت سیب مقاومت کمتری در برابر سرمای زیاد دارد، بعد از کاشت درخت به، این درخت بعد از ۴ الی ۵ سال، شروع به میوه دهی می کند؛ بنابراین با توجه به اینکه بازگشت سرمایه گذاری در احداث و بهره وری از باغات به، طولانی و به زمان مدیدی نیاز دارد، لازم است باغداران برای کسب سود، مقداری صبور باشند. میوه به، کاربرد زیادی در صنعت آشپزی دارد، میوه آن در تهیه انواع خورش ها، غذاها، شیرینی جات و تهیه مربا کاربرد فراوانی دارد؛ بنابراین با توجه به بازدهی این محصول در شهرستان، توسعه کاشت آن مزیت اقتصادی دارد.

· زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، ارزآوری برای کشور و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را نام برد. زراعت در شهرستان بوکان وضعیت مطلوبی دارد و محصولات زراعی متنوعی با میزان مناسب در این شهرستان تولید می شود که قابلیت گسترش سطح کشت آن ها در صورت وجود زمین کافی در شهرستان وجود دارد.

گندم از جمله محصولاتی است که به میزان انبوه و با کیفیت بسیار مرغوب در این شهرستان تولید می شود. با توجه به بازدهی این محصول و مزایایی که برای کشت آن وجود دارد، افزایش تولید آن پیشنهاد می شود. در میان محصولات کشاورزی، کشت گندم نسبت به بقیه کم دردسرتر و کم آفت تر است.گندم در بازه زمانی حدودا هشت ماهه به ثمر نشسته و به مرحله سود دهی می رسد. خرید تضمینی گندم همه ساله توسط دولت انجام می گیرد. البته خود کشاورز هم می تواند گندم را بفروشد و درآمد خوبی کسب کند. کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد؛ بنابراین گسترش تولید گندم ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

در رابطه با کشت گیاهان دارویی در این شهرستان باید گفت که گیاهان دارویی خودرو و کشت شده در این شهرستان وجود دارند. درواقع کشت گیاهان دارویی در این شهرستان بازدهی خوبی داشته است و می توان در رابطه با افزایش تولید آن ها سرمایه گذاری کرد. کنگر، ریواس، ختمی، شیرین بیان، گزنه، پونه و کاکوتی انواعی از گیاهان دارویی این شهرستان هستند.[2] تقاضای مصرف گیاهان دارویی به علت روی گردانی از داروهای شیمیایی و یا حتی استفاده شدن برخی از این محصولات در تولیدات کارخانه‌های بزرگ دارویی همواره رو به افزایش است. گیاهان دارویی گونه‌ها و مصارف مختلفی دارند. از این گیاهان نه تنها برای درمان بیماری‌ها بلکه در صنایع کنسروسازی، نوشابه سازی، ‌عطر سازی و غذایی نیز استفاده می‌شود؛ بنابراین فعالیت در این زمینه مزیت دارد.

زعفران از دیگر محصولات باارزش زراعی در شهرستان بوکان است. گیاه زعفران در آب و هوای سرد، هم از نظر کیفیت و هم از لحاظ کمیت عملکرد خوبی دارد به طوری که هم‌اکنون در مناطق کوهستانی و سردسیر این شهرستان سطح زیر کشت آن افزایش یافته و هر سال نیز بر میزان عملکرد این محصول در واحد سطح افزوده می‌شود[3] در نتیجه افزایش سطح زیر کشت این محصول دارای مزیت است.

شهرستان بوکان در زمینه کشت حبوباتی مانند عدس، نخود (نخود مخصوص آبگوشت و لپه) و لوبیا (قرمز و چیتی) نیز مستعد است و در حال حاضر این محصولات در شهرستان به میزان قابل توجهی تولید می شوند. البته بررسی‌ها نشان می‌دهد شرایط بهتری برای کشت نخود نسبت به سایر حبوبات وجود دارد. بنابراین توسعه کشت نخود از مزیت بیشتری برخوردار است. لوبیا نیز از جمله محصولاتی است که آب زیادی مصرف می کند و طبق مطالعات انجام‌شده توسعه کشت آن در اولویت بعد از کشت عدس قرار می گیرد. نخود گیاهی است که به آب و هوای سرد نیاز دارد و دارای دو تیپ زمستانه و تابستانه است. نخود به علت دارا بودن اسیدهای آمینه مختلف، ویتامین ها و مواد معدنی، غذای بسیار خوبی است. نخود خواص بیشماری دارد که روشن شدن پوست صورت، درمان عفونت های قارچی و تقویت رشد مو نمونه هایی از این خواص است. عدس نیز از جمله حبوباتی است که کاشت و برداشت آن نسبت به سایر حبوبات ساده تر بوده و در هر آب و هوایی با دو روش دیمی و آبی قابل کشت است. این گیاه با هوای سرد هم سازگاری دارد و در فصل پاییز میزان ثمردهی آن بیشتر از بهار است. این گیاه به حاصلخیزی خاک کمک کرده و همچنین به عنوان کود سبز برای تقویت خاک استفاده می شود. لوبیا را می توان از جمله حبوباتی نام برد که گزینه مناسبی برای کاشت در باغچه های کوچک و یا گلدان های اپارتمانی محسوب می شود. زمین برای کشت لوبیا باید به اندازه کافی عمق داشته باشد و خاک نیز دارای سطحی نرم و حاصلخیز باشد. تهیه زمین لوبیا با هدف از بین بردن علف های هرز، زیر خاک بردن بقایای گیاهی، نرم کردن و افزایش عمق خاک زراعی، زیر خاک بردن مواد تقویت کننده و حفظ رطوبت موجود در خاک است.

جو از دیگر غلاتی است که سطح کشت خوبی را در این شهرستان به خود اختصاص داده است و قابلیت گسترش کشت این محصول در شهرستان بوکان وجود دارد. جو از دیرباز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جو برای تهیه نان و پخت سوپ استفاده می شود. این گیاه در تهیه غذای کودک نیز کاربرد دارد. جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه بوده و پایین آورنده کلسترول است.

در شهرستان بوکان علوفه های دامی مانند یونجه و ذرت علوفه ای به میزان خوبی کشت می شوند وافزایش تولید آن‌ها مزیت دارد. البته در این شهرستان ذرت دانه ای نیز کشت می شود و افزایش تولید آن در اولویت های بعدی مزیت های شغلی قرار می گیرد. در میان گیاهان علوفه ای، یونجه به خاطر ارزش غذایی بالا و عملکرد خوب از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین به علت وجود باکتریهای ریزوبیوم در ریشه های خود قادر به تثبیت ازت هوا بوده که این ازت برای کشت بعدی قابل استفاده است و می توان حداقل تا ۳ سال محصول برداشت نمود؛ بنابراین توسعه این کشت توجیه اقتصادی دارد. با کشت یونجه امکان تامین بخشی از علوفه مورد نیاز دام، فراهم می‌شود. ذرت با هر آب و هوایی سازگاری دارد. این گیاه در برابر خشکی مقاوم است و میزان ثمردهی آن در هکتار بالا می‌باشد. ذرت در دو نوع علوفه ای و دانه ای کشت می شود. در ضمن دولت برای تشویق به کشت این گیاه، اقدام به خرید تضمینی ذرت از کشاورزان می کند. روغن ذرت، کنسرو بلال و دانه ذرت به مصارف انسانی می رسد و همچنین دانه ذرت در مرغداری ها و علوفه تر، خشک، سیلو شده و کنجاله دانه در دامداری ها استفاده می شود. کاکل ذرت نیز در داروسازی به کار می رود. از ساقه و برگ ذرت در صنایع کاغذ، مقوا سازی و تولید کاغذ دیواری استفاده می کنند. نشاسته ذرت در صنایع رنگرزی، دارو سازی و پلاستیک سازی کاربرد دارد.

در شهرستان بوکان علاوه بر ذرت دانه ای، سایر دانه های روغنی مانند آفتابگردان، گلرنگ و کلزا نیز کشت می شوند. پتانسیل لازم برای گسترش کشت این محصولات وجود دارد که در این میان، توسعه کشت کلزا از مزیت بیشتری برخوردار است. کشت کلزا باعث از بین رفتن چرخه زندگی آفات، بیماری ها و علف های هرز گردیده و با کاهش جمعیت آنها موجب صرفه جویی در مصرف سموم و کاهش آلودگی های زیست محیطی می گردد. با توجه به آنکه زمان کشت کلزا در فصل پاییز است، نیاز گیاه به آب کم می‌باشد و با استفاده از نزولات جوی می توان به کشت آن اقدام نمود. کلزا با تولید مقادیر قابل توجهی علوفه می تواند در تغذیه دام های منطقه نقش موثری داشته باشد. همچنین برگردان بقای کلزا به خاک باعث افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود ساختمان خاک خواهد شد. کشت کلزا به عنوان یک دانه روغنی بسیار مهم در تولید محصولات حوزه صنایع غذایی و یا تولید انواع نهاده‌های خوراکی دام و طیور در بسیاری از کشورهای دنیا متداول است. روغن کلزا ازجمله مشتقات این گیاه است که امروزه به دلیل سالم بودن و داشتن کمترین کلسترول و اسیدهای چرب اشباع ‌شده مورد استقبال قرارگرفته است. تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که دانه کلزا 40-30 درصد روغن و کنجاله‌اش50-40 درصد پروتئین دارد. گل آفتابگردان گیاهی یک ساله است که پرورش آن در هر شرایطی ممکن است و فرآورده های حاصل از آن دارای مزیت اقتصادی فراوان است. آفتابگردان در دو نوع آجیلی و روغنی کاشته می‌شود.(در این شهرستان نیز هردو نوع آن کشت شده است) این گیاه، یکی از نباتات روغنی مهم جهان است که از نظر تولید روغن، بعد از سویا در مقام دوم قرار دارد و بیش از 14% کل روغن نباتی جهان را تولید می کند. آفتاب گردان های آجیلی از بازار پسندی ویژه ای برخوردارند. علاوه بر این، فراورده های جانبی آفتاب گردان به خصوص کنجاله آن باعث توجه هر چه بیشتر به زراعت این گیاه با ارزش شده است. گلرنگ نیز با خصوصیات مطلوب زراعی نظیر مقاومت نسبی به شوری خاک و خشکی هوا، مقاومت بالا به سرمای زمستانه (تیپ پاییزه)، وجود روغنی مطلوب با بیش از ۹۰ درصد اسیدهای چرب غیر اشباع، همواره به عنوان یک دانه روغنی با ارزش مطرح بوده است.

پیاز از جمله محصولات زراعی است که سطح کشت وسیعی را در شهرستان بوکان به خود اختصاص داده است. ارقام کشت شده پیاز در بوکان شامل پیاز قرمز آذرشهر، سفید و زرد است.[4] ۸۰ درصد کشت پیاز در این شهرستان به صورت مکانیزه و با نوار تیپ به صورت آبیاری میکرو است و کشاورزان به دلیل صرفه جویی در مصرف آب در نتیجه استفاده از این روش، استقبال خوبی از آن داشته اند.[5] امکان گسترده تر کردن سطح کشت پیاز در این شهرستان وجود دارد و سرمایه گذاری در این زمینه از جمله پیشنهادات شغلی است. پياز محصولی است که به صورت یک‌ساله كشت می‌شود. این گیاه متعلق به فصل خنک است و بهترین دما برای جوانه زدن بذر پیاز 18 درجه سانتی‌گراد و حداقل و حداکثر دما برای این مرحله از رشد به ترتیب 7 و 29 درجه سانتی‌گراد است. این محصول به‌عنوان چاشنی و طعم‌دهنده در اکثر غذاها استفاده می‌شود و دارای مصارف پزشکی و دارویی متعددی است؛ بنابراین بازار مصرف خوبی داشته و توسعه آن توجیه اقتصادی دارد.

چغندرقند از دیگر محصولات زراعی است که در بوکان تولید می شود. از آن جایی که این محصول آب زیادی مصرف می کند، در مناطقی از شهرستان مانند روستاهایی که در مسیر سیمینه رود قرار دارند، به کشت این محصول می پردازند. لازم به ذکر است در سطح استان چند کارخانه قند وجود دارد که نزدیک ترین آن به شهرستان، کارخانه قند میاندوآب است[6] بنابراین کشاورزان در زمینه فروش این محصول مشکلی نخواهند داشت. بررسی ها نشان می دهد که قابلیت گسترش کشت این محصول در شهرستان وجود دارد و فعالیت در این زمینه از جمله پیشنهادات شغلی در این حوزه است. کشت چغندرقند علاوه بر این که از نظر اقتصادی بسیار سودآور است، می تواند در اصلاح خاک و کنترل علف های هرز نیز مؤثر باشد. از این رو به راحتی می توان این گیاه را در تناوب با گیاهان دیگر قرار داد. به خاطر سازگاری زیاد این گیاه با شرایط مختلف آب و هوا و خاک، در اکثر نقاط می توان آن را کشت کرد. این گیاه با ریشه های عمیق خود نفوذپذیری خاک را افزایش داده و خاک مناسبی را برای کشت های بعدی آماده می کند. همچنین از چغندرقند علاوه بر قند محصولات دیگری مثل برگ چغندر و تفاله مخلوط با ملاس (بعد از برداشت قند در کارخانه) به دست می آید که می تواند مورد تغذیه دام قرار گیرد. لازم به ذکر است به تازگی در شهرستان بوکان اقدام به کشت نشایی چغندرقند شده است. با کشت نشایی چغندرقند ۳۰ تا ۴۰ درصد در مصرف آب صرفه جویی می شود و مبارزه با آفات، وجین و عوامل خسارتی و هزینه تولید نیز در این نوع کاشت پایین می آید.[7] بنابراین در حال حاضر نیز با توسعه این شیوه می توان در مصرف آب برای کشت این محصول، صرفه جویی کرد.

سیب زمینی از جمله محصولات زراعی است که به مقدار نه چندان زیادی در این شهرستان تولید می شود. بررسی ها نشان می دهد پتانسیل لازم برای گسترش کشت این محصول وجود دارد، بنابراین فعالیت بیشتر در این زمینه از جمله پیشنهادات شغلی در این حوزه است. البته برای کشت سیب‌زمینی هم به آب زیادی نیاز است که برای ورود به این حرفه باید این نکته را در نظر گرفت.

کینوآ از دیگر محصولات زراعی است که به میزان محدود در این شهرستان کشت می شود و می توان نسبت به توسعه کشت آن اقدام کرد. گیاه کینوا به نام های برنج اینکا و خاویار گیاهی معروف است و با کاشت آن می توان کویر را آباد کرد. گیاهی مقاوم به شوری آب که شبیه غلات است و مانند دیگر غلات پخته و مصرف می شود اما جزو خانواده غلات به حساب نمی آید و از خانواده چغندر و اسفناج است. دانه های آن سرشار از پروتئین و یک جایگزین عالی برای برنج محسوب می شود. این غله‌ی کامل باعث ایجاد سیری طولانی مدت می شود. این گیاه به رشد در شرایط سخت مشهور است به همین دلیل یکی از بهترین گزینه ها برای بیابان زدایی محسوب می شود. مقاومت زیاد گیاه کینوا به خاک و آب شور و انتخاب رقم زودرس و بازار پسند از نکات مهم در موفقیت در این زمینه است.

· دامداری

دامداری در شهرستان بوکان از رونق خوبی برخوردار است و اکثرا به صورت سنتی در حال انجام است. در این شهرستان، توجه خوبی به پرورش هر دونوع دام سنگین (مانند گاو) و سبک (مانند گوسفند) شده است؛ اما میزان پرورش دام سبک نسبت به پرورش دام سنگین بیشتر است. دامداری در این شهرستان به منظور تولید شیر و گوشت انجام می شود و در نتیجه آن، هرساله، میزان زیادی شیر و گوشت تولید می شود. با وجود اینکه ظرفیت خوبی برای توسعه پرورش هر دو نوع دام سنگین و سبک در این شهرستان وجود دارد، اما به نظر می رسد پرورش دام سبک(گوسفند) در اولویت اول مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرد.

گوسفندهای پرورشی در این شهرستان از نوع قزل و کردی هستند و پرورش آن ها بازدهی خوبی را در شهرستان داشته است؛ بنابراین گسترش فعالیت در این زمینه، درآمدزایی خوبی را به دنبال دارد و پیشنهاد می‌شود. از جمله ویژگی‌های گوسفند نژاد قزل می‌توان به داشتن دنبه کوچک، قابلیت راهپیمایی طولانی در مناطق کوهستانی، گوشت مرغوب با کیفیت، راندمان توليد گوشت، شير و زاد ولد اشاره کرد. این گوسفند در مقایسه با سایر دام ها به جیره نگهداری کمتری احتیاج داشته و بیشتر غذایی را که دریافت می کند صرف تولید و رشد و نمو خود می کند. گوسفند کردی نیز دارای جثه متوسط، بدنی کشیده با دست و پای بلند و قوی است. این دام از نظر تولیدی، جزو گوسفندان گوشتی کشور محسوب می‌شود. این گوسفندان کلاً در دو تیپ دشت و تیپ کوهستان دیده می‌شوند. محل اصلی زادگاه این گوسفندان کردستان است و در حال حاضر نیز در شهرستان بوکان پرورش می یابند.

توسعه پرورش گاو نیز از درآمدزایی بالایی برخوردار است. امروزه با توجه به رشد جمعیت کشور و نیاز روز افزون جامعه به گوشت و مواد گوشتی و نقش مهم این محصولات در تامین پروتئین و غذای افراد جامعه، پرورش دام های پر بازده به منظور افزایش تولید و خودکفایی غذایی کشور، امری لازم و ضروری است. گاوهای بومی ایران به لحاظ تنوع و اختلاف ژنتیکی، ویژگی های خاص نژادی و مقاومت های طبیعی ایجاد شده در آن ها طی قرن ها زیست در شرایط سخت محیطی و آب و هوایی مختلف به عنوان یک منبع عظیم تولید شیر و گوشت می تواند نقش موثر در تامین مواد پروتئین حیوانی و اقتصاد جامعه ایفا نماید. در ضمن به عنوان مثال طبق آماری که اخیرا تهیه و ارائه شده است حدود 95.5% شیر مصرفی و حدود 50% گوشت مصرفی انسان در سطح جهان از گاو به دست می آید. پوست گاو نیز به عنوان یک محصول با ارزش دامی امروزه به میزان 10 تا 20 درصد مصارف چرم سازی را تامین می کند، حتی شاخ و سم و فضولات حیوان نیز ارزش اقتصادی داشته و به روش های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. در بین گاوهای پرورشی در شهرستان بوکان، گاو نژاد سمینتال نیز پرورش می یابد که از بازدهی خوبی برخوردار است. با توجه به مزایای پرورش این دام، سرمایه گذاری در این زمینه از جمله پیشنهادات شغلی این حوزه محسوب می شود. لازم به ذکر است طبق بررسی های انجام شده، پرورش گاو بومی مزیت کمتری نسبت به پرورش گاو سمینتال دارد. گاو سمینتال جزء بهترین گاو های شیری و گوشتی جهان است. افزایش وزن روزانه فوق‌العاده و گوساله دهی با فاصله 365 روز، مقاومت بالا نسبت به بیماریهای عفونی و متابولیکی، عمر مفید بالا، مدیریت آسان این نژاد و همچنین سازگاری بسیار خوب و قابل توجه با محیط پرورش همان چیزی است که یک دامدار برای بقاء و پیشرفت به آن نیاز دارد. یکی دیگر از مزایای پرورش گاو سمینتال، به صرفه بودن در شرایط اقتصادی فعلی است زیرا این گاو با دادن کمترین علوفه و کنسانتره، بیشترین میزان شیر و گوشت را به ما می‌دهد.

لازم است این مطلب نیز مطرح شود که در چند سال اخیر نوعی بیماری به نام تب برفکی در بین دام های شهرستان بوکان شایع شده است که در صورت عدم مراقبت از دام ، تلفات بسیاری رخ داده و زیان های بسیاری نصیب دامداران می شود. بنابراین باید اقدامات لازم برای مراقبت از دام ها مانند رعایت اصول قرنطینه و امنیت زیستی در خرید دام جدید و واکسینه کردن دام ها را انجام داد.

زنبورداری از دیگر حرفه هایی است که در حوزه دامداری شهرستان بوکان، در سطح مناسبی انجام می شود. با توجه به سودآوری حرفه زنبورداری و وجود پتانسیل لازم برای توسعه آن، سرمایه گذاری در این زمینه پیشنهاد می گردد. پرورش زنبور عسل از جمله مشاغلی است که می تواند سود خوبی به همراه داشته باشد. باردهی گل ها و میوه ها با گرده افشانی توسط زنبور عسل افزایش می یابد. این مسئله باعث شده ارزش اقتصادی پرورش زنبور عسل بسیار بیشتر از ارزش ریالی حاصل از تولید عسل باشد. در طی فرآیند پرورش و نگهداری زنبورعسل، با ازدیاد کندوها می توان به فروش کندو نیز فکر کرد و به سود خوبی دست یافت. در مناطق گرمسیری از هر کندو یک بچه کندو گرفته می شود. در ضمن محصول مزرعه پرورش زنبور عسل صرفاً کندو و عسل نیست؛ موم، زهر و ژل آن نیز قابل فروش است.

· صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فراوری محصولات کشاورزی و دامی مهم ترین روش برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به درآمد های نفتی و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی است. ایجاد صنایع غذایی، علاوه بر اشتغالزایی، باعث ارتقای سطح درآمد ارزی می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد امکان ممکن می‌کند. در شهرستان بوکان با توجه به این حجم از تولیدات کشاورزی و دامی، فعالیت های محدودی در زمینه صنایع غذایی مختلف صورت گرفته است و می توان با سرمایه گذاری در زمینه ایجاد صنایع غذایی مختلف، ارزش افزوده بالایی را برای شهرستان ایجاد کرد.

با توجه به اینکه گندم از تولیدات عمده شهرستان است، امکان احداث واحدهای فرآوری مربوط به آن وجود دارد و پیشنهاد می شود. البته در حال حاضر یک کارخانه تولید آرد در شهرستان وجود دارد. اما آرد تنها فراورده ای نیست که می توان از گندم تولید کرد. بلکه احداث واحدهای تولید نان صنعتی، ماکارونی، کیک، کلوچه و بیسکوییت، شیرینی پزی و رشته آشی و پلویی از جمله پیشنهادات شغلی در این حوزه است که صرفه اقتصادی خوبی دارد. البته تولید نان صنعتی و رشته آشی و پلویی در اولویت های بعدی مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرند. لازم به ذکر است در رابطه با تولید نان یک کارگاه تولید انواع نان راه اندازی شده است، با این حال بازهم ظرفیت در این زمینه وجود دارد.[8] تولید ماکارونی جزء کسب و کارهایی است که آینده خوبی دارد. ماکارونی یکی از رایج‌ترین غذاها در ایران محسوب می‌شود اما باز هم تبلیغات از مهم‌ترین عناصر این شغل به حساب می‌آید. این روزها آن‌قدر تولیدات ماکارونی گسترده شده که برای فروش آن باید مهارت خاصی داشت. اما در هر صورت در کنار داشتن این مهارت باید راه های تبلیغاتی صحیح را نیز فرا گرفت. اولین و موثرترین تبلیغ همان بسته بندی جذابی است که می توان برای محصول طراحی کرد. معمولا این کسب و کار از یک کارگاه کوچک گرفته تا کارخانه‌‌ای بزرگ، انتظارات تولید کننده را در خصوص سودآور بودن برآورده می‌کند. البته باید در نظر داشت که موفقیت واحد صنعتی تولید ماکارونی منوط به توانایی رقابت با نشان های تجاری موجود در بازاراست. پخت شیرینی در ابعاد وسیع و کارگاهی و حتی در محیطی کوچک (در خانه) امکان پذیر است. شیرینی محصولی است که در انواع متفاوت و با طعم های متنوعی تهیه می شود. به علاوه این که با تغییر در مواد تشکیل دهنده آن می توان برای افراد رژیمی هم شیرینی تهیه کرده و این افراد را نیز به بازار هدف خود اضافه کرد. این کسب و کار را می توان با تجهیزات کم و سرمایه پایینی شروع کرد و در زمان کوتاه با فروش محصول به سود بالایی رسید. پخت شیرینی یکی از مشاغل زودبازده است و یک فرصت شغلی مناسب مخصوصا برای زنان خانه دار محسوب می شود. یافتن بازار فروش محصول یکی از ضروریات این حرفه می‌باشد که با تبلیغات مناسب مخصوصا در فضای مجازی می توان به آن دست یافت . توجه به این نکته ضروری است که یکی از لازمه های موفقیت در این شغل گذراندن دوره های آموزشی مرتبط با پخت شیرینی است. در تولید نان به روش صنعتی، نان با استفاده از تکنولوژی روز دنیا، ماشین‌آلات مدرن، به صورت مکانیزه (تمام اتوماتیک) و بدون دخالت دست و در مقیاس بالا تولید می گردد. از مزایای تولید صنعتی نان، ارتقاء کیفیت نان، ارزش غذایی بیشتر، ضایعات کمتر، تنوع محصول و استفاده بهینه از انرژی است. رشته آشی و پلویی نیز در برخی از غذاهای مورد استفاده مردم کاربرد داشته و از بازارفروش خوبی برخوردار است.

یکی دیگر از محصولاتی که به میزان زیادی در شهرستان بوکان تولید می شود اما کارخانه ای جهت فرآوری آن وجود ندارد، گوجه فرنگی است. احداث کارخانه ای جهت فرآوری گوجه به منظور تولید رب و پودر گوجه از جمله پیشنهادات شغلی در این حوزه است که ضمن سودآوری، اشتغالزایی خوبی را برای اهالی شهرستان به همراه دارد. صنعت تولید رب گوجه فرنگی است دارای کاربردهای فروانی از قبیل چاشنی و بهبود دهنده رنگ و طعم انواع غذا، ماده اولیه سس‌ها و کنسروها است و با توجه به اینکه کاشت گوجه فرنگی در این شهرستان وجود دارد، تولید رب از مزیت های قابل سرمایه گذاری است. پودر گوجه‌فرنگي نیز محصولي است كه زمان زیادی از توليد آن در كشور نمي‌گذرد و در همین مدت هم توانسته جاي خود را در بازار باز كند. اين پودر به دليل داشتن وزن و حجم كمتر نسبت به ساير فراورده‌هاي گوجه‌فرنگي، باعث سهولت و صرفه‌جويي در حمل‌ونقل و بسته‌بندي شده و ماندگاري و عمر مفيد بيشتري دارد. از طرفي برخی آنتي ‌اكسيدان‌های موجود در گوجه‌فرنگي طی فرايند توليد رب از بين مي‌ رود اما اين مواد در پودر گوجه حفظ شده و از بين نمي‌روند. مزيت ديگر اين پودر نداشتن مواد نگهدارنده در تركيبات آن نسبت به رب است چرا كه رب، ماندگاري كمتري دارد و براي جلوگيري از اين حالت از مواد نگهدارنده بيشتري در ترکیب آن استفاده می‌ شود. پودر گوجه فرنگی در صنایع غذایی و دارویی دارای کاربردهای متنوعی است. از جمله کاربردهای گسترده این محصول می‌توان به کاربرد آن در مواد غذایی منجمد شده و نیمه آماده، سوپ‌های آماده، اسنک‌ها (شامل پفک، چیپس،…) و… اشاره نمود. به طور کلی می توان گفت از این محصول به عنوان چاشنی در تولید محصولات مختلف استفاده می‌شود.

با توجه به میزان تولید سبزیجات در این شهرستان، می توان در زمینه احداث واحدی در رابطه با فرآوری و بسته بندی آن ها سرمایه گذاری کرد. منظور از فرآوری سبزیجات انجام فرآیندهایی مانند خشک کردن، سرخ کردن و بسته بندی آن ها است که محصولات به دست آمده امروزه با توجه به افزایش فعالیت خانم ها در بیرون از منزل و کمبود وقت، از بازارفروش خوبی برخوردار است.

میزان تولید نخود در شهرستان نیز به اندازه ای است که می توان واحد صنعتی فرآوری آن را احداث کرد. با توجه به اینکه انواع نخود تولید شده در شهرستان برای تولید لپه مناسب است، بنابراین احداث واحدی صنعتی در زمینه تولید لپه از جمله پیشنهادات شغلی در این حوزه است. لپه از بازارفروش و قیمت خوبی برخوردار است و تولید آن صرفه اقتصادی مناسبی دارد.

میزان میوه تولید شده در شهرستان شرایط لازم را برای ایجاد واحدهای صنعتی نه چندان بزرگ در خصوص فرآوری آن ها فراهم کرده است. با استفاده از انواع میوه تولیدی در شهرستان می توان در زمینه احداث واحدهایی جهت تولید چیپس میوه، میوه خشک، کمپوت، لواشک و مربا سرمایه گذاری کرد. این محصولات از استقبال خوبی توسط مردم برخوردار هستند و تولید آن ها در این شهرستان مزیت اقتصادی دارد. البته ممکن است میوه های موجود در شهرستان برای تولید تمام فرآورده های نام برده شده کافی نباشند که در این صورت می توان اقدام به واردات میوه از سایر شهرستان ها کرد. لازم به ذکر است در حال حاضر کارگاهی جهت تولید چیپس میوه وجود دارد که محصولات تولیدی آن با بازارفروش خوبی مواجه هستند و به نظر می رسد بازهم ظرفیت در این زمینه وجود داشته باشد.[9] خشک کردن میوه‌جات، یکی از روش‌هاي جلوگیري از فساد میکروبی آن‌ها است. در این روش، در اثر کاهش میزان رطوبت، امکان فساد میکروبی بسیار کم شده و سرعت دیگر واکنش‌هاي مضر نیز، به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد. خشک کردن، ضمن اینکه روي محصول اثر حفاظتی دارد، وزن و حجم آن را نیز به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد، در نتیجه از هزینه‌های حمل و نقل و ذخیره‌سازي نیز می‌کاهد. با توجه به اینکه بخشی از بازار میوه خشک ایران، سهم محصولات وارداتی است، با تولید مشابه داخلی این میوه‌ها (از نظر نوع و کیفیت)، می‌توان مانع واردات و خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور شد. همچنین نیاز بیش از حد برخی از کشورها به این گونه محصولات (به دلیل شرایط ویژه اقلیمی آن‌ها، هزینه بالای حمل و نقل سبزیجات و میوه‌های تازه و محدود بودن زمان نگه‌داری آن‌ها)، فرصت مناسبی برای رونق تولید و صادرات چیپس میوه فراهم آورده است. در رابطه با مزیت تولید کمپوت میوه نیز باید گفت امروزه با توجه به تولید انواع میوه بیش از مقدار مصرفی، باید با روش های مختلفی مانند تولید کمپوت، از مازاد میوه مصرفی نگهداری کرد تا علاوه بر کاهش ضایعات، در تمام فصول مورد استفاده قرار بگیرند. تهیه کمپوت یکی از روش های نگهداری طولانی میوه با استفاده از حرارت است که طی آن آنزیم ها غیرفعال و اغلب میکروارگانیسم ها نابود می شوند. بسته بندی میوه های کمپوت شده به گونه ای است که از آلودگی مجدد آن ها جلوگیری می کند. انتخاب مواد اولیه مناسب و سالم در کیفیت محصول نهایی و رضایت مصرف کننده نقش مهمی دارد.

با توجه به میزان خیار تولید شده در شهرستان می توان در زمینه احداث واحدی صنعتی در زمینه تولید خیارشور سرمایه گذاری کرد. راه‌اندازی خط تولید خیار شور به دلیل سرمایه نسبتا کم در مقایسه با دیگر خطوط تولید و همچنین مواد اولیه تولید شده در داخل شهرستان، فرصت مناسبی را برای سرمایه گذاری در این زمینه فراهم کرده‌است. برخی از خواص خیار شور برای سلامتی عبارتند از: بهبود وضعیت گوارش، منبعی غنی از آنتی‌اکسیدان، کمک به کنترل دیابت، حفظ سلامت کبد و حفظ سلامت معده.

رونق دامداری در شهرستان بوکان و تولید میزان مناسب شیر و گوشت این امکان را ایجاد کرده است تا در زمینه احداث واحدهای تولید فرآورده های دامی سرمایه گذرای شود. البته در حال حاضر یک کارخانه تولید لبنیات در این شهرستان وجود دارد اما بررسی ها نشان می دهد ظرفیت احداث واحد دیگری در این زمینه وجود دارد[10]. البته باید توجه داشت برای موفقیت در زمینه تولید لبنیات باید به بالابردن توانایی در زمینه رقابت با نشان‌های تجاری معروف نیز فکر کرد. با توجه به اینکه کشتارگاهی برای دام در شهرستان بوکان در حال احداث است، می توان در رابطه با ایجاد واحد صنعتی تولید سوسیس و کالباس نیز سرمایه گذاری کرد. تولید محصولات مشتقی از گوشت‌های فرآوری شده، در هر زمانی سوددهی دارد و از شغل‌های آزاد پردرآمد محسوب می‌شود. در بین فراورده های عمل آوری شده از گوشت، سوسیس و کالباس به دلیل آماده سازی سریع و همچنین طعم و مزه مطلوب، مصرف بیشتری دارد. برای حفظ این جایگاه و افزایش تقاضای این محصولات، علاوه بر انتخاب روش های مناسب تولید و فراوری، باید به نوع و شکل بسته بندی آنها نیز توجه نمود.

با توجه به تولید گیاهان دارویی در شهرستان بوکان، فرآوری این گیاهان مانند عرق گیری از آن ها به صورت خانگی انجام می شود اما بررسی ها نشان می دهد می توان در زمینه احداث واحدی صنعتی در زمینه فرآوری آن ها اقدام کرد.[11] فرآوری گياهان دارويي، علاوه بر ارزش افزوده، نياز به سرمايه‌گذاري زيادي نداشته و مي‌تواند نقش مهمي در کارآفرینی داشته باشد. یکی از فرآوری‌های گیاهان دارویی تولید عرقیات است. تولید عرقیات دارای تکنولوژی و دانش فنی پیچیده ای نمی باشد و با توجه به ظرفیت تولید گیاهان دارویی در شهرستان بوکان و نیز سهولت صادرات این محصولات به کشورهای دیگر، می توان با سرمایه‌ای اندک به این کسب و کار مشغول شد. خشک کردن و بسته‌بندی نیز از دیگر فرآوری‌های گیاهان دارویی است که می‌توان با فعالیت در آن‌ها به سود رسید.

در شهرستان بوکان میزان زیادی پیاز تولید می شود، بنابراین قابلیت ایجاد واحد صنعتی فرآوری آن وجود دارد. منظور از فرآوری پیاز، تولید فرآورده هایی مانند پیاز سرخ شده، پودر پیاز و بسته بندی آن ها است.

میزان جو تولید شده این امکان را فراهم کرده است که با احداث واحدی صنعتی جهت فرآوری آن به منظور تولید آرد جو، نان جو و جوپرک، ارزش افزوده خوبی ایجاد کرد. محصولات نام برده شده از بازارفروش مناسبی در بین مردم برخوردار هستند، بنابراین تولید و فروش آن ها سوددهی مناسبی دارد.

باتوجه به پرورش زنبورعسل در شهرستان، می‌توان در زمینه احداث واحدی صنعتی در زمینه فرآوری مربوط به آن اقدام کرد.[12] ژل رویال از جمله فرآورده هایی است که می توان از زنبور عسل تولید کرد. ژل رویال، ماده‌ای بسیار مغذی و نیرو بخش و در واقع به عنوان غنی ترین ماده مغذی بیولوژیک شناخته شده است. ارزش افزوده بالای تولید ژل رویال زنبور عسل در بازارهای جهانی سبب شده تا تولید این محصول با ارزش در دستور کار صنایع غذایی قرار گیرد. میکروب کشی، جلوگیری از آلزایمر، جلوگیری از فشار خون، ضدسرطان بودن و کمک به جوانی و شادابی پوست از جمله خواص این ژل است.

همانطور که در حوزه زراعت به آن اشاره شد در سطح استان چند کارخانه تولید قند وجود دارد که نزدیک ترین آن ها، کارخانه قند میاندآب است، بنابراین چغندر قند تولید شده در شهرستان خریداری می شود و به نظر می رسد احداث کارخانه جدیدی در زمینه تولید قند مقرون به صرفه نباشد.

همچنین در سطح شهرستان واحدهایی جهت تبدیل شکر به قند (تولید قند) وجود دارد که برخی از آن ها به دلیل مشکل بازارفروش تعطیل شده اند و احداث واحدهای بیش از این مزیتی نخواهد داشت.[13]

صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود تنوع تولید محصولات کشاورزی، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه مقداری از آن در مراحل کاشت، داشت و برداشت به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد؛ اما مصرف آن‌ها در طی سال صورت می‌پذیرد. لذا صنایع تبدیلی می‌تواند زمان استفاده را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات می‌گردد. در شهرستان بوکان فعالیت های نسبتا خوبی در زمینه ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی انجام شده است اما بررسی ها نشان می دهد که می توان واحدهای صنعتی دیگری در این شهرستان احداث کرد.

با توجه به میزان تولید محصولات کشاورزی، یکی از کسب و کارهایی که در حوزه صنایع تبدیلی شهرستان بوکان می توان راه اندازی کرد، سورتینگ و بسته بندی محصولات کشاورزی است. البته بسته بندی محصولات کشاورزی در حال حاضر انجام می شود اما می توان بیش از میزان کنونی به این فعالیت پرداخت.[14] هدف از سورتینگ محصولات، دسته بندی و درجه بندی انواع آن ها بر اساس سایز و کیفیت است؛ به طوری که بتوان محصول نهایی را به صورت یک دست و یک اندازه در بسته بندی های مختلف در بازار ارائه نمود و مشتری نهایی در طول زمان از یکنواختی خرید خود با برند مورد نظر مطمئن باشد. بسته بندی نهایی محصولات کشاورزی، پس از عملیات سورتینگ به منظور جابجایی آسان و همچنین حفاظت از محصول نهایی سورتینگ شده صورت می گیرد. از ویژگی های بسته بندی مناسب ، می‌توان به عدم استفاده از مواد مضر و شیمیایی در ساختار بسته بندی، سهولت فریز کردن و نگهداری در سردخانه، قابلیت حمل و نقل مناسب، پاسخگویی به نیازهای نهایی بازار به طوری که در وزن ها و بسته های مختلف، همه سلیقه ها را در بر بگیرد، استحکام فیزیکی مناسب بسته بندی به خصوص در صورت سورتینگ صادراتی محصولات کشاورزی ، پالت سازی و جایگذاری صحیح کارتن ها درون پالت است. همچنین بسته بندی باید به گونه ای باشد که درون بسته و محصول سورتینگ شده کاملا مشخص باشد.

باتوجه به اینکه میزان عسل تولیدی برای ایجاد واحدی صنعتی (در مقیاس نه چندان بزرگ) در خصوص بسته بندی آن کفایت می کند، می توان نسبت به راه اندازی چنین حرفه ای سرمایه گذاری کرد. در حال حاضر فعالیت کافی در زمینه بسته بندی عسل در این شهرستان انجام نشده است.[15] ویژگی مهم عسل آن است که این ماده طبیعی به دلیل دارا نبودن آب، به شرط دوری از رطوبت، در مدت طولانی فاسد نمی‌شود. این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد که بیش از ۶۰ درجه حرارت ببیند. البته برای حفظ قدرت ضد میکروبی عسل باید آن را در مکانی تاریک و یا در ظرف شیشه ای مات یا تیره خارج از یخچال نگه داشت. نگهداری عسل در ظروف فلزی برای مدت طولانی مناسب نیست. بدین منظور امروزه بسته بندی عسل به شکل های جذاب، خلاقانه و مناسب جهت نگهداری رو به افزایش است. بسته‌بندی های شکیل، باعث جذب بیشتر مشتری و همچنن تسهیل در حمل و نقل عسل می‌شود؛ لذا کار کردن در حوزه بسته بندی عسل تولیدی شهرستان علاوه بر سودآوری باعث ایجاد اشتغال پایدار می‌شود.

با توجه به این که میزان زیادی شیر در این شهرستان تولید می شود اما ایستگاه جمع آوری شیر در این شهرستان وجود ندارد.[16] در صورتی که با سرمایه گذاری در این حوزه می توان درآمدزایی مناسبی داشت و نیاز شهرستان را نیز رفع کرد. مراکز جمع آوری شیر مکان های ثابتی هستند که از امکانات فیلتراسیون و خنک کردن شیر برخوردارند. این مکان‌ها شیر تولیدی دامداران را جمع آوری نموده و پس از سرد کردن به واحدهای فرآوری تحویل می دهد.

تولید خوراک دام از دیگر فعالیت هایی است که می توان نسبت به انجام آن در این شهرستان اقدام کرد. درحال حاضر خوراک دام مصرفی، از خارج از شهرستان وارد می شود.[17] با اجرای پروژه های صنعتی که از ضایعات کشاورزی و… خوراک دام، طیور و آبزیان تولید شود، هم غذای مورد نیاز دام‌ها تأمین می شود و کشور را به خودکفایی سوق می دهد و هم استفاده از مواد اولیه ارزانتر در تولید این محصول سبب خواهد شد تا قیمت تمام شده آن پایین تر و در نتیجه قیمت فروش آن نیز پایین باشد. تولید خوراک دام و طیور می تواند زمینه اشتغال خوبی را به طور مستقیم و غیر مستقیم برای افراد ایجاد کند.

در شهرستان بوکان میزان قابل توجهی حبوبات تولید می شود، بنابراین احداث واحدی جهت بوجاری و بسته بندی حبوبات از جمله پیشنهادات شغلی در این حوزه است که در این شهرستان مزیت اقتصادی دارد. البته یک واحد بسته بندی حبوبات در شهرک صنعتی این شهرستان وجود داشته که متاسفانه به دلیل فازبندی شهرک صنعتی (که معمولا شهرک‌های صنعتی فازبندی می‌شوند، و برای مثال فاز مواد شیمیایی و کارهای خدماتی و… را جدا می‌کنند)، تعطیل شده است. البته مالک آن واحد ، دستگاه‌هایش را به سطح شهرستان آورده و به این کار می پردازد. اما بررسی ها نشان می دهد همچنان جای کار در این زمینه وجود دارد.

تولید و بسته بندی کمپوست (افزودن کود شیمیایی به کود حیوانی) هم از کسب و کار های خوبی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد؛ زیرا در این شهرستان کشاورزی و دامداری به حد مطلوبی انجام می‌شود؛ لذا مشکلی در خصوص تولید و بازار مصرف این مورد وجود ندارد. كود حيواني علاوه بر تأمين قسمتي از نياز غذایي محصول، ساختمان فيزيكي خاك را بهبود بخشيده تا ريشه محصول بهتر بتواند تنفس كند و فضاي بهتري را برای رشد و گسترش ريشه در اختيار داشته باشد؛ بنابراین طرفداران زیادی مخصوصا در بین باغداران دارد.

در شهرستان بوکان کشتارگاهی جهت کشتار طیور وجود دارد و همین مورد برای شهرستان کافی به نظر می رسد. اما این کشتارگاه فعالیتی در زمینه بسته بندی مرغ انجام نمی دهد[18] و می توان در این زمینه فعالیت داشت و ارزش افزوده ایجاد کرد.

در رابطه با کشتار دام ها در شهرستان بوکان باید گفت در این شهرستان کشتارگاهی سنتی جهت کشتار دام وجود داشته که غیرفعال شده و در حال حاضر کشتارگاهی در این خصوص در حال احداث است.[19] با توجه به این مطلب، احداث واحد دیگری در این زمینه دارای مزیت به نظر نمی رسد اما می توان در کنار این کشتارگاه به انجام فعالیت دیگری مانند بسته بندی گوشت قرمز پرداخت. یکی از روش‌های تازه ماندن گوشت، بسته‌بندی مناسب است. بسته بندی باید به گونه‌ای باشد که گوشت را در مقابل نفوذ طعم، بو، رنگ و سایر عوامل خارجی محافظت کرده و از خشک شدن و تبخیر سطحی جلوگیری کند. همچنین بسته بندی باید خواص حسی و ظاهری و سایر ویژگی‌های گوشت را حفظ و همچنین گوشت را در برابر آلودگی های میکروبی و سایر آلودگی ها نگهداری کند. ممکن است این مطلب به ذهن برسد که با احداث کشتارگاه، میزان مناسبی پوست دام تولید می‌شود و می‌توان نسبت به فرآوری آن ها اقدام کرد. در این رابطه لازم است به این نکته اشاره شود که در شهرستان میاندوآب (شهرستان همجوار) کارگاه های زیادی در خصوص فرآوری پوست دام وجود دارند، بنابراین پوست دام ها به آن شهرستان ارسال می شود و مزیتی برای احداث چنین واحدی در داخل شهرستان بوکان به نظر نمی رسد.[20]

مقدار غلات تولید شده در شهرستان همچون گندم و جو، شرایط لازم برای ایجاد واحدی جهت بسته بندی آن ها را فراهم کرده است. بسته بندی بلغور گندم و جو نیز از دیگر پیشنهاد شغلی در این حوزه است.[21]

تولید خوراک بلدرچین از دیگر فعالیت هایی است که در این شهرستان انجام می شود و در صورت توسعه پرورش بلدرچین می توان درخصوص گسترش انجام آن سرمایه گذاری کرد.

لازم به ذکر است در صورت دقت نکردن به بازارفروش و ظرفیت شهرستان، تمام مشاغلی که در این حوزه نام برده شد با مشکل اشباع روبه رو خواهند شد. بنابراین در نظر گرفتن نیاز و ظرفیت شهرستان و همچنین بازارفروش در شهرستان های اطراف در زمینه راه انداری این مشاغل مهم است.

· طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز جامعه به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار است و سود سرشاری دارد. در شهرستان بوکان انواعی از طیور پرورش داده می شوند که می توان فعالیت های موثری در زمینه توسعه پرورش آن ها انجام داد. شترمرغ و بوقلمون از پرنده هایی هستند که در این شهرستان پرورش داده می شوند و می توان در زمینه پرورش آن ها نیز فعالیت کرد که در صورت بازاریابی مناسب برای طیور تولید شده، درآمدزایی بسیار خوبی به دنبال خواهد داشت. گوشت بوقلمون دارای خواص غذائي ويژه ای است و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد؛ بنابراین مي تواند جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز علی الخصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. گوشت سفيد 65 درصد و گوشت قرمز 35 درصد وزن يک لاشه 8 کيلوئي را تشکيل مي دهد. تولید بوقلمون گوشتی به دلیل به صرفه بودن تولید، در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی بوقلمون، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه حائز اهمیت است. شترمرغ در گروه پرندگان طبقه بندی شده و گوشت آن جزء گوشت‌های قرمز محسوب می‌شود که نسبت به دیگر گوشت‌های قرمز کم چرب‌تر و سالم‌تر است به طوری که ۹۰ درصد آن قابلیت هضم داشته و بعد از گوشت ماهی در رتبه دوم قرار دارد. پوست این پرنده از بهترین نوع چرم بوده، مقاومتش3 برابر چرم گاو است، ظرافت خاصی دارد و در تولید کیف و کفش با قیمت بالا به کار می رود. علاوه بر آن، از پر و تخم شترمرغ، ناخن و قرنیه چشم آن برای مصارف صنعتی، دارویی، زینتی و نیز تولید نخ بخیه استفاده می شود. همچنین با استفاده از پوکه تخم این پرنده در زمینه صنایع دستی و خلق آثار هنری، می توان اشتغال زایی کرد.

مرغ گوشتی و تخم گذار از دیگر طیوری هستند که در این شهرستان پرورش می یابند. در حال حاضر تعدادی مرغداری در این زمینه وجود دارد که اکثر آن ها به پرورش مرغ گوشتی می پردازند. بررسی ها نشان می دهد پتانسیل لازم برای پرورش مرغ گوشتی و تخم گذار در این شهرستان وجود دارد اما اخیرا مشکلاتی در زمینه پرورش مرغ گوشتی به وجود آمده است که لازم است، رفع شود. مرغداری های مرغ گوشتی در این شهرستان به دلیل مشکلات هزینه ای مانند قیمت بالای خوراک مرغ ها و نوسانات قیمت مرغ به حالت راکد درآمده اند و لازم است با تزریق سرمایه به این مرغداری ها، فعالیت دوباره ای در این زمینه آغاز و با سرمایه گذاری مناسب و اعطای وام های بیشتر، واحدهای جدیدی احداث شود. ارزش غذایی بالای گوشت طیور، کم بودن افت پس از کشتار، سالم وبهداشتی بودن گوشت طیور، قابلیت هضم و جذب بالا، سرعت رشد سریع، صرفه جویی در جایگاه و زمین و برگشت سریع سرمایه از فواید پرورش مرغ گوشتی است. بدیهی است گوشت مرغ به سبب مزیتهای فراوانی که دارد به عنوان منابع تامین پروتئین می تواند در کشور مطرح و نیاز عمومی را در این زمینه مرتفع نماید. نسبت ضایعات در گوشت مرغ در مقایسه با سایر دام ها کمتر است، به طوری که در گوشت گوسفند ضایعات حدود 50 % و در مرغ حدود 25 % است. ضریب تبدیل جیره غذائی به گوشت در مرغ نسبت به سایر دام ها بالا بوده به طوری که در مرغ های اصلاح شده این ضریب 2 تا 2/2 و در گوساله و گاو بین 6 تا 9 % متغیر است. با توجه به دلایل فوق ایجاد واحد پرورش مرغ گوشتی در شهرستان مزیت دارد و تنها باید بازاریابی کرد تا بتوان محصول را با قیمت مناسب به فروش رساند. پرورش مرغ تخمگذار نیز علاوه براینکه به تامین منابع غذایی طبیعی و رونق تولید کمک می کند نقش به‌سزایی در امر اشتغالزایی، بهبود وضع اقتصادی و خودکفایی در تولید محصول ارگانیک و طبیعی ایفا می‌کند. در صورتی که شخص بخواهد مشغول به پرورش مرغ تخم‌گذار به صورت محدود شود نیاز به تکنولوژی پرهزینه‌ای ندارد و با بهره گیری از امکانات کم و موجود در روستا یا محل زندگی خود می تواند شرایط اجرای طرح را فراهم کند. پرورش مرغ تخم‌گذار حتی به صورت صنعتی و با تمام تجهیزات مدرن می‌تواند در صورت پیدا کردن بازار مناسب، سالیانه حدود 20 تا 30 درصد سودآوری داشته باشد که رقم مناسبی است. همچنین پیدا کردن بازار فروش با حاشیه سود بالا از امور مهم درمورد این کسب و کار است که با تبلیغات مناسب مخصوصا در فضای مجازی امکان پذیر است.

بلدرچین از دیگر طیوری است که به میزان کم در این شهرستان پرورش می یابد. سرمایه گذاری بیشتر در این زمینه از جمله فعالیت هایی است که صرفه اقتصادی خوبی به همراه دارد. بلدرچین پرنده ای با جثه کوچک، در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم است. پرورش بلدرچین به دلیل هزینه های جاری پایین، اشباع نبودن بازار فروش، کوتاه بودن دوره پرورش(40 روز) و عدم پرورش انحصاری توسط شرکت های بزرگ دارای مزیت است. محصولات این پرنده شامل گوشت، تخم بلدرچین و کود است. گوشت و تخم این پرنده دارای ارزش غذایی و دارویی و همچنین سرشار از پروتئین است.

کبک و غاز از دیگر طیوری هستند که در این شهرستان پرورش می یابند و می توان در زمینه توسعه پرورش آن ها اقدام کرد. کبک پرنده‌ای است وحشی، که در کوهستان‌ها زندگی می‌کند و از قدرت پرواز کمی برخوردار است. محصولات کبک نسبت به دیگر طیور به دلیل طعم و کیفیت مناسب قیمتی بیشتر و مشتریان خاص خود را دارند و از جهت دیگر به دلیل مقاومت نسبتاً بالای این پرنده در مقابل بیماری‌ها، تلفات آن نسبت به دیگر پرندگان کمتر است. همچنین می‌توان به بازار جوجه و تخم کبک اشاره نمود که قابلیت تولید و عرضه بیشتر را دارد. با پرورش کبک به ‌صورت صنعتی می‌توان بخشی از نیاز کشور در حوزه گوشت را تأمین کرد و از میزان واردات به داخل کشور کاست. از مزایای پرورش غاز نیز این است که گوشت آن برای تامین گوشت مصرفی انسان اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین از تخم وجگر این پرنده برای تهیه غذا‌های گران قیمت در بسیاری از کشور‌ها استفاده می‌شود و جنبه صادراتی دارد.

· صنعت

مشاغل صنعتی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصادی کشور است. اما در کشور ما آن گونه که باید به آن توجه نشده است و لازم است از پتانسیل های هر شهرستان در این حوزه برای پیشرفت اقتصادی کشور استفاده شود. در شهرستان بوکان نیز فعالیت هایی در این زمینه صورت گرفته است اما پتانسیل های شهرستان نشان می دهد که این میزان از فعالیت کافی نیست.

با توجه به اینکه واردات پوشاک به شهرستان بوکان نسبت به قبل کمتر شده است و مشکل کمبود پوشاک در شهرستان وجود دارد،[22]واحدی صنعتی جهت تولید این محصول از جمله نیاز های شهرستان است که احداث آن پیشنهاد می شود.[23] طبق بررسی‌های انجام‌شده شهرستان مهاباد نیز با این مشکل (کاهش واردات پوشاک) روبه روست، بنابراین می توان پوشاک تولیدی را به این شهرستان نیز ارسال و کسب درآمد کرد.

در شهرستان بوکان واحدهای صنعتی در زمینه ماشین سازی (که به تولید ماشین های نانوایی می پردازد)، اتاق سازی و تولید اسکلت فولادی ماشین و تولید ادوات کشاورزی (ماشین های مکانیزاسیون کشاورزی) وجود دارد که بررسی ها نشان می دهد ظرفیت احداث واحدهای جدیدی در این زمینه موجود است.[24]

با توجه به اینکه جوانان شهرستان تمایل دارند کسب و کارهایی مانند تولید درب و پنجره های مدرن و تشک‌های طبی را راه اندازی کنند[25] و از طرفی فعالیت در این زمینه ها درآمدزاست، انجام این حرفه‌ها از جمله پیشنهادات شغلی در این حوزه است. رنگرزی از دیگر فعالیت هایی است که در شهرستان بوکان در حال انجام است. با توجه به انجام قالی بافی در داخل شهرستان و وجود بازارفروش، می توان نسبت به توسعه آن اقدام کرد و در صورت تولید بیش از نیاز شهرستان، می توان محصولات تولیدی را به سایر شهرستان ها نیز ارسال کرد.

صنایع فعال شهرستان بوکان عبارتند از: واحدهای تولید شیشه دوجداره، سیمان، بتن، پلی اتیلن، کنسانتره آهن، کفش پلاستیکی، در و پنجره پی وی سی، لوازم آرایشی بانوان، تولید فسفر، مبل، حوله و آجرپزی.[26]

· خدمات

تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد است و حرفه های زیادی را در برمی گیرد که میزان سودآوری حرفه ها با توجه به نیاز و ظرفیت منطقه با یکدیگر تفاوت هایی دارد. برای مثال گردشگری از فعالیت هایی است که با سودآوری بسیاری همراه است و شهرستان بوکان نیز ظرفیت های مناسبی جهت سرمایه گذاری در زمینه گردشگری دارد ولی در این زمینه فعالیت زیادی انجام نشده است. بوکان، یکی از شهرستان های تاریخی و زیبای استان آذربایجان غربی است که در جنوب این استان قرار گرفته و به دلیل آب و هوای مطلوب در فصول گرم سال، جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی و نیز میهمان‌نوازی مردم محلی، میزبان جمعی از گردشگران و مسافران سراسر کشور، بویژه در روزهای دلنشین و مطبوع بهاری است. مسجد جامع بوکان، پارک ساحلی بوکان، آرامگاه سرداران مکری، دریاچه سد بوکان، قلعه سردار بوکان، مسجد روستای حمامیان و منطقه شکار ممنوع سه کانیان از جمله جاذبه های گردشگری این شهرستان هستند. احداث اقامتگاه بومگردی و رستوران های بومی از جمله پیشنهادات شغلی در حوزه خدمات این شهرستان هستند که البته احداث رستوران های بومی در اولویت بعدی مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرد. اقامتگاه بوم گردی فرصت مناسبی است تا گردشگران ضمن گردشگری در هر منطقه و بازدید از جاذبه های توریستی، حس ایرانی زیستن به سبک سنتی را تجربه کنند. همچنین طبخ غذاهای محلی در برخی اقامتگاه ها، مصداق دیگری از مهمان نوازی ایرانی است. رستوران‌های بومی، مکان‌هایی با فضای سنتی و متناسب با آداب ‌و ‌رسوم هر منطقه است که در آنها بیشتر به‌جای استفاده از میز و صندلی‌های مدرن از تخت یا سایر وسایل سنتی استفاده می‌شود و علاوه بر سرو غذاهای محلی، ترشیجات خانگی، نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه نیز داده می‌شود. رستوران‌ها جزء مهم‌ترین نمادهای فرهنگی محسوب می‌شوند و می تواند در خانه های قدیمی موجود در هر منطقه اجرا شود. بسیاری از گردشگران و توریست های غذایی برای امتحان کردن غذاهای مختلف به سفر می روند و این مسئله برای مناطق مختلف قابل استفاده و بهره برداری است؛ بنابراین ایجاد رستوران بومی نیز از کسب و کار های زود بازده است؛ زیرا هم تمایل مردم به سمت سرو غذا های محلی بیشتر شده و هم معاملات این کسب و کار به صورت نقدی انجام می‌شود.

شهرستان بوکان، یک هتل دارد اما بررسی ها نشان می دهد پتانسیل ایجاد هتل دیگری در این شهرستان وجود دارد.[27] احداث شهربازی از دیگر فعالیت هایی است که در صورت سرمایه گذاری، حتما جوابگو خواهد بود.[28] البته در حال حاضر شهربازی های کوچکی وجود دارند ولی همچنان جای کار در این زمینه وجود دارد. جذب گردشگر برای شهرستان، ایجاد درآمد بسیار خوب برای سرمایه گذاران، ایجاد فرصت شغلی و ایجاد محیطی شاد و پرانرژی برای کودکان و بزرگسالان از جمله مزایای تاسیس شهربازی هستند.

در شهرستان بوکان برخی از جوانان به سمت شغل های فنی مثل جلوبند سازی و مکانیکی روی آورده اند و بوکان افراد ماهر و معروفی در زمینه انجام این مشاغل در سطح منطقه دارد.[29] بنابراین با توجه به درآمدزایی مناسب این مشاغل می توان فعالیت گسترده تری در زمینه مشاغل فنی از جمله موارد نام برده شده، داشت.

· صنایع دستی

صنايع دستي به آن گروه از صنايعي گفته مي شود كه مهارت، ذوق و بينش انسان در آن نقش اساسي دارد و يا اينكه تمام يا بخش اعظم مراحل ساخت فراورده هاي آن با دست انجام گرفته و در چارچوب فرهنگ و بينش هر منطقه و با ديدگاه هاي قومي ساخته و پرداخته مي شود. صنايع دستي بازتابي از تاريخ تمدن هر ملت و قومي است و مي تواند انتشار مؤثري براي فرهنگ و سنن مناطق مختلف باشد.

قالی‌بافی یکی از صنایع دستی شهرستان بوکان است که از رونق خوبی برخوردار است و می توان نسبت به توسعه آن اقدام کرد. قالی بافی در این شهرستان به صورت بافت فرش و تابلو فرش (بیشتر از فرش) در حال انجام است. قالی بافی از مشاغل خانگی پردرآمدی است که تسهیلات خوبی به آن تعلق می گیرد. بسیاری از زنان خانه دار این هنر را یک فرصت شغلی مناسب می دانند چون در کنار کارهای روزمره می توانند به این کار بپردازند و درآمد خوبی کسب کنند. از آن جایی که قالی انواع مختلفی دارد می توان با آموختن دانش آن، محصولات متنوع و متناسب با ذوق و سلیقه افراد تولید و به بازار عرضه کرد. همچنین با تولید فرش با کیفیت می توان به صادرات در این زمینه فکر کرد. این کسب و کار را می توان در فضای کوچک و با سرمایه اولیه کم راه انداخت و با فروش محصول و افزایش مشتری، این کار را گسترش داد و زمینه اشتغال بسیاری از جوانان را فراهم کرد. گلیم بافی از دیگر صنایع دستی شهرستان بوکان است که سرمایه گذاری در زمینه توسعه آن پیشنهاد می شود. گلیم به عنوان یکی از قدیمی ترین دست بافت های بشر، از شاخه هاي قاليبافي است و در آن از طرح هاي مختلف محلي استفاده مي شود. هر چند در گذشته گلیم به عنوان یک زیرانداز شناخته و بافته می شد اما امروزه با توجه به زیبایی نقوش و کیفیت بافتی که دارد از آن در هنرهای تلفیقی همچون روکش های مبلمان ، دوخت کیف های چرمی، وسایل تزیینی و غیره استفاده های بسیاری می شود. نکته ای که در زمینه بازارفروش قالی و گلیم در شهرستان بوکان وجود دارد، این است که وجود دلالان و تعیین نرخ دلخواه توسط آن ها، باعث شده تا سود زیادی نصیب افراد بافنده نشود. بنابراین لازم است نظارتی جدی در این زمینه صورت بگیرد و مشکل موجود برای رونق هرچه بیشتر این صنایع رفع شود.

چرم دوزی به منظور تولید کیف و کفش چرم از جمله فعالیت هایی است که در این شهرستان انجام می شود. سرمایه گذاری بیشتر در این حوزه و ایجاد کارگاه برای انجام این حرفه از جمله پیشنهادات شغلی در این حوزه است که از صرفه اقتصادی خوبی برخوردار است. البته این حرفه را به صورت خانگی نیز می توان انجام داد. محصولات چرم از بازاپسندی خوبی برخوردار است و تولید آن ها با درآمدزایی مناسبی همراه است.

دوخت لباس های محلی از دیگر فعالیت هایی است که در این شهرستان انجام می شود و می توان در زمینه گسترش آن سرمایه گذاری کرد و ضمن کسب درآمد، با ایجاد کارگاهی در این زمینه اشتغالزایی مناسبی داشت.

معرق کاری، منبت کاری و آینه کاری از دیگر هنرهای مردم شهرستان بوکان است که گسترش فعالیت در این زمینه ها مقرون به صرفه است و پیشنهاد می گردد.

سفالگری از دیگر صنایع دستی شهرستان بوکان است که در سطح خوبی انجام می شود. در صورت تامین بازارفروش، قابلیت سرمایه گذاری بیشتر در این زمینه نیز وجود دارد.

نمدمالی از دیگر فعالیت هایی است که قابلیت انجام آن در شهرستان وجود دارد و پیشنهاد می شود.[30] البته این فعالیت در حال حاضر در شهرستان بوکان انجام نمی شود.

· شیلات

پرورش ماهی از جمله حرفه هایی است که در شهرستان بوکان به میزان کمی به آن پرداخته شده است اما می توان در زمینه توسعه آن سرمایه گذاری و کسب درآمد کرد. ماهی پرورشی در این شهرستان، ماهیان سردابی مانند قزل آلا است. ماهیان سردآبی در محدوده دمایی 18-12 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. ماهی قزل آلا یکی از معروف ترین گونه های ماهیان سردآبی است. قزل آلا یکی از منابع خوب آهن است، آهن در خونسازی و همچنین در حفظ مقاومت بدن در برابر میکروب‌ها نقش مهمی به عهده دارد. علاوه بر آن، آهن موجود در قزل آلا، جذب آهن منابع گیاهی را هم افزایش می دهد؛ بنابراین نقش مهمی در پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن به عهده دارد. نتایج مطالعات نشان می دهند امگا ۳ ماهی قزل آلا می تواند فشار خون و ضربان قلب را در بیماران صرع تنظیم کرده و از تعداد تشنج های آن به طور قابل توجهی بکاهد؛ بنابراین این نوع ماهی طرفداران زیادی در بین مردم دارد؛ لذا راه اندازی پرورش آن، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، سوددهی خوبی را خواهد داشت.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 51 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان میاندوآب ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

1. دامداری

2. باغداری

3. زراعت

4. صنایع غذایی

5. طیور

6. خدمات

7. صنایع تبدیلی و تکمیلی

8. شیلات

9. صنعت

10. صنایع دستی

دامداری

دامداری به عنوان یکی از حوزه های بخش کشاورزی رونق خوبی در کشور دارد. حوزه دامداری با یکی از مهم ترین نیاز های انسان، یعنی نیاز به منابع غذایی و خصوصا منابع پروتئینی مرتبط است. فعالیت در این حوزه شغلی و افزایش بهره وری در آن، می تواند از راهکارهای کاهش وابستگی به درآمد نفتی باشد و عاملی برای توسعه صنایع غذایی، تبدیلی و تکمیلی کشور محسوب شود.

پرورش دام های سبک شامل گوسفند قزل و بز و دام سنگین شامل گاو شیری و گوساله پرواری در شهرستان میاندوآب انجام می شود و همچنان دارای مزیت هایی برای گسترش است. در ادامه توضیحاتی در رابطه با این طرح ها آورده شده است.

از جمله ویژگی‌های گوسفند نژاد قزل می‌توان به داشتن دنبه کوچک، قابلیت راهپیمایی طولانی در مناطق کوهستانی، گوشت مرغوب با کیفیت، راندمان توليد گوشت، شير و زاد و ولد اشاره کرد. این گوسفند در مقایسه با سایر دام ها به جیره نگهداری کمتری احتیاج داشته و بیشتر غذایی را که دریافت می کند صرف تولید و رشد و نمو خود می کند.

بز به‌عنوان یکی از نشخوارکنندگان اهلی، در نقاط مختلف دنیا پرورش داده می‌شود. این دام محصولات متنوعی را تولید می‌کند. یکی از اهداف عمده پرورش‌دهندگان بز تولید گوشت و شیر است. جثه کوچک، قدرت سازگاری زیاد، کم‌توقعی و مقاومت زیاد بز به بسیاری از بیماری‌ها و شرایط نامساعد محیطی باعث شده تا نگهداری و پرورش این حیوان به‌ویژه در شرایط روستایی و در سطح دامداران خُرده‌پا موردتوجه قرار گیرد. در بسیاری از نقاط جهان بزها علاوه بر اینکه منابع تولید مواد غذایی هستند، پوست مفید و در بعضی کشورها الیاف باارزشی نیز تولید می‌کنند. بزها معمولاً توسط خانواده‌هایی نگهداری می‌شوند که در مناطق با خاک فقیر، بارندگی کم و مزارع با مساحت کوچک زندگی می‌کنند. در این نواحی شیر و گوشتی که بزها تولید می‌کنند، می‌تواند بخش باارزشی از خوراک روزانه کشاورزان را تأمین کند. بنابراین این طرح می تواند با هدف تولید گوشت و شیر در شهرستان انجام شود.

گاو جزء قدیمی‌ترین حیواناتی بوده که توسط انسان اهلی شده و از دیرباز در اکثر نقاط دنیا و ازجمله ایران پرورش می‌یافته است. گاوها بر اساس هدف نگه‌داری به دو دسته گاو شیری و گاو گوشتی، تقسیم‌بندی می‌شوند. پرواربندی گوساله در راستای تامین گوشت، می تواند مزیت موفقی باشد. حدود نیمی از گوشت قرمز کشور توسط گاوهای پروار شده تأمین می‌شود؛ بنابراین این بخش از دامپروری و دامداری دارای ظرفیت زیادی برای توسعه و پیشرفت دارد. مزایای ورود به عرصه‌ی پرورش گوساله دارای جنبه های مختلف است. از یک طرف، از پوست گاو گوشتی در چرم‌سازی استفاده می‌شود؛ از طرف دیگر از گوشت آن جهت استفاده در تغذیه انسان بهره برداری می شود. همچنین به لحاظ اقتصادی، در درآمد زایی انسان تاثیر گذار است. علاوه بر این موارد، برای جلوگیری از واردات گوشت گوساله از کشورهای دیگر تولید آن اهمیت دارد. در کشور ما در حال حاضر پرورش گاو به دو صورت صنعتی و سنتی انجام می گیرد. در پرواربندی علمی و صنعتی از دام‌های نر جوان نژادهای گوشتی استفاده می‌شود. استفاده از ظرفیت ژنتیکی دام‌های گوشتی و کاهش کشتار دام‌های شیری و مولد از دیگر محاسن پرواربندی با روش‌های نوین است. پرواربندی گوساله با روش‌های علمی و نوین سبب کاهش دوره پرواربندی، کاهش هزینه تولید گوشت و جلوگیری از تخریب مراتع می‌شود. در صورت خرید گوساله باکیفیت، استفاده از جیره غذایی متعادل و خوراک باکیفیت، رعایت اصول بهداشت و مدیریت درست، می‌توان گوساله‌ها را پس از 10 ماه پروار با وزن 500 کیلوگرم به‌صورت زنده بفروش رساند. در هر سال می‌توان یک دوره پرواربندی را انجام داد و حدود 5500-5000 کیلوگرم گوشت قرمز آماده مصرف تولید کرد از آن جایی که شهرستان از قطب های تولید گوشت قرمز در استان است[1]، اجرای چنین طرح هایی می تواند زمینه بیشتری برای فرآوری گوشت را فراهم نماید.

درحال حاضر در شهرستان میاندوآب واحدهای پرورش صنعتی دام در حال فعالیت هستند و ظرفیت های بسیاری در این زمینه برای علاقه مندان وجود دارد. به همین دلیل در زمینه راه اندازی واحد پرورش دام شیری نیز می توان فعالیت هایی انجام داد. شیر گاو علاوه بر آن‌که به‌صورت خام استفاده می‌شود، با پالایش و فراوری در قالب محصولات لبنی گوناگون نیز مورد استفاده است. طول عمر طبیعی گاوها حدود ۲۰ سال است. با این حال، آنهایی که به منظور تولید شیر نگهداری می‌شوند بعد از ۴ یا ۵ سال به دلیل کاهش میزان شیردهی، حذف و راهی کشتارگاه می‌شوند.

شهرستان میاندوآب از جمله مکان های مناسب برای پرورش زنبور عسل است و این حرفه درحال حاضر در شهرستان انجام می شود. صنعت زنبورداری منحصر به تولید عسل نیست بلکه تولید گرده ، موم ، زهر زنبور و ژل رویال که با عنوان شاه انگبین معروف است دیگر موارد این صنعت است که فعالیت در آن ها درآمد زایی خوبی برای تولیدکننده دارد . مسلما هر شغلی مزایا و معایب خاص خود را دارد؛ اما زنبوردار می بایست شناخت کاملی از حشرات و مخصوصا زنبور عسل داشته باشد. بیماری ها و خطرات احتمالی که ممکن است خطری برای کندوی عسل به وجود بیاورد را بشناسد و نسبت به رفتار و غریزه زنبوران اطلاعات کافی داشته باشد . همچنین باید شناخت مکان های جغرافیایی مختلف با پوشش های گیاهی متفاوت را به خوبی بشناسد.

باغداری

شهرستان میاندوآب مانند بسیاری دیگر از شهرستان های استان آذربایجان غربی، دارای باغات فراوانی از انواع میوه هاست و ظرفیت خوبی برای گسترش در این زمینه دارد. کشاورزی یکی از محورهای مهم در شهرستان میاندوآب است و به دلیل شرایط اقلیمی مناسب و حاصلخیز بودن خاک و با وجود تنوع محصولات یکی از قطب های کشاورزی در استان و کشور به شمار می‌رود.

در شهرستان میاندوآب باغات سیب، بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است. سیب تولیدی منطقه بیشتر از نوع سیب های زرد و قرمز لبنانی موسوم به گُلدِن و رِد دِلیشز[2] است و مابقی ارقام تابستانه و بومی است.

باغات انگور دومین محصولی است که بیشترین سطح زیر کشت را در شهرستان میاندوآب دارد. انگور یک محصول با نیاز آبی کم است و در راستای برنامه های ستاد احیای دریاچه ارومیه و مدیریت مصرف آب، به کشت این محصول در اصلاح باغ ها و همچنین به عنوان محصول جایگزین، توسط کارشناسان توصیه می شود.

در صورت علاقه مندی به این رشته می توان در زمینه احداث باغات سیب و انگور در شهرستان فعالیت نمود. بدیهی است که در رابطه با باغداری باید از خطراتی همچون خطر سرمازدگی،آفات و… نیز غافل نبود و این مشکلات از جمله خطرات این بخش هستند.

گياهان براي داشتن رشد مطلوب نياز به شرايط خاصي از نظر شدت نور، دماي روزانه، دماي‌شبانه، ميزان رطوبت نسبي هوا و رطوبت خاک دارند. براي توليد و پرورش تجاري گياهان با کيفيت بالا و در تمام طول سال بايد شرايط محيطي مطلوب مهیا شده و عوامل خسارت زا نظير آفات و بیماری ها، باد، طوفان هاي ويرانگر، سرما و يخبندان و …کنترل شوند. گلخانه محیطی است که به راحتی می توان در داخل آن شرایط محیطی را تحت کنترل درآورد و به سمت رشد مطلوب گیاه سوق داد. گلخانه‌ها که از نظر اندازه متغیرند گیاهان را از سرمای بیش از حد زمستان یا گرمای بیش از حد تابستان حفظ می‌کنند. کشاورزی در گلخانه ها نسبت به کشاورزی در فضای آزاد و در زمین های کشاورزی دارای دردسر و مشکلات کمتری است، به علاوه بازه ی زمانی برای به ثمر نشستن و برداشت محصولات نیز نسبت به کشاورزی سنتی، کوتاه تر است. اما با این وجود پرورش گلخانه ای محصولات نیز نیاز به مراقبت های خاص خود را دارد.

گیاهان دارویی مانند سرخارگل، به لیمو، آلوئه ورا، کدو پوست کاغذی و نعناع فلفلی و مریم گلی با توجه به اینکه مقاوم به خشکی و کم توقع هستند و به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه‌اند، می توانند بهترین گزینه کاشت در گلخانه باشند.

گیاهان زینتی مثل گل‌های جعفری، اطلسی، داوودی، آهار، کلم زینتی و همچنین سبزی و صیفی جات نظیر ریحان، شاهی، شنبلیله، خیار، گوجه فرنگی از جمله گیاهانی است که در گلخانه کشت می‌شوند و قابلیت سودآوری و نیز جذب اقبال عمومی برای خرید و فروش را دارند.

زعفران نیز که از آن به عنوان طلای سرخ یاد می شود طبق پیشرفت های حاصل شده، در محیط گلخانه ای قابل کشت و برداشت است که در این صورت یک مخزن درآمدزا برای هر سرمایه گذاری می تواند باشد.

یکی دیگر از محصولات پر سود گلخانه ای، پرورش قارچ است. برای فعالیت در زمینه ی پرورش قارج تنها دو سالن تولید و پرورش قارچ نیاز است، به علاوه ی یک سیستم سرمایشی و سایر تجهیزات دیگر که برای پرورش قارچ مورد نیاز است که هزینه ی معقولی دارد.

تولید تمامی محصولات فوق با کیفیت بالا می تواند زمینه ساز صادرات به کشورهای همسایه مانند عراق که یک کشور کاملا مصرف کننده است نیز باشد.

اهمیت تولید وپرورش صحیح نهال یک امر ضروری در تولید میوه های مرغوب و با کیفیت است و همین امر نیز سبب شده تا شهرستان میاندوآب به دلیل داشتن آب و هوای مناسب، خاک مستعد و نیز نهال کاران ماهر و توانمند به یکی از قطب های اصلی تولید نهال در کشور تبدیل شود. سالانه بین 10 تا 12 میلیون اصله نهال در این شهرستان تولید می شود و شامل میوه های هسته دار نظیر هلو، آلو، زردآلو، آلبالو و گیلاس و نهال میوه های دانه دار مانند سیب، گلابی، به، خشکبار، گردو ، بادام و انگور است. استان های مرکزی و نقاط مختلف کشور و حتی کشورهای همسایه، قطب صادرات نهال میاندوآب هستند و در کنار آن در خود میاندوآب تنها برای اصلاح باغات و جایگزینی درختان از آنها استفاده می شود. به همین خاطر اهمیت تولید نهال بالاست و برای توسعه آن همچنان ظرفیت وجود دارد.[3]

توسعه احداث محصولات باغی با نیاز آبی کم نظیر پسته می تواند در مدیریت بهینه مصرف آب، پایداری تولید، افزایش درآمد کشاورزان و رونق اقتصادی بخش کشاورزی شهرستان مفید واقع شود. اصولا درخت پسته از ۷ تا ۹ سال پس از کاشت نهال و پیوند، شروع به دادن محصول می‌نماید. کسانی که قصد احداث باغ پسته را دارند برای داشتن سود اقتصادی باید کمی صبور باشند. بهترین خاک برای کاشت درخت پسته، خاک رسی یا شنی است. کیفیت آب مصرفی برای آبیاری درخت پسته به گونه ای است که در کاشت سایر محصولات کشاورزی با آن آب غیر ممکن یا غیر اقتصادی است. آگاهی از اقلیم و آب و هوای مناسب برای درخت پسته یک امر حیاتی قبل از احداث باغ است. شرایط مناسب آب و هوایی برای کاشت نهال پسته اقلیم گرم و خشک در تابستان (گرمای سوزان نباشد) و زمستان سرد و معتدل است. انتخاب پایه مناسب نکته دیگری است که لازم است درنظر گرفته شود. یک پایه پسته قوی و ایده آل باید نسبت به بیماری های مختلف مقاوم و دارای رشد بالایی باشد، همچنین مقاومت و سازگاری زیادی در برابر کم آبی و شوری داشته باشد. محصول پسته به لحاظ اهمیتی که اندام های مختلف گونه های متعدد درختان پسته از نظر خوراکی و صنعتی دارد همواره حائز اهمیت فراوانی بوده و انسان از میوه، پوست، هسته، برگ، ساقه و حتی صمغ آن نیز استفاده می برده است.

گلابي، به، بادام، گردو، آلو، هلو، شليل، زردآلو، گيلاس و آلبالو از دیگر محصولات باغي اين شهرستان است. به همت كارشناسان و مشاركت باغداران منطقه، روش آبياري از سنتي خارج شده و توسعه سيستم هاي آبياري تحت فشار تاكنون در بسیاری از باغ هاي شهرستان اجرا شده كه تاثير بسزايي در كاهش مصرف آب، كنترل علف هاي هرز، آفات و بيماري ها، افزايش عملكرد و كيفيت محصول داشته است؛ بنابراین برای گسترش بیشتر باغات میوه همچنان ظرفیت وجود دارد.

زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی کشورهای مختلف نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، ارزآوری برای کشور و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را نام برد.

شهرستان میاندوآب با توجه به ارتفاع از سطح دريا و اقليم و خاك مناسب داراي اراضي مستعدي جهت كشت گياه زعفران است. اجراي طرح افزايش سطح زيركشت گياه زعفران با ضرورت تغيير الگوي كشت و توسعه كشت محصول هايي با نياز آبي كم، در راستاي سياست هاي احياي درياچه اروميه در اولويت برنامه ريزي حوزه زراعت قرار دارد.

متوسط عملكرد اين گياه براي سال اول در هر هكتار 5/1 تا 2 كيلوگرم بوده و بيشترين عملكرد آن از سال سوم به بعد آغاز می شود. زعفران با مديريت و حفاظت هاي لازم حداقل تا 10 سال اقتصادي بوده و در پايان اين دوره نيز پياز اين گياه قابل انتقال به زمين ديگر يا قابل فروش است. نياز آبي كم و تامين نياز آبي آن با نزولات جوي، عدم تداخل نياز آبي با ساير محصولات كشاورزي مرسوم در منطقه، اشتغال زايي مستقيم و غيرمستقيم (در زمان برداشت) و اقتصادي بودن آن از جمله مواردي است كه مي توان اين محصول را جايگزين ديگر محصول هاي كشاوري پرآب بر كرد.[4]

کشت کلزا باعث از بین رفتن چرخه زندگی آفات، بیماری ها و علف های هرز گردیده و با کاهش جمعیت آنها موجب صرفه جویی در مصرف سموم و کاهش آلودگی های زیست محیطی می گردد. با توجه به آنکه زمان کشت کلزا در فصل پاییز است، نیاز گیاه به آب کم می‌باشد و با استفاده از نزولات جوی می توان به کشت آن اقدام نمود. کلزا با تولید مقادیر قابل توجهی علوفه می تواند در تغذیه دام های منطقه نقش موثری داشته باشد. همچنین برگردان بقای کلزا به خاک باعث افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود ساختمان خاک خواهد شد. کشت کلزا به عنوان یک دانه روغنی بسیار مهم در تولید محصولات حوزه صنایع غذایی و یا تولید انواع نهاده‌های خوراکی دام و طیور در بسیاری از کشورهای دنیا متداول است. روغن کلزا ازجمله مشتقات این گیاه است که امروزه به دلیل سالم بودن و با داشتن کمترین کلسترول و اسیدهای چرب اشباع ‌شده مورد استقبال و استفاده ملل‌های مختلف قرارگرفته است. 85 درصد نیاز کشور به روغن از راه واردات تأمین می‌شود. به همین خاطر جهت رسیدن به خودکفایی در این خصوص ترویج و توسعه کشت کلزا در اولویت‌های شغلی این شهرستان قرار دارد.

استان آذربایجان غربی رتبه دوم تولید یونجه در كشور را به خود اختصاص داده است و شهرستان میاندوآب بیشترین سطح زیر کشت این محصول را دارا است. یونجه رقم «تریتیكاله» به دلیل مصرف آب کمتر، جایگزین رقم یونجه معمولی شده و در شهرستان باتوجه به سازگاری هایی که دارد توصیه می گردد.[5]

یونجه طی چندین سال عمر خود، مقدار زیادی مواد آلی و ازت در خاک باقی می گذارد. ازت تثبیت شده در گره های موجود در ریشه به صورت آلی بوده، با افزایش سن گیاه به تدریج این گره ها از ریشه جدا شده و در خاک قرار گرفته و تجزیه می شود و ازت آن به فرم معدنی و قابل استفاده برای گیاه بعدی در می آید. از هر هکتار مزرعه یونجه، بسته به شرایط رشد ، سالانه حدود 70 تا 120 کیلوگرم ازت به خاک اضافه می شود. بنابراین گیاه بعدی باید نیاز ازتی بالایی داشته و از طرف دیگر نسبت به ازت زیاد خاک مقاوم باشد.

ذرت علاوه بر تأمین دانه و علوفه‌ی مورد نیاز مرغداری ها و دامداری ها، درصنعت غذایی، شیمیایی و دارویی نیز از اهمیت ویژه ای برخورداراست. اصولاً کشت متوالی یک گیاه موجب کاهش محصول می گردد. ذرت نیز از این شرایط مستثنی نیست و برای دستیابی به عملکرد مطلوب نیاز به برنامه ریزی صحیح و اصولی در امر تناوب می باشد. گیاهانی که در تناوب با ذرت قرار می گیرند باید ضمن تامین نمودن حاصلخیزی خاک، در کنترل و یا حداقل جلوگیری از افزایش آفات، بیماری ها و علف‌های هرز نیز مؤثر باشند.[6] ذرت علوفه ای از جمله گیاهانی است که مورد توجه خاص دامداران منطقه بوده است. خصوصاً پس از پیدایش ارقام هیبرید با عملکرد بالا و کیفیت مطلوب، بسیاری از مؤسسه های تحقیقاتی در سراسر دنیا روی این محصول با ارزش، سرمایه گذاری وفعالیت های مؤثری انجام داده اند که به موفقیّت های چشمگیری نیز دست یافته اند؛ بنابراین توسعه کشت این محصول مزیت دارد. همچنین با وجود واحدهای تولید خوراک دام و طیور به عنوان مشتریان اصلی این محصول، مشکلی از بابت فروش در شهرستان وجود نخواهد داشت.

از دیگر محصولات قابل کشت در شهرستان چغندرقند است. چغندر قند سازگاری وسیعی به شرایط محیطی متنوع داشته و به سرما و گرما نسبتاً مقاوم است. این گیاه با خاک شور نیز سازگاری دارد. چغندرقند در مناطق کوهستانی به خوبی رشد می کند. این گیاه فواید بسیاری برای بدن دارد. درکاهش فشار خون و مقابله با سرطان موثر است. همچنین قدرت بینایی را بهبود می بخشد. این کسب وکار پردرآمد را می توان با سرمایه اولیه پایین راه انداخت و به سود خوبی دست یافت. با توجه به اینکه چغندرقند یک محصول استراتژیک و اقتصادی بوده و از طرفی به علت محدودیت آبی و آب‌بَر بودن این محصول سعی شده است روش‌های آبیاری اصلاح شود. طبق بررسی‌های انجام شده در سال 98 در مزارع این شهرستان آبیاری به روش نواری اجرا شده تا ۵۰ درصد مصرف آب کاهش یابد. بدین ترتیب می توان با این روش چغندرقند را کشت نمود.

از دیگر کشت های پاییزی که در شهرستان رواج دارد و قابلیت گسترش برای آن فراهم است می توان به گندم، جو و نخود اشاره نمود که در صورت تمایل فرد قابلیت اجرایی شدن دارد.

در میان محصولات کشاورزی، کاشت گندم نسبت به بقیه کم دردسرتر و کم آفت تر است.گندم در بازه زمانی حدودا هشت ماهه به ثمر نشسته و به مرحله سود دهی می رسد و در دو نوع بهاره و پاییزه کشت می شود که محصول دهی پاییزه آن بیشتر است. علاوه بر خود گندم، کاه آن نیز مشتری خاص خودش را دارد. بعد از برداشت محصول، زمین آن هم چراگاه گوسفندان می باشد. همچنین مورد حمایت های دولت واقع شده و کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد؛ بنابراین توسعه این کشت توجیه اقتصادی دارد.

جو بعد از گندم بیشترین سطح زیر کشت را در ایران به خود اختصاص داده است. در ایران اراضی وسیعی وجود دارد که بدلیل شوری و عمق کم خاک و شور بودن آب زراعی صرفا برای تولید جو مناسب است. جو از دیرباز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جو برای تهیه نان و پخت سوپ استفاده می شود. این گیاه در تهیه غذای کودک نیز کاربرد دارد. جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه بوده و پایین آورنده کلسترول است.

کشت لوبیا در دونوع چیتی و لوبیا سبز نیز از دیگر پتانسیل های شهرستان برای تولید محصولات زراعی است که می توان روی آن کار کرد.

صنایع غذایی

صنعت تولید غذا، ازنمونه فعالیت‌های توانمند در کشور به شمار می‌رود، عرصه‌ای که در صورت حمایت و برنامه‌ریزی می‌تواند به قطبی تأثیرگذار در توسعه صادرات غیر نفتی تبدیل شود. در سایه صنعت مواد غذایی، می‌ توان به گردش مالی بسیار بالا، سود آوری قابل توجه و توسعه صادراتی مضاعف رسید و طبیعتا مجموعه این موارد روند توسعه اقتصادی کشور را بهبود می بخشد.

به طور کلی می توان گفت که تولید لبنیات چه به صورت صنعتی و چه به صورت سنتی از جایگاه ویژه ای برخوردار است زیرا هم به سلامت افراد جامعه ارتباط پیدا می‌کند و هم از لحاظ سودآوری جایگاه مناسبی دارد. این صنعت به طور معمول حاشیه سود 25 تا 30 درصد دارد و با توجه به حجم بالای تولید شیر در این شهرستان و تمایل افراد به استفاده از فرآورده های لبنی سنتی، تولید لبنیات قابلیت اجرا دارد.

فرآوری گياهان دارويي، علاوه بر ارزش افزوده، نياز به سرمايه‌گذاري زيادي نداشته و مي‌تواند نقش مهمي در کارآفرینی داشته باشد. یکی از فرآوری‌های گیاهان دارویی تولید عرقیات است. تولید عرقیات دارای تکنولوژی و دانش فنی پیچیده ای نمی باشد و با توجه به ظرفیت بالای تولید گیاهان دارویی در کشور و مخصوصا شهرستان میاندوآب و نیز سهولت صادرات این محصولات به کشورهای دیگر، می توان با سرمایه‌ای اندک به این کسب و کار مشغول شد. خشک کردن و بسته‌بندی نیز از دیگر فرآوری‌های گیاهان دارویی است که می‌توان با فعالیت در آن‌ها به سود رسید.

به دلیل سطح کشت بالای گوجه فرنگی در این شهرستان ایجاد واحد تولید رب گوجه چه در سطح کارگاهی و چه صنعتی پیشنهاد می گردد. رب گوجه فرنگی دارای کاربردهای فروانی از قبیل چاشنی و بهبود دهنده رنگ و طعم انواع غذا، ماده اولیه سس‌ها و کنسروها است. بسیاری از مواد غذایی در زمان پخت درصد بالایی از خواص، ویتامین‌ها و مواد مغذی خود را از دست می‌دهند، اما در خصوص گوجه فرنگی این مطلب صادق نبوده و با تبدیل آن به رب حجم زیادی از خواص آن باقی می ماند.

خشک کردن میوه‌جات، یکی از روش‌هاي جلوگیري از فساد میکروبی آن‌ها است. در این روش، در اثر کاهش میزان رطوبت، امکان فساد میکروبی بسیار کم شده و سرعت دیگر واکنش‌هاي مضر نیز، به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد. خشک کردن، ضمن اینکه روي محصول اثر حفاظتی دارد، وزن و حجم آن را نیز به میزان چشم‌گیری کاهش می‌دهد، در نتیجه از هزینه‌های حمل و نقل و ذخیره‌سازي نیز می‌کاهد. با توجه به اینکه بخشی از بازار میوه خشک ایران، سهم محصولات وارداتی است، با تولید مشابه داخلی این میوه‌ها (از نظر نوع و کیفیت)، می‌توان مانع واردات و خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور شد. همچنین نیاز بیش از حد برخی از کشورها به این گونه محصولات (به دلیل شرایط ویژه اقلیمی آن‌ها، هزینه بالای حمل و نقل سبزیجات و میوه‌های تازه و محدود بودن زمان نگه‌داری آن‌ها)، فرصت مناسبی برای رونق تولید و صادرات چیپس میوه فراهم آورده است. تهیه چیپس میوه از میوه‌های تازه، در صورت فروش کلیه محصولات تولید شده، توجیه اقتصادی بسیار مناسبی دارد[7]. در این راستا به میزان تقاضایی که در بازار وجود دارد تولید نیز افزایش می‌یابد و برخی افراد با ورود به این صنعت تازه‌وارد توانسته‌اند درآمد خوبی کسب کنند؛ اما برخی شهرها هستند که به دلیل ارزان بودن میوه در آنجا مزیت خوبی برای راه اندازی این کسب و کار دارند. شهرستان میاندوآب همانگونه که قبل تر هم بیان شد اراضی باغی بسیاری دارد و تنوع میوه های تولیدی در این منطقه می تواند به گسترش این کسب و کار کمک نماید.

تهیه ترشیجات یکی از فرایندهای نگهداری طولانی مدت تره‌بار است. این خوراک پرطرفدار به دلیل فوایدی که در هضم و عملکرد معده دارد و طعم دل انگیزش موجب شده تا عموما در هر وعده به همراه غذا مصرف شود. متاسفانه با توجه به قدمت بالایی که فرآیند آماده سازی ترشیجات در ایران دارد، از عمر ترشی صنعتی در ایران بیش از ۷۰ سال نمی گذرد. قطع به یقین بیشتر افرادی که به میزان محدود و برای مصرف مشخص ترشی درست می کنند با موفقیت روبرو می شوند. اما اگر به این فراوری به عنوان یک کسب و کار و منبع درآمد نگاه کنند و یا صنعتی شدن این فن را متصور شوند، مساله جور دیگری طرح خواهد شد. چراکه تولید انبوه ترشیجات و انواع مشتقات آن مستلزم آموزش ها و فراگیری نکات خاص مربوط به این حرفه است که باید آن را در نظر گرفت و سپس اقدام به راه اندازی این کسب‌وکار نمود.

تولید فرآورده های انگور نظیر کشمش، شیره انگور و سرکه به دلیل سرآمد بودن شهرستان در تولید انگور مرغوب می تواند درآمد خوبی عاید شخص کند. البته لازم به ذکر است که واحدی در زمینه تولید کشمش با برند زرینه میاندواب درحال فعالیت است.[8] بااین وجود باز هم در زمینه فرآوری انگور می توان فعالیت نمود.

مهمترین دشمن مواد غذایی ما ، باکتری‌ها هستند که پس از چند روز، موجب ترش شدن و گندیدن و فاسد شدن آنها می‌گردند. تجربه نشان داده است که می‌توان مواد غذایی را بوسیله حرارت دادن و یا سرد کردن و یا خشک کردن و با نگهداشتن در ظروف سربسته و یا افزودن برخی از مواد شیمیایی به آنها در مقابل حمله باکتری‌ها پایدار نمود. تولید آبمیوه و کمپوت که از پختن تکه های میوه حاصل می شود از جمله روش هایی است که به نگهداری میوه ها می انجامد و از مانع فساد آن ها می‌شود. فراوانی و تنوع میوه های موجود در میاندوآب از دیگر دلایلی است که می تواند سبب موفقیت این واحد شود.

طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز جامعه به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و سود بالایی دارد. با افزایش روزافزون جمعیت در راستای تامین نیازهای مردم، ایجاب می‌کند در زمینه تولید گوشت سفید و پرورش مرغ گوشتی فعالیت کرد. ارزش غذایی بالای گوشت طیور، کم بودن افت پس از کشتار، سالم وبهداشتی بودن گوشت طیور، قابلیت هضم و جذب بالا، سرعت رشد سریع، صرفه جویی در جایگاه و زمین و برگشت سریع سرمایه از فواید پرورش مرغ گوشتی است. بدیهی است گوشت مرغ به سبب مزیتهای فراوانی که دارد به عنوان منابع تامین پروتئین می تواند در کشور مطرح و نیاز عمومی را در این زمینه مرتفع نماید. نسبت ضایعات در گوشت مرغ در مقایسه با سایر دام ها کمتر است، به طوری که در گوشت گوسفند ضایعات حدود 50 % و در مرغ حدود 25 % است. ضریب تبدیل جیره غذائی به گوشت در مرغ نسبت به سایر دام ها بالا بوده به طوری که در مرغ های اصلاح شده این ضریب 2 تا 2/2 و در گوساله و گاو بین 6 تا 9 % متغیر است. با توجه به دلایل فوق ایجاد واحد پرورش مرغ گوشتی در شهرستان مزیت دارد و تنها باید بازاریابی کرد تا بتوان محصول را با قیمت مناسب به فروش رساند.

پرورش مرغ محلی نسبت به مرغ صنعتی تلفات کمتری دارد. مرغ بومی نسبت به بیماری‌ها و گرما و سرما مقاوت بیشتری دارد و این امر باعث سود دهی بیشتر می شود. هرچند تلفات در مرغداری ها اجتناب ناپذیر است اما در صورت رعایت بهداشت و واکسیناسیون می توان مرگ و میر مرغ ها را به حداقل رساند. اگر در پرورش مرغ بومی یا همان مرغ محلی از تجهیزات مدرن استفاده شود، سود بیشتری نصیب پرورش دهنده می شود. اما با خلاقیت می توان تجهیزات پرورش شامل :آبخوری ، دان خوری ، لانه تخم گذاری و…را با وسایل ساده ساخت. درواقع با کمترین تجهیزات می توان به پرورش مرغ بومی پرداخت.

پرورش مرغ تخمگذار علاوه براینکه به تامین منابع غذایی طبیعی و رونق تولید کمک می کند نقش به‌سزایی در امر اشتغالزایی، بهبود وضع اقتصادی و خودکفایی در تولید محصول ارگانیک و طبیعی ایفا می‌کند. در صورتی که شخص بخواهد مشغول به پرورش مرغ تخم‌گذار به صورت محدود شود نیاز به تکنولوژی پرهزینه‌ای ندارد و با بهره گیری از امکانات کم و موجود در روستا یا محل زندگی خود می تواند شرایط اجرای طرح را فراهم کند. پرورش مرغ تخم‌گذار حتی به صورت صنعتی و با تمام تجهیزات مدرن می‌تواند در صورت پیدا کردن بازار مناسب، سالیانه حدود 20 تا 30 درصد سودآوری داشته باشد که رقم مناسبی است. همچنین پیدا کردن بازار فروش با حاشیه سود بالا از امور مهم درمورد این کسب و کار است که با تبلیغات مناسب مخصوصا در فضای مجازی امکان پذیر است.

در طي چند دهه گذشته توجه به بوقلمون و محصولات آن موجب شده تا پرورش آن به صورت صنعتي در ايران و جهان آغاز و طي چند سال اخير نيز به مرز قابل قبولی برسد تا جائيکه امروزه شاهد افزايش روز افزون مصرف گوشت و ساير فرآورده هاي آن در سراسر جهان هستيم. از آنجا که گوشت بوقلمون دارای خواص غذائي ويژه ای بوده و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد؛ مي تواند به عنوان جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز علی الخصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. گوشت سفيد 65 درصد و گوشت قرمز 35 درصد وزن يک لاشه 8 کيلوئي را تشکيل مي دهد. تولید بوقلمون گوشتی به دلیل به صرفه بودن تولید، در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی بوقلمون، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه حائز اهمیت است.

پرورش پرندگان زینتی به دلیل مزایایی از قبیل درآمدزایی بالا، بازار عرضه و تقاضای خوب، کم دردسر بودن پرورش در مقایسه با سایر ماکیان و نیاز به سرمایه و تجهیزات پایین توانسته مقبولیت گسترده‌ای را در بین افراد جامعه پیدا کند. این قبیل کسب‌وکارها به‌خوبی توانسته‌اند زمینه‌ساز ظهور فرصت‌های شغلی درآمدزا و زودبازده در کشور باشند. در همین راستا پرورش‌دهنده با اجرا و پیاده‌سازی طرح پرورش پرندگان زینتی می‌تواند در کنار اشتغال‌زایی و به حرکت درآوردن چرخ‌های اقتصادی کشور به سود دلخواه خود هم‌دست یابد. برای پرورش پرندگان پرسود می‌توان از پرنده‌های متنوع از قبیل قناری، کاسکو، فنچ، عروس هلندی، انواع طوطی، طاووس، قرقاول، مرغ عشق، مرغ شاخ‌دار، مرغ مینا، توکان‌ها و … استفاده نمود که این ماکیان زیبا از مهم‌ترین پرندگان زینتی برای پرورش در کارگاه‌های خانگی هستند.

خدمات

در چارچوب پویایی و رشد صنعت گردشگری بازگشت به فرهنگ‌ها، آداب و سنت مناطق محلی و بومی بیش از پیش مورد توجه، استقبال و مطالبه دست اندركاران این صنعت و گردشگران قرار گرفته است. بر این اساس گردشگران هرچه بیشتر خواستار نزدیك شدن به شرایط زیست طبیعی و بومی، استفاده از غذاهای سنتی و تجربه زندگی به سبك قدیم هستند. به همین خاطر اقامتگاههای بوم گردی مهمترین و بهترین ظرفیت برای استفاده از این فرصت و خواست گردشگران با هدف توسعه اقتصادی و پیشرفت محسوب می شوند.

هرآنچه در عرصه فرهنگ بومی از جمله صنایع دستی، محل اقامت، هنرهای آیینی و مذهبی، غذاها و محصولات محلی و فرهنگ میهمان نوازی كه موجب جذب گردشگر، آشنایی و ایجاد علاقه مندی نسبت به مناطق بومی باشد، می تواند رونق كسب و كارها را در مناطق بومی به همراه آورد.

هر گردشگر ایجاد چندین فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم را رقم می زند و با رشد بوم گردی و اقامتگاههای آن، توسعه كسب و كار و ایجاد اشتغال نخستین رویداد ارزشمند است. اجرای این طرح ها در شهرستان میاندوآب بخاطر وجود مناطق دیدنی، باغات فراوان در حاشیه شهر و آب و هوای معتدل علاوه بر ایجاد اشتغال می تواند بسیار سودمند باشد به همین جهت علاقه مندان می توانند دراین زمینه سرمایه گذاری کنند.

فرار مردم از دغدغه های زندگی ماشینی و پناه بردن به دامان طبیعت ، رونق رستوران های بومی را به طور چشم گیری افزایش داده و آینده روشنی را پیش روی این صنعت قرار داده است. رستوران بومی برای گردشگران داخلی و خارجی جذاب است. گردشگران برای خوردن غذاهای محلی و حضور در فضاهای بومی به رستوران های بومی مناطق مختلف علاقه بیشتری دارند. نوع غذاهایی که در رستوران بومی سرو می شود اغلب سنتی ،محلی و فصلی است. نوشیدنی هایی که رنگ و بوی محلی دارند، مهمانان در محیطی مشابه فرهنگ منطقه پذیرایی می شوند، کارکنان رستوران با لباس محلی عموما خدمت رسانی می کنند. طراحی داخلی و خارجی و تمیزی رستوران بومی در جذب گردشگران بسیار مهم است.گردشگران به محض ورود به یک رستوران دقت زیادی به ظاهر،پاکیزگی، چیدمان و سبک طراحی دارند. راه اندازی چنین طرحی با بهره گیری از فرهنگ و سنت های آذری زبان ها و استفاده از غذاهای محلی در لیست غذای رستوران می تواند طرح موفقی باشد که به عنوان یک مزیت مطرح است.

صنایع تبدیلی و تکمیلی

ایجاد صنایع تبدیلی یکی از پرسودترین ارتباطات بین صنعت با بخش های کشاورزی و دامداری است که ارزش افزوده و اشتغال زیادی برای هر شهرستان ایجاد می کند. در خصوص صنایع تبدیلی و تکمیلی فعالیت هایی در این شهرستان انجام شده است و پتانسیل هایی نیز برای ایجاد واحدهای جدید در این حوزه وجود دارد.

راه اندازی خط تولید و بسته بندی عسل یکی از بهترین راهکارهایی است که می‌توان به کمک آن یک منبع درآمد پایدار برای فرد یا خانواده ایجاد کرد. خوشبختانه عسل یکی از موادی است که امکان فاسد شدن آن وجود ندارد و می‌توان آن را برای مدت زمان زیادی بسته بندی کرد. از طرف دیگر روند تولید این محصول پیچیدگی چندانی ندارد و فرد می‌تواند با سرمایه کم حجم بالایی از آن را تولید کند. وجود یک دستگاه بسته بندی عسل مناسب می تواند به فرد کمک زیادی کند. در شهرستان میاندوآب با توجه به تولیدات عسلی که دارد، اجرای این طرح بسیار توجیه پذیر است و به عنوان یک مزیت مطرح می گردد.

بسته‌بندی گوشت اعم از گوشت قرمز و گوشت سفید مسأله بسیار مهمی است که با سلامت جامعه ارتباط مستقیم دارد. امروزه گوشت مرغ در بسته‌بندی‌های متنوع عرضه می‌شود. اما گوشت قرمز بیشتر به‌صورت لاشه‌ای عرضه می‌شود. اما عرضه گوشت قرمز به صورت لاشه (سنتی) می‌تواند باعث بروز مشکلات بهداشتی در جامعه گردد و بهتر است از عرضه گوشت به این شکل جلوگیری شود. گوشت قرمز نیز باید مانند گوشت مرغ به صورت بسته‌بندی در بازار توزیع شود. سلامت یک جامعه در گرو سلامت مواد غذایی است که افراد استفاده می‌کنند. از آنجا که گوشت می‌تواند خیلی زود فاسد شود و انتقال دهنده انواع بیماری‌های مختلف باشد لذا لازم است تا بسته‌بندی گوشت بیش از پیش مورد بررسی جدی قرار بگیرد. با وجود اینکه واحدی در این زمینه در شهرستان فعالیت می کند اما با توجه به ظرفیت بالای گوشت تولید شده در این منطقه همچنان ظرفیت برای احداث واحد بسته بندی گوشت وجود دارد که کارشناسان آن را پیشنهاد داده اند.

با وجود سردخانه صنعتی برای نگهداری میوه های باغی، بازهم می توان در این زمینه کار کرد و واحدی را در جهت حفظ و نگهداری میوه های باغی راه اندازی نمود. نکته ای که در رابطه با مشاغل فوق وجود دارد این است که وجود یک یا دوواحد از هرکدام موجب اشباع شدن ظرفیت شهرستان می شود و برای احداث واحدهایی از این دست باید جوانب بیشتری را سنجید.

شیلات

شهرستان میاندوآب از جمله شهرستان هایی است که ظرفیت های خوبی برای پرورش ماهیان سردآبی (مانند ماهی قزل‌آلای رنگین کمان) و ماهیان گرمابی (نظیر کپور) دارد که موجب می شود تا کسب و کارهای خوبی در این زمینه رونق بگیرند. ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان مناسب‌ترین ماهی سرد آبی جهت پرورش است، به‌طوری‌که آسان‌تر به غذای دستی عادت کرده و نسبت به درجه حرارت و کیفیت آب، حساسیت کمتری دارد و بدین‌جهت در سراسر دنیا اساسی‌ترین ماهی آزاد مورد پرورش جهت تغذیه است. از این ماهی می‌توان جهت ماهی‌دار کردن آبگیرهای طبیعی استفاده نمود. به دلیل وجود تعداد زیادی مراکز تکثیر ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان در کشور به‌طور تقریبی در طول سال بچه ماهی موردنیاز مزارع پرورشی در اوزان مختلف مهیا می‌شود. از طرفی وجود کارخانه‌های متعدد تولید غذای ماهی قزل‌آلا باعث شده تا عمده‌ترین اقلام موردنیاز مزارع پرورشی به‌راحتی قابل تأمین باشد. ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان مانند سایر آزادماهیان دارای گوشتی لذیذ است که طرفداران زیادی دارد و طعم و مزه این ماهی حتی در بین کسانی که کمتر ماهی را به‌عنوان غذای اصلی خودمصرف می‌کنند، خوشایند است.

با توجه به هزینه های تولید و نرخ فروش ماهی در شرایط کنونی ، پرورش ماهیان گرمابی کسب و کاری سودآوری است که بخش اعظم صادرات آبزیان ایران را تشکیل می دهد. محدودیت ذخایر دریاها ، کاهش صید و افزایش روزافزون جمعیت ایران باعث شده است تا کشور جهت تامین پروتئین سالم به پرورش ماهی در محیط های مصنوعی نظیر استخرهای ساختگی روی آورد. این عمل باعث کاهش هزینه در واردات و افزایش اشتغالزایی و سودآوری بالا است و ماهی های گرمابی یکی از مهمترین منابع تأمین پروتئین است. 85 درصد صادرات آبزیان کشور مربوط به ماهیان گرمابی و بیشترین میزان صادرات هم به کشورعراق صورت می گیرد. مهمترین گونه ماهی گرمابی، ماهی کپور است. یکی از مهم‌ترین موضوعات در رابطه با پرورش ماهی گرمابی، انتخاب محیط مناسب جهت پرورش ماهی است. ماهی ها جزو آبزیانی هستند که می توان در استخرهای کوچک نیز به پرورش آن‌ها پرداخت ؛ استخرهای بتنی یا استخر های جدید قابل حمل و نقل که بسیار نسبت به استخر های بتنی به صرفه است. با رشد ماهی ها باید محیط پرورش آن ها را گسترش داد و درصورت فروش خوب می توان نسب به توسعه استخر اقدام نمود. لازم به ذکر است که پرورش ماهیان گرمابی به دلایل زیادی از جمله بازارفروش کمتر اولویت پایین تری برای پرورش در شهرستان دارد. با عنایت به این موضوع با کسب آموزش های لازم و برقراری شرایط موردنیاز برای پرورش ماهیان سردآبی و گرمابی می توان در این زمینه فعالیت کرد.

صنعت

مشاغل صنعتی از عوامل مهم توسعه اقتصادی هر کشوری است. متاسفانه با اینکه ظرفیت های بسیار خوبی در کشور ما برای ایجاد مشاغل صنعتی وجود دارد، نقش این حوزه شغلی آن چنان که باید پررنگ نیست در صورتی که با اندکی سرمایه گذاری می توان واحدهای سودآوری را در هرشهرستان احداث کرد.

امروزه مبلمان به‌ یکی از وسایل اصلی زندگی تبدیل شده و کمتر خانه‌ای هست که مبل و صندلی راحتی در آن نباشد. این اهمیت و حضور پررنگ به بیرون از منازل هم کشیده شده و ادارات و محیط‌های کاری هم دکوراسیون فضای خود را با مبلمان اداری تکمیل می‌کنند.

این شغل هم مانند بعضی از مشاغل، شرایط و اصول خاص خودش را دارد و به جرات می‌توان گفت یکی از شغل‌های پربازده است. اشتغال‌زایی بالا، تنوع زیاد در مدل‌ها و طرح‌ها و همچنین رونق‌بخش برای برخی از صنایع مثل نساجی اهمیت این صنعت را چند برابر می‌کند. گسترش استفاده از مبلمان در بین خانواده های ایرانی باعث شده است که این صنعت برای کسانی که میخواهند یک کسب و کار جدید را راه اندازی کنند یک فرصت بسیار عالی باشد.این فرصت عالی برای ساکنین میاندوآبی که علاقه مند به این حوزه هستند نیز فراهم است و می توانند دراین زمینه کار کنند.

سالیانه 70 میلیون دلار صرف واردات اسباب بازی می شود. بیش از 80 درصد از بازار اسباب بازی کشور، در اختیار کشور چین بوده و تنها 20 درصد در داخل تولید می گردد. تولیدکنندگان اسباب بازی، در ایران انگشت شمارهستند. البته، در سال های اخیر همزمان با رشد رویدادها و جشنواره های اسباب بازی، زمینه برای ظهور کسب و کارهای کوچک مرتبط با صنعت اسباب بازی فراهم شده است. افزایش تقاضا در بازار کشورهای همسایه نیز، این حرفه را به یک فرصت شغلی بی نظیر تبدیل کرده است. کسب و کار ساخت اسباب بازی را می توان در محیطی کوچک، با یک ماشین چند کاره و تعدادی ابزار دستی ساده و ماشینی راه انداخت. نکته دیگر توجه به فرهنگ مردم بازار هدف است که باید در طراحی الگوها و المان های اسباب بازی مد نظر قرار گیرد. تبلیغات نیز از دیگر عوامل مهم در رسیدن به موفقیت در این صنعت است. ساخت اسباب بازی به دلیل نیاز همیشگی جوامع به آن، از صنعت های مهم – به لحاظ فرهنگی- و پر درآمد به شمار می آید. اشتغالِ با تخصص در این حرفه می تواند موجب راه اندازی یک کسب و کار ویژه در مقیاس خرد یا کلان شود.

شاید بتوان بعد از خوراک و پوشاک، بازی کردن کودکان را به عنوان نیازی مطرح کرد که بازاریابی آن به راحتی امکان پذیر است. هر کودک به صورت فطری و غریزی نیازمند بازی با اسباب بازی خواهد بود. بنابراین بازاریابی این صنعت نیازی به تفحص در زمان و مکان خاصی ندارد. در این میان اسباب بازی هایی که خلاقیت، نیاز روز، فرهنگ ملی و قومی، آمیختگی های بنیادی و بنیانی با یکدیگر داشته باشند می توانند در این شرایط اقتصادی، بازار خوبی را پیدا کنند.

ساخت اسباب بازی های چوبی علاوه بر اینکه یک صنعت و حرفه به شمار می آید، در مقام و منزلت یک مصنوع هنری برای صاحب اثر و مصرف کنندگان ارزشمند است و می توان باتوجه به دلایل فوق به آن روی آورد.

کارگاه ها و کارخانه هایی که درحال حاضر در شهرستان میاندوآب فعالیت می کنند عبارتند از:

کارخانه قند، کارخانجات تولید فرش ماشینی، تولید خوراک دام و طیور، بلوک آماده بتن، تولید پالت چوبی، لوله پلی اتیلن، تولید سبد و کارتن، آسفالت سازی، واحد بسته بندی گوشت، سردخانه های صنعتی، تولید آبگرمکن خورشیدی و… . لازم به ذکر است که یک واحد پتروشیمی نیز دراین شهرستان در دست احداث است[9].

صنایع دستی

صنایع دستی چکیده و ثمره ذوق و هنر هنرمندان و صنعتگرانی است که با دستان پرتوانشان روح و جان فرهنگ و هنر به یادگار مانده از نیاکان خویش را جاودانه می‌سازند. صنایع دستی نماد فرهنگ اصیل، تاریخ کهن و هنر بی‌مثال مردم این سرزمین اسطوره‌ای است، گوهرِ پاکیزه و قیمتیِ مردمی که نه به وسیله صنعت بلکه به دستِ پرتوان صنعتگران، هنرمندان و بافندگان این دیار کهن تولید شده است.

قالیبافی از مشاغل خانگی پردرآمدی بوده که تسهیلات خوبی به آن تعلق می گیرد. بسیاری از زنان خانه دار این هنر را یک فرصت شغلی مناسب می دانند چون در کنار کارهای روزمره می توانند به این کار بپردازند و درآمد خوبی کسب کنند. از آن جایی که قالی انواع مختلفی دارد می توان با آموختن دانش آن، محصولات متنوع و متناسب با ذوق و سلیقه افراد تولید و به بازار عرضه کرد. این کسب و کار را می توان در فضای کوچک و با سرمایه اولیه کم راه انداخت و با فروش محصول و افزایش مشتری، این کار را گسترش داد و زمینه اشتغال بسیاری از جوانان را فراهم کرد.

فرش دستباف در میان همه کفپوش‌ها از جایگاه ویژه ای برخوردار است و ویژگیهای این هنر ارزنده ایرانی برای همه ملل و اقوام شناخته شده است. آمارها نشان می دهد فرش ایرانی از کیفیت خوبی برخوردار بوده و قابل رقابت با کشورهای دیگر می باشد. می توان با تولید فرش با کیفیت به صادرات در این زمینه فکر کرد[10]. لازم به ذکر است چندسالی است بازار قالی با مشکلاتی روبه رو شده که با تبلیغات و بازاریابی مناسب می‌توان به سود خوبی دست یافت.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان ماکو ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

دامداری
خدمات
باغداری و زراعت
صنایع تبدیلی و تکمیلی
صنعت
صنایع غذایی
طیور
صنایع دستی
شیلات

دامداری

اهمیت دامداری به دلایل اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی از قبیل منبع درآمد، باروری خاک و محصولات دامی (شیر ، گوشت و …) برای خانوار ها بسیار مهم است؛ لذا همواره مورد توجه بوده است و به عنوان اصلی ترین سرمایه خانواده ها در این مناطق محسوب می شود.

در حال حاضر دامداری در شهرستان ماکو رواج دارد؛ زیرا مراتع خوبی دارد، مردم به صورت خانوادگی از قدیم به پرورش دام سبک و سنگین مشغول بوده اند و به دلیل بنیه مالی و سرمایه خوبی که دارند، دامداری این منطقه در جایگاه خوبی قرار دارد.[1] در این شهرستان پرورش دام های سبک بیشتر به صورت سنتی است و تعداد کمی دامداری نیمه صنعتی نیز وجود دارند که برای پرورش گاو های شیری فعالیت می کنند.

مردم این شهرستان بیشتر دام های سبک از نژاد بومی ماکویی را پرورش می‌دهند. گوسفند نژاد ماکوئی جزو نژادهای مهم کشور بوده و بر اساس دسته بندی انجام شده جزو نژاد پشم سفید و وزن متوسط به شمار می‌رود که نسبت به شرایط آب و هوایی سرد کوهستانی و همچنین کمبود علوفه مقاوم است. گوسفند ماکویی اغلب به رنگ سفید دیده می شود که قسمت های پوزه، قسمت انتهایی دست و پا و هم چنین اطراف چشم گوسفند دارای لکه هایی به رنگی مشکی است. از آن جا که پشم بدن این نوع از گوسفند دارای مرغوبیت الیاف بالایی است و تارهای بلند سفیدی دارد، دارای طرفداران زیادی در عرصه ی بازار پشم و پوست است و از آن در انواع مصارف فرش بافی، ریسندگی و هم چنین در تولید البسه ی مرغوب استفاده می شود. همچنین پشم گوسفند زنده دارای قدرت رنگ پذیری بالایی است و به دلیل داشتن رنگ سفید، رنگ های دیگر را به خوبی در خود نشان می دهد. با توجه به مطالب فوق و همچنین شرایط اقلیمی مناسب منطقه ، شرایط برای سرمایه‌گذاری در این بخش بیش از پیش مهیا شده و حضور سرمایه­گذاران در این بخش می­تواند در توسعه کمی و کیفی آن، موثر واقع شود.

دامداری برای دام سنگین مانند گاو نیز در شهرستان رونق خوبی دارد و می توان برای پرورش این دام ها فعالیت بیشتری انجام داد. البته بهتر است دامداری به صورت صنعتی و نیمه صنعتی انجام شود؛ زیرا برای استفاده از مراتع با موانعی روبه رو هستند.[2]

توسعه زنبورداری و پرورش زنبور عسل با توجه به مراتع سر سبز و شهد خیز بودن منطقه از مزیت های خوب این شهرستان است؛ زیرا زمینه اشتغال‌زایی با حداقل سرمایه و نفرات بیشتر نسبت به دیگر حرفه‌ها و صنایع، میسر می‌شود؛ بطوریکه سالیانه در فصول گرم، زنبورداران از سایر نقاط استان در این منطقه حضور می‌یابند که خود دلیل مناسبی برای لزوم سرمایه­گذاری در این بخش بوده و می‌توان با سرمایه اندک شاهد رشد و توسعه این صنعت و اشتغال­زایی و همچنین درآمد بالا بود.

خدمات

منطقه آزاد ماکو سرشار از جاذبه‌های گردشگری است که می‌توان از این ظرفیت در جهت جذب گردشگر بویژه گردشگر خارجی و همچنین توسعه روابط با کشور‌های همجوار به ویژه ترکیه بهره برد.[3] قره کلیسا، قدیمی‌ترین کلیسای جهان و نماد همزیستی ادیان در نزدیکی شهر ماکو و در دشت چالدران قرار دارد. این منطقه به دلیل برخورداری از تمدن کهن، جاذبه‌های تاریخی فراوان، زیبایی‌های طبیعی به همراه پوشش گیاهی، رودها، چشمه‌ها، غارها، آبشارها، آب و هوای مناسب، صنایع دستی و دست بافته‌های عشایر یکی از قطب‌های گردشگری شمال‌غرب کشور محسوب می‌شود.

وجود بیش از سه هزار اثر تاریخی ثبت شده، ده‌ها اثر طبیعی و بازار مرزی، این شهر را به یکی از مقاصد اصلی گردشگران در شمال غرب کشور تبدیل کرده است؛ بنابراین ایجاد بومگردی، رستوران بومی و اکوکمپ، ظرفیت های لازم برای سودآوری و اشتغالزایی را دارد.

به جهت نزدیکی با ترکیه و مرز بازرگان یکی از اصلی ترین شغل مردم ماکو، واردات پوشاک و فروش در سطح گسترده در بازار مرزی ماکو و ارسال به شهرهای دیگر است؛ لذا مغازه داری و کارکردن در این زمینه نیز از مزیت هایی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد.

متاسفانه منطقه تفریحی خوبی در ماکو وجودندارد. پارک و شهربازی شادی از زمان های دور فعال بوده و منظره خیلی زیبایی هم دارد؛ زیرا در کنار یک کوه واقع شده است؛ ولی متاسفانه وسایل آن پوسیده و بی کیفیت هستند.

بنابراین ایجاد شهربازی جدید و یا احیای شهربازی موجود، فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری است.

ایجاد کافی شاپ با تجهیزات و دکور جدید نیز از دیگر مواردی است که این شهرستان نیاز دارد و فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری است[4].

یک سینما وجود دارد که حدود 15 سالی است که متروکه شده و قابل استفاده نیست؛ [5]اما به نظر می‌رسد در صورت بازسازی؛ با استقبال مردم همراه باشد.

زراعت

شهرستان ماکو با توجه به اینکه دارای پهنه وسیعی از اراضی زراعی و باغی و نیز اراضی ملی مستعد جهت فعالیت‌های تولیدی کشاورزی است، ظرفیت و پتانسیل بالقوه­ای برای سرمایه گذاری در زمینه کسب و کارهای کشاورزی را دارد. تنوع محصولاتی که در این منطقه قابل کشت و تولید است، حوزه عمل سرمایه گذاران را گسترش می دهد.

گندم یکی از اصلی‌ترین نیازهای زندگی بشر و از مهمترین غلات است که در گونه‌های وحشی و اهلی موجود است. فرآورده های این محصول بیشترین سهم را در سبد غذایی خانوار به خود تخصیص می دهد. از آنجا که گندم مهمترین کالای استراتژیک کشورمان محسوب می‌گردد خودکفایی در این زمینه و عدم نیاز به بیگانگان باعث قدرتمندی کشور در عرصه بین‌الملل می‌گردد. گذشته از این موضوع، در میان محصولات کشاورزی، کالایی مطمئن از نظر فروش و نسبت به بقیه محصولات کم دردسرتر است و بعد از برداشت، قابلیت نگهداری برای طولانی مدت را دارد؛ در صورتی‌که بعضی محصولات دیگر مثل محصولات جالیزی امکان نگهداری طولانی مدت را ندارند و در صورتی‌که بازار فروش آنها بعد از برداشت یافت نشود، محصول از بین خواهد رفت. با توجه به کم‌آبی که چندین سال است گریبان‌گیر کشورمان شده، گندم به علت مصرف آب پایین‌تری که نسبت به خیلی از محصولات از جمله برنج، محصولات جالیزی و … دارد، دارای مزیت است.

آفتابگردان گیاهی است که در اغلب مناطق به خوبی رشد می کند.گیاه آفتابگردان در دو نوع روغنی و آجیلی کشت می شود که نوع روغنی آن در مقابل امراض و آفات مقاوم بوده و سوددهی آن بالاتر است. آفتابگردان یکی از نباتات روغنی مهم جهان است که از نظر تولید روغن، بعد از سویا در مقام دوم قرار دارد.. با توجه به اینکه کشت آفتابگردان روغنی و آجیلی، در حال حاضر انجام می‌شود؛ گسترش آن سودآوری خوبی را به دنبال دارد.

با توجه به اینکه در حال حاضر ذرت علوفه ای نیز در این شهرستان کشت می‌شود و با اقلیم شهرستن سازگار است، می‌توان سطح زیر کشت ذرت را افزایش داد. ذرت علوفه‌ای با داشتن ویژگی‌هایی چون سازگاری با شرایط اقلیمی گرم و خشک، عملکرد بالا و همچنین نیاز به مصرف کم آب یکی از گزینه‌های کشت است. با کشت ذرت علوفه‌ای علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب می‌توان نیاز کشاورزان را در تولید خوراک دام برطرف کرد. همچنین از این گیاه در صنعت غذایی، شیمیایی و دارویی نیز استفاده می‌شود.

جو بعد از گندم بیشترین سطح زیر کشت را در ایران به خود اختصاص داده است. در ایران اراضی وسیعی وجود دارد که بدلیل شوری و عمق کم خاک و شور بودن آب زراعی صرفا برای تولید جو مناسب است. شهرستان ماکو نیز از این قاعده مستثنی نیست. جو از دیرباز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جو برای تهیه نان و پخت سوپ استفاده می شود. این گیاه در تهیه غذای کودک نیز کاربرد دارد. جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه بوده و پایین آورنده کلسترول است. با توجه به شرایط گفته شده افزایش سطح زیر کشت جو مزیت دارد.

کشت یونجه به دلیل اینکه مصرف روستاییان و عشایر در این زمینه بالاست، می‌تواند توسعه یابد. در میان گیاهان علوفه ای، یونجه به خاطر ارزش غذایی بالا و عملکرد خوب آن از اهمیت خاصی برخوردار است همچنین به علت وجود باکتریهای ریزوبیوم در ریشه های خود قادر به تثبیت ازت هوا بوده که این ازت برای کشت بعدی قابل استفاد است و می توان حداقل تا ۳ سال محصول برداشت نمود؛ بنابراین توسعه این کشت توجیه اقتصادی داشته و امکان تامین بخشی از علوفه مورد نیاز دام، فراهم می‌شود که علاوه بر ایجاد اشتغال مولد و حصول درآمد مناسب برای زارعین، در استفاده بهینه از ظرفیت های پرورش دام کشور نیز موثر بوده و موجب کاهش وابستگی به خارج از کشور در زمینه پروتئین دامی می گردد.

طبق لیست مزیت سنجی، کشت سیب زمینی، پیاز و حبوباتی مانند عدس و لوبیا از مزیت هایی است که پتانسیل های لازم برای گسترش را دارد.

سیب زمینی بعـد از گنـدم، برنـج و ذرت، بیشتریـن سـهم را در میـزان تولید محصولات غذایـي داراسـت و نقـش مهمـي در تغذیه و سـبد غذایي جمعیـت جهان دارد. در کشـورهاي درحال توسـعه، اهمیـت غذایـي سـیب زمیني به مراتـب بیشتـر اسـت و در ایـران نیـز بعـد از گنـدم، رتبـه دوم را بـه خـود اختصاص داده اسـت. بـرای تولید پایـدار محصول سـیب زمینی، آب مهم تریـن عامـل اسـت کـه بـا توجـه بـه مشـکل کم آبـی در کشـور، تـلاش در جهـت اسـتفاده بهینه از آبهاي اسـتحصالی و کاهش برداشـت از منابع آب زیرزمیني، اجتناب ناپذیر اسـت. سیب زمینی بیشتر از هر نوعی از غلات ، مواد مغذی مورد نیاز انسان را در زمان كمتر و با زمین كمتر و در شرایط آب و هوائی دشوار تر می تواند تامین كند. با در نظر گرفتن اهمیتی که این محصول دارد، کشت آن قابلیت توسعه را دارد.

پیاز متعلق به فصل خنک است و بهترین دما برای جوانه زدن بذر پیاز 18 درجه سانتی‌گراد و حداقل و حداکثر دما برای این مرحله از رشد به ترتیب 7 و 29 درجه سانتی‌گراد است. این محصول از مهم‌ترین محصولاتی است که در سطح وسیعی در تمام دنیا کشت می‌گردد و به‌عنوان چاشنی و طعم‌دهنده در اکثر غذاها استفاده می‌شود و دارای مصارف پزشکی و دارویی متعددی است؛ بنابراین بازار مصرف خوبی داشته و توسعه آن توجیه اقتصادی دارد.

باغداری

کشور ایران در بیشتر محصولات باغی دارای مزیت نسبی است و بخش عمده‌ای از صادرات غیرنفتی ما را محصولات باغی تشکیل می‌دهد.از سوی دیگر تولید اشتغال توسط باغداری زیاد بوده و در اقتصاد کشور و در رونق کسب و کار مؤثر است. کشاورزی و ازجمله باغبانی به توسعه ملی و افزایش رفاه عمومی، فقرزدایی، تنوع بخشیدن و پایدار کردن الگوی توسعه شهری، توزیع درآمد و عدالت اجتماعی کمک می‌کند و مؤثر است.

کاشت صیفی جاتی مانند گوجه و خیار به عنوان فعالیت اقتصادی می‌تواند درآمدزایی خوبی داشته باشد. البته یکی از شیوه‌های سودآور کاشت این موارد، کاشت گلخانه‌ای است. گلخانه یکی از راه حل های مدرن برای مبارزه با سرما، گرما و کم آبی است و در بسیاری از مناطقی که دارای آب و هوای سرد یا گرم بوده و یا با مشکل کم آبی رو به رو هستند، احداث گلخانه می‌تواند بهترین گزینه برای تولید میوه و سبزیجات در این مناطق باشد. با توجه به نیاز روزافزون بازار به تولید صیفی جات در خارج از فصل، این روش تولید و کاشت، امروزه به یکی از سود آورترین بخش های کشاورزی تبدیل شده است؛ لذا کار کردن در این حوزه، ضمن سوددهی، امنیت غذایی کشور را بالا می‌برد.

برای پرورش قارچ در شهرستان قابلیت خوبی وجود دارد؛[6] زیرا به فضا و سرمایه کمی احتیاج دارد و سوددهی آن کوتاه مدت است. البته در این شهرستان هم قارچ صدفی و هم قارچ دکمه ای پرورش داده می‌شود. قارچ دکمه ای، بین مردم بسیار تقاضا دارد و بازار پسندی خیلی خوبی دارد و به عبارتی می توان گفت که جزئی از جیره غذایی روزانه مردم شده و میل به مصرف آن زیاد است. اما قارچ صدفی با وجود آن که در سال های اخیر تبلیغات زیادی درمورد آن شده؛ ولی هنوز در بین مردم جا نیافتاده و در نتیجه بازار پسندی خوبی ندارد و نکته مهم این است که قارچ تولیدی، سریعاً فروش برود تا هم خراب نشود و هم هزینه های تولید هدر نرود؛ بنابراین با توجه به مسئله بازار فروش و تقاضا، به نظر می‌رسد پرورش قارچ دکمه ای رونق بیشتری داشته باشد.[7] مجتمع صنم یکی از مراکز فعال در رمینه تولید قارچ در شهرستان است.

هدف اصلی در احداث باغ میوه، توسعه حداکثر باروری در حداقل زمان در هر هکتار زمین است که در این مورد شرایط اقلیمی منطقه، نوع خاک، نوع پایه و عملیات زراعی دخیل هستند. بسته به نوع میوه و رقم کشت شده، حداقل سه سال طول می کشد تا اولین محصول تجاری برداشت گردد و به مدت ۱۵ تا ۳۰ سال می توان تولید محصول اقتصادی را انجام داد. معمولا بهتر است یک باغ تجاری کمتر از دو هکتار احداث نگردد و نبایستی بیش از شش هکتار از یک باغ زیر کشت را با یک نوع میوه کشت نمود. همچنین درختان میوه بایستی در منطقه ای کشت شوند که طی فصل رشد، روزانه شش ساعت یا بیشتر نور کامل آفتاب دریافت نمایند[8]. با توجه به اینکه باغات خوب و موفق زردآلو، سیب و آلبالو در این شهرستان وجود دارند و با اقلیم این منطقه سازگار هستند؛ لذا گسترش آنها ارزش افزوده زیادی را به دنبال خواهد داشت.

احداث باغ گردو یک سرمایه‌گذاری طولانی‌مدت و پربازده در زمینه کشاورزی و باغی است و گردو از جمله میوه هایی است که در بین میوه های خشک ارزش بسیار بالایی دارد و جهت نگهداری طولانی مدت نیاز به سردخانه و تجهیزات پرهزینه ندارد. این میوه با ارزش دارای عمر باردهی بالایی است. به طوری که بعد از یکبار کاشت می توان سالها از محصول درخت گردو برداشت کرد. درخت این میوه بسیار بلند است و چوب سخت آن از بهترین و معروف‌ترین چوب‌ها است. چوب درخت گردو هم برای منبت کاری، خراطی و کنده کاری، ساخت مجسمه و اشیا دکوری، ساخت آلات موسیقی و همچنین در دکوراسیون داخلی منزل و ساخت روکش های چوب بسیار پرکاربرد است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت بوده و مقاومت مناسبی در برابر فشار، خمش، رطوبت و کشش دارد. با توجه به موارد گفته شده، گسترش باغات گردو از مزیت هایی است که ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

با توجه به پتانسیل این شهرستان در زمینه تولید سبزیجات و صیفی جاتی مانند گوجه، خیار، بادمجان و اسفناج و همچنین نزدیکی به مرز به جهت صادرات آنها، توسعه این موارد نیز از جمله مزیت های خوب این شهرستان به شمار می‎رود.

احداث باغات بادام، گیلاس، انگور و گلابی هم با توجه به محصول خوبی که در این زمینه ها تولید می‌شود، قابلیت سرمایه گذاری را دارد.

در ادامه نیز می‌توان به احداث باغ پسته اشاره کرد که در حال حاضر نیز این کاشت وجود دارد و با اقلیم این شهرستان سازگار است. اصولا درخت پسته از ۷ تا ۹ سال پس از کاشت نهال و پیوند، شروع به دادن محصول می‌نماید. کسانی که قصد احداث باغ پسته را دارند برای داشتن سود اقتصادی باید کمی صبور باشند. بهترین خاک برای کاشت درخت پسته، خاک رسی یا شنی است. کیفیت آب مصرفی برای آبیاری درخت پسته به گونه ای است که در کاشت سایر محصولات کشاورزی با آن آب غیر ممکن یا غیر اقتصادی است. آگاهی از اقلیم و آب و هوای مناسب برای درخت پسته یک امر حیاتی قبل از احداث باغ است. شرایط مناسب آب و هوایی برای کاشت نهال پسته اقلیم گرم و خشک در تابستان (گرمای سوزان نباشد) و زمستان سرد و معتدل است. انتخاب پایه مناسب نکته دیگری است که لازم است درنظر گرفته شود. یک پایه پسته قوی و ایده آل باید نسبت به بیماری های مختلف مقاوم و دارای رشد بالایی باشد، همچنین مقاومت و سازگاری زیادی در برابر کم آبی و شوری داشته باشد. محصول پسته به لحاظ اهمیتی که اندام های مختلف گونه های متعدد درختان پسته از نظر خوراکی و صنعتی دارد همواره حائز اهمیت فراوانی بوده و انسان از میوه، پوست، هسته، برگ، ساقه و حتی صمغ آن نیز استفاده می برده است؛ بنابراین توسعه این کشت هم از مزیت هایی است در صورت سرمایه گذاری، درآمد خوبی را ایجاد می‌کنند.

صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود تنوع تولید محصولات کشاورزی، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه مقداری از آن در مراحل کاشت، داشت و برداشت به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد؛ اما مصرف آن‌ها در طی سال صورت می‌پذیرد. لذا صنایع تبدیلی می‌تواند زمان استفاده را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات می‌گردد.

ویژگی مهم عسل آن است که این ماده طبیعی به دلیل دارا نبودن آب، به شرط دوری از رطوبت، در مدت طولانی فاسد نمی‌شود. این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد که بیش از ۶۰ درجه حرارت ببیند. البته برای حفظ قدرت ضد میکروبی عسل باید آن را در مکانی تاریک و یا در ظرف شیشه ای مات یا تیره خارج از یخچال نگه داشت. نگهداری عسل در ظروف فلزی برای مدت طولانی مناسب نیست. بدین منظور امروزه بسته بندی عسل به شکل های جذاب و خلاقانه و مناسب جهت نگهداری رو به افزایش است. بسته‌بندی های شکیل، باعث جذب بیشتر مشتری و همچنن تسهیل در حمل و نقل عسل می‌شود؛ لذا کار کردن در حوزه بسته بندی عسل تولیدی شهرستان علاوه بر سودآوری باعث ایجاد اشتغال پایدار می‌شود. در ضمن تولید کندو نیز با توجه به رونق زنبور داری در این منطقه زمینه های گسترش را دارد.

بسته بندی و نگهداری محصولات زراعی و باغی مانند گردو، بادام، گلابی، پسته، سبزی جات، گندم، جو و … از راه هایی است که می‌تواند چرخه تولید را کامل کرده و قسمتی از مشکلات بخش کشاورزی را برطرف نماید. این فرایند از یک طرف از ضایع شدن محصولات جلوگیری کرده و از یک طرف باعث جذب نیروی انسانی شده و ارزش افزوده زیادی را ایجاد می‌کند. همچنین این نوع فعالیت ها به سهولت قابل اجرا هستند؛ زیرا ماشین آلات مورد نیاز و استفاده از آنها تجهیزات خاصی ندارد و اکثرا ساخت ایران هستند. علاوه بر اینها به سرمایه کمتری احتیاج دارند و به دلیل نزدیکی به مرز و وجود گمرک و امکان صادرات، درآمد خیلی خوبی دارند. البته باید به این نکته هم توجه کرد که بسته بندی هم مانند صنایع دیگر به دانش و مهارت هایی احتیاج دارد و باید آموزش های لازم در این زمینه انجام شود.

تولید و بسته بندی کمپوست (افزودن کود شیمیایی به کود حیوانی) هم از کسب و کار های خوبی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد؛ زیرا در این شهرستان کشاورزی و دامداری به حد مطلوبی انجام می‌شود؛ لذا مشکلی در خصوص تولید و بازار مصرف این مورد وجود ندارد. كود حيواني علاوه بر تأمين قسمتي از نياز غذایي محصول، ساختمان فيزيكي خاك را بهبود بخشيده تا ريشه محصول بهتر بتواند تنفس كند و فضاي بهتري را برای رشد و گسترش ريشه در اختيار داشته باشد؛ بنابراین طرفداران زیادی مخصوصا در بین باغداران دارد.

مراتع مهمترین بخش از منابع تجدید شوندۀ کشور است که به دلیل پایین بودن هزینه تأمین علوفه از آنها در مقایسه با هزینه تولید علوفه از طریق کشت آبی، فشار زیادی بر آن وارد می شود. با توجه به افزیش دامپروری و مرغداری‌ها و پایین بودن ظرفیت تولیدی مراتع، این فشار بیشتر و بیشتر می‌شود و برای جلوگیری از تخریب مراتع باید به فکر منابع غذایی غیر مرتعی آنها باشیم. با توجه به اینکه محصول تولیدی توسط دام های موجود کشور به مصرف می رسد و همچنین میزان دام هر روز رو به افزایش است لذا هر سال نسبت به سال گذشته مقدار بیشتری علوفه و خوراک دام مورد نیاز است. با اجرای پروژه های صنعتی که از ضایعات کشاورزی و… خوراک دام، طیور و آبزیان با ارزش غذایی تولید بشود، هم غذای مورد نیاز دام‌ها تأمین می شود و کشور را به خودکفایی سوق می دهد و هم استفاده از مواد اولیه ارزانتر در تولید این محصول سبب خواهد شد تا قیمت تمام شده آن پایین تر و در نتیجه قیمت فروش آن نیز پایین باشد. تولید خوراک دام و طیور می تواند زمینه اشتغال خوبی را به طور مستقیم و غیر مستقیم برای افراد ایجاد کند. باتوجه به وجود دامداری و پرورش طیور در شهرستان و نیاز آن‌ها به استفاده از خوراک صنعتی، می توان در جهت احداث واحدی در زمینه تولید خوراک اقدام نمود.

مصرف گوشت های قطعه بندی شده‌ای که در ظرف های یکبار مصرف ارائه می شوند و حاوی برچسب‌هایی هستند که نشان دهنده رعایت شرایط بهداشتی و نظارت دامپزشکی است، توصیه می شود. گوشت سالم و بهداشتی دارای رنگ، بو و شکل فیزیکی طبیعی، عاری از هر گونه فضولات و کاملاً تمیز و بدون آثار خون مردگی است. یکی از روش‌های تازه ماندن گوشت، بسته‌بندی مناسب است. بسته بندی باید به گونه‌ای باشد که گوشت را در مقابل نفوذ طعم، بو، رنگ و سایر عوامل خارجی محافظت کرده و از خشک شدن و تبخیر سطحی جلوگیری کند. همچنین بسته بندی باید خواص حسی و ظاهری و سایر ویژگی‌های گوشت را حفظ و همچنین گوشت را در برابر آلودگی های میکروبی و سایر آلودگی ها نگهداری کند؛ بنابراین با توجه به رونق دامداری و پرورش مرغ در این شهرستان، بسته بندی گوشت قرمز و گوشت مرغ هم صرفه اقتصادی خواهد داشت و هم امکان صادرات این محصولات را به سایر نقاط راحت تر می‌کند.

وجود کشتارگاه صنعتی از جمله مواردی است که وجود آن برای مناطقی که دامداری از رونق خوبی برخوردار است لازم است؛ زیرا آب مورد نیاز در زمان کشتار تامین شده و تجهیزات و امکانات لازم برای رعایت مسائل بهداشتی و زیست محیطی در زمان کشتار فراهم می‌ شود. در ضمن می‌توان از ضایعات آنها پودر گوشت را برای تهیه خوراک دام تولید کرد. البته لازم به ذکر است که کشتارگاه ها باید حتما دارای اتاق سرد برای بعد از کشتار باشند که بتوانند گوشت را قبل از حمل و نقل در آن نگهداری کنند و از نظر موقعيت محل، كشتارگاه بايد در محلي احداث شود، كه از نظر راهای ارتباطی به آسانی بتوان دام های كشتاری را به آن محل حمل كرد. باوجود اینکه مرغداری و چندین واحد پرورش گوساله پرواری در ماکو فعال هستند، کشتارگاه صنعتی وجود ندارد که ایجاد این واحد از جمله نیاز های این شهرستان است.

سردخانه محصولات باغی و زراعی زمينه‌ساز رونق اقتصادی مناطقی از کشور است که جمعیت قابل توجهی از ساکنین آن کشاورز یا باغدار هستند. با این وجود در این شهرستان سردخانه برای محصولات کشاورزی وجود ندارد و ایجاد این مورد هم مورد تقاضای مردم است و هم توجیه اقتصادی دارد؛ زیرا می‌توان محصولات را خارج از فصل به بازار ارائه کرد.

فراوری پوست دام شامل فراوری از پوست گاو برای صنعت چرم دوزی و همچنین فراوری پشم گوسفند برای نخ ریسی، در صورت اشباع نبودن بازار و تولیدات زیاد؛ قابلیت خوبی برای توسعه دارد.

بسته بندی گوشت بوقلمون، کشمش و همچنین ماهی نیز در صورت وجود بازار مصرف و بازاریابی مناسب، قابل سرمایه گذاری و صادرات هستند.

در مورد موارد فوق لازم به ذکر است که با ایجاد بیش از یک یا دو واحد به حد اشباع می‌رسند که سرمایه گذار باید به این نکته توجه کند.

صنعت

صنعت یکی از عوامل مهم توسعه اقتصادی در همه کشورها به حساب می‌آید که متاسفانه در کشور ما آنچنان که باید و شاید به آن توجه نشده است؛ بنابراین ایجاد کسب و کار های صنعتی در صورت داشتن دانش کافی و سرمایه های نسبتا زیاد، هم سبب ایجاد اشتغال پایدار برای جوانان منطقه می‌شود و هم سودآوری زیادی را به همراه خواهد داشت.

تولیدپوشاک در این شهرستان توجیه اقتصادی دارد؛ اما برای ایجاد تولیدی لباس جین در شهرستان قابلیت ایجاد وجود ندارد؛ زیرا از این حیث این شهرستان اشباع شده است.[9]

معادن سنگ مرمر در شهرستان دایر است و این سنگ ها در سنگبری برش داده می شوند و به صورت خام به شهرستان ها و استان های دیگر ارسال می شوند؛ بنابراین برای ایجاد واحد های فعال سنگبری و همچنین کارخانهسنگ های زینتی قابلیت توسعه وجود دارد.

در شهرک صنعتی شهرستان، سه یا چهار کارخانه ی بزرگ برای تولید فر کمپای، تولید رادیاتور، تولید نوار یو پی وی سی و دو تولیدی شلوار جین احداث شده و فعال هستند.[10]

یک بازارچه مرزی در شهرستان وجود دارد، که در گذشته برای فروش پوشاک از رونق خوبی برخوردار بود و ششصد واحد فعال داشت؛ ولی از زمانی که مرز بسته شد، این بازارچه از رونق افتاد و در حال حاضر دویست واحد فعال دارد. همچنین در منطقه ی آزاد یک ناحیه ی صنعتی ایجاد شده است؛ ولی هنوز به بهره برداری نرسیده است.[11]

صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فراوری محصولات کشاورزی مهم ترین روش برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی کشور است.ایجاد صنایع غذایی، علاوه بر ایجاد اشتغال، باعث ارتقای سطح درآمد ارزی و ارزش افزوده می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد امکان ممکن می‌کند.

به طور کلی می‌توان گفت تولید لبنیات چه به صورت صنعتی و چه به صورت سنتی از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ زیرا هم به سلامت افراد جامعه ارتباط پیدا می‌کند و هم از لحاظ سودآوری جایگاه مناسبی دارد. تولید لبنیات در این شهرستان به صورت محلی و کارگاهی وجود دارد؛ اما با توجه به میزان تولید شیر در این منطقه، زمینه های لازم برای ایجاد واحد های صنعتی فراوری شیر وجود دارد.

به نظر می‌رسد تولید سوسیس و کالباس با استفاده از گوشت دام و طیوری که در این شهرستان پرورش پیدا می‌کنند، سرمایه گذاری خوبی در حوزه صنایع غذایی ماکو باشد؛ زیرا نه تنها مورد استقبال مردم قرار گرفته و پتانسیل اشتغالزایی دارد، بلکه با صادرات آن نیز می‌توان به سود قابل توجهی رسید.

با توجه به اینکه باغات خوبی در این شهرستان وجود دارد و بخشی از محصولات آنها فاسد شده و به ضایعات باغی تبدیل می‌شوند، فراوری میوه ها شامل تولید آبمیوه، چیپس میوه و میوه خشک، از راه های جلوگیری از فاسد شدن و دستیابی به سود بیشتر است.

تولید فراورده های سیب زمینی مانند چیپس سیب زمینی نیز از جمله کسب و کار های خوبی است که با در نظر گرفتن تولید این محصول در این شهرستان، قابل سرمایه گذاری است. چیپس سیب زمینی یکی از محصولاتی است که به واسطه طعم جذاب خود مخاطبین زیادی در میان تمام اقشار جامعه دارد و اکثر افراد به ویژه کودکان و نوجوانان مخاطب استفاده از این محصول هستند. از آنجا که سیب زمینی در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی مانند گندم و چغندر، در خاک‌های ضعیف و شرایط نامساعدتر آب و هوایی قابل کشت است و بیشترین ماده خشک را در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی دارد، توجه کشورهای صنعتی به سیب زمینی‌های پربازده و مصرف آن برای محصولات فرآوری شده، معطوف شده است. همچنین امکان استفاده از تکنولوژي هاي به روز دنیا در کشورهاي تولیدکننده سیب زمینی، زمینه را برایتولید محصولاتی با ارزش افزوده بالا فراهم می آورد. بنابراین چیپس به عنوان یک ماده غذایی لذیذ و پرطرفدار در بازار مصرف مواد غذایی کالایی رقابتی است. افرادی که قصد ورود به این حرفه را دارند باید به این نکته توجه کنند که حتماً محصولات تولیدی توانایی رقابت با نشان‌های تجاری موجود در بازار را داشته باشند.

ایجاد برخی کسب و کار ها مانند تولید شیرینی، ترشی جات و نان به صورت خانگی در برخی از مناطق این شهرستان انجام می‌شود که در صورت بازاریابی مناسب، قابل اجرا در قالب کارگاه هستند.

طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز جامعه به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و سود سرشاری دارد. در طي چند دهه گذشته توجه به بوقلمون و محصولات آن موجب گشت تا پرورش آن به صورت صنعتي در ايران و جهان آغاز و طي چند سال اخير نيز به مرز قابل قبولی برسد تا جائيکه امروزه شاهد افزايش روز افزون مصرف گوشت و ساير فرآورده هاي آن در سراسر جهان هستيم. از آنجا که گوشت بوقلمون دارای خواص غذائي ويژه ای بوده و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد و همچنین در حال حاضر در این منطقه پرورش داده می‌شود؛ لذا مي تواند به عنوان جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز علی الخصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد؛ بنابراین توسعه آن سوددهی خوبی خواهد داشت.

پرورش مرغ تخمگذار علاوه براینکه به تامین منابع غذایی طبیعی و رونق تولید کمک می کند نقش به‌سزایی در امر اشتغالزایی، بهبود وضع اقتصادی و خودکفایی در تولید محصول ارگانیک و طبیعی ایفا می‌کند. در صورتی که شخص بخواهد مشغول به پرورش مرغ تخم‌گذار به صورت محدود شود نیاز به تکنولوژی پرهزینه‌ای ندارد و با بهره گیری از امکانات کم و موجود در روستا یا محل زندگی خود می تواند شرایط اجرای طرح را فراهم کند. پرورش مرغ تخم‌گذار حتی به صورت صنعتی و با تمام تجهیزات مدرن می‌تواند در صورت پیدا کردن بازار مناسب، سالیانه حدود 20 تا 30 درصد سودآوری داشته باشد که رقم مناسبی است. همچنین پیدا کردن بازار فروش با حاشیه سود بالا از امور مهم درمورد این کسب و کار است که با تبلیغات مناسب مخصوصا در فضای مجازی امکان پذیر است؛ بنابراین فعالیت در زمینه پرورش مرغ تخم‌گذار مزیت دارد.

طبق بررسی‌های انجام شده با توجه به تعداد زیاد مرغداری گوشتی در منطقه به نظر می‌رسد پرورش آنها مقرون به صرفه نباشد.

پرورش کبک در این شهرستان به صورت سنتی و به میزان زیاد وجود دارد و با اقلیم منطقه سازگار است[12]؛ لذا در صورت تامین بازار مصرف، قابلیت توسعه را دارد. کبک پرنده‌ای است وحشی، که در کوهستان‌ها زندگی می‌کند. این پرنده از قدرت پرواز کمی برخوردار بوده و در دنیا گونه‌های متعددی از آن وجود دارد. محصولات کبک نسبت به دیگر طیور به دلیل طعم و کیفیت مناسب قیمتی بیشتر و مشتریان خاص خود را دارند و از جهت دیگر به دلیل مقاومت نسبتاً بالای این پرنده در مقابل بیماری‌ها، تلفات آن نسبت به دیگر پرندگان کمتر است. همچنین می‌توان به بازار جوجه و تخم کبک اشاره نمود که قابلیت تولید و عرضه بیشتر را دارد و از نظر صادرات در برخی از استان ها در وضعیت مناسبی قرار دارد. همچنین با پرورش کبک به‌صورت صنعتی می‌توان بخشی از نیاز کشور در حوزه گوشت را تأمین کرد و از میزان واردات به داخل کشور کاست.

بلدرچین پرنده ای با جثه کوچک در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم است. پرورش بلدرچین به دلیل هزینه های جاری پایین، اشباع نبودن بازار فروش، کوتاه بودن دوره پرورش(40 روز) و عدم پرورش انحصاری توسط شرکت های بزرگ دارای مزیت است. محصولات این پرنده شامل گوشت، تخم بلدرچین و کود است. گوشت و تخم این پرنده دارای ارزش غذایی و دارویی و همچنین سرشار از پروتئین است. در حال حاضر پرورش این پرنده به صورت کم و سنتی در حال انجام است و با شرایط این منطقه سازگار است؛ لذا فعالیت در این زمینه باعث توسعه اقتصادی این شهرستان می‌شود.

صنایع دستی

قالیبافی از جمله هنرهای اصیل و ارزشمندی است که سابقه ای طولانی در ایران دارد. این هنر اصیل با فرهنگ کهنسال این مرز و بوم پیوندی ناگسستنی دارد و در گذر قرن ها یکی از دستاوردهای مهم ایرانیان محسوب می شود و در حال حاضر جزئی از زندگی و فرهنگ جامعه ایران اسلامی به شمار می‌آید. بدون تردید فرش علاوه بر ابعاد اقتصادی آن مظهری از هنر ملی و میراث فرهنگی کشور ایران است و گسترش آن یک وظیفه ملی برای تمامی جامعه ایرانی است.

قالی بافی از جمله مشاغلی است که با درآمد کم هم می توان اغاز بکار نمود. مثلا در یک اتاق و با یک دار قالی می توان شروع کرد و به مرور گسترش داد. بنابراین نیاز به سرمایه بالا و امکانات پیشرفته ندارد. ضمن اینکه یادگیری بافتن قالی نیز نیازمند طی دوره های پیشرفته ندارد. با توجه به مهارت بانوان ماکو در این شهرستان و مزیت های اقتصادی این حرفه، ایجاد کارگاهی در این زمینه ارزش افزوده زیادی را خواهد داشت.

میناکاری یا مینا سازی هنری است که سابقه‌ای در حدود پنج هزار سال دارد و از صنایع دستی محسوب می‌شود. امروزه این هنر بیشتر بر روی مس انجام می‌شود؛ ولی می‌توان بر روی طلا و نقره نیز آن را به عمل آورد. طلا تنها فلزی است که به هنگام ذوب شدن مینا اکسید نمی‌شود از این رو امکان اجرای طرحی همراه با جزئیات و با شباهت هر چه تمام تر بر روی مینا را ایجاد می‌کند در حالی که میناهای مسین و نقره‌ای چنین کیفیتی را ندارند. با توجه به اینکه این صنعت هم اکنون در حال انجام است و طرفداران زیادی دارد و به زنجان، تهران و تبریز ارسال می شود[13]؛ بازار مصرف خوبی داشته و قابل گسترش هستند. دوزندگی لباس محلی نیز از دیگر مشاغلی است که در صورت نیاز و تقاضای مردم، قابل گسترش است.

شیلات

شیلات از حوزه های شغلی سوددهی است که ظرفیت بسیارخوبی در کشور ما برای آن وجود دارد که اگر از این ظرفیت های شیلاتی استفاده شود ارزآوری بسیار خوبی برای کشور ایجاد خواهد شد. در این شهرستان پرورش ماهی قزل آلا در حد تامین نیاز مردم وجود دارد؛ اما می‌توان این تولیدات را افزایش داده و به سودخوبی دست یافت.[14]

پرورش ماهیان سردآبی مثل قزل‌آلا را می‌توان در تمام مناطقی که دمای هوا خنک است، انجام داد. در ضمن می‌توان برای مدیریت منابع آبی از استخر دو منظوره استفاده کرد. یعنی می‌توان آب را پس از پرورش ماهی به سمت باغات و زمین های کشاورزی هدایت کرد تا هم با تولید ماهی سودآوری کرد و هم آب را از کود غنی کرد؛ بنابراین کار کردن در این زمینه با سوددهی و ایجاد اشتغال پایدار برای بیکاران و مخصوصا جوانان همراه خواهد بود.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان پیرانشهر ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

1. دامداری
2. باغداری و زراعت
3. صنایع غذایی
4. شیلات
5. صنایع تبدیلی و تکمیلی
6. طیور
7. صنعت
8. خدمات
9. صنایع دستی

· دامداری

شهرستان پیرانشهر،شهرستانی کوهستانی است و وجود این کوهستان های عالی، باعث شده استقبال خوبی از دامداری شود و این حرفه، به خوبی در شهرستان جوابگو باشد. دامداری در شهرستان پیرانشهر به صورت پرورش دام های سبک (بز و گوسفند) و دام های سنگین (گاو) انجام می شود. اکثرا دامداری در شهرستان به صورت سنتی است و بیشتر دام های پرورشی، داشتی هستند. تعدادی از دام های سبک را بزهای گوشتی تشکیل می دهند که البته مزیت خوبی برای پرورش آن در شهرستان وجود دارد. از لحاظ مزیت، پرورش دام سبک و سنگین تفاوتی ندارد و سرمایه گذاری در هر دوزمینه صرقه اقتصادی بسیار خوبی خواهد داشت.

در این شهرستان به دام های اصلاح نژادی نیز توجه شده است. نژادهای سمینتال و هلشتاین در بین دام های سنگین و رومانف در بین دام های سبک وجود دارد که تعداد دام های اصلاح نژادی خیلی کم است[1] و در اولویت بعد از پرورش دام های بومی قرار می گیرد.

گاو سمینتال جزء بهترین گاو های شیری و گوشتی جهان است. افزایش وزن روزانه فوق‌العاده و گوساله دهی با فاصله 365 روز، مقاومت بالا نسبت به بیماریهای عفونی و متابولیکی، عمر مفید بالا، مدیریت آسان این نژاد و همچنین سازگاری بسیار خوب و قابل توجه با محیط پرورش همان چیزی است که یک دامدار برای بقاء و پیشرفت به آن نیاز دارد. یکی دیگر از مزایای پرورش گاو سمینتال، به صرفه بودن در شرایط اقتصادی فعلی است زیرا این گاو با دادن کمترین علوفه و کنسانتره، بیشترین میزان شیر و گوشت را به ما می‌دهد.

گاو هلشتاین که به نام هولشتاین هم شناخته می شود جزء سنگین وزن ترین گاوهای شیری در جهان می‌باشد. این نژاد که از نظر تولید شیر بهترین نژاد در میان گاوهای شیری است حدودا ۷۲۴۰ لیتر شیر در سال تولید می کند. درصد چربی این شیر 65/3 درصد و درصد پروتئین آن ۳ درصد است.

گوسفند رومانوف جزء به صرفه ترین و بهترین گوسفندان گله گوشتی – زایشی است. این نوع گوسفند، یک نوع گوسفند روسی است که اصل ‌نژاد آن متعلق به دره ولگا، در شمال غرب مسکو است. رومانف یک ‌نژاد خالص بوده و از تلاقی نژاد‌ها به‌وجود نیامده است. باروری بسیار خوب، بالاترین میزان چندقلوزایی، فصل تولیدمثل بسیار طولانی، امکان تولیدمثل در تمام طول سال، سازگاری و عادت کردن به آب و هوای سرد و خوراک محلی برخی از ویژگی‌های خوب این نژاد هستند. نژاد رومانوف گرچه از دسته گوسفندان گوشتی است؛ اما پشم این نژاد بسیار محکم و باکیفیت است و سالانه 5/4 کیلوگرم پشم قابل استحصال دارد که از جنبه اقتصادی برای پرورش‌دهنده سرمایه ساز است.

با توجه به طبیعت بکری که شهرستان پیرانشهر دارد، زنبورداری نیز در آن بسیار عالی انجام می شود و جواب می دهد. همچنین ظرفیت برای گسترش زنبورداری حتما وجود دارد و این حرفه نیز در اولویت اول مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرد.

· باغداری

شهرستان پیرانشهر به دلیل بافت کوهستانی و داشتن باغات و آب زیاد، برای تولید محصولات باغی بسیار مناسب است. محصولات باغی زیادی وجود دارند که شرایط برای کاشت آن ها فراهم است و ارزش بالایی نیز دارند. یکی از این محصولات باغی،سیب است. سیب این شهرستان بسیارمرغوب است[2] و احداث باغ هایی در این زمینه پیشنهاد می شود.

گردوی تولیدی در شهرستان میزان بالایی دارد و با توجه به قیمت بالای گردو، بازار فروش خوب آن در کشور خودمان وخارج از کشور(باتوجه به اینکه پیرانشهر، نزدیک نوار مرزی است، از لحاظ صادرات محصولات در موقعیت خوبی قرار دارد) و وجود ظرفیت مناسب برای تولید آن، احداث باغ های گردو پیشنهاد می شود. گردو، درختی چندساله و مقاوم است که پس از رشد کامل، هر درخت تا 18 کیلوگرم تولید محصول خواهد داشت. همچنین در صورت احداث باغ گردو، تا سال های سال نیاز به سرمایه گذاری و کاشت دوباره وجود ندارد؛ زیرا درخت گردو دارای عمر طولانی است و تا ده ها سال قابلیت برداشت دارد. میوه گردو هم جزء معدود میوه هایی است که هیچ گونه نیازی به هزینه انبار در سردخانه ندارد و به دلیل ماندگاری طولانی، می تواند چند ماه و حتی چند سال مورد مصرف قرار گیرد.در ضمن چوب درخت گردو هم برای منبت کاری، خراطی و کنده کاری، ساخت مجسمه و اشیا دکوری، ساخت آلات موسیقی و همچنین در دکوراسیون داخلی منزل و ساخت روکش های چوب بسیار پرکاربرد است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت بوده و مقاومت مناسبی در برابر فشار، خمش، رطوبت و کشش دارد.

گوجه و خیار شهرستان نیز تولید نسبتا خوبی دارند و باتوجه به بازار فروش همیشگی این محصولات و آسان بودن کشت آن‌ها، افزایش تولید درخصوص این صیفی جات پیشنهاد می شود.

محصولاتی مانند بادام، هلو، شلیل، زردآلو، انگور و آلو نیز در این شهرستان کاشته می شوند و ظرفیت بسیار خوبی برای گسترش کاشت آن ها وجود دارد.

طبق بررسی‌های انجام شده قارچ نیز در شهرستان قابلیت پرورش دارد و مستعد پرورش قارچ دکمه ای و صدفی است و می توان در این خصوص سرمایه گذاری کرد. به صورت کلی تولید قارچ مزایایی مانند نیاز به سرمایه پایین، فضای کم، زودبازده بودن و امکان کشت در هر آب و هوایی را داراست. همچنین در این شهرستان بازار فروش مناسبی نیز برای آن وجود دارد.

محصولات دیگری همچون انار، تمشک، هندوانه و سبزیجات نیز در این شهرستان کاشته می شوند و تمام آن ها را می توان بیشتر کاشت و سود خوبی را نصیب خود کرد. سبزیجات از محصولاتی است که استفاده زیادی در بین مردم شهرستان پیرانشهر دارد. مصرف انار در سال های اخیر افزایش یافته است. خواص این میوه و ابعاد مختلف محصولی آن از دلایل افزایش مصرف است. از انار در تولید داروهای تقویتی و صنایع آرایشی و بهداشتی استفاده می شود. مصرف رب و آب انار نیز از گذشته رواج داشته و در سال های اخیر به اشکال متنوع و بهتری انجام می شود. نهال انار حداقل سه سال نیاز به رشد دارد و از سال چهارم به بعد شروع به باردهی می کند. درخت انار بیش از 40 سال عمر مفید دارد و با آب و هوای خاصی در ایران سازگاری دارد. علی رغم اینکه در تمام کشور قابل کشت است ولی در برخی از مناطق انار مرغوب تری به دست می آید. درخت انار در مقابل کم آبی مقاوم است اما میزان و نوع آب در کیفیت و کمیت میوه آن تاثیر مهمی دارد.ایران نخستین صادر کننده انار بوده و ارزش غذایی و خواص انار باعث شده اروپایی ها به آن علاقه نشان دهند. کاشت انار فعالیتی درآمدزا است که با ارزیابی نیاز بازار، به روز رسانی فرآیند بسته بندی و جابجایی و … می توان درآمد آن را افزایش داد.

پرورش تمشک نیز در دنیا بسیار متداول و از محبوبیت بالایی برخوردار است. تمشک دارای بیشترین میزان آنتی‌اکسیدان در بین میوه‌هاست که مهمترین عامل پیشگیری از بیماری سرطان است و از طرفی تمشک یکی از معدود میوه‌هایی است که قابلیت فریز شدن را دارد و پس از انجماد حتی دارای طعم و مزه بهتری می‌شود به همین خاطر هم طرفداران زیادی دارد و هم باعث می شود تا این میوه برای باغداران قابلیت فروش در فصول مختلف را ایجاد کند.

در این شهرستان گلخانه هایی درخصوص تولید توت فرنگی، خیار و گوجه وجود دارند. وجود آب و هوای مناسب وخاک حاصلخیز بستر را برای ایجاد گلخانه های بیشتردر خصوص تولید صیفی جات نام برده شده، فراهم کرده است. به صورت کلی احداث گلخانه مزایای قابل توجهی دارد. گلخانه یکی از راه حل های مدرن برای مبارزه با سرما، گرما و کم آبی است و در بسیاری از مناطق که دارای آب و هوای سرد یا گرم هستند و یا با مشکل کم آبی روبه رو هستند، احداث گلخانه می تواند بهترین گزینه برای تولید بعضی از محصولات در این مناطق باشد. کشاورزی در گلخانه ها نسبت به کشاورزی در فضای آزاد و در زمین های کشاورزی دارای دردسر و مشکلات کمتری است، به علاوه بازه ی زمانی برای به ثمر نشستن و برداشت محصولات نیز نسبت به کشاورزی سنتی، کوتاه تر است.

به تازگی در یک یا دوگلخانه محصولات به روش هیدروپونیک کاشته شده اند. این گلخانه ها بیشتر محصول تولیدیشان توت فرنگی است و به نظر می رسد برای احداث این نوع از گلخانه ها نیز ظرفیت وجود داشته باشد. هیدروپونیک یا آب‌کشت، یکی از روش های خلاقانه تولید محصولات کشاورزی بدون خاک و سم و با کم ترین نیاز به آب (با استفاده از محلول مغذی) است. در ایران، ده ها گلخانه به این روش راه اندازی شده و هزاران نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم مشغول به کار هستند. با این روش، در هر نقطه ای از ایران می توان هر محصول کشاورزی را بدون توجه به اقلیم و نوع خاک، برداشت کرد. با این روش، می توان اشتغال زایی خوبی داشت. در روش هیدروپونیک ، آلودگی خاک، مشغله ذهنی گلخانه دار نیست و نیازی به ضد عفونی نخواهد بود. چون آب به صورت چرخشی در حرکت است، در مصرف آب صرفه جویی شده و هزینه تمام شده تولید،‌ کاهش پیدا می کند. ریشه گیاه، در معرض هوا قرار داشته و قطعا، منفعت تولید را به همراه خواهد داشت.

در رابطه با کشت گلخانه ای توت فرنگی لازم است به مطلبی اشاره شود. در شهرستان پیرانشهر منطقه ای وجود دارد که در هیچ فصلی از سال دمای آن از 25 درجه سانتی گراد بالاتر نمی رود. این منطقه قابلیت زیادی برای احداث گلخانه توت فرنگی دارد[3] که بهتر است به آن توجه شود.

چندین هکتار گل محمدی در این شهرستان کاشته می شود و باتوجه به وجود ظرفیت تولید آن، کاشت گسترده تر آن پیشنهاد می شود. گل محمدی، گیاهی مقاوم به کم آبی، آفات و امراض است، که علاوه بر خواص درمانی، دارای مزیت‌های اقتصادی فراوانی مانند ارزش صادراتی، جذب گردشگر و اشتغال زایی است. غنچه خشک، مایع گلاب، روغن و اسانس، فرآورده‌های برگرفته از گل محمدی است که علاوه بر عرضه در بازارهای داخلی، قابلیت صادرات به کلیه کشورهای جهان را دارا هستند.

خربزه از دیگر میوه های جالیزی است که در این شهرستان کاشته می شود. این محصول در فصول مربوط به خود با استقبال بسیاری از مردم روبه روست، بنابراین تولید بیشتر آن مقرون به صرفه بوده و طبق بررسی های انجام شده، افزایش میزان تولید آن نیز جوابگو است.

آلبالو از دیگر میوه های هسته داری است که شرایط کاشت آن در شهرستان فراهم است. این محصول به عنوان تازه خوری و استفاده در مواد غذایی مختلف کاربرد دارد و احداث باغات مربوط به آن و فروش محصولات، سوددهی مناسبی دارد.[4]

· زراعت

زراعت در شهرستان پیرانشهر سطح گسترده ای دارد و محصولات زراعی متنوعی در این منطقه تولید می شود. گندم و چغندرقند عمده محصولات زراعی شهرستان را تشکیل می دهند. یکی از علل کشت چغندرقند وجود کارخانه قند در این شهرستان است که این محصول را از کشاورزان خریداری می کند[5] و سود خوبی نصیب آن ها می شود. وجود زمین های مستعد و آب فراوان موقعیت خوبی را برای افزایش کشت چغندرقند و همچنین کشت گندم فراهم کرده است. کشت این محصولات در اولویت اول مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرد.

گیاهان دارویی نیز به میزان زیادی در شهرستان( به صورت خودرو و کشت شده) وجود دارد. بعضی از این گیاهان دارویی عبارتند از: بابونه، نعناع و رازیانه. باتوجه به اینکه امروزه توجه مردم به طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی بیشتر شده و ظرفیت تولید این گیاهان نیز در شهرستان وجود دارد، گسترش کشت انواع گیاهان دارویی پیشنهاد می شود.

جو و یونجه نیز سطح کشت خوبی را به خود اختصاص داده اند و با توجه به رونق دامداری در این شهرستان، استفاده خوبی از این محصولات صورت می گیرد. از آن جایی که ظرفیت برای کشت آن ها وجود دارد، گسترش کشت یونجه و جو پیشنهاد می شود.

در میان گیاهان علوفه ای، یونجه به خاطر ارزش غذایی بالا و عملکرد خوب آن از اهمیت خاصی برخوردار است همچنین به علت وجود باکتریهای ریزوبیوم در ریشه های خود قادر به تثبیت ازت هوا بوده که این ازت برای کشت بعدی قابل استفاد است و می توان حداقل تا ۳ سال محصول برداشت نمود؛ بنابراین توسعه این کشت توجیه اقتصادی داشته و امکان تامین بخشی از علوفه مورد نیاز دام، فراهم می‌شود که علاوه بر ایجاد اشتغال مولد و حصول درآمد مناسب برای زارعین، در استفاده بهینه از ظرفیت های پرورش دام کشور نیز موثر بوده و موجب کاهش وابستگی به خارج از کشور در زمینه پروتئین دامی می گردد.

جو بعد از گندم بیشترین سطح زیر کشت را در ایران به خود اختصاص داده است. در ایران اراضی وسیعی وجود دارد که بدلیل شوری و عمق کم خاک و شور بودن آب زراعی صرفا برای تولید جو مناسب است. جو از دیرباز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جو برای تهیه نان و پخت سوپ استفاده می شود. این گیاه در تهیه غذای کودک نیز کاربرد دارد. جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه بوده و پایین آورنده کلسترول است.

در این شهرستان دانه های روغنی نیز کشت می شود اما تا به حال سطح گسترده ای را به خود اختصاص نداده است. آفتابگردان روغنی،کنجد و کلزا در شهرستان تولید می شوند. با توجه به اینکه در زمینه دانه های روغنی واردات زیادی داریم گسترش کشت آن ها مقرون به صرفه بوده و پیشنهاد می شود. همچنین کشت هرکدام از این محصولات مزایایی دارد که به آن ها می پردازیم.

گل آفتابگردان گیاهی یک ساله است که پرورش آن در هر شرایطی ممکن است و فرآورده های حاصل از آن دارای مزیت اقتصادی فراوان است. این گیاه، یکی از نباتات روغنی مهم جهان است که از نظر تولید روغن، بعد از سویا در مقام دوم قرار دارد و بیش از 14% کل روغن نباتی جهان را تولید می کند. علاوه بر این، فراورده های جانبی آفتاب گردان به خصوص کنجاله آن باعث توجه هر چه بیشتر به زراعت این گیاه با ارزش شده است.

گیاه کلزا را می‌توان بین گندم و جو کاشت ومانع از رشد علف های هرز شد. کنجاله آن برای خوراک دام استفاده می‌شود و درضمن با هرآب وهوایی سازگار است. روغن کلزا به دلیل ترکیب مناسب، با کیفیت ترین روغن خوراکی است. دربین دانه های روغنی، کلزا به عنوان سومین گیاه عمده روغنی جهان پس ازسویا ونخل روغنی شناخته می شود، که نقطه امیدی جهت تامین روغن خوراکی کشور، محسوب می‌شود. تحقیقات دانشمندان نشان می ­دهد که دانه کلزا 40-30 درصد روغن و کنجاله‌اش50-40 درصد پروتئین دارد.

کاشت کنجد به دلیل سازگاری محیطی، بازدهی بالا، مفید بودن برای خاک، نیاز به سرمایه اولیه کم و بازاریابی آسان، گزینه شغلی مناسبی است. کنجد از آن دسته گیاهانی محسوب می شود که با هر بار کشت و پرورش، محصول و بار قابل توجهی را به ارمغان می آورد. یکی دیگر از مزایای کاشت کنجد، صرفه جویی در منابع آب است. این گیاه قادر است تا با جذب رطوبت باقیمانده در خاک رشد کند. همین امر موجب سازگاری کنجد با آب و هوای گرم می شود. ریشه های کنجد در بهبود ساختمان خاک و افزایش نفوذ پذیری آن نقش موثری داشته و به عنوان یکی از گیاهان مناسب برای تناوب‌های زراعی در نظر گرفته می شود. همچنین در بعضی از مناطق این گیاه به عنوان کود سبز کاشته می شود. کنجد در روغن کشی (کنجد و ارده)، نانوایی و آجیل فروشی ها، تهیه عطرها، به عنوان حلال در داروسازی و… مورد استفاده واقع می شود. صادرات ارزش افزوده و فرآوری های کنجد، می تواند هدف تولید انبوه کشاورزان باشد. از همین رو نگرانی ها برای بازاریابی این محصول نسبت به سایر محصولات کاهش پیدا می کند.

باتوجه به دامداری گسترده در سطح شهرستان، برای کشت شبدر نیز قابلیت وجود دارد[6] و حتما بازارفروش خوبی خواهد داشت.

کدوی آجیلی نیز در شهرستان کشت می شود. هرچند که تا به حال به این صورت بوده که مزارعی به کشت آن اختصاص داده نشده و بیشتر در باغات کشت می شده است ولی محصول با کیفیتی است و گسترش کشت آن (در باغات و مزارع) مزیت دارد. کشت کدوی آجیلی و شبدر همچون دانه های روغنی نام برده شده مزیت دارد.

زعفران نیز اخیرا به صورت پایلوت کشت شده است و کشت آن بسیارخوب جواب داده است. شرایط شهرستان با کشت زعفران سازگاری بسیاری دارد و تولید انبوه این گیاه با ارزش پیشنهاد می شود. بیش از 90درصد زعفران جهان توسط ایران تامین می شود. یعنی علاوه بر اینکه زعفران در ایران بازار فروش خیلی خوبی دارد، درخارج از کشور نیز از آن استقبال خوبی می شود.

انواع حبوبات مانند نخود،لوبیا و عدس در شهرستان کشت می شوند که نخود میزان تولید بیشتری دارد و باتوجه به شرایط شهرستان کشت نخود نسبت به سایر حبوبات برتری دارد. لازم به ذکر است نوع نخود تولیدی در شهرستان، برای تولید لپه مناسب است.

بادمجان نیز حدود سه سال است که کشت می شود. این صیفی تقریبا در تمام سال مورد استفاده مردم قرار می گیرد و گسترش تولید آن پیشنهاد می شود.

ذرت علوفه ای و ذرت دانه ای نیز در این شهرستان قابلیت کشت دارند[7] و از ذرت علوفه ای به دلیل مصارف دامی استقبال بیشتری می‌شود. ذرت با هر آب و هوایی سازگاری دارد. این گیاه در برابر خشکی مقاوم بوده و میزان ثمردهی آن در هکتار بالا است. ذرت در دو نوع علوفه ای و دانه ای کشت می شود. در ضمن دولت برای تشویق به کشت این گیاه، اقدام به خرید تضمینی ذرت از کشاورزان می کند. روغن ذرت، کنسرو بلال و دانه ذرت به مصارف انسانی می رسد و همچنین دانه ذرت در مرغداری ها و علوفه تر، خشک، سیلو شده و کنجاله دانه در دامداری ها استفاده می شود. کاکل ذرت نیز در داروسازی به کار می رود. از ساقه و برگ ذرت در صنایع کاغذ، مقوا سازی و تولید کاغذ دیواری استفاده می کنند. نشاسته ذرت در صنایع رنگرزی، دارو سازی و پلاستیک سازی کاربرد دارد.

· صنایع غذایی

وسعت دامداری و کشاورزی در شهرستان پیرانشهر، ظرفیت خوبی را برای ایجاد صنایع غذایی، به وجود آورده است. هرچند در زمینه ایجاد بعضی از صنایع غذایی اقداماتی صورت گرفته است اما بازهم ظرفیت خوبی در این حوزه پیش بینی می شود.

همانطور که گفته شد تولید گندم در شهرستان به مقدار زیاد صورت می گیرد اما کارخانه ای در خصوص تولید آرد وجود ندارد. این حجم از گندم تولیدی (باتوجه به اینکه در شهرستان سیلو برای ذخیره گندم وجود دارد) بستر را برای احداث کارخانه آرد مهیا کرده است. تولید فرآورده های دیگر حاصل از گندم مانند نان، شیرینی، رشته آشی و پلویی و کلوچه و بیسکوییت نیز با وجود فراهم بودن مواد اولیه آن صرفه اقتصادی خوبی دارد و پیشنهاد می شود. قابلیت تولید سایر فرآورده های حاصل از گندم مانند گندم برشته، نشاسته، آردسوخاری، پفک گندمی و نان بستنی نیز وجود دارد که در اولویت های آخر مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرند. لازم به ذکر است واحدهای صنعتی مانند کارخانه آرد، به زودی اشباع می شوند و بسته به نیاز و ظرفیت شهرستان، احداث یک یا دو واحد از آن ها کفایت می کند.

همانطور که گفته شد، مقدار تولید گیاهان دارویی زیاد و قابل توجه است و قابلیت فرآوری آن ها وجود دارد. مخصوصا که در بین گیاهان دارویی گل محمدی نیز کاشته می شود. بنابراین فرآوری گل محمدی به منظور خشک کردن، بسته بندی و گلاب گیری از آن و فرآوری سایر گیاهان دارویی نیز به منظور عرق گیری، خشک کردن و بسته بندی صرفه اقتصادی خوبی خواهد داشت و پیشنهاد می شود.

اکثر دام های پرورشی شهرستان داشتی هستند. درنتیجه شیر زیادی تولید می شود. برای فرآوری شیر تولیدی کارخانه ای به نام سنور[8] وجود دارد که شیر تولیدی را فرآوری و لبنیات تولید می کند. با این حال به نظر می رسد بازهم ظرفیت برای ایجاد یک واحد صنعتی دیگر در زمینه تولید لبنیات وجود داشته باشد.[9]

انواع میوه ی کاشته شده در شهرستان شرایط ایجاد واحدی صنعتی برای فرآوری آن ها را فراهم کرده است. تولید فرآورده هایی مانند چیپس میوه، میوه خشک، لواشک، آبمیوه، مربا، ترشیجات وسرکه سیب ممکن و مقرون به صرفه خواهد بود. چیپس میوه با داشتن ارزش غذایی نزدیک به میوه تازه، طرفداران مخصوص به خود را دارد. این روش باعث نگهداری طولانی از میوه ها می شود و در فصولی که بعضی از میوه ها به عمل نمی آیند می توان از خواص زیاد چیپس های میوه و یا میوه های خشک استفاده کرد. سایر موارد گفته شده نیز از قدیم بازار فروش خوب خود را در بین مردم حفظ کرده اند. لازم به ذکر است تولید سایر فرآورده های حاصل از تولیدات باغی مانند کنسانتره،کمپوت و شهد نیز مزیت دارد. البته این تولیدات در اولویت های بعدی قرار می گیرند.

آبمیوه یکی از بهترین جایگزین‌ها برای نوشابه‌های گازدار سراسر دنیا است. این نوشیدنی تهیه شده از انواع میوه، از نظر سلامتی ارزش غذایی بالایی دارد و بر این اساس میزان مصرف آن در کشورهای مختلف جهان دائما در حال افزایش است. صنعت آبمیوه در هر کشوری از صنایع اساسی در بخش غذایی به شمار می‌رود و این موضوع موجب شده تا بازار جهانی انواع آبمیوه و کنسانتره بسیار پررونق و گرم باشد اما نکته ای که بر بازار فروش آبمیوه تاثیر دارد و باید به آن دقت شود نوع بسته بندی محصول است. بسته بندی شکیل تر در کنار کیفیت خوب محصول تاثیر بسیار خوبی در افزایش محبوبیت کالا خواهد داشت.

سرکه سیب نیز یک ماده عجیب و شگفت انگیز است که علاوه بر درمان بیماری ها و زیبایی پوست و مو ، یک تمیز کننده قوی و همچنین مفید برای حیوانات است، بنابراین از بازارفروش مناسبی برخوردار بوده و تولید آن سودآور است.

به نظر می رسد کشت دانه های روغنی در شهرستان به میزانی نباشد که بتوان واحد صنعتی بزرگی برای فرآوری آن ها(روغن کشی) احداث کرد. اما می توان در سطح کارگاهی(نه چندان بزرگ) فعالیت کرد.

تولید سبزیجات و صیفی جاتی مانند گوجه و خیار به قدری است که بتوان درحوزه مشاغل خانگی برای فرآوری آن ها اقدام کرد. مثلا تولید رب گوجه فرنگی و خیار شور،خشک کردن و بسته بندی سبزیجات از مواردی هستند که به صورت خانگی در شهرستان پیرانشهر قابلیت انجام دارند.

تولید محصولات مشتقی از گوشت‌های فرآوری شده، در هر زمانی سوددهی دارد و از شغل‌های آزاد پردرآمد محسوب می‌شود. در بین فراورده های عمل آوری شده از گوشت، سوسیس و کالباس به دلیل آماده سازی سریع و همچنین طعم و مزه مطلوب، مصرف بیشتری دارد. برای حفظ این جایگاه و افزایش تقاضای این محصولات، علاوه بر انتخاب روش های مناسب تولید و فراوری، باید به نوع و شکل بسته بندی آنها نیز توجه نمود. در بالاتر بیان شد که دامداری به صورت پرواربندی نیز انجام می شود و گوشت تولیدی فرآوری نمی شود. درصورتی که می توان از آن برای تولید سوسیس و کالباس استفاده کرد. درصورتی که این محصولات در داخل شهرستان بازار فروش خوبی نداشته باشند می توان روی صادرات آن ها کار کرد.

انگور کاشته شده در شهرستان برای تولید کشمش و شیره انگور مناسب است. اما با توجه به مقدار انگور تولیدی قابلیت این کار به صورت خانگی وجود دارد.

عسل تولید شده در شهرستان به مقداری است که قابلیت تولید ژل رویال وجود داشته باشد. لازم به ذکر است که درحال حاضر نیز این محصول تولید می شود.[10] ژل رویال خواص درمانی زیاد و قیمت بسیار بالایی دارد و درصورت تولید مقرون به صرفه خواهد بود. در رابطه با زهر زنبور عسل نیز همین شرایط صادق است.

با وجود دام های سنگین در شهرستان پیرانشهر، امکان تولید شیرخشک و ژلاتین نیز وجود دارد و تولید این فرآورده ها پیشنهاد می شود.

همانطور که گفته شد، نخود کشت شده در شهرستان برای تولید لپه مناسب است، بنابراین در صورتی که سطح کشت آن گسترش پیدا کند و تولید انبوهی از آن صورت گیرد می توان در زمینه تولید لپه فعالیت کرد.

از چغندرقند موجود در شهرستان نیز برای تولید قند وشکر در کارخانه مربوط به آن در شهرستان استفاده می شود. این کارخانه ابتدا چغندرقند را به قند و سپس به شکر تبدیل می کند. به نظر می رسد اگر ظرفیتی هم برای تولید بیشتر قند و شکر وجود داشته باشد،کارخانه موجود ظرفیت تولیدش را بیشتر کند، نه اینکه کارخانه جدیدی در این زمینه احداث شود. کارخانه قند و شکرموجود جزء 10کارخانه برتر کشور است.[11]

· شیلات

شهرستان پیرانشهر با توجه به آب وهوای مناسب و کوهستانی بودن، برای پرورش ماهیان سردابی مانند قزل آلا بسیار مناسب است. در این شهرستان یک مجتمع بزرگ درخصوص پرورش ماهی قزل آلا وجود دارد و قزل آلا تولیدی کیفیتی عالی دارد.[12] با توجه به وجود آب فراوان در شهرستان و ظرفیتی عالی برای پرورش ماهی سردابی(قزل آلا)، افزایش واحدهای پرورش این نوع ماهی پیشنهاد می شود و حتما جوابگو خواهد بود.

ماهیان سردآبی در محدوده دمایی 18-12 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. ماهی قزل آلا یکی از معروف ترین گونه های ماهیان سردآبی است. قزل آلا یکی از منابع خوب آهن است، آهن در خونسازی و همچنین در حفظ مقاومت بدن در برابر میکروبها نقش مهمی به عهده دارد. علاوه بر آن، آهن موجود در قزل آلا، جذب آهن منابع گیاهی را هم افزایش می دهد. بنابراین نقش مهمی در پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن به عهده دارد. نتایج مطالعات نشان می دهند امگا ۳ ماهی قزل آلا می تواند فشار خون و ضربان قلب را در بیماران صرع تنظیم کرده و از تعداد تشنج های آن به طور قابل توجهی بکاهد؛ بنابراین این نوع ماهی طرفداران زیادی در بین مردم دارد؛ لذا راه اندازی پرورش آن، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، سوددهی خوبی را خواهد داشت.

پرورش ماهیان گرمابی نیز در شهرستان جواب می دهد و یک یا دومزرعه برای آن ها وجود دارد[13] ماهیان گرمابی در محدوده دمایی 27-20 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. لازم به ذکر است پرورش ماهی گرمابی مزیت کمتری نسبت به پرورش ماهی سردابی دارد.

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

احداث صنایع تبدیلی و تکمیلی نیز به عنوان مشاغل دارای مزیت در شهرستان پیرانشهر مطرح است. همانطور که قبلا به آن اشاره شد زنبورداری در شهرستان پیرانشهر در سطح خوب انجام می شود ولی با وجود تولید سطح خوبی از عسل، بسته بندی آن به صورت صنعتی انجام نمی شود. البته بسته بندی سنتی وجود دارد ولی برند سازی نشده است. تولید کندو نیز انجام می شود اما بازهم در این زمینه ظرفیت وجود دارد. بسته بندی عسل به صورت صنعتی و تولید موم و کندوی زنبورعسل اولویت اول مزیت های شغلی این حوزه است.

بررسی ها نشان می دهد خاک شهرستان برای تولید کود ورمی کمپوست بسیار جوابگوست.[14]ورمی‌ کمپوست یک کود بیو ارگانیک و قابل استفاده در کلیه محصولات زراعی، باغی و گلخانه‌ای است. گیاهانی که از کود ورمی‌ کمپوست تغذیه می‌کنند معمولاً دارای ظاهری بلندتر و رشدی سریعتر هستند. افزایش در میزان رشد و نمو گیاهان همیشه به عنوان یک مزیت و برتری محسوب نمی‌شود. اما کود ورمی ‌فعالیت و عملکرد بیولوژیکی دارد و خود مواد دفع کننده قارچی دارد که از رشد بی‌رویه و منفی محصول جلوگیری می‌کند و به گونه‌ای روند رشد گیاهان را کنترل می‌کند.[15] باتوجه به مزایای تولید این کود و ظرفیت شهرستان در تولید این کود،سرمایه گذاری برای تولید کود ورمی کمپوست صرفه اقتصادی خوبی دارد.

باتوجه به این که تولید پوست دام به میزان زیاد صورت می گیرد اما هیچ گونه فرآوری روی آن انجام نمی شود. درصورتی که می توان به جای دورانداختن یا فروش آن ها به قیمت ناچیز، آن ها را فرآوری کرد و سود بسیاری کسب کرد. منظور از فرآوری پوست دام، تولید چرم از پوست گاو و تولید نخ از پوست گوسفند است. نخ تولیدی برای استفاده در صنایع دستی شهرستان، فروش خوبی خواهد داشت. اما ممکن است برای چرم تولید شده بازار فروش مناسبی در داخل شهرستان نداشته باشد که در این صورت باتوجه به مرزی بودن شهرستان(هم مرز با کشور عراق) می توان زمینه صادرات آن را فراهم کرد.

برای کشتار دام های شهرستان یک مرکز صنعتی ذبح وجود دارد اما به نظر می رسد ظرفیت برای احداث یک کشتارگاه بزرگ صنعتی وجود داشته باشد. لازم به ذکر است یک کشتارگاه مرغ به تازگی احداث شده است که کار بسته بندی مرغ را نیز انجام می دهد.[16]بنابراین از این جهت در شهرستان مشکلی وجود ندارد.

در شهرستان پیرانشهر ایستگاه جمع آوری شیر وجود دارد ولی به نظر می رسد به یک مورد دیگر نیز نیاز باشد.[17] . مراكز جمع آوری شیر مكان های ثابتی هستند كه از امكانات خنك كردن شیر برخوردار بوده، شیر تولیدی دامداران را جمع آوری نموده و پس از سرد كردن به واحدهای فراوری تحویل می دهند. با توجه به اهمیت شیر در تغذیه انسان ، ضرورت بهداشت در کلیه مراحل فرآوری و جمع آوری آن احساس می شود. طرح ایجاد مرکز جمع آوری شیر گامی در مسیر فرآوری بهداشتی این فرآورده است.

دانه های روغنی تولید شده در شهرستان بدون بسته بندی و فله ای فروخته می شوند. درصورتی که با یک بسته بندی شکیل می توان درآمد بیشتری از فروش آن ها کسب کرد. این شرایط برای گردو نیز فراهم است. بسته بندی دانه های روغنی و گردوی تولیدی از مشاغل دارای مزیت هستند و پیشنهاد می شوند.

بسته بندی میوه نیز از مشاغلی است که در شهرستان پیرانشهر با توجه به تولید زیاد میوه پیشنهاد می شود. در واقع میوه ها برای صادرات بسته بندی می شوند. . بسته بندی میوه به منظور جابجایی آسان و همچنین حفاظت از محصول نهایی صورت می گیرد. از ویژگی های بسته بندی مناسب میوه عدم استفاده از مواد مضر و شیمیایی در ساختار بسته بندی ، سهولت فریز کردن و نگهداری در سردخانه و قابلیت حمل و نقل مناسب است.

بررسی ها نشان می دهد علی رغم وجود تعدادی سردخانه برای محصولات کشاورزی به یک یا دواحد دیگر نیاز باشد.[18] سردخانه‌ها دارای قابلیت حفظ و نگهداری از محصولات کشاورزی بوده و این امر حاکی از اهمیت احداث سردخانه‌ها در ایجاد صرفه اقتصادی بیشتر برای تولیدکنندگان محصولات کشاورزی است. درواقع سردخانه‌ها درکاهش ضایعات محصولات کشاورزی نقش کلیدی دارند. همچنین سردخانه به عنوان حلقه واسط تولید و بازار می‌ تواند درحفظ کیفیت محصول نقش اساسی ایفا کند.

غلات (گندم و جو) موجود در شهرستان شرایط را برای راه اندازی شغل بسته بندی غلات فراهم کرده است. به نظر می رسد راه اندازی این کسب و کار مقرون به صرفه باشد.

همانطور که گفته شد مقدار ماهی های تولیدی در شهرستان قابل توجه است. به نظر می رسد بتوان واحدی برای بسته بندی آن ایجاد کرد. استفاده از گوشت ماهي و ساير آبزيان به عنوان يك منبع غذايي مهم و با ارزش مي‌تواند در تامين سلامت جامعه نقش بسزايي ايفا نمايد چرا كه چربي موجود در گوشت آبزيان داراي كلسترول غير مضر است. اما اين مواد غذايي بسيار حساس و سريع الفساد است كه حفظ كيفيت آن از مرحله تولید تا مصرف از اهميت بالايي برخوردار است، لذا صنعت مربوط به بسته بندی اين محصول مي‌تواند در ارتقاي كيفيت و در نتيجه ترغيب مصرف‌كنندگان به استفاده از اين فرآورده مهم مؤثر باشد.

حبوبات تولیدی نیز اگر به مقدار بیشتری تولید شوند، می توان در زمینه بسته بندی آن ها کار کرد.

لازم به ذکر است دامنه وسیعی برای ورود به کسب و کارهایی مانند احداث کشتارگاه دام،فرآوری پوست دام و سردخانه وجود ندارد. به این معنا که چنین کسب و کارهایی زود اشباع می شوند و به اندازه یک یا واحد(بسته به نیازو ظرفیت شهرستان) از آن ها کفایت می کند.

· طیور

شهرستان پیرانشهر در زمینه پرورش طیورنیز مستعد است. با افزایش روزافزون جمعیت در راستای تامین نیازهای مردم ایجاب می‌کند در زمینه تولید گوشت سفید و پرورش مرغ گوشتی فعالیت کرد. ارزش غذایی بالای گوشت طیور، کم بودن افت پس از کشتار، سالم وبهداشتی بودن گوشت طیور، قابلیت هضم و جذب بالا، سرعت رشد سریع، صرفه جویی در جایگاه و زمین و برگشت سریع سرمایه، از فواید پرورش مرغ گوشتی است. بدیهی است گوشت مرغ به سبب مزیتهای فراوانی که دارد به عنوان منابع تامین پروتئین می تواند در کشور مطرح و نیاز عمومی را در این زمینه مرتفع نماید. نسبت ضایعات در گوشت مرغ در مقایسه با سایر دام ها کمتر است، به طوری که در گوشت گوسفند ضایعات حدود 50 % و در مرغ حدود 25 % است. ضریب تبدیل جیره غذائی به گوشت در مرغ نسبت به سایر دام ها بالا بوده به طوری که در مرغ های اصلاح شده این ضریب 2 تا 2/2 و در گوساله و گاو بین 6 تا 9 % متغیر است. این شهرستان تعداد زیادی مرغداری دارد که بیشتر آن ها مرغداری گوشتی هستند. ظرفیت خوبی برای پرورش مرغ گوشتی در شهرستان وجود دارد.

لازم به ذکر است پرورش مرغ تخم گذار نیز در شهرستان جواب می دهد ولی در اولویت بعدی قرار می گیرد. پرورش مرغ تخمگذار علاوه براینکه به تامین منابع غذایی طبیعی و رونق تولید کمک می کند نقش به‌سزایی در امر اشتغالزایی، بهبود وضع اقتصادی و خودکفایی در تولید محصول ارگانیک و طبیعی ایفا می‌کند. در صورتی که شخص بخواهد مشغول به پرورش مرغ تخم‌گذار به صورت محدود شود نیاز به تکنولوژی پرهزینه‌ای ندارد و با بهره گیری از امکانات کم و موجود در روستا یا محل زندگی خود می تواند شرایط اجرای طرح را فراهم کند. پرورش مرغ تخم‌گذار حتی به صورت صنعتی و با تمام تجهیزات مدرن می‌تواند در صورت پیدا کردن بازار مناسب، سالیانه حدود 20 تا 30 درصد سودآوری داشته باشد که رقم مناسبی است. همچنین پیدا کردن بازار فروش با حاشیه سود بالا از امور مهم درمورد این کسب و کار است که با تبلیغات مناسب مخصوصا در فضای مجازی امکان پذیر است.

طیور دیگری مانند غاز، بوقلمون، کبک، اردک وبلدرچین(از گوشت و تخم آن استفاده می شود) به صورت سنتی پرورش می یابند. باتوجه به ظرفیت شهرستان امکان احداث واحدهای صنعتی در خصوص پرورش این طیور وجود دارد که در این بین غاز و بوقلمون از مزیت بیشتری برخوردارند. البته پرورش هرکدام از این طیور مزایای قابل توجهی دارد که به آن ها می پردازیم.

در طي چند دهه گذشته توجه به بوقلمون و محصولات آن موجب شده تا پرورش آن به صورت صنعتي در ايران و جهان آغاز و طي چند سال اخير نيز به مرز قابل قبولی برسد تا جائيکه امروزه شاهد افزايش روز افزون مصرف گوشت و ساير فرآورده هاي آن در سراسر جهان هستيم. از آنجا که گوشت بوقلمون دارای خواص غذائي ويژه ای بوده و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد؛ مي تواند به عنوان جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز علی الخصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. گوشت سفيد 65 درصد و گوشت قرمز 35 درصد وزن يک لاشه 8 کيلوئي را تشکيل مي دهد. تولید بوقلمون گوشتی به دلیل به صرفه بودن تولید، در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی بوقلمون، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه حائز اهمیت است.

از مزایای پرورش غاز نیز این است که گوشت آن برای تامین گوشت مصرفی انسان اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین از تخم این پرنده و جگر غاز برای تهیه غذا‌های گران قیمت در بسیاری از کشور‌ها استفاده شده و جنبه صادراتی دارد.

کبک نیز پرنده‌ای است وحشی، که در کوهستان‌ها زندگی می‌کند. این پرنده از قدرت پرواز کمی برخوردار بوده و در دنیا گونه‌های متعددی از آن وجود دارد. محصولات کبک نسبت به دیگر طیور به دلیل طعم و کیفیت مناسب قیمتی بیشتر و مشتریان خاص خود را دارند و از جهت دیگر به دلیل مقاومت نسبتاً بالای این پرنده در مقابل بیماری‌ها، تلفات آن نسبت به دیگر پرندگان کمتر است. همچنین می‌توان به بازار جوجه و تخم کبک اشاره نمود که قابلیت تولید و عرضه بیشتر را دارد. همچنین با پرورش کبک به‌صورت صنعتی می‌توان بخشی از نیاز کشور در حوزه گوشت را تأمین کرد و از میزان واردات به داخل کشور کاست.

بلدرچین پرنده ای با جثه کوچک در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم است. پرورش بلدرچین به دلیل هزینه های جاری پایین، اشباع نبودن بازار فروش، کوتاه بودن دوره پرورش(40 روز) و عدم پرورش انحصاری توسط شرکت های بزرگ دارای مزیت است. محصولات این پرنده شامل گوشت، تخم بلدرچین و کود است. گوشت و تخم این پرنده دارای ارزش غذایی و دارویی و همچنین سرشار از پروتئین است.

همچنین از مزایای پرورش اردک این است که تغذیه ­ی آن شبیه مرغ است، با این تفاوت که گوشت این پرنده گرم است و مثل مرغ واکسینه نمی‌شود. در نتیجه مشکل هورمونی ندارند و نگه‌داری از آن­ها آسان است ضمن آنکه ارزش غذایی بالایی دارند.

مرغ محلی نیز در این شهرستان پرورش می یابد که می توان در خصوص گسترش پرورش آن ها اقدام کرد. یکی از دلایل استقبال از پرورش مرغ بومی، سوددهی بسیارخوب پرورش مرغ بومی یا محلی است. مرغ بومی یا همان مرغ های محلی ایران، نوعی نژاد بسیار مقاوم به شمار می آیند که در مقابل بیماری ها، گرما و سرما تحمل بالایی دارند و این مزیت باعث می شود که ایجاد واحدهای تولیدی مرغ بومی برای تولید کنندگان سوددهی داشته باشد.

· صنعت

در شهرستان پیرانشهر تاحدودی به مشاغل صنعتی اهمیت داده شده است ولی مشاغل خدماتی مربوط به مرز باعث شده که توجه کافی به مشاغل صنعتی نشود. به هرحال مواردی در حوزه صنعت وجود دارند که دارای مزیت بالایی هستند.

برای مثال احداث واحد تولید پوشاک کسب و کاری با صرفه اقتصادی بالا است و دلیل آن نزدیک بودن پیرانشهر به نوار مرزی و علاقه مندی مردم شهرستان به این حرفه است. منظور از تولید پوشاک،انواع پوشاک زنانه،مردانه و بچگانه است.

تولید جعبه پلاستیکی برای بسته بندی میوه ها در شهرستان وجود دارد ولی با توجه به تولید زیاد میوه می توان در زمینه احداث واحد جعبه سازی دیگری اقدام کرد.

تولید مصنوعات چوبی(مانند میز و صندلی) نیز با توجه به وجود چوب مورد نیاز و داشتن بازارفروش در شهرستان مزیت دارد.

در این شهرستان معادنی همچون معدن سنگ گرانیت، مرمر و چندکوه نقره وجود دارد که این معادن علی رغم اینکه بهره برداری می شوند ولی فرآوری نمی شوند. فرآوری آن ها ارزش افزوده خوبی را برای شهرستان ایجاد خواهد کرد.

صنایع فعال شهرستان پیرانشهر عبارتند از: تولیدی کفش، تولید و بسته بندی دستمال کاغذی،واحد کوچک تولید مربا،ترشیجات،آبلیمو وروغن کنجد، کارخانه لبنیات سنور،کارخانه قند و شکرپیرانشهر، تولید ادوات کشاورزی، ایزوگام (عایق)، سیم ،کابل و لامپ های ال ای دی و کم مصرف، کارخانه روغن کشی، کارگاه تیرچه وبلوک،تولیدی خوراک دام وطیور،جعبه پلاستیکی،کارگاه سنگ تراشی و تولید کاشی و ظروف یکبار مصرف .[19]

· خدمات

همانطور که قبلا به آن پرداختیم مشاغل خدماتی مربوط به مرز مانند مبادلات تجاری و کولبری در این شهرستان رواج دارد. اما مشاغل سودآورتر و کم خطری را می توان در این شهرستان پیشنهاد داد.

شهرستان پیرانشهر با دارا بودن طبیعت سرسبز، رودخانه های دائمی و پر آب ، جنگلهای كوهستانی، كوههای مرتفع و پر برف ، بازارچه های تجاری متعدد، روستا های پرجاذبه و آثار تاریخی دیدنی از مناطق جذاب برای ایرانگردان و جهانگردان است. آبشار خرپاپ، جنگلهای سرسبز و خوش آب و هوای پردانان، میدان پیامبر اعظم، کوه مرتفع قندیل، تپه های تاریخی پیرانشهر وسرزمين سنگهاي افسانه اي روستاي خورنج از جمله مناطق دیدنی و گردشگری شهرستان پیرانشهر هستند[20] که هرساله گردشگرانی را به سوی جذب می کنند. بنابراین با توجه به ظرفیت گردشگری این شهرستان می توان در خصوص احداث اقامتگاه های بومگردی و رستوران های بومی فعالیت کرد و گردشگران بیشتری را به این شهرستان جذب نمود.

اقامتگاه های بوم گردی فرصتی مناسبی هستند تا ضمن گردشگری در هر منطقه و بازدید از جاذبه های توریستی، حس ایرانی زیستن به سبک سنتی را تجربه کنند. همچنین طبخ غذاهای محلی در برخی اقامتگاه ها، مصداق دیگری از مهمان نوازی ایرانی است.

رستوران‌ها با الگوی بومی نیز مکان‌هایی با فضای سنتی و متناسب آداب ‌و ‌رسوم هر منطقه هستند که در آنها بیشتر به‌جای استفاده از میز و صندلی‌های مدرن از تخت یا سایر وسایل سنتی استفاده می‌شود و علاوه بر سرو غذاهای محلی،ترشیجات خانگی، نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه نیز داده می‌شود.تمامی مناطق ایران با وجود تنوع آب هوایی و جغرافیایی ، در راه اندازی رستوران های سنتی و محلی همخوانی دارد.

کلیدسازی نیز از مشاغل خدماتی است که درآمدزایی خوبی دارد وبرای رفع نیاز شهرستان لازم است به آن پرداخته شود.[21]

همچنین می توان به فروشندگی در بازارچه مرزی اشاره کرد. هرچند که درحال حاضر نیز به میزان نسبتا زیادی انجام می شود اما بازهم می توان به این حوزه وارد شد.

· صنایع دستی

صنایع دستی از صنایعی است که توجه جدی تری در این شهرستان نیاز دارد زیرا در صورت عدم حمایت، خطر منسوخ شدن، صنایع دستی با ارزشی که در شهرستان تولید می شود را تهدید می کند. صنایع دستی شهرستان پیرانشهر عبارتند از: قالی بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، سجاده بافی، معرق کاری، کار روی شیشه، سوخته کاری(یعنی با سوزاندن چوب، بر روی آن طرح و نقش هایی مانند نقش چهره یا منظره حک می‌شود) و ملیله بافی. تمام موارد گفته شده قابلیت توسعه دارند و اولویت خاصی نمی توان برای آن ها قائل شد.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان اشنویه ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

1. دامداری
2. باغداری
3. صنایع غذایی
4. صنایع تبدیلی و تکمیلی
5. زراعت
6. خدمات
7. طیور
8. صنایع دستی
9. شیلات
10. صنعت

· دامداری

دامداری از جمله کسب و کار اصلی مردم این شهرستان است که بیشتر به صورت سنتی انجام می‌شود. البته دامداری صنعتی و نیمه صنعتی هم وجود دارد. مردم این شهرستان در زمینه دام سبک بیشتر گوسفند نژادهای افشاری، شین بش، قزل و گوسفند بومی و در زمینه دام سنگین بیشتر گاو بومی، گاو هلشتاین، گاو سمینتال، گاو هلشتاین دورگ، گاو سمینتال دورگ و گوساله پرواری را پرورش می‌دهند. پرورش تمام موارد فوق با اقلیم شهرستان سازی خوبی داشته و قابل گسترش و سرمایه گذاری است. البته به سبب کوهستانی بودن شهرستان و وجود مراتع خوب، دامداری سبک رونق بیشتری دارد و استقبال از ان بیشتر است؛ لذا در اولویت بالاتری قرار می‌گیرد.[1]

پرورش گوسفند نسبت به سایر حیوانات، بیشتر مورد توجه دامداران قرار گرفته؛ زیرا توان گوسفند برای تحمل اقلیم های متفاوت بیشتر است، جیره غذایی کمتر و در نتیجه هزینه کمتری نیاز دارد، تمامی فرآورده های دامی مانند گوشت، شیر، ماست، کره، و حتی پشم و پوست دام پرکاربرد هستند و فروش این فرآورده ها در تمامی روزهای سال انجام می‌شود. قیمت گوشت گوسفند بالا است و به علاوه اجزای گوسفند مانند دل، قلوه، جگر، سیرابی، کله پاچه، خوش گوشت و … نیز قابل فروش هستند. خرید دام برای قربانی کردن در ایام مذهبی مانند عید قربان و … موجب رونق این کسب و کار می‌شود؛ بنابراین گسترش پرورش گوسفند سوددهی خوبی را خواهد داشت. گوسفند افشاری یکی از نژادهای بسیار مهم گوسفند داشتی است که بومی استان زنجان است. مدیریت پرورشی بهینه این نژاد می تواند سودآوری واحد گوسفندداری را افزایش دهد. دلایل زیادی باعث شده است که امروزه گوسفندان نژاد افشاری جزء پر فروش ترین گوسفندان باشند. این نژاد به آب و هوای سرد عادت داشته و دارای جثه ای بزرگی است. گوسفند افشاری جزء گوسفندان سنگین ‌دنبه کشور محسوب می‌گردد. سرعت رشد بالا، تولید شیر خوب و پرچرب و بهترین گوشت قرمز (که باعث‌شده است که جزء گوسفندان دو منظوره گوشتی – شیری قرار بگیرد.)، بهبود کمی و کیفی پشم گوسفند، سازگاری و عادت پذیری با شرایط آب و هوایی مناطق سردسیر، قدرت راهپیمایی و کوه پیمایی خوب، توان چند قلو زایی، مقاومت در برابر امراض و انگلهای منطقه و بالا بودن ضریب تبدیل و داشتن بازده اقتصادی مطلوب از جمله مزایای پرورش گوسفند افشاری است. گوسفند نژاد شین بش از جمله نژادهايي است كه مي‌تواند آب و هواي متغير و سرد را تحمل كند و بافقيرترين علوفه و غذاها به رشد خود ادامه دهد. همچنین می‌توان جثه بلند، استقامت بالا در هواي سرد منطقه و توليد شير و پشم بالا را از جمله ويژگي هاي گوسفند نژاد شين بش برشمرد. از جمله ویژگی‌های گوسفند نژاد قزل می‌توان به داشتن دنبه کوچک، قابلیت راهپیمایی طولانی در مناطق کوهستانی، گوشت مرغوب با کیفیت، راندمان توليد گوشت، شير و زاد و ولد اشاره کرد. این گوسفند در مقایسه با سایر دام ها به جیره نگهداری کمتری احتیاج داشته و بیشتر غذایی را که دریافت می کند صرف تولید و رشد و نمو خود می کند.

امروزه با توجه به رشد جمعیت کشور و نیاز روز افزون جامعه به گوشت و مواد گوشتی و نقش مهم این محصولات در تامین پروتئین و غذای افراد جامعه، پرورش دام های پر بازده به منظور افزایش تولید و خودکفایی غذایی کشور، امری لازم و ضروری است. گاوهای بومی به لحاظ تنوع و اختلاف ژنتیکی، ویژگی های خاص نژادی و مقاومت های طبیعی ایجاد شده در آن ها طی قرن ها زیست در شرایط سخت محیطی و آب و هوایی مختلف به عنوان یک منبع عظیم تولید شیر و گوشت می تواند نقش موثر در تامین مواد پروتئین حیوانی و اقتصاد جامعه ایفا نماید. در ضمن به عنوان مثال طبق آماری که اخیرا تهیه و ارائه شده است حدود 95.5% شیر مصرفی و حدود 50% گوشت مصرفی انسان در سطح جهان از گاو به دست می آید. پوست گاو نیز به عنوان یک محصول با ارزش دامی امروزه به میزان 10 تا 20 درصد مصارف چرم سازی را تامین می کند، حتی شاخ و سم و فضولات حیوان نیز ارزش اقتصادی داشته و به روش های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. گاو سمینتال جزء بهترین گاو های شیری و گوشتی جهان است. افزایش وزن روزانه فوق‌العاده و گوساله دهی با فاصله 365 روز، مقاومت بالا نسبت به بیماریهای عفونی و متابولیکی، عمر مفید بالا، مدیریت آسان این نژاد و همچنین سازگاری بسیار خوب و قابل توجه با محیط پرورش همان چیزی است که یک دامدار برای بقاء و پیشرفت به آن نیاز دارد. یکی دیگر از مزایای پرورش گاو سمینتال، به صرفه بودن در شرایط اقتصادی فعلی است زیرا این گاو با دادن کمترین علوفه و کنسانتره، بیشترین میزان شیر و گوشت را به ما می‌دهد. گاو هلشتاین که به نام هولشتاین هم شناخته می شود جزء سنگین وزن ترین گاوهای شیری در جهان است. این نژاد که از نظر تولید شیر بهترین نژاد در میان گاوهای شیری است حدودا ۷۲۴۰ لیتر شیر در سال تولید می کند. درصد چربی این شیر 65/3 درصد و درصد پروتئین آن ۳ درصد است. امروزه به منظور بهره برداری بهینه، از گاو های دورگ استفاده می‌شود. که این موارد حاصل تلقیح نژاد اصلی و نژاد بومی هستند. گوساله ای که از طریق آمیخته گری متولد می شود هم برخی خصوصیات ارثی گاو نر اصیل را دارا می باشد و هم برخی خصوصیات ارثی گاو ماده بومی را دارد. در نسل های بعدی به تدریج صفات منتقل شده از گاو های اصیل در گوساله ها ظاهر می شود و تولیدات شیر و گوشت اغلب آنها نیز به نحو قابل توجهی بیشتر می شود. در شهرستان اشنویه نیز پرورش گاو هلشتاین دورگ و سمینتال دورگ انجام می‌شود و با توجه به سازگاری که با اقلیم منطقه داشته، همچنان قابلیت توسعه و سرمایه گذاری را دارد.

زنبور داری نیز از جمله مشاغلی است که در حال حاضر در شهرستان انجام می‌شود و به دلیل آب و هوای مناسب شهرستان، علاقه‌مندان زیادی دارد. همچنین عسل تولید شده از لحاظ کیفیت و مرغوبیت عالی است؛ بنابراین سرمایه گذاری در این زمینه توجیه اقتصادی دارد. [2] پرورش زنبور عسل از جمله مشاغلی است که می تواند سود خوبی به همراه داشته باشد. باردهی گل ها و میوه ها با گرده افشانی توسط زنبور عسل افزایش می یابد. این مسئله باعث شده ارزش اقتصادی پرورش زنبور عسل بسیار بیشتر از ارزش ریالی حاصل از تولید عسل باشد. در طی فرآیند پرورش و نگهداری زنبورعسل، با ازدیاد کندوها می توان به فروش کندو نیز فکر کرد و به سود خوبی دست یافت. در مناطق گرمسیری از هر کندو یک بچه کندو گرفته می شود. در ضمن محصول مزرعه پرورش زنبور عسل صرفاً کندو و عسل نیست؛ موم، زهر و ژل آن نیز قابل فروش است.

· باغداری

در یک نگاه کلی می توان گفت نقش کشاورزی و به خصوص باغداری در کاهش فقر بسیار چشمگیرتر از دیگر بخش‌ها بوده و در برقراری الگوی صحیح توسعه شهری مؤثر است و در صورت بی توجهی به این بخش، توسعه شهرنشینی، الگوی متمرکز و ناسالمی به خود می‌گیرد که پیدایش شهرهای بزرگ با هزینه زندگی بسیار بالا مثال بارز آن است. شهرستان اشنویه یکی از شهرستان هایی است که باغداری در آن عملکرد بسیار عالی داشته و بازار مصرف خوبی دارد؛ به طوریکه مردم شهرستان‌های اطراف نیز میوه های خود را برای فروش به بازار اشنویه می‌آورند[3]؛ بنابراین افزایش فعالیت در این حوزه مزیت دارد.

سیب و گیلاس از جمله عمده محصولات باغی این شهرستان است که به دلیل تولیدات گسترده و کیفیت عالی، به نوعی برند برای شهرستان تبدیل شده اند. همچنین این محصولات بازار خوبی در داخل و خارج از کشور داشته و به کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان و عراق صادر می‌شوند[4]؛ بنابراین احداث باغات گیلاس و سیب فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری محسوب می‌شود؛ زیرا هم با اقلیم سازگار هستند و محصول مرغوبی تولید می‌شود و هم بازار مصرف خوبی دارند.

کاشت گوجه و خیار نیز در حال حاضر در این شهرستان انجام می‌شود و طبق بررسی های صورت گرفته، پتانسیل بالایی برای توسعه دارد؛ زیرا از جمله اقلام مورد نیاز مردم است.

احداث باغات شلیل، هلو، آلو و آلبالو نیز از دیگر مزیت های این شهرستان در حوزه باغداری هستند. با توجه به اینکه کاشت این موارد در حال حاضر نیز انجام می‌شود، توسعه آنها به سبب کیفیت خوبی که دارند، سوددهی خوبی را به همراه خواهد داشت.

کاشت گل محمدی، اخیرا در این شهرستان آغاز شده و جواب داده است؛ لذا پتانسیل خوبی برای توسعه دارد. گل محمدی، گیاهی مقاوم به کم آبی، آفات و امراض است، که علاوه بر خواص درمانی، دارای مزیت‌های اقتصادی فراوانی مانند ارزش صادراتی، جذب گردشگر و اشتغال زایی است. غنچه خشک، مایع گلاب، روغن و اسانس، فرآورده‌های برگرفته از گل محمدی است که علاوه بر عرضه در بازارهای داخلی، قابلیت صادرات به کلیه کشورهای جهان را دارا است.

پرورش قارچ از دیگر مشاغلی است که در حال حاضر انجام می‌شود و توسعه آن صرفه اقتصادی خواهد داشت. میزان مصرف قارچ در سال های اخیر رشد خوبی داشته و سرانه مصرف بالا رفته است. مشتری داشتن این محصول از یک سو و غنی از پروتئین و ویتامین بودن آن از سوی دیگر، باعث شده که جایگزین مناسبی برای گوشت باشد. در برخی از شهرها و روستاها به دلیل عدم آشنایی با فواید قارچ، میزان مصرف این محصول پایین است که می توان با تبلیغ و معرفی این محصول، میزان مصرف را بالاتر برد. همچنین پرورش قارچ از شغل هایی است که می توان با سرمایه اولیه کم و محیط کوچک شروع کرد. یک دوره کامل پرورش قارچ 60 روز طول می کشد که قابلیت کاهش به 35 روز را دارد.

از انجایی‌که شهرستان اشنویه سردسیر است و گلخانه ها هم انرژی بر هستند، علی رغم اینکه سیاست دولت بر این است که کشت گلخانه ای را توسعه دهد؛ ولی کسی در این حوزه ورود نمی کند؛ چون در بخش انرژی دچار مشکلات می شود؛ لذا هزینه زیادی لازم داشته و برای تولید کنند صرفه ی اقتصادی ندارد[5]. البته اخیرا گلخانه زعفران به عنوان کشت محصول جدید شروع به کار کرده است که به نظر می‌رسد قابلیت توسعه را دارد. همچنین کار کردن در حوزه گلخانه هیدروپونیک مانند احداث گلخانه هیدورپونیک زعفران و توت نیز سودآور خواهد بود[6]. هیدروپونیک یا آب‌کشت، یکی از روش های خلاقانه تولید محصولات کشاورزی بدون خاک و سم و با کم ترین نیاز به آب (با استفاده از محلول مغذی) است. در ایران، گلخانه‌های زیادی به این روش راه اندازی شده و هزاران نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم مشغول به کار هستند. با این روش، در هر نقطه ای از ایران می توان هر محصول کشاورزی را بدون توجه به اقلیم و نوع خاک، برداشت کرد. در روش هیدروپونیک، ریشه گیاه، در معرض هوا قرار دارد و آلودگی خاک، مشغله ذهنی گلخانه دار نیست و نیازی به ضد عفونی نخواهد بود، چون آب به صورت چرخشی در حرکت است؛ بنابراین در مصرف آب صرفه جویی شده و هزینه تمام شده تولید،‌ کاهش پیدا می کند.

· صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فراوری محصولات کشاورزی مهم ترین روش برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به درآمد های نفتی و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی است. ایجاد صنایع غذایی، علاوه بر اشتغالزایی، باعث ارتقای سطح درآمد ارزی می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد امکان ممکن می‌کند.

با توجه به وجود باغات خوب و باکیفت در این شهرستان، مزیت هایی مانند تولید چیپس میوه، آبمیوه و سایر فراورده های میوه مانند لواشک، کمپوت، کنسانتره، مربا و … سوددهی بالایی خواهند داشت. در این باره لازم به ذکراست با توجه به تولیدات انبوه گیلاس و سیب، فراوری آنها شامل تولید ژله، کمپوت، لواشک، مربا و کنساتنره توجیه اقتصادی بیشتری دارد.

خشک کردن میوه‌جات، یکی از روش‌هاي جلوگیري از فساد میکروبی آن‌ها است. در این روش، در اثر کاهش میزان رطوبت، امکان فساد میکروبی بسیار کم شده و سرعت دیگر واکنش‌هاي مضر نیز، به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد. خشک کردن، ضمن اینکه روي محصول اثر حفاظتی دارد، وزن و حجم آن را نیز به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد، در نتیجه از هزینه‌های حمل و نقل و ذخیره‌سازي نیز می‌کاهد. با توجه به اینکه بخشی از بازار میوه خشک ایران، سهم محصولات وارداتی است، با تولید مشابه داخلی این میوه‌ها (از نظر نوع و کیفیت)، می‌توان مانع واردات و خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور شد. همچنین نیاز بیش از حد برخی از کشورها به این گونه محصولات (به دلیل شرایط ویژه اقلیمی آن‌ها، هزینه بالای حمل و نقل سبزیجات و میوه‌های تازه و محدود بودن زمان نگه‌داری آن‌ها)، فرصت مناسبی برای رونق تولید و صادرات چیپس میوه فراهم آورده است.

توسعه تولیدات صیفی جات نیز، مزیت هایی مانند تولید خیار شور، رب و ترشی جات را ایجاب می‌کند که در حال حاضر به صورت سنتی تولید می‌شوند.[7] ترشی و شور، بیشتر به‌عنوان یک چاشنی در کنار غذا مصرف می شود و به دلیل خاصیت اسیدی که دارد، باعث افزایش اشتها و میل به غذا خوردن در افراد می‌شود. این محصول یکی از فرآیندهای نگهداری طولانی‌ مدت صیفی‌ و سبزیجات است. در جوامع امروزی به دلیل افزایش مشغله افراد و شاغل بودن بسیاری از زنان، فرصت کافی برای تهیه آن در منزل و توسط خود افراد وجود ندارد و اکثر خانواده‌ها تمایل دارند ترشی و شور موردنیاز خود را به‌صورت آماده تهیه نمایند. بنابراین راه اندازی کسب‌ وکار تهیه ترشی و شور می‌تواند راهی برای پاسخ به این نیاز افراد جامعه و کسب درآمد باشد. صنعت تولید رب گوجه فرنگی دارای کاربردهای فروانی از قبیل چاشنی و بهبود دهنده رنگ و طعم انواع غذا، ماده اولیه سس‌ها و کنسروها است و با توجه به اینکه کاشت گوجه فرنگی در این شهرستان وجود دارد، تولید رب از مزیت های قابل سرمایه گذاری است.

کشت گیاهان دارویی در این شهرستان به اندازه ایجاد واحدی برای فراوری آنها است. تاکنون نیز در این باره اقدامی صورت نگرفته و محصولات کشت شده به صورت سنتی به فروش می‌رسند.[8] فرآوری گياهان دارويي، علاوه بر ارزش افزوده، نياز به سرمايه‌گذاري زيادي نداشته و مي‌تواند نقش مهمي در کارآفرینی داشته باشد. یکی از فرآوری‌های گیاهان دارویی تولید عرقیات است. تولید عرقیات دارای تکنولوژی و دانش فنی پیچیده ای نمی باشد و با توجه به ظرفیت بالای تولید گیاهان دارویی در شهرستان اشنویه و نیز صادرات این محصولات به کشورهای دیگر، می توان با سرمایه‌ای اندک به این کسب و کار مشغول شد. خشک کردن و بسته‌بندی نیز از دیگر فرآوری‌های گیاهان دارویی است که می‌توان با فعالیت در آن‌ها به سود رسید.

علیرغم تولیدات گسترده گندم، شهرستان اشنویه فاقد کارخانه آرد است؛ بنابراین احداث چنین واحدی از جمله نیاز های این شهرستان است که سودآور خواهد بود.[9] در این زمینه تولیدات نان، شیرینی و رشته آشی نیز صرفه اقتصادی خواهد داشت؛ اما در اولویت بعدی قرار می‌گیرد. با آسیاب کردن گندم، جوانه و سبوس یا همان پوسته از بخش آردی آن تفکیک می‌گردد. آرد با توجه به میزان سبوس جدا شده، به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌گردد. از انواع آرد می‌توان به آرد قنادی، آرد ستاره، آرد سبوس و آرد کامل اشاره نمود که از این میان آرد کامل به لحاظ میزان سبوس بالای آن، دارای ارزش غذایی قابل توجهی است. از طرفی ایران از جمله کشورهایی است که سرانه مصرف آرد و تولید نان در آن بالاست؛ بنابراین بازار مصرف آن فراهم است. در مورد کارخانه آرد لازم به ذکر است که با احداث بیش از یک یا دو واحد به حال اشباع می‌رسد؛ لذا سرمایه گذار باید این نکته را در نظر بگیرد. پخت شیرینی در ابعاد وسیع و کارگاهی و حتی در محیطی کوچک (در خانه) امکان پذیر است. شیرینی محصولی است که در انواع متفاوت و با طعم های متنوعی تهیه می شود. به علاوه این که با تغییر در مواد تشکیل دهنده آن می توان برای افراد رژیمی هم شیرینی تهیه کرده و این افراد را نیز به بازار هدف خود اضافه کرد. این کسب و کار را می توان با تجهیزات کم و سرمایه پایینی شروع کرد و در زمان کوتاه با فروش محصول به سود بالایی رسید. پخت شیرینی یکی از مشاغل زودبازده است و یک فرصت شغلی مناسب مخصوصا برای زنان خانه دار محسوب می شود. یافتن بازار فروش محصول یکی از ضروریات این حرفه می‌باشد که با تبلیغات مناسب مخصوصا در فضای مجازی می توان به آن دست یافت . توجه به این نکته ضروری است که یکی از لازمه های موفقیت در این شغل گذراندن دوره های آموزشی مرتبط با پخت شیرینی است.

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود تنوع تولید محصولات کشاورزی، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه مقداری از آن در مراحل کاشت، داشت و برداشت به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد؛ اما مصرف آن‌ها در طی سال صورت می‌پذیرد. لذا صنایع تبدیلی می‌تواند زمان استفاده را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات می‌گردد.

علیرغم گستردگی دامداری در شهرستان اشنویه، کشتارگاه صنعتی برای دام وجود ندارد؛ لذا احداث چنین واحدی از جمله نیاز های اساسی در این حوزه است.[10] کشتارگاه‌های صنعتی نقش مهمی در حفظ محیط زیست دارند؛ به دلیل اینکه ضایعات حاصل از کشتار دام نظیر خون و اجزای گوشتی غیر قابل مصرف، در محل تبدیل ضایعات به پودرگوشت که خوراک دام است، تبدیل می شود و علاوه بر قرار گرفتن مجدد در چرخه اقتصادی از آلودگی محیط زیست نیز جلوگیری می‌کند. فاضلاب حاصل از کشتار در تصفیه خانه های مجهز تصفیه شده و پساب حاصله به مصرف کشاورزی می رسد. البته لازم به ذکر است که در کشتارگاه ها باید فضای مناسب برای کشتار دام سبک و سنگین به صورت همزمان وجود داشته باشد و همچنین باید آب مورد نیاز در زمان کشتار نیز تامین شده و تجهیزات و امکانات لازم برای رعایت مسائل بهداشتی و زیست محیطی فراهم شود.

بسته بندی و سورت میوه از جمله مشاغلی است که به سبب وجود باغات میوه مزیت دارد. هدف از سورتینگ میوه، دسته بندی و درجه بندی انواع میوه بر اساس سایز و کیفیت است؛ به طوری که بتوان محصول نهایی را به صورت یک دست و یک اندازه در بسته بندی های مختلف در بازار ارائه نمود و مشتری نهایی در طول زمان از یکنواختی خرید خود با برند مورد نظر مطمئن باشد. بسته بندی نهایی میوه و سبزی پس از عملیات سورتینگ به منظور جابجایی آسان و همچنین حفاظت از محصول نهایی سورتینگ شده صورت می گیرد. از ویژگی های بسته بندی مناسب میوه، می‌توان به عدم استفاده از مواد مضر و شیمیایی در ساختار بسته بندی، سهولت فریز کردن و نگهداری در سردخانه، قابلیت حمل و نقل مناسب، پاسخگویی به نیازهای نهایی بازار به طوری که در وزن ها و بسته های مختلف، همه سلیقه ها را در بر بگیرد، استحکام فیزیکی مناسب بسته بندی به خصوص در صورت سورتینگ صادراتی میوه و سبزیجات ، پالت سازی و جایگذاری صحیح کارتن ها درون پالت است. همچنین بسته بندی باید به گونه ای باشد که درون بسته و محصول سورتینگ شده کاملا مشخص باشد.

تولید و بسته بندی کمپوست (افزودن کود شیمیایی به کود حیوانی) هم از کسب و کار های خوبی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد؛ زیرا در این شهرستان کشاورزی و دامداری به حد مطلوبی انجام می‌شود؛ لذا مشکلی در خصوص تولید و بازار مصرف این مورد وجود ندارد. كود حيواني علاوه بر تأمين قسمتي از نياز غذایي محصول، ساختمان فيزيكي خاك را بهبود بخشيده تا ريشه محصول بهتر بتواند تنفس كند و فضاي بهتري را برای رشد و گسترش ريشه در اختيار داشته باشد؛ بنابراین طرفداران زیادی مخصوصا در بین باغداران دارد.

بسته بندی عسل نیز از جمله واحد های موفق برای سرمایه گذاری خواهد بود؛ زیرا عسل مرغوبی در این شهرستان وجود دارد؛ اما بسته بندی نمی‌شود.[11] ویژگی مهم عسل آن است که این ماده طبیعی به دلیل دارا نبودن آب، به شرط دوری از رطوبت، در مدت طولانی فاسد نمی‌شود. این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد که بیش از ۶۰ درجه حرارت ببیند. البته برای حفظ قدرت ضد میکروبی عسل باید آن را در مکانی تاریک و یا در ظرف شیشه ای مات یا تیره خارج از یخچال نگه داشت. نگهداری عسل در ظروف فلزی برای مدت طولانی مناسب نیست. بدین منظور امروزه بسته بندی عسل به شکل های جذاب، خلاقانه و مناسب جهت نگهداری رو به افزایش است. بسته‌بندی های شکیل، باعث جذب بیشتر مشتری و همچنن تسهیل در حمل و نقل عسل می‌شود؛ لذا کار کردن در حوزه بسته بندی عسل تولیدی شهرستان علاوه بر سودآوری باعث ایجاد اشتغال پایدار می‌شود.

با افزایش جمعیت، رشد تکنولوژی و افزایش سطح استانداردهای زندگی در جوامع امروزی، مصرف محصولات با محتوای بسته بندی های کوچک افزایش یافته است. جامعه مصرفی نیازمند محصولاتی با سایزها و بسته بندی های متفاوت بوده و اهمیت صنعت بسته بندی به تدریج برای بنگاه ها و برنامه ریزان اقتصادی در حال آشکار شدن است. در بیشتر موارد شاهد هستیم که محصولات با بسته بندی های نامناسب در بازار عرضه شده یا به صورت فله ای و با قیمت های ناچیز به بازرگانان خارجی فروخته می‌شوند. این محصولات بعد از انتقال به خارج و انجام بسته بندی های مناسب بر روی آنان، با ارزش افزوده بالا و با قیمت های چند برابری و به اسم و برند همان کشورها به بازار کشورهای دیگر عرضه می شوند و این کار ضمن برندسازی برای آن کشورها، تجارت آن ها را هم توسعه می‌دهد و این نشان دهنده رابطه مستقیم توسعه صنعت بسته بندی با رشد و توسعه تجاری کشورهاست. با توجه به موارد گفته شده و تولیدات حبوبات در این شهرستان، بسته بندی حبوبات توجیه اقتصادی دارد. در این مورد لازم به ذکر است که مواد اولیه را در صورت کمبود، می‌توان از شهرستان های دیگر وارد کرد.

با توجه به گستردگی دامداری در این شهرستان بسته بندی گوشت قرمز در صورت احداث کشتارگاه فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری و درآمد زایی به شمار می‌رود. یکی از روش‌های تازه ماندن گوشت، بسته‌بندی مناسب است. بسته بندی باید به گونه‌ای باشد که گوشت را در مقابل نفوذ طعم، بو، رنگ و سایر عوامل خارجی محافظت کرده و از خشک شدن و تبخیر سطحی جلوگیری کند. همچنین بسته بندی باید خواص حسی و ظاهری و سایر ویژگی‌های گوشت را حفظ و همچنین گوشت را در برابر آلودگی های میکروبی و سایر آلودگی ها نگهداری کند.

فراوری پوست دام شامل استفاده از پوست گاو در صنعت چرم دوزی و همچنین استفاده از پشم و کرک گوسفند و بز در صنعت ریسندگی، ضمن ایجاد درآمد مناسب برای سرمایه گذار، سود خوبی هم نصیب دامدار می‌کند؛ زیرا در حال حاضر پوست دام بیشتر به صورت سنتی فراوری می‌شود.[12]

لازم به ذکر است در صورت دقت نکردن به بازارفروش و ظرفیت شهرستان، تمام مشاغلی که در این حوزه نام برده شد با مسئله اشباع روبه رو خواهند شد. بنابراین در نظر گرفتن نیاز و ظرفیت شهرستان و همچنین بازارفروش در شهرستان های اطراف در زمینه راه انداری این مشاغل مهم است.

· زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، ارزآوری و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را نام برد. لازم به ذکر است که تمام موارد پیشنهاد داده شده به شرط وجود زمین کافی، قابلیت سرمایه گذاری را دارند.

در حوزه زراعت، گندم و چغندرقند محصولاتی هستند که درحال حاضر بیشترین تولید را در سطح شهرستان دارند و به سبب مساعد بودن شرایط برای کشت، قابلیت توسعه و سرمایه گذاری را دارند.[13] کشت چغندرقند علاوه بر این که از نظر اقتصادی بسیار سودآور است، می تواند در اصلاح خاک و کنترل علف های هرز نیز مؤثر باشد؛ بنابراین به راحتی می توان این گیاه را در تناوب با گیاهان دیگر قرار داد. به خاطر سازگاری زیاد این گیاه با شرایط مختلف آب و هوا و خاک، در اکثر نقاط می توان آن را کشت کرد. این گیاه با ریشه های عمیق خود نفوذپذیری خاک را افزایش داده و خاک مناسبی را برای کشت های بعدی آماده می کند. همچنین از چغندرقند علاوه بر قند محصولات دیگری مثل برگ چغندر و تفاله مخلوط با ملاس (بعد از برداشت قند در کارخانه) به دست می آید که می تواند مورد تغذیه دام قرار گیرد. لازم به ذکراست که کشت چغندرقند به آب زیادی نیاز دارد و برای شروع این کسب‌وکار باید این نکته را درنظرگرفت. در میان محصولات کشاورزی، کاشت گندم نسبت به بقیه کم دردسرتر و کم آفت تر است.گندم در بازه زمانی حدودا هشت ماهه به ثمر نشسته و به مرحله سود دهی می رسد. خرید تضمینی گندم همه ساله توسط دولت انجام می گیرد. البته خود کشاورز هم می تواند گندم را بفروشد و درآمد خوبی کسب کند. کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد؛ بنابراین گسترش تولید گندم ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

با توجه به اهمیت تولید حبوبات در اقتصاد کشاورزی و مستعد بودن شرایط اقلیمی از نظر نوع خاک که سبک و غیر اسیدی است و آب و هوای معتدل این شهرستان، توسعه کشت حبوباتی مانند نخود، عدس و لوبیا، از جمله مواردی است که ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

کشت زعفران نیز از جمله مواردی است که اخیرا در شهرستان توسعه یافته و افزایش تولید آن توجیه اقتصادی دارد[14]. مقاومت زعفران در برابر سرما زیاد است و به آب کمی نیاز دارد. زعفران به علت داشتن رنگ زیبا، عطر و طعم بسیار مطبوع، در صنایع غذایی کاربرد دارد. دمنوش زعفران آرام بخش است و استرس و نگرانی را برطرف می کند. کسب و کار کشت زعفران به علت خاصیت ضد سرطانی این گیاه اهمیت دو چندان پیدا می کند. ایران اولین کشور تولیدکننده زعفران بوده که قریب به 90 درصد از زعفران جهان را تأمین می کند. مصرف زعفران در ایران بالا است و نه تنها می تواند نیاز منطقه زیرکشت را تامین کند بلکه درسراسر ایران نیز مشتری دارد.

کشت گیاهان دارویی مانند نعنا فلفلی، بادرنجبوبه، گل راعی، اسطوخودوس، آویشن و … در منطقه، به لحاظ دارا بودن شرایط جوی مناسب انجام شده است و همچنان هم جای کار دارد. تقاضای مصرف گیاهان دارویی به علت روی گردانی از داروهای شیمیایی و یا حتی استفاده برخی از این محصولات در تولیدات کارخانه‌های بزرگ دارویی همواره رو به افزایش است. گیاهان دارویی گونه‌ها و مصارف مختلفی دارند. از این گیاهان نه تنها برای درمان بیماری‌ها بلکه در صنایع کنسروسازی، نوشابه سازی، ‌عطر سازی و غذایی نیز استفاده می‌شود

جو نیز از جمله محصولات استراتژیک منطقه است و به دلیل سازگاری با شرایط آب و هوایی، قابلیت توسعه را دارد. جو از دیرباز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جو برای تهیه نان و پخت سوپ استفاده می شود. این گیاه در تهیه غذای کودک نیز کاربرد دارد. جوشانده جو داروي خوبي براي مبتلايان به تب و كم خوني و سوء هاضمه بوده و پایین آورنده کلسترول است.

· خدمات

تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد است و حرفه های زیادی را در برمی گیرد که میزان سودآوری حرفه ها با توجه به نیاز و ظرفیت منطقه با یکدیگر تفاوت هایی دارد. برای مثال گردشگری از فعالیت هایی است که با سودآوری بسیاری همراه است و در شهرستان اشنویه نیز ظرفیت های بسیارخوبی برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری مانند احداث اقامتگاه بوم گردی، رستوران بومی، مجتمع تفریحی-سرگرمی و مجتمع خدماتی-رفاهی وجود دارد. مجتمع تفریحی-سرگرمی به تاسیساتی گفته می‌شود که مجموعه ای از واحدهای گردشگری ساخته شده که هر کدام به صورت خود پذیرایی کار می‌کنند. فروشگاه ها، رستوران ها، اغذیه فروشی ها، تسهیلات ورزشی، فضای بازی و تفریحی، اقامتگاه ها، مراکز توریست گردانی و … از جمله امکاناتی است که این مجتمع ها ارائه می‌دهند. همچنین در اکثر این تاسیسات، واحد های ساخته شده‌ی دارای اتاق، مانند هتل، کلبه و ویلا عرضه می‌شود. احداث مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی در جاده های کشور نیز به منظور ساماندهی خدمات بین راهی و افزایش رفاه رهگذران جاده ها مورد توجه قرار گرفته است. لیکن قابلیت های بالقوه بسیاری در این مجتمع ها نهفته است که می توان از آنها در جهت نیل به اهداف بزرگتری همچون «توسعه منطقه ای » و توازن منطقه ای بهره برد. رستوران‌های بومی، مکان‌هایی با فضای سنتی و متناسب با آداب ‌و ‌رسوم هر منطقه است که در آنها بیشتر به‌جای استفاده از میز و صندلی‌های مدرن از تخت یا سایر وسایل سنتی استفاده می‌شود و علاوه بر سرو غذاهای محلی، ترشیجات خانگی، نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه نیز داده می‌شود. رستوران‌ها جزء مهم‌ترین نمادهای فرهنگی محسوب می‌شوند و می تواند در خانه های قدیمی موجود در هر منطقه اجرا شود. بسیاری از گردشگران و توریست های غذایی برای امتحان کردن غذاهای مختلف به سفر می روند و این مسئله برای مناطق مختلف قابل استفاده و بهره برداری است؛ بنابراین ایجاد رستوران بومی نیز از کسب و کار های زود بازده است؛ زیرا هم تمایل مردم به سمت سرو غذا های محلی بیشتر شده و هم معاملات این کسب و کار به صورت نقدی انجام می‌شود. اقامتگاه های بوم گردی فرصت مناسبی است تا مسافران ضمن گردشگری در هر منطقه و بازدید از جاذبه های توریستی، حس ایرانی زیستن به سبک سنتی را تجربه کنند. همچنین طبخ غذاهای محلی در برخی اقامتگاه ها، مصداق دیگری از مهمان نوازی ایرانی است.

به گفته کارشناسان این شهرستان فاقد شهربازی است؛ بنابراین احداث چنین واحدی در صورت استقبال توجیه اقتصادی دارد. طبق بررسی های انجام شده، با وجود اینکه در حال حاضر میدان میوه و تره بار در این شهرستان موجود است، اما این مکان کوچک بوده و نیاز به ایجاد یک میدان بزرگتر، از جمله نیاز های اساسی مردم است.[15]

· طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز جامعه به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار است و سود سرشاری دارد. در این شهرستان تعدادی مرغداری برای پرورش مرغ گوشتی وجود دارد که به صورت سنتی کار می‌کنند. در ضمن پرورش مرغ تخم گذار هم وجود ندارد؛ لذا ایجاد چنین واحد هایی به صورت صنعتی، سوددهی خوبی را به همراه دارد.[16] ارزش غذایی بالای گوشت طیور، کم بودن افت پس از کشتار، سالم وبهداشتی بودن گوشت طیور، قابلیت هضم و جذب بالا، سرعت رشد سریع، صرفه جویی در جایگاه و زمین و برگشت سریع سرمایه از فواید پرورش مرغ گوشتی است. بدیهی است گوشت مرغ به سبب مزیت‌های فراوانی که دارد به عنوان منابع تامین پروتئین می تواند در کشور مطرح و نیاز عمومی را در این زمینه مرتفع نماید. نسبت ضایعات در گوشت مرغ در مقایسه با سایر دام ها کمتر است، به طوری که در گوشت گوسفند ضایعات حدود 50 % و در مرغ حدود 25 % است. ضریب تبدیل جیره غذائی به گوشت در مرغ نسبت به سایر دام ها بالا بوده به طوری که در مرغ های اصلاح شده این ضریب 2 تا 2/2 و در گوساله و گاو بین 6 تا 9 % متغیر است. با توجه به دلایل فوق ایجاد واحد پرورش مرغ گوشتی در شهرستان مزیت دارد و تنها باید بازاریابی کرد تا بتوان محصول را با قیمت مناسب به فروش رساند. پرورش مرغ تخمگذار علاوه براینکه به تامین منابع غذایی طبیعی و رونق تولید کمک می کند نقش به‌سزایی در امر اشتغالزایی، بهبود وضع اقتصادی و خودکفایی در تولید محصول ارگانیک و طبیعی ایفا می‌کند. در صورتی که شخص بخواهد مشغول به پرورش مرغ تخم‌گذار به صورت محدود شود نیاز به تکنولوژی پرهزینه‌ای ندارد و با بهره گیری از امکانات کم و موجود در روستا یا محل زندگی خود می تواند شرایط اجرای طرح را فراهم کند. پرورش مرغ تخم‌گذار حتی به صورت صنعتی و با تمام تجهیزات مدرن می‌تواند در صورت پیدا کردن بازار مناسب، سالیانه حدود 20 تا 30 درصد سودآوری داشته باشد که رقم مناسبی است. همچنین پیدا کردن بازار فروش با حاشیه سود بالا از امور مهم درمورد این کسب و کار است که با تبلیغات مناسب مخصوصا در فضای مجازی امکان پذیر است.

پرورش بلدرچین نیز از دیگر مواردی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد؛ زیرا با شرایط آب و هوایی منطقه سازگار است و در حال حاضر نیز به صورت کم و محدود پرورش داده می‌شود.[17] بلدرچین پرنده ای با جثه کوچک، در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم است. پرورش بلدرچین به دلیل هزینه های جاری پایین، اشباع نبودن بازار فروش، کوتاه بودن دوره پرورش(40 روز) و عدم پرورش انحصاری توسط شرکت های بزرگ دارای مزیت است. محصولات این پرنده شامل گوشت، تخم بلدرچین و کود است. گوشت و تخم این پرنده دارای ارزش غذایی و دارویی و همچنین سرشار از پروتئین است.

در ادامه نیز می‌توان به پرورش بوقلمون و غاز اشاره کرد که در حال حاضر به صورت سنتی پرورش داده می‌شوند و در صورت وجود بازار مصرف، قابلیت صنعتی شدن را دارد. از مزایای پرورش غاز این است که گوشت آن برای تامین گوشت مصرفی انسان اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین از تخم وجگر این پرنده برای تهیه غذا‌های گران قیمت در بسیاری از کشور‌ها استفاده می‌شود و جنبه صادراتی دارد. گوشت بوقلمون دارای خواص غذائي ويژه ای است و محدوديت مصرف خاصي نيز ندارد؛ بنابراین مي تواند جايگزين مناسبی براي گوشت قرمز علی الخصوص در بيمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدوديت هایی همراه است، مطرح گردد. از ديگر امتيازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفيد و قرمز در يک لاشه است. گوشت سفيد 65 درصد و گوشت قرمز 35 درصد وزن يک لاشه 8 کيلوئي را تشکيل مي دهد. تولید بوقلمون گوشتی به دلیل به صرفه بودن تولید، در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی بوقلمون، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه حائز اهمیت است.

· صنایع دستی

صنايع دستي به آن گروه از صنايعي گفته مي شود كه مهارت، ذوق و بينش انسان در آن نقش اساسي دارد و يا اينكه تمام يا بخش اعظم مراحل ساخت فراورده هاي آن با دست انجام گرفته و در چارچوب فرهنگ و بينش هر منطقه و با ديدگاه هاي قومي ساخته و پرداخته مي شود. صنايع دستي بازتابي از تاريخ تمدن هر ملت و قومي است و مي تواند انتشار مؤثري براي فرهنگ و سنن مناطق مختلف باشد.

قالی‌بافی یکی از مشاغلی است که در حال حاضر در شهرستان انجام می‌شود و برخی از مردم در انجام آن مهارت دارند؛ بنابراین می‌توان فعالیت در این زمینه را افزایش داد و با استفاده از بازاریابی مناسب، سودچشمگیری را کسب کرد. قالیبافی از مشاغل خانگی پردرآمدی است که تسهیلات خوبی به آن تعلق می گیرد. بسیاری از زنان خانه دار این هنر را یک فرصت شغلی مناسب می دانند چون در کنار کارهای روزمره می توانند به این کار بپردازند و درآمد خوبی کسب کنند. از آن جایی که قالی انواع مختلفی دارد می توان با آموختن دانش آن، محصولات متنوع و متناسب با ذوق و سلیقه افراد، تولید و به بازار عرضه کرد. در ضمن این کسب و کار را می توان در فضای کوچک و با سرمایه اولیه کم راه انداخت و با فروش محصول و افزایش مشتری، این کار را گسترش داد و زمینه اشتغال بسیاری از جوانان را فراهم کرد.

جاجیم بافی نیز از دیگر مواردی است که در حال حاضر به صورت خانگی انجام می‌شود و در صورت وجود بازار مصرف، زمینه های لازم برای توسعه را دارد.

در ادامه نیز می‌توان به شمع سازی، ساخت تراریوم و تولید زیورآلات رزینی اشاره کرد. این کسب و کار ها نیز در صورت انجام و بازاریابی مناسب، سودآور خواهد بود. بسیاری از کسب‌وکارهای پررونق و با سرمایه اولیه اندک، ترکیبی از هنر، خلاقیت و دانش زنانی است که در بلندمدت خانواده‌های بسیاری را تحت حمایت مادی خود قرار داده‌اند. بسیاری از این کسب‌وکارها در کنج خانه و با کمترین میزان هزینه‌ برای خانواده‌ها درآمدزایی می‌کند. در این کسب‌وکار مجموعه‌ای از زیورآلات اعم از دست‌بند، گردن‌بند که بیشتر به حالت رو مانتویی شناخته می‌شوند، پابند، سنجاق‌سینه، آویز ساعت و کیف و … ساخته می‌شود. این محصولات بیشتر ترکیبی از هنر و خلاقیت است که در بلندمدت تبدیل به نشان تجاری می‌شود. تولید زیورآلات رزینی بیشتر از هر چیزی هنر و خلاقیت می‌طلبد و چون از جمله کسب و کارهای جدید است، می تواند درآمد زایی خوبی برای شخص داشته باشد. کسب و کار شمع سازی از مشاغل خانگی پر درآمد است که امروزه به علت خواص دارویی، خواص زینتی و زیبایی، بازار مصرفی بالا و پررونقی دارد. مواد اولیه شمع سازی، پارافین می‌باشد که ایران منابع سرشاری از پارافین را داراست. این کسب و کار از ریسک پایینی برخوردار است و چون مواد اولیه آن به راحتی تامین می شود، بازار مصرفی خوبی دارد، در مقیاس کوچک قابل انجام است و خطر هایی مثل بیماری و یا آب و هوای اقلیمی، کار و سرمایه را تهدید نمی کند. به همین خاطر می تواند از بهترین گزینه ها برای راه اندازی کسب و کار باشد. تولید و پرورش گل و گیاه همیشه یکی از پر درآمد ترین مشاغل بوده است، امروزه نیز با توجه به آپارتمانی شدن منازل، تمایل به پرورش گیاهان داخل آپارتمان رو به افزایش است. تولید تراریوم چون به سرمایه و صرف وقت زیادی نیاز ندارد، می تواند به عنوان شغل دوم، بسیار قابل تامل باشد و با صرف هفته ای یک روز زمان، به سوددهی قابل توجهی برسد. با ایجاد خلاقیت و ابتکار و هنر در کارها می توان سود را تا دوبرابر هم افزایش داد.

· شیلات

طبق بررسی‌های انجام‌شده فعالیت‌هایی در حوزه شیلات توسط مردم شهرستان صورت گرفته است. در شهرستان اشنویه چند استخر کوچک برای پرورش ماهی قزل الا وجود دارد که منابع آبی مورد نیاز خود را از چاه تامین می‌کند. توسعه این مورد در صورت سرمایه گذاری، توجیه اقتصادی خواهد داشت.[18] ماهیان سردآبی در محدوده دمایی 18-12 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. ماهی قزل آلا یکی از معروف ترین گونه های ماهیان سردآبی است. قزل آلا یکی از منابع خوب آهن است، آهن در خونسازی و همچنین در حفظ مقاومت بدن در برابر میکروب‌ها نقش مهمی به عهده دارد. علاوه بر آن، آهن موجود در قزل آلا، جذب آهن منابع گیاهی را هم افزایش می دهد؛ بنابراین نقش مهمی در پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن به عهده دارد. نتایج مطالعات نشان می دهند امگا ۳ ماهی قزل آلا می تواند فشار خون و ضربان قلب را در بیماران صرع تنظیم کرده و از تعداد تشنج های آن به طور قابل توجهی بکاهد؛ بنابراین این نوع ماهی طرفداران زیادی در بین مردم دارد؛ لذا راه اندازی پرورش آن، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، سوددهی خوبی را خواهد داشت.

· صنعت

مشاغل صنعتی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصادی کشور است. اما در کشور ما آن گونه که باید به آن توجه نشده است و لازم است از پتانسیل های هر شهرستان در این حوزه برای پیشرفت اقتصادی کشور استفاده شود. در شهرستان اشنویه، تعدادی واحد صنعتی در زمینه های مختلف وجود دارد اما پتانسیل های شهرستان نشان دهنده این موضوع است که همچنان برای ایجاد واحدهای صنعتی جدید ظرفیت وجود دارد.

یک معدن خاک پیت در شهرستان وجود دارد که استخراج از آن صورت می‌گیرد؛ اما متاسفانه فراوری نمی‌شود و به صورت خام فروخته می‌شود؛ لذا فراوری این معدن باعث اشتغالزایی و توسعه اقتصاد این شهرستان می‌شود.[19] تولید ادوات مورد نیاز برای کشاورزی نیز در حال حاضر وجود دارد و با توجه به رونق باغداری و زراعت، همچنان پتانسیل های لازم برای سرمایه گذاری را دارد.[20]

در شهرستان اشنویه دو شهرک صنعتی وجود دارد که در آن ها کارخانه های تولید خوراک دام و طیور، تولید لبنیات، جعبه پلاستیکی، لواشک، موزائیک و کارگاه های تولید ادوات کشاورزی وجود دارد[21].

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 50 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مزيت‌سنجي و اولويت‌بندي كسب‌وكارهاي موجود در هر شهرستان برمبناي يک روش تحقيق انجام مي‌شود. در اين روش تحقيق، يک شناسنامه براي هر شهرستان و يک شناسنامه براي هر كسب‌وكار تدوين مي‌شود. اين شناسنامه‌ها به عنوان ورودي به نرم‌افزار داده‌شده و خروجي نرم‌افزار هم‌پوشاني اين دو شناسنامه و تعيين مشاغل مزيت‌دار شهرستان است. اين اولويت‌بندي‌ها توسط كارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبيني و اصلاح مي‌شوند. يكي از منابع تحليل همين ليست مزيت‌سنجي اصلاح‌شده‌است. يكي ديگر از منابع تحليل، مصاحبه با كارشناسان و متخصصين حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل 3 نفر از اين افراد مصاحبه انجام مي‌شود. اين مصاحبه‌ها پياده‌سازي و ارزيابي مي‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بين اين 3 مصاحبه و ليست مزيت‌سنجي، مصاحبه‌هاي تكميلي و حتي مصاحبه بيشتر هم صورت مي‌گيرد تا تيم تحليل به نتيجه نهايي مطلوب دست‌يابد. بنابراين خروجي هر شهرستان از تجميع مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي حاصل مي‌شود. در ادامه تحليل شهرستان نقده ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوريكه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبناي تحليل، مصاحبه‌ها و ليست مزيت‌سنجي است. از بررسي اين دو منبع رسته‌هاي رايج و اولويت‌دار شهرستان تعيين شده‌است. مبناي اين اولويت‌بندي، فراواني و ميزان اشاره افراد كارشناس به كسب‌وكارهاي رايج در هر شهرستان و اولويتي كه اين مشاغل در ليست مزيت‌سنجي دارند، است. در هر رسته كسب‌وكارهاي رايج به ترتيب اولويت مشخص شده‌است. در تحليل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلي كه هنوز در شهرستان راه‌اندازي نشده و پتانسيل ايجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزيت‌هاي شغلي به ترتيب اولويت در ادامه آورده شده‌است.

1. باغدارری و زراعت
2. دامداری
3. صنایع غذایی
4. صنایع تبدیلی و تکمیلی
5. شیلات
6. طیور
7. صنعت
8. خدمات
9. صنایع دستی

· باغداری

کشور ایران در بیشتر محصولات باغی دارای مزیت نسبی است و بخش عمده‌ای از صادرات غیرنفتی ما را محصولات باغی تشکیل می‌دهد. از سوی دیگر، ضریب تکاثری اشتغال در باغ زیاد بوده و در اقتصاد کشور و در رونق کسب و کار مؤثر است. کشاورزی و ازجمله باغبانی در توسعه ملی و افزایش رفاه عمومی، فقرزدایی، تنوع بخشیدن و پایدار کردن الگوی توسعه شهری، توزیع درآمد و عدالت اجتماعی کمک می‌کند و مؤثر است.

باغداری از جمله حوزه های شغلی است که در شهرستان نقده، استقبال زیادی از آن شده است و این موضوع به همراه وجود ظرفیت بسیار خوب برای باغداری باعث شده تا این حرفه در سطح وسیعی انجام شود. عمده محصولات باغی شهرستان سیب و انگورهستند و سالانه چندین هزار تن سیب و انگور در شهرستان نقده تولید می شود. سازگاری بسیار این محصولات با شرایط شهرستان و بازارفروش مناسب باعث شده احداث باغ های بیشتر درخصوص تولید انگور و سیب مزیت بالایی داشته باشد. همچنین از این میوه فرآورده های ارزشمندی می توان تولید کرد که سودآوری را چندبرابر می کند.

آب و هوای شهرستان نقده با کاشت محصولاتی مانند زردآلو، هلو، شلیل و شفت آلو سازگاری دارد و احداث باغ برای کاشت این محصولات به خوبی جوابگوست. البته این محصولات تولید انبوهی ندارند و بررسی ها نیز نشان می دهد از مزیت کمتری نسبت به محصولاتی که در بالاتر به آن ها اشاره شده برخوردارند.

صیفی جاتی مانند گوجه، خیار و کدو در شهرستان کاشته می شوند. با وجودشرایط متناسب برای کاشت صیفی جات در شهرستان نقده و دائمی بودن بازار فروش برای این محصولات،افزایش کاشت آن ها برای ارسال به سایر شهرستان ها و یا برای تامین مواد اولیه مربوط به تولید فرآورده های حاصل از این محصولات پیشنهاد می شود. لازم به ذکر است کاشت کدو در اولویت های بعدی قرار می گیرد.

گیلاس از دیگر محصولات باغی شهرستان است که می توان در خصوص احداث باغ های دیگر برای تولید آن اقدام کرد. البته تولید تمام محصولات(زراعی و باغی) مشروط بر وجود زمین کافی است که ظاهرا این زمین ها موجود هستند.

در رابطه با وضعیت گلخانه ای شهرستان باید گفت تعدادی گلخانه تولید صیفی جات در شهرستان وجود دارد و35000هکتار گلخانه برای تولید صیفی جات در حال احداث است[1] و به نظر می رسد همچنان ظرفیت برای احداث گلخانه تولید صیفی جات (مانند خیار و گوجه) در شهرستان نقده وجود داشته باشد. گلخانه یکی از راه حل های مدرن برای مبارزه با سرما، گرما و کم آبی است و در بسیاری از مناطق که دارای آب و هوای سرد یا گرم هستند و یا با مشکل کم آبی روبه رو هستند، احداث گلخانه می تواند بهترین گزینه برای تولید بعضی از محصولات در این مناطق باشد. کشاورزی در گلخانه ها نسبت به کشاورزی در فضای آزاد و در زمین های کشاورزی دارای دردسر و مشکلات کمتری است، به علاوه بازه ی زمانی برای به ثمر نشستن و برداشت محصولات نیز نسبت به کشاورزی سنتی، کوتاه تر است.

کشت زعفران نیز در شهرستان نقده به صورت گلخانه ای انجام شده و به خوبی جواب داده است. بررسی ها نشان می دهد احداث واحدهای جدید گلخانه ای در زمینه تولید این محصول صرفه اقتصادی خوبی دارد.[2] بسیاری از مردم فکر می کنند که کاشت زعفران فقط درخراسان انجام می شود، به همین دلیل اطلاعات کافی از کاشت طلای سرخ ندارند. مقاومت زعفران در برابر سرما زیاد بوده و به آب کمی نیاز دارد. زعفران به علت داشتن رنگ زیبا، عطر و طعم بسیار مطبوع، در صنایع غذایی کاربرد دارد. دمنوش زعفران آرام بخش بوده و استرس و نگرانی را برطرف می کند. کسب و کار کشت زعفران به علت خاصیت ضد سرطانی این گیاه اهمیت دو چندان پیدا می کند. ایران اولین کشور تولیدکننده زعفران بوده که قریب به 90 درصد از زعفران جهان را تأمین می کند. مصرف زعفران در ایران بالا است و نه تنها می تواند نیاز منطقه زیرکشت را تامین کند بلکه درسراسر ایران نیز مشتری دارد.

در این شهرستان گردو نیز به ندرت کاشته می شود ولی قابلیت برای احداث باغ گردو به تعداد بیشتر وجود دارد.[3] گردو، درختی چندساله و مقاوم است که پس از رشد کامل، هر درخت تا 18 کیلوگرم تولید محصول خواهد داشت. محصول نهایی قیمت بالایی دارد که هم در داخل کشور طرفداران زیادی داشته و هم قابلیت بالای صادرات دارد. همچنین در صورت احداث باغ گردو، تا سال های سال نیاز به سرمایه گذاری و کشت دوباره وجود ندارد؛ زیرا درخت گردو دارای عمر طولانی است و تا ده ها سال قابلیت برداشت دارد. میوه گردو هم جزء معدود میوه هایی است که هیچ گونه نیازی به هزینه انبار در سردخانه ندارد و به دلیل ماندگاری طولانی، می تواند چند ماه و حتی چند سال مورد مصرف قرار گیرد.در ضمن چوب درخت گردو هم برای منبت کاری، خراطی و کنده کاری، ساخت مجسمه و اشیا دکوری، ساخت آلات موسیقی و همچنین در دکوراسیون داخلی منزل و ساخت روکش های چوب بسیار پرکاربرد است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت بوده و مقاومت مناسبی در برابر فشار، خمش، رطوبت و کشش دارد. با توجه به موارد گفته شده، گسترش باغات گردو از مزیت هایی است که ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

· زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی کشورهای مختلف نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، ارزآوری برای کشور و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را یاد کرد. شهرستان نقده محصولات متنوعی در حوزه زراعت تولید می کند. که می توان در رابطه با توسعه کشت این محصولات درآمدزایی و اشغتالزایی مناسبی برای اهالی شهرستان داشت.

عمده محصولات زراعی شهرستان نقده، چغندرقند و گندم است. با توجه به وجود کارخانه قند در این شهرستان و مستعد بودن این منطقه در زمینه کشت چغندرقند، استقبال بسیار خوبی از کشت این محصول شده است. درواقع وجود این کارخانه و خرید محصولات کشاورزان باعث شده کشت این محصول سوددهی بسیار خوبی داشته باشد و افراد زیادی از این کار استقبال کنند. بررسی های انجام شده نشان می دهد بازهم برای کشت این محصول ظرفیت وجود دارد. لازم به ذکر است کشت چغندرقند آب زیادی مصرف می کند و در صورت بروز مشکل کم ابی در شهرستان باید در زمینه میزان تولید آن، کنترل و نظارت صورت بگیرد.

گندم نیز سطح کشت وسیعی را در شهرستان به خود اختصاص داده است. در میان محصولات کشاورزی، کاشت گندم نسبت به بقیه کم دردسرتر است.گندم در بازه زمانی حدودا هشت ماهه به ثمر نشسته و به مرحله سود دهی می رسد. خرید تضمینی گندم همه ساله توسط دولت انجام می گیرد. البته خود کشاورز هم می تواند گندم را بفروشد و درآمد خوبی کسب کند. کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد؛ بنابراین گسترش تولید گندم ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد

کلزا نیز از دانه های روغنی است که سطح کشت خوبی را خصوصا در سال 98 در سطح شهرستان به خود اختصاص داده است. گیاه کلزا را می‌توان بین گندم و جو کاشت و مانع از رشد علف های هرز شد. کنجاله آن برای خوراک دام استفاده می‌شود و درضمن با هرآب وهوایی سازگار است. روغن کلزا به دلیل ترکیب مناسب، با کیفیت ترین روغن خوراکی است. دربین دانه های روغنی، کلزا به عنوان سومین گیاه عمده روغنی جهان پس ازسویا و نخل روغنی شناخته می شود، که نقطه امیدی جهت تامین روغن خوراکی کشور، محسوب می‌شود. تحقیقات دانشمندان نشان می ­دهد که دانه کلزا 40-30 درصد روغن و کنجاله‌اش50-40 درصد پروتئین دارد. باتوجه به ظرفیتی که در شهرستان برای کشت کلزا وجود دارد و از لحاظ بازارفروش نیز مشکلی وجود ندارد،کشت گسترده تر آن پیشنهاد می شود.توسعه کشت کلزا از واردات بی رویه در این زمینه نیز جلوگیری می کند.

محصولات دیگری همچون جو، یونجه، ذرت علوفه ای، کدوی آجیلی، نخود و لوبیا (قرمز و چیتی) نیز در سطح خوبی کشت می شوند. کشت هر کدام از این محصولات به گونه ای دارای مزیت است. برای مثال جو، یونجه و ذرت علوفه ای باتوجه به میزان دامداری انجام شده(زیاد) مصرف خوراک دام قرار می گیرند و از این جهت بازار فروش خوبی در بین مردم شهرستان برای این محصولات وجود دارد. همچنین به دلیل وجود بوقلمون در شهرستان که بیشتر خوراک آن یونجه است نیز گسترش کشت یونجه به صرفه است.[4]

کدوی آجیلی نیز به منظور تولید تخمه کدو (که تخم کدو قیمت بالایی دارد) مزیت دارد. نه تنها از تخمه این محصول استفاده خوراکی می شود، بلکه می توان آن را برای تولید روغن تخمه کدو نیز به کار برد. روغن تخمه کدو به ارتقای سلامت کلیه و قلب کمک می کند، دارای انواع ویتامین و اثر ضد التهابی همراه با لینولئیک و اسید اولئیک است.

کشت حبوباتی مانند لوبیا و نخود نیز باتوجه به قیمت بالای حبوبات و بازار فروش داشتن در تمام ایام سال صرفه اقتصادی خوبی دارد. در بین حبوبات موجود در شهرستان، عدس وماش نیز کشت می شود که البته سطح کشت بسیار کمتری نسبت به نخود و لوبیا دارند. به نظر می رسد ظرفیت برای تولید عدس نسبت به نخود و لوبیا کمتر است و کشت آن مزیت پایین تری دارد. توسعه کشت ماش نیز در اولویت آخر مزیت های شغلی این حوزه قرار می گیرد.

سیر نیز به مقدار نه چندان زیادی در شهرستان نقده کشت می شود. سیر گیاهی است که نیاز کمی به آبیاری دارد، نسبت به سایر محصولات آفت و بیماری کمتری دارد و راحت تر و زمان طولانی تری انبار می شود و همچنین با دردسر کمتری می توان آن را به صورت کاملا ارگانیک تولید کرد.[5] با توجه به مزایایی که کشت سیر دارد افزایش تولید آن مقرون به صرفه است.

آفتابگردان نیز از جمله محصولاتی است که کشت آن در شهرستان امکان پذیر بوده و بازدهی خوبی دارد. لازم به ذکر است هر دو نوع آفتابگردان آجیلی و روغنی در این شهرستان کشت شده است و برای فعالیت در هردو زمینه مزیت وجود دارد.

سیب زمینی و پیاز نیز در شهرستان به مقدار کم کشت می شود ولی قابلیت خوبی برای افزایش تولید آن وجود دارد.

سیب زمینی از جمله محصولات مهمی است که جایگاه ویژه ای در سبد غذایی خانوارها دارد. این محصول برای رشد به آب زیادی نیاز دارد و در صورت بروز مشکل کم آبی در شهرستان، لازم است در کشت آن زیاده روی نشود.

پياز نیز محصولی است که به صورت یک‌ساله كشت می‌شود. این گیاه متعلق به فصل خنک است و بهترین دما برای جوانه زدن بذر پیاز 18 درجه سانتی‌گراد و حداقل و حداکثر دما برای این مرحله از رشد به ترتیب 7 و 29 درجه سانتی‌گراد است. این محصول از مهم‌ترین محصولاتی است که در سطح وسیعی در تمام دنیا کشت می‌گردد و به‌عنوان چاشنی و طعم‌دهنده در اکثر غذاها استفاده می‌شود و دارای مصارف پزشکی و دارویی متعددی است؛ بنابراین بازار مصرف خوبی داشته و توسعه آن توجیه اقتصادی دارد.

در شهرستان نقده برای کشت گیاهان دارویی نیز قابلیت وجود دارد. البته در حال حاضر نیز انواعی از این گیاهان در این شهرستان وجود دارند.[6] خواص بی نظیر این گیاهان و نداشتن عوارض جانبی ناشی از مصرف باعث شده تا افراد زیادی به گونه‌های مختلف از آن ها استفاده کنند. به همین جهت به کشت گیاهان دارویی می توان به چشم یک مزیت پر سود نگریست. از آن جا که این گیاهان برای کشت مراقبت خاص و شرایط حساسی نیاز ندارند، می توان روی کشت آن ها سرمایه گذاری کرد. نعناع، کاسنی و گل سرخ از جمله گیاهان دارویی این شهرستان هستند.[7]

زعفران از دیگر محصولات زراعی است که کشت آن در شهرستان به صورت گلخانه ای انجام شده است اما می توان در فضای آزاد نیز اقدام به کشت آن کرد. در رابطه با مزایای تولید زعفران در حوزه باغداری توضیح داده شد.

· دامداری

دامداری نیز از کسب و کارهایی است که تعداد زیادی از مردم شهرستان نقده(خصوصا مردم روستاها) را به خود مشغول کرده است که به صورت صنعتی و سنتی و با هدف تولید شیر و گوشت درحال انجام است. امروزه دامداری با توجه به بالاتر رفتن قیمت گوشت از کسب و کارهای سودده است و در شهرستان نقده هم ظرفیت خوبی برای این حرفه وجود دارد.

در این منطقه مردم هم به پرورش دام سبک و هم به پرورش دام سنگین توجه دارند و در هردو زمینه فعالیت می کنند. البته به نظر می رسد تعداد دام های سبک شهرستان مقداری بیشتر باشد اما این موضوع دلیلی بر بالاتر بودن مزیت پرورش دام سبک نیست. پرورش دام سبک(گوسفند) و دام سنگین(گاو) در اولویتی یکسان قرار می گیرند

دام های سبک بیشتر محلی و از نژادهای قزل و کردی هستند البته دام های اصلاح نژادی مانند بز سانن در بین دام های سبک و نژاد سمینتال در بین دام های سنگین در شهرستان وجود دارد و گسترش پرورش این نوع دام ها نیز مزیت دارد. پرورش انوع نژاد گفته شده برای دام های سبک و سنگین مزایای قابل توجهی دارد که به آن ها می پردازیم.

گوسفند قزل یکی از نژادهای دنبه دار است. شكل دنبه كه یكی از وجوه تمایز خاص این نژاد است كاملا گرد و دارای دنبالچه مناسب به شكل گلابی بوده و از نیمرخ به صورت S دیده می‌شود و هرچه دنباله از حالت فوق خارج شده باشد به همان اندازه از مطلوبیت گوسفند كاسته می‌شود. این گوسفند تولید شیر و گوشت خوبی دارد.

گوسفند نژاد كردی بومی مناطق شمال خراسان بوده و از مقاوم‌ترین نژادها در برابر بیماری های دامی است كه به دلیل داشتن اندام و استخوان‌ بندی درشت برای پرواربندی مناسب و یكی از نژادهای گوشتی گوسفند كشور است كه می تواند تحولی در حوزه دام ایجاد كند.

بز سانن یک نژاد شیری پرتولید است که نسبت به بزهای بومی، تولید شیر بسیار بیشتری دارد و می‌تواند بخشی از نیاز کشور به شیر و پروتئین حیوانی را تأمین نماید. نرخ تبدیل مواد خوراکی به شیر در بزهای سانن بالاتر می‌باشد که این امر موجب افزایش بازدهی بز سانن از خوراک مصرف شده توسط آن می‌شود. کسب و کار پرورش بز سانن موجب اشتغال‌زایی و رغبت بیشتر جوانان به امر دام‌پروری می‌شود. هر کیلوگرم شیر بز با قیمت بیشتری نسبت به شیر گاو فروخته می‌شود و در نقاط مختلف کشور طرفداران خاص خود را دارد.

گاو سمینتال جزء بهترین گاو های شیری و گوشتی جهان است. افزایش وزن روزانه فوق‌العاده و گوساله دهی با فاصله 365 روز، مقاومت بالا نسبت به بیماریهای عفونی و متابولیکی، عمر مفید بالا، مدیریت آسان این نژاد و همچنین سازگاری بسیار خوب و قابل توجه با محیط پرورش همان چیزی است که یک دامدار برای بقاء و پیشرفت به آن نیاز دارد. یکی دیگر از مزایای پرورش گاو سمینتال، به صرفه بودن در شرایط اقتصادی فعلی است زیرا این گاو با دادن کمترین علوفه و کنسانتره، بیشترین میزان شیر و گوشت را به ما می‌دهد.

شهرستان نقده یکی از شهرستان هایی است که شرایط بسیار مناسبی برای پرورش زنبورعسل دارد. در حال حاضر در چند روستا و در داخل شهر به این حرفه مشغول هستند. زنبورداران این منطقه بر اساس شرایط آب و هوایی در برخی از فصل ها به مناطق کردستان و جنوب آذربایجان غربی کوچ می کنند تا عسل تولیدی با کیفیتی داشته باشند. وجود مراتع و تراکم گل ها در طبیعت این شهرستان به برداشت با کیفیت ترین نوع عسل از زنبورستان های آن منجر شده است.گسترش پرورش زنبورعسل در این شهرستان حتما جواب می دهد.

· صنایع غذایی

وجود صنایع غذایی در هر شهرستانی در کنار تولیدات بخش های مختلف آن شهرستان لازم است. از آن جهت که برای شهرستان ارزش افزوده ایجاد می کند، باعث افزایش درآمد تولیدکنندگان محصولات (خصوصا روستاییان) می شود و بهره وری بخش های مختلف را افزایش می دهد. البته نکته ای درخصوص احداث صنایع غذایی وجود دارد و آن نکته این است که بهتر است صنایع غذایی درصورت امکان در خودروستای تولید کننده و یا در نزدیکی آن احداث شوند تا دیگر دلالان نقشی نداشته باشند و سود اصلی نصیب خود فرد کشاورز یا دامدار و یا هرتولید کننده دیگری بشود.

شهرستان نقده با توجه به تولیدات دامی و کشاورزی قابل توجهی که دارد ظرفیت های بسیار خوبی را برای ایجاد صنایع غذایی داراست. یکی از این ظرفیت ها، قابلیت ایجاد صنایع غذایی مربوط به تولیدات باغی است. همانطور که قبل تر به آن پرداخته شد تولیدات باغی شهرستان خصوصا سیب و انگور زیاد است. اما تا به حال در زمینه فرآوری این محصولات اقدامی نشده است. میوه های موجود در شهرستان قابلیت احداث واحدهای صنعتی درزمینه ی تولید آبمیوه، چیپس میوه، میوه خشک،کنسانتره و لواشک را ایجاد کرده است. البته قابلیت تولید سایر فرآورده های حاصل از محصولات باغی مانند مربا، ترشیجات،کمپوت،شهد و سرکه سیب نیز وجود دارد که تولید این فرآورده ها در اولویت های بعدی قرار می گیرد.البته در حال حاضر یک کارگاه صنعتی تولید چیپس میوه دایر است اما این موضوع مانعی برای ایجاد واحد های صنعتی دیگر نیست.

یکی دیگر از محصولات تولیدی عمده شهرستان نقده گندم است که کارخانه آرد درزمینه فرآوری آن وجود دارد. اما آرد تنها فرآورده ی حاصل از گندم نیست. فرآوری های دیگری مانند تولید نان(صنعتی و سنتی) ،رشته آشی و پلویی،کلوچه و بیسکوییت و شیرینی پزی نیز قابلیت انجام دارند و دارای مزیت هستند.

همچنین یک واحد شیرینی پزی در شهرستان دایر است که تولیدات خوبی نیز دارد و قابلیت توسعه و احداث واحدهای جدید شیرینی پزی نیز وجود دارد.

تولید سایر فرآورده های حاصل از گندم مانند گندم برشته، نشاسته گندم، پفک گندمی،آرد سوخاری و نان بستنی نیز مزیت دارد ولی در اولویت های بعدی قرار می گیرد.

با توجه به کشت دانه های روغنی مانند کلزا و آفتابگردان به میزان خوب، می توان در صورت گسترش سطح کشت آن ها واحدی صنعتی در خصوص روغن کشی از آن ها احداث کرد.

همانطور که اشاره شد، یکی از تولیدات عمده باغی در شهرستان نقده انگور است. درواقع 90درصد باغات انگور استان آذربایجان غربی در سه شهرستان ارومیه،میاندوآب و نقده وجود دارد.[8] فرآورده های باارزشی می توان از انگور تولید کرد که متاسفانه آنچنان که باید به این موضوع در شهرستان نقده توجهی نشده است. این فرآورده ها شامل کشمش، شیره انگور، سرکه انگور و روغن هسته انگور است. استفاده از سه مورد اول در بین مردم رایج است اما استفاده از روغن هسته انگور ظاهرا در بین مردم رواج نداشته است. اما این موضوع دلیلی بر کم مزیت بودن این فرآورده ی مهم نیست. روغن هسته انگور فواید زیادی دارد که در صورت تبلیغات صحیح استفاده از ان دربین مردم بیشتر می شود و کمکی به سلامت جامعه خواهد شد. روغن هسته انگور در تنظیم قند خون و جلوگیری از سرطان و بیماری های قلبی موثر است. این روغن سرشار از فلاوانوئید، بتاکاروتن، ویتامین ث و ای است.[9] این موارد بخشی از خواص این روغن است. همچنین قیمت بالای این روغن نیز باعث سودآوری بیشتر می شود.

روزانه پانزده تا سی تن شیر به صورت خام به استان ها و شهرستان های اطراف فرستاده می شود.[10]با توجه به تولید مقدار قابل توجه شیر در این شهرستان، کارخانه ای در زمینه تولید لبنیات وجود دارد. اما به نظر می رسد شیرهای تولید شده در شهرستان امکان ایجاد یک واحد صنعتی دیگر را برای تولید انواع لبنیات مانند پنیر، ماست، دوغ و بستنی فراهم کرده است.

در بین فراورده های عمل آوری شده از گوشت، سوسیس و کالباس به دلیل آماده سازی سریع و همچنین طعم و مزه مطلوب، مصرف بیشتری دارد. برای حفظ این جایگاه و افزایش تقاضای این محصولات، علاوه بر انتخاب روش های مناسب تولید و فراوری، باید به نوع و شکل بسته بندی آنها نیز توجه نمود؛ بنابراین ایجاد واحدی برای تولید سوسیس و کالباس با توجه به وجود مواد اولیه آنها در این شهرستان، سودآور خواهد بود. درصورتی که این فرآورده در بین مردم شهرستان نقده بازار فروش کافی را نداشته باشد می توان روی صادرات آن نیز کار کرد.

تولید گوجه و خیار در این شهرستان،ایجاد واحدی صنعتی برای تولید رب گوجه فرنگی و خیارشور را دارای مزیت کرده است. رب گوجه فرنگی دارای کاربردهای فروانی از قبیل چاشنی و بهبود دهنده رنگ و طعم انواع غذا، ماده اولیه سس‌ها و کنسروها است؛ بنابراین از بازارفروش خوبی برخوردار بوده و تولید آن سودآور است.

راه‌اندازی خط تولید خیار شور به دلیل سرمایه نسبتا کم در مقایسه با دیگر خطوط تولید و همچنین مواد اولیه تولید شده در داخل شهرستان، فرصت مناسبی را برای سرمایه گذاری در این زمینه فراهم کرده‌است. برخی از خواص خیار شور برای سلامتی عبارتند از: بهبود وضعیت گوارش، منبعی غنی از آنتی‌اکسیدان، کمک به کنترل دیابت، حفظ سلامت کبد و حفظ سلامت معده.

فرآوری گیاهان دارویی در حال حاضر به صورت مشاغل خانگی در حال انجام است. اما می توان در سطح کارگاهی اقدام به فرآوری این گیاهان کرد و عرقیجات گیاهی تولید کرد. البته خشک کردن این گیاهان و بسته بندی آن ها هم در کنار تولید عرقیجات مزیت دارد. فرآوری گياهان دارويي، علاوه بر ارزش افزوده، نياز به سرمايه‌گذاري زيادي نداشته و مي‌تواند نقش مهمي در اشتغال زايي و کارآفرینی نیز داشته باشد.

از تولیدات دامی شهرستان محصولاتی همچون ژلاتین و شیرخشک نیز می توان به دست آورد. البته این موارد در اولویت آخر مزیت های شغلی این شهرستان قرار می گیرند.

لازم به ذکر است که کارخانه ای برای تولید قند و شکر در شهرستان وجود دارد و چغندرقند کشت شده در شهرستان را فراوری می کند. به نظر می رسد برای احداث کارخانه قند دیگری ظرفیت وجود نداشته باشد.

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

اهمیت وجود صنایع تبدیلی و تکمیلی نیز کمتر از صنایع غذایی نیست. وجود صنایع تبدیلی و تکمیلی از راه های توسعه بخش اقتصاد هر منطقه ای است. در شهرستان نقده برای توسعه این صنایع جای کار زیادی وجود دارد.

درحال حاضر صنعتی برای سورتینگ و بسته بندی دانه های روغنی تولید شده در شهرستان وجود ندارد. احداث واحد صنعتی برای این کار مقرون به صرفه است و پیشنهاد می شود.

همچنین با وجود این سطح از دامداری در شهرستان نقده، تنها یک کشتارگاه کوچک برای دام سنگین وجود دارد. احداث یک کشتارگاه صنعتی بزرگ برای دام سنگین و سبک در این شهرستان مزیت دارد. کشتارگاه‌های صنعتی نقش مهمی در حفظ محیط زیست دارند، زیرا ضایعات حاصل از کشتار دام نظیر خون و اجزای گوشتی غیر قابل مصرف در محل تبدیل ضایعات به پودرگوشت تبدیل می شود که علاوه بر قرار گرفتن مجدد در چرخه اقتصادی از آلودگی محیط زیست نیز جلوگیری به عمل می آید. فاضلاب حاصل از کشتار در تصفیه خانه های مجهز تصفیه شده و پساب حاصله به مصرف کشاورزی می رسد. در کشتارگاه های سنتی، عملیات کشتار دام در وضعیت کاملاً غیر بهداشتی صورت می گیرد و مصرف گوشت حاصل از این کشتارگاه‌ها به هیچ وجه توصیه نمی شود، همین طور کشتارهایی که خارج از حیطه نظارت سازمان دامپزشکی و در محل های خارج از کشتارگاه صورت می گیرد و می توانند عامل آلودگی و بیماری انسان باشند.

پرورش زنبورعسل باعث تولید میزان بالایی عسل می شود که درحال حاضر صنعتی برای بسته بندی آن در شهرستان وجود ندارد اما کارگاهی در این زمینه درحال احداث است.[11] با این وجود به نظر می رسد بازهم ظرفیت برای احداث واحد صنعتی دیگری موجود باشد. تهیه موم و کندوی زنبورعسل نیز از دیگر مشاغلی است که می توان در این زمینه انجام داد. راه اندازی این دو حرفه با صرفه اقتصادی خوبی همراه است. بسته بندی شکیل عسل به قیمت آن می افزاید و از فروش فله ای آن جلوگیری می کند. در شهرستان کندو تولید می‌شود اما بازهم جای کار در این زمینه وجود دارد.

مراتع مهمترین بخش از منابع تجدید شوندۀ کشور است که به دلیل پایین بودن هزینه تأمین علوفه از آنها در مقایسه با هزینه تولید علوفه از طریق کشت آبی، فشار زیادی بر آن وارد می شود. با توجه به افزیش دامپروری و مرغداری‌ها و پایین بودن ظرفیت تولیدی مراتع، این فشار بیشتر و بیشتر می‌شود و برای جلوگیری از تخریب مراتع باید به فکر منابع غذایی غیر مرتعی آنها باشیم. با توجه به اینکه محصول تولیدی توسط دام های موجود کشور به مصرف می رسد و همچنین میزان دام هر روز رو به افزایش است لذا هر سال نسبت به سال گذشته مقدار بیشتری علوفه و خوراک دام مورد نیاز است. با اجرای پروژه های صنعتی که از ضایعات کشاورزی و… خوراک دام، طیور و آبزیان با ارزش غذایی تولید بشود، هم غذای مورد نیاز دام‌ها تأمین می شود و کشور را به خودکفایی سوق می دهد و هم استفاده از مواد اولیه ارزانتر در تولید این محصول سبب خواهد شد تا قیمت تمام شده آن پایین تر و در نتیجه قیمت فروش آن نیز پایین باشد. تولید خوراک دام و طیور می تواند زمینه اشتغال خوبی را به طور مستقیم و غیر مستقیم برای افراد ایجاد کند. باتوجه به جمعیت دامی در شهرستان و نیاز این دام ها به استفاده از خوراک صنعتی، می توان در جهت احداث واحدی در زمینه تولید خوراک اقدام نمود.

معمولا در شهرستان های مختلف کشور که سطح وسیعی از دامداری را دارند از پوست دام های تولید شده هیچ استفاده ای نمی کنند و یا آن ها دور می اندازند و یا باقیمت بسیار ناچیز می فروشند. درصورتی که با فرآوری این پوست ها می توان سودآوری خوبی داشت. تولید چرم از پوست گاو و تولید نخ از پوست گوسفند از جمله فعالیت هایی است که می توان در این زمینه انجام داد.

تولید و بسته بندی کمپوست (افزودن کود شیمیایی به کود حیوانی) هم از کسب و کار های خوبی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد؛ زیرا در این شهرستان کشاورزی و دامداری به حد مطلوبی انجام می‌شود؛ لذا مشکلی در خصوص تولید و بازار مصرف این مورد وجود ندارد. كود حيواني علاوه بر تأمين قسمتي از نياز غذایي محصول، ساختمان فيزيكي خاك را بهبود بخشيده تا ريشه محصول بهتر بتواند تنفس كند و فضاي بهتري را برای رشد و گسترش ريشه در اختيار داشته باشد؛ بنابراین طرفداران زیادی مخصوصا در بین باغداران دارد.

بررسی ها نشان می دهد خاک شهرستان نقده برای تولید کود ورمی کمپوست مناسب است و درحال حاضر نیز یک واحد تولید این کود در شهرستان وجود دارد که می توان به تعداد آن افزود. کود ورمی کمپوست برای بسیاری از محصولات کشاورزی کاربرد دارد. در رابطه با تفاوت کود ورمی کمپوست با کمپوست باید گفت کمپوست صرفاً توسط ریزاندامگانی مثل باکتری‌ها و قارچ‌ها تولید می‌شود، این در حالی است که در تولید ورمی کمپوست کرم‌های خاکی هم وارد فرآیند تجزیه شده و محصول با کیفیت بالاتری را تولید می‌کنند.

مصرف گوشت های قطعه بندی شده‌ای که در ظرف های یکبار مصرف ارائه می شوند و حاوی برچسب‌هایی هستند که نشان دهنده رعایت شرایط بهداشتی و نظارت دامپزشکی است، توصیه می شود. گوشت سالم و بهداشتی دارای رنگ، بو و شکل فیزیکی طبیعی، عاری از هر گونه فضولات و کاملاً تمیز و بدون آثار خون مردگی است. یکی از روش‌های تازه ماندن گوشت، بسته‌بندی مناسب است. بسته بندی باید به گونه‌ای باشد که گوشت را در مقابل نفوذ طعم، بو، رنگ و سایر عوامل خارجی محافظت کرده و از خشک شدن و تبخیر سطحی جلوگیری کند. همچنین بسته بندی باید خواص حسی و ظاهری و سایر ویژگی‌های گوشت را حفظ و همچنین گوشت را در برابر آلودگی های میکروبی و سایر آلودگی ها نگهداری کند. با توجه به میزان مناسب تولید گوشت قرمز در این شهرستان، راه اندازی واحد بسته بندی گوشت نیز گزینه شغلی خوبی است که قابلیت انجام دارد و در صورتی که بازار فروش مناسبی در سطح شهرستان برای آن وجود نداشته باشد می توان آن را به خارج از شهرستان ارسال کرد.

لازم به ذکر است بسته بندی گوشت رمغ در شهرستان انجام می شود.[12]

حبوبات موجود در شهرستان به قدری است که بتوان واحد بسته بندی آن را ایجاد کرد و باتوجه به این که تا به حال به این کار پرداخته نشده و ظرفیت نیز برای آن وجود دارد، می توان در این زمینه سرمایه گذاری کرد. حبوبات بسته بندی شده ضمن اینکه حمل و نقل راحت تری دارند، از مشتری پسندی بهتری نیز برخوردارند.

در خصوص شیرهای تولیدی مرکز جمع آوری شیر وجود دارد ولی به نظر می رسد به یک واحد دیگر نیز نیاز باشد. . مراكز جمع آوری شیر مكان های ثابتی هستند كه از امكانات خنك كردن شیر برخوردار بوده، شیر تولیدی دامداران را جمع آوری نموده و پس از سرد كردن به واحدهای فراوری تحویل می دهند. با توجه به اهمیت شیر در تغذیه انسان ، ضرورت بهداشت در کلیه مراحل فرآوری و جمع آوری آن احساس می شود. طرح ایجاد مرکز جمع آوری شیر گامی در مسیر فرآوری بهداشتی این فرآورده است. اهدافی که ایجاد یک مرکز جمع آوری شیر درپی خواهد داشت عبارتند از : كنترل كيفي شير، شناسائي وكنترل بيماريهاي مشترك بين انسان ودام، جلوگيري از تقلبات شير، كمك به درآمد روستائيان از طريق خريد شير آنان و اشتغالزائي.

غلات تولید شده را می توان به صورت بسته بندی شده به فروش رساند. انجام این کار می تواند بر سود به دست آمده از فروش غلات تاثیر داشته باشد.

بسته بندی ماهی نیز در صورت افزایش مقدار ماهی تولیدی، قابلیت انجام دارد. استفاده از گوشت ماهي و ساير آبزيان به عنوان يك منبع غذايي مهم و با ارزش مي‌تواند در تامين سلامت جامعه نقش بسزايي ايفا نمايد چرا كه چربي موجود در گوشت آبزيان داراي كلسترول غير مضر است. اما اين مواد غذايي بسيار حساس و سريع الفساد است كه حفظ كيفيت آن از مرحله تولید تا مصرف از اهميت بالايي برخوردار است، لذا صنعت مربوط به بسته بندی اين محصول مي‌تواند در ارتقاي كيفيت و در نتيجه ترغيب مصرف‌كنندگان به استفاده از اين فرآورده مهم مؤثر باشد.

در انتها لازم است به این نکته اشاره کنیم که احداث کشتارگاه دام و یا فرآوری پوست دام از مواردی هستند که به زودی اشباع می شوند و بسته به ظرفیت و نیاز شهرستان احداث یک یا دو واحد از آن ها کفایت می کند.

· شیلات

در شهرستان نقده پرورش ماهی گرمابی و سردابی انجام می شود و هردونوع ماهی با شرایط موجود در شهرستان سازگاری دارند. مقدار ماهی تولیدی نیز مناسب است. در حال حاضر در سد حسنلو ماهیان کپور، آزاد و سفید پرورش داده می شوند و در بعضی از حوضچه ها ماهی سردابی(قزل آلا) پرورش می یابد.[13] بیشتر ماهیان پرورشی، گرمابی هستند و به نظر می رسد پرورش ماهی گرمابی نسبت به ماهی سردابی مزیت بیشتری دارد. ماهی سفید نیز با اینکه پرورش آن مقداری سخت است اما قابلیت تولید در این شهرستان را دارد و پرورش آن به عنوان اولویت آخر مزیت های شغلی این حوزه پیشنهاد می شود.

ماهیان سردآبی در محدوده دمایی 18-12 درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. ماهی قزل آلا یکی از معروف ترین گونه های ماهیان سردآبی است. قزل آلا یکی از منابع خوب آهن است، آهن در خونسازی و همچنین در حفظ مقاومت بدن در برابر میکروبها نقش مهمی به عهده دارد. علاوه بر آن، آهن موجود در قزل آلا، جذب آهن منابع گیاهی را هم افزایش می دهد؛ بنابراین نقش مهمی در پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن به عهده دارد. نتایج مطالعات نشان می دهند امگا ۳ ماهی قزل آلا می تواند فشار خون و ضربان قلب را در بیماران صرع تنظیم کرده و از تعداد تشنج های آن به طور قابل توجهی بکاهد؛ بنابراین این نوع ماهی طرفداران زیادی در بین مردم دارد؛ لذا راه اندازی پرورش آن، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، سوددهی خوبی را خواهد داشت.

· طیور

شهرستان نقده از نظر پرورش طیور وضعیت خوبی دارد. مرغ گوشتی یکی از طیور پرورشی در شهرستان نقده است که بیشترین میزان تولید را در شهرستان دارد. در این شهرستان تعدادی مرغداری صنعتی وجود دارد که بیشتر آن ها مرغ گوشتی پرورش می دهند. البته تعداد کمی از این مرغداری ها نیز مرغ تخم گذار پرورش می دهند. به هرحال به نظر می رسد ظرفیت بیشتری برای پرورش مرغ گوشتی در این شهرستان وجود داشته باشد و با وجود کشتارگاه مرغ افزایش تعداد این مرغداری ها مقرون به صرفه خواهد بود. از مهمترین مسائلی که سبب رشد چشمگیر صنعت پرورش مرغ گوشتی شده است، ارزش غذایی بالای گوشت طیور، کم بودن افت پس از کشتار، سالم وبهداشتی بودن گوشت طیور ، قابلیت هضم وجذب بالا ، سرعت رشد سریع ، صرفه جویی در جایگاه و زمین و برگشت سریع سرمایه است. روند رو به افزایش جمعیت کشور ایجاب می کند که تولیدات متناسب با نیاز های غذایی بهبود و افزایش یابد ، که در این راستا نقش تولیدات گوشت سفید بر همگان روشن است .بدیهی است گوشت مرغ به سبب مزیتهای فراوانی که دارد به عنوان منابع تامین پروتئین می تواند در کشور مطرح و نیاز عمومی را در این زمینه مرتفع نماید.

با اینکه تعداد مرغداری هایی که مرغ تخمگذار را پرورش می دهند در شهرستان زیاد نیست اما به هرحال ظرفیت پرورش آن وجود دارد و ایجاد مرغداری های پرورش مرغ تخم گذار پیشنهاد می شود. پرورش مرغ تخمگذار علاوه براینکه به تامین منابع غذایی طبیعی و رونق تولید کمک می کند نقش به‌سزایی در امر اشتغالزایی ، بهبود وضع اقتصادی و خودکفایی در تولید محصول ارگانیک و طبیعی را ایفا می‌کند. در صورتی که شخص بخواهد مشغول به پرورش مرغ بومی تخم‌گذار به صورت محدود شوید نیاز به تکنولوژی پرهزینه‌ای ندارد و با بهره گیری از امکانات کم و موجود در روستا یا محل زندگی خود می تواند شرایط اجرای طرح را فراهم کند.پرورش مرغ تخم‌گذار حتی به صورت صنعتی و با تمام تجهیزات مدرن می‌تواند در صورت پیدا کردن بازار مناسب، سالیانه حدود 20 تا 30 درصد سودآوری داشته باشد که رقم مناسبی است. همچنین پیدا کردن بازار فروش با حاشیه سود بالا از امور مهم درمورد این کسب و کار است که با تبلیغات مناسب مخصوصا در فضای مجازی امکان پذیر است. لازم به ذکر است پرورش مرغ تخمگذار از اولویت پایین‌تری برخوردار است.

درحال حاضر پرورش بوقلمون نیز به صورت نیمه صنعتی انجام می شود و ظرفیت بسیار خوبی برای پرورش این پرنده در شهرستان وجود دارد. می توان برای احداث واحدهای صنعتی پرورش بوقلمون اقدام کرد. گوشت بوقلمون به دلیل اینکه ترکیبی از گوشت قرمز و سفید است مورد استفاده تعدادی از مردم است که این تعداد نسبت به گذشته افزایش یافته است. البته گران شدن گوشت قرمز انگیزه ی بیشتری برای استفاده از گوشت بوقلمون به مردم می دهد.

بلدرچین نیز به میزان زیاد و به صورت سنتی در این شهرستان پرورش می یابد. با ایجاد واحد های پرورش بلدرچین به صورت صنعتی می توان یکی از شغل های پردرآمد را داشت. یکی از مزایای مهم پرورش بلدرچین جثه کوچک این پرنده است که موجب شده برای نگهداری و پرورش آن نیازی به سالن‌های بزرگ نباشد.

در این شهرستان دو واحد پرورش شترمرغ نیز وجود دارد که البته تولید کمی دارد و تا اندازه ای می توان به افزایش این واحدها و گسترش تولید پرداخت.

غاز محلی نیز قابلیت پرورش در این منطقه را دارد[14]. از مزایای پرورش غاز نیز این است که گوشت آن برای تامین گوشت مصرفی انسان اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین از تخم این پرنده و جگر غاز برای تهیه غذا‌های گران قیمت در بسیاری از کشور‌ها استفاده شده و جنبه صادراتی دارد.

· صنعت

مشاغل صنعتی تا حدودی توجه مردم شهرستان نقده را به خود جلب کرده است و فعالیت هایی نیز در زمینه آن انجام شده است.اما بازهم به نظر می رسد ظرفیت های خوبی در شهرستان برای راه اندازی این مشاغل وجود داشته باشد.

در شهرستان نقده معادن سنگ مرمر و گرانیت وجود دارد. در حال حاضر سه یا چهار واحد سنگبری جهت تولید سنگ های ساختمانی[15] وجود دارد ولی سنگ های زینتی خام فروشی می شوند. ایجاد واحدهای فرآوری سنگ های زینتی سود بسیار خوبی خواهد داشت.

احداث کارخانه تولید ظروف یکبار مصرف و ظروف پلاستیکی نیز پیشنهاد می شود.[16] به دلیل استفاده ای که مردم از این محصولات دارند بازار فروش خوبی برای چنین تولیداتی وجود دارد و به نظر می رسد ظرفیت نیز برای احداث این واحدها در شهرستان وجود داشته باشد.

با وجود چشمه ی آب معدنی در این شهرستان،احداث کارخانه تولید آب معدنی نیز مزیت دارد.[17]

در خصوص تولید ام دی اف و درب و پنجره نیز کارگاه هایی موجود است اما می توان به صورت گسترده تر در این زمینه کار کرد.

صنایع فعال شهرستان درحال حاضر عبارتند از: واحد های سنگبری، تولید سرم، قند، پروفیل، زیپ، سردخانه های نگهداری محصولات کشاورزی، بسته بندی های مواد غذایی مانند ادویه جات و حبوبات، انگور خشک کنی،تولید درب های ساختمانی،تولید بلوک و مصالح ساختمانی( تیرچه، بلوک و بتن آماده در شهرستان تولید می شود.) تولید سبد های بسته بندی میوه، کارگاه های تولید ام دی اف و تولید درب و پنجره،واحد تولید ادوات کشاورزی، شلنگ سازی قیطران وکارخانه تولید لبنیات.[18]

· خدمات

مشاغل خدماتی یکی از منابع مهم کسب درآمد از گذشته بوده است. تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد است و حرفه های زیادی را در برمی گیرد که میزان سودآوری حرفه ها با توجه به نیاز و ظرفیت منطقه با یکدیگر تفاوت هایی دارد. برای مثال گردشگری از فعالیت هایی است که با سودآوری بسیاری همراه است و در شهرستان نقده نیز ظرفیت های خوبی برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری وجود دارد. این شهرستان مکان های گردشگری زیادی دارد که کوه سلطان یعقوب،تالاب گروس ،تالاب درگه سنگی، تالاب یادگارلو،تالاب حسنلو،تپه حسنلو،تپه حاجی فیروز،پل میمند و تالاب سولدوز برخی از این جاذبه ها هستند.

می توان از این مکان های گردشگری حداکثر استفاده را برد. ایجاد اقامتگاه های بومگردی و رستوران های بومی از مواردی هستند که به استفاده حداکثری از ظرفیت های گردشگری شهرستان کمک می کنند. اقامتگاه های بومگردی فرصتی مناسبی هستند تا ضمن گردشگری در هر منطقه و بازدید از جاذبه های توریستی، حس ایرانی زیستن به سبک سنتی را تجربه کنند. همچنین طبخ غذاهای محلی در برخی اقامتگاه ها، مصداق دیگری از مهمان نوازی ایرانی است.

رستوران‌های با الگوی بومی نیز مکان‌هایی با فضای سنتی و متناسب با آداب ‌و ‌رسوم هر منطقه هستند که در آنها بیشتر به‌جای استفاده از میز و صندلی‌های مدرن از تخت یا سایر وسایل سنتی استفاده می‌شود و علاوه بر سرو غذاهای محلی،ترشیجات خانگی، نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه نیز داده می‌شود.تمامی مناطق ایران با وجود تنوع آب هوایی و جغرافیایی ، در راه اندازی رستوران های سنتی و محلی همخوانی دارد.

خیاطی از جمله مشاغل خدماتی مردم شهرستان نقده است. تعداد کارگاه های خیاطی با توجه به این که این شهرستان نزدیک مرز است، زیاد است. یکی از انواع لباس های تولیدی، لباس های کردی ومحلی هستند. امکان فعالیت در زمینه خیاطی بازهم وجود دارد.

ایجاد فروشگاه زنجیره ای نیز در شهرستان متقاضی زیادی دارد و مقرون به صرفه است. ایجاد این شغل بعد از خیاطی دارای مزیت است.

· صنایع دستی

کشور ایران دارای صنایع دستی متنوع و جذاب بی‌نظیری است که حاصل ذوق و خلاقیت ذهن و دستان توانای زنان و مردان هنرمند این خطه است و از جایگاه ویژه‌ای در میان مردم برخوردار و پاسخگوی همه سلیقه‌ها است. شهرستان نقده نیز صنایع دستی زیبا و متنوعی دارد که توسعه آن ها تاثیر بسزایی در درآمدزایی و اشتغالزایی اهالی شهرستان دارد. اما متاسفانه به این حوزه شغلی کم توجهی شده است و باید فعالیت های لازم در رابطه با گسترش این صنایع دستی صورت بگیرد.

قالی بافی از صنایع دستی است که تعدادی از مردم به صورت خانگی به آن می پردازند.امکان کار کردن بیشتر در این زمینه وجود دارد. بافندگی فرش با سرمایه کم و بدون نیاز به مدرک، یک شغل امن و پردرآمدی را در محیطی سالم برای تمام افراد بویژه دختران و زنان ایجاد می کند. آمارها نشان می دهد فرش ایرانی از کیفیت خوبی برخوردار بوده و قابل رقابت با کشورهای دیگر می باشد. می توان با تولید فرش با کیفیت به صادرات در این زمینه فکر کرد.

کاموا بافی(مانند بافت جوراب های کاموایی)، عروسک سازی، تابلوسازی، منبت کاری و معرق کاری از دیگر صنایع دستی این شهرستان هستند که برای توسعه ی آن ها قابلیت وجود دارد.

منبت کاری با چوب یکی از ظریف ترین صنایع دستی است که تلفیقی از هنر و حوصله هنرمندانی است که با مواد اولیه ی ارزان و ساده، محصولاتی با ارزش خلق می کنند.

معرق نیز هنر جایگزینی قسمتهای مختلف یک طرح با چوبهای رنگی و تلفیق آنها با یکدیگر برای آراستن سطح یک تابلو و یا دیگر زیر ساخت های چوبی است که در نتیجه انجام آن محصولات جذابی تولید می شود.

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی 51 تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.