راهنمای گردشگری سلامت
فهرست
مقدمه ای بر راهنمای گردشگری سلامت ………………………………………………………………………………………….. 4
فصل اول: تعاریف و مفاهیم ……………………………………………………………………………………………………………. 8
تعریف گردشگر)توریست( و گردشگری)توریسم( …………………………………………………………………………… 8
انواع و گونه های گردشگری ………………………………………………………………………………………………………… 01
انواع گردشگری از دیدگاه دیگر …………………………………………………………………………………………………… 10
فصل دوم: آشنایی با گردشگری سلامت …………………………………………………………………………………………. 12
تاریخچه گردشگری سلامت در جهان …………………………………………………………………………………………….. 12
تاریخچه گردشگری سلامت در ایران …………………………………………………………………………………………….. 18
گردشگری سلامت به چه معناست؟ ……………………………………………………………………………………………….. 01
مدیکال توریسم یا توریسم درمانی چیست؟ ……………………………………………………………………………………. 00
فهرست درمانهای صورت گرفته در مراکز ارائه دهنده گردشگری سلامت ………………………………………….. 00
سازمان اکو ………………………………………………………………………………………………………………………………. 04
اکوگردشگری و 451 میلیون مخاطب ……………………………………………………………………………………………….. 03
رقبای ایران در گردشگری سلامت ………………………………………………………………………………………………… 02
هزینه ها وآمارهای حاصل از گردشگری سلامت …………………………………………………………………………….. 41
راه اندازی دفتر گردشگری سلامت ………………………………………………………………………………………………… 41
چطور مرکز درمانی خود را آماده پذیرش گردشگران سلامت کنیم؟ …………………………………………………. 44
عوامل رضایت گردشگران سلامت در ایران ……………………………………………………………………………………. 48
آسیب شناسی صنعت گردشگری سلامت در ایران …………………………………………………………………………… 44
چالش های گردشگری ایران …………………………………………………………………………………………………………. 50
فصل سوم:پتانسیل های گردشگری سلامت در ایران …………………………………………………………………………. 52
ایجاد دهکده سلامت در ایران ……………………………………………………………………………………………………….. 52
نمونه ای از دهکده های توریستی ایران ………………………………………………………………………………………….. 58
جاذبه ها و امتیازات ایران برای توریسم درمانی ……………………………………………………………………………….. 31
اهداف گردشگری سلامت در ایران ………………………………………………………………………………………………. 31
کشورهای مبدا گردشگری سلامت به ایران …………………………………………………………………………………….. 30
دلایل سفر بیماران به ایران برای درمان …………………………………………………………………………………………… 30
نگاهی به ظرفیت های پزشکی ودرمانی ایران ………………………………………………………………………………….. 34
چه بیمارانی که به ایران میآیند؟…………………………………………………………………………………………………… 35
نگاهی کوتاه به ظرفیت های ایران در گردشگری پزشکی ………………………………………………………………… 33
بیشترین استانهای ایران در حوزهی گردشگری سلامت……………………………………………………………………. 32
آب های معدنی پتانسیل دیگری در گردشگری سلامت ……………………………………………………………………. 34
خواص درمانی آب های معدنی ایران ……………………………………………………………………………………………… 21
مصرف آبهای معدنی ………………………………………………………………………………………………………………. 21
درمان با آب دریا )تالا سوتراپی( ………………………………………………………………………………………………….. 20
فواید لجن و ریگ درمانی …………………………………………………………………………………………………………….. 84
فصل چهارم:گردشگری سلامت سایر کشورهای جهان ……………………………………………………………………… 88
تجارب برخی کشورها در گردشگری سلامت …………………………………………………………………………………. 88
کشورهای جهان وگردشگری سلامت …………………………………………………………………………………………….. 88
فصل پنجم:برنامه ریزی وتوسعه گردشگری سلامت ………………………………………………………………………… 010
ساختار برنامه ریزی برای توریسم درمانی ……………………………………………………………………………………… 010
اقدامات سازمان میراث فرهنگی ،گردشگری وصنایع ………………………………………………………………………. 011
مهمترین زیر ساخت های گردشگری سلامت ………………………………………………………………………………… 010
عوامل رشد وتوسعه گردشگری سلامت ………………………………………………………………………………………… 015
فصل ششم:استاندارهای لازم برای بیمارستانهای گردشگری سلامت …………………………………………………… 018
فصل هفتم:قوانین ومقررات گردشگری سلامت ……………………………………………………………………………… 001
شرح اختیارات خدمات گردشگری سلامت ……………………………………………………………………………………. 001
شرایط اخذ مجوز گردشگری سلامت………………………………………………………………………………………….. 005
شرایط متقاضیان اخذ مجوز……………………………………………………………………………………………………….. 003
فصل هشتم:وظایف و ویژگی های راهنمای گردشگری سلامت……………………………………………………… 004
وظایف سرپرست تور…………………………………………………………………………………………………………….. 004
مدیر فنی وعملیات تور……………………………………………………………………………………………………………. 004
مهارت، ویژگی ها و استعدادها…………………………………………………………………………………………………. 011
پیوست………………………………………………………………………………………………………………………………… 012
مقدمه ای بر راهنمای گردشگری سلامت
با توجه به اینکه راهنمایی در بخش گردشگری از یک شکل عمومی و همگانی به سمت تخصصی شدن پیش
می رود و به بخاطر انگیزه های متفاوت گردشگری و نیازهای گردشگران امروزه نیازمند افرادی متخصص در
زمینه راهنمایان برای انواع و گونه های مختلف مسافران هستیم. در گذشته فقط راهنمایان آثار تاریخی و
فرهنگی و همچنین راهنمایان طبیعت گردی بودند که بصورت عمومی اقدام به راهنمایی مسافران میکردند اما
اکنون ما راهنمایانی برای گردشگران ژئوتوریسم، جنگل ، داروهای گیاهی، کویر و بیابان و… بصورت
تخصصی داریم. در این میان راهنمای گردشگری سلامت بعنوان یک رشته تخصصی جهت مسافرانی که قصد
تفرج و یا درمان داشته باشند بوجود آمده تا بتوانند از پتانسیل ها و جاذبه های موجود که بصورت طبیعی و
پزشکی و علمی هستند در جهت جذب و رضایتمندی مسافران استفاده نمایند. لذا در این دوره آموزشی که
استاندارد شغلی آن توسط نویسندگان به سازمان آموزش فنی و حرفه ای ارائه شده، قصد داریم خوانندگان
محترم را با این شغل و بخش مختلف و مرتبط با گردشگری سلامت آشنا نماییم.
از بسیاری جهات می توان این شکل از توریسم را قدیمی ترین نوع گردشگری تلقی نمود؛ چرا که از دوران
باستان، رومیان و یونانیان در پی توجه و علاقه به حفظ سلامتی خود به این نوع گردشگری می پرداختند. زائران
قرون وسطایی، خواستار تعالی معنوی و روحانی خود بودند و در طی قرون هجدهم و نوزدهم نیز طبقه برجسته
اجتماعی در اروپا در راستای مقاصد پزشکی به توریسم مراکز آب درمانی و سیاحت های ساحلی اقدام می
نمودند.
در طی سال های اخیر، تمایل به این نوع از گردشگری بسیار افزایش یافته و شمار مراکز سلامتی، مراکز
درمانی جامع، مراکز آب درمانی، زیارت های معنوی و مراکز درمانی جایگزین و مکمل رشد بی سابقه ای
داشته است.
تئوری های بسیاری در رابطه با دلایل این رشد بی سابقه مطرح شده و در عموم تئوری ها به ناهنجاری های
رایج در جوامع کاپیتالیست غربی، افول مذاهب سنتی و بخش بندی جوامع اشاره شده است. تداوم و پیشرفت
روندهای علمی و پزشکی، امکان مراقبت بهتر از جسم و دوری از بیماری ها را فراهم ساخته، اما با وجود این،
اغلب اوقات بیماری های روحی – روانی و مسائل احساسی همچنان ادامه دارند.
در قرن 10 افسردگی به یکی از مهمترین بیماری های رایج تبدیل شده و نرخ خودکشی بویژه در میان مردان
جوان در حال افزایش است؛ با این حال به نظر می رسد که ارائه خدماتی چون روان درمانی، درمان مکمل و
توسعه بخش گردشگری و تفریح سلامت، یاری گر این مسائل خوهد بود.
نظرات و عقاید افراد در مورد سلامت بسیار متفاوت است؛ برخی آن را دیدگاه فلسفی می دانند که به موجب
آن، فرد به ماهیت حقیقی و فناپذیری وجود خود پی می برد.
برخی دیگر آن را تعالی نفس و اتحاد جسم به ذهن و روح می دانند. حتی سلامت می تواند به عمل جراحی
زیبایی با هدف ارتقای خرسندی و رضایت روانی نیز اطلاق گردد. سلامت تنها به ماهیت فیزیکی جسم مربوط
نمی شود؛ حتی زمانی که نویسندگان بر فعالیت های عمدتاً جسمانی، تأکید نموده اند، به ابعاد روان شناختی و
یا کلی نگرانه نیز اشاره کرده اند.
تعریف رایج سازمان جهانی » ساراچی « می توان تعاریف متعدد و متفاوتی را از سلامت ارائه نمود؛ در این زمینه
» رضایتمندی از شرایط فیزیکی، ذهنی و اجتماعی در کنار فقدان بیماری و ناتوانی « بهداشت از سلامت با عنوان
را زیر سؤال برده و اظهار می نماید که این تعریف بیشتر به تعریف شادمانی و نه به تعریف سلامت نزدیک
است .فرد ممکن است سالم باشد، اما ضرورتاً شاد نباشد و چنین می گوید که مفاهیم خوشحالی و سلامتی
متفاوت هستند؛ اگرچه می توان واژه تندرستی را شامل هر دو مفهوم دانست. تندرستی شیوه ای از زندگی مبتنی
بر سلامت و خرسندی تلقی می شود که در آن فرد، با هدف در پیش گرفتن زندگی بهتر در جامعه بشری و
طبیعی، جسم، ذهن و روح خود را متحد و یکپارچه می نماید.
مهمترین اصول تندرستی عبارتند از:
تندرستی، امری چند بعدی است. ·
امور و تحقیقات مرتبط با سلامتی، بایستی بر تشخیص علل تندرستی و نه تشخیص علل بیماری مبتنی باشند. ·
تندرستی، مبتنی بر حفظ تعادل است. ·
تندرستی، امری نسبی، ذهنی یا ادراکی است. ·
گردشگران عموماً در پی اماکن و فعالیت های برتر هستند؛ به عنوان مثال گردشگران جذب مناظر زیبا شده و
بر انگیختن فکر و مشاهده عظمت طبیعت، سبب تعالی روح آن ها می گردد و در عین حال، این احساس را
در آن ها به وجود می آورد که جزئی از چرخه لایتناهی و جهانی هستند؛ از این رو تصادفی نیست که بسیاری
از مراکز تندرستی در سواحل و یا کوهستان ها قرار دارند؛ به عنوان مثال به اهمیت مکان و موقعیت خاص در
توریسم تندرستی در کوه های آلپ اشاره شده است. شایان ذکر است که می توان به طور مصنوعی و از طریق
پخش موسیقی یا رقص، احساس برتری مکان را ارتقا داد.
توریسم، تمامی ابعاد فوق الذکر مرتبط را در بر می گیرد؛ اگرچه در این رابطه که تا چه حد این پدیده زودگذر
می تواند، نقش مهمی در تندرستی درازمدت داشته باشد، بحث هایی وجود دارد؛ به علاوه برای اینکه گردشگران
به سفر اقدام نمایند، بایستی به لحاظ سلامت فیزیکی در وضعیت مناسبی بوده و از امکان مالی سفر نیز برخوردار
باشند.
همچنین بسیاری از اشکال توریسم، روند سفر، شامل حرکت از کشورهای توسعه یافته تر به سمت کشورهای
کمتر توسعه یافته تر است. گرایشات اخیر نظیر سفر گردشگران غربی در پی تسلای خاطر و آرامش به وسیله
فلسفه ها و درمان های شرقی مانند پزشکی چینی، مدیتیشن بودایی، آیورودای هندی و ماساژ شرقی می باشد؛
اگرچه بسیاری از این شیوه ها و اقدامات در کشورهای غربی نیز رواج دارند، اما گردشگران به بازدید از
خاستگاه آنها تمایل دارند.
برای اینکه سفری به عنوان گردشگری سلامت مدنظر قرار گیرد، بایستی حاوی ویژگی های روان شناختی،
معنوی، تندرستی، احساسی و فیزیکی باشد؛ از این رو توریسم تندرستی، تنها شکلی از گردشگری و متمرکز
بر گریز از زندگی روزمره نیست بلکه شامل گردشگرانی است که انگیزه آنها فعالیت جهت ارتقای تندرستی
است. بسیاری از محققان در این زمینه اظهار می نمایند که اغلب گردشگران سلامت، در منزل، به یک یا
شماری از فعالیت های ارتقا دهنده تندرستی )چون یوگا، مدیتیشن، ماساژ و خوردن غذاهای سالم( می پردازند.
افرادی که به این فعالیت ها روی نمی آورند، غالباً به فعالیت های ارتقا دهنده تندرستی در حین تعطیلات
پرداخته و نشان می دهند که حتی یک سفر کوتاه می تواند، تأثیرات بلند مدتی را بر زندگی روزمره فرد داشته
باشد.
بوده و به ایفای نقش برای سلامتی خود، بسیار » جویندگان فعال سلامتی « به لحاظ تقاضا، گردشگران سلامت
مصمم می باشند. این افراد جویای جایگزینی برای پزشکی متعارف بوده و از آزمایش و تجربه نمی هراسند.
بسیاری از محققان بر این باورند که عموماً بازار این نوع توریسم را زنان متولدین سال های انفجار جمعیت
تشکیل می دهند. به سبب بالا بودن شمار مردان جوان مبتلا به افسردگی، ممکن است در آینده نیاز به تشویق
مردان و افراد جوان برای شرکت در بخش پررونق گردشگری سلامت باشد؛ با این حال این امکان نیز وجود
دارد که برای تحقق این امر، تغییر شیوه های تبلیغ و فعالیت های امکان پذیر در این اماکن، ضرورت داشته
باشد. تعداد بسیاری از محققان نیز به حضور در اجتماع اشاره کرده اند.
بسیاری از گردشگران سلامت، خواستار شرکت در یک اجتماع، مرکز جامع، مرکز یوگا، فستیوال های مرتبط
با عصر جدید یا سفر زیارتی هستند. اگرچه تمرکز اولیه آنها بر تعالی نفس است، اما آنان خواستار نوعی
مشارکت و همدلی روان شناختی، احساسی و معنوی با دیگران می باشند؛ این امر، این واقعیت را بیان می کند
که چرا شمار زنان شرکت کننده در توریسم تندرستی بیش از مردان است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته،
مردان به نشان دادن احساسات خود در میان یک جمع، تمایل کمتری دارند. اغلب گردشگران سلامت، زندگی
کمابیش کل نگرانه ای دارند. این دسته از گردشگران، خواستار بالا بودن کیفیت خدمات ارائه شده هستند؛ با
این حال اشاره به عدم تکامل بازار کل نگرانه در کشورهای غربی ضرورت دارد؛ به عنوان مثال، تنها در طی
سال های اخیر، ابعاد معنوی یوگا پذیرفته شده و سابقاً نیز نوعی ورزش تلقی می شد. همچنین اخیراً مزایای
مدیتیشن و دیگر اقدامات معنوی در روان شناسی غربی پذیرفته شده است؛ از این رو جای تعجب نیست که
گردشگران جایگزین و عصر جدید، پیشرو ابعاد معنوی و تجربی روان شناختی گردشگری سلامت هستند.
بنابراین بخش سلامت از صنعت گردشگری، غالباً با شک و تردید و به عنوان بخشی نا متعارف، مشکوک و
عجیب مد نظر قرار می گیرد؛ دلیل این امر را میتوان عدم وجود مدیرت و نظارت در این بخش دانست که به
طور بالقوه برای مصرف کنندگان خطرناک است.
اگرچه تندستی عمدتاً روان شناختی بوده و مصرف کننده بدون هیچ عوارض فیزیکی جانبی بهبود یابد، در این
صورت، هدف درمان تحقق یافته است؛ با این حال توجه بدین نکته ضرورت دارد، زمانی که نیاز به اموری
چون ماساژ، یوگا و …، و حضور نیروی انسانی است، افراد بایستی کاملاً ماهر و آموزش دیده باشند.
مقصد گردشگری سلامت، غالباً فضای جایگزین است که فرد می تواند در آن، فارغ از فشارهای زندگی و
منزل به شناخت خود بپردازد. حضور در جامعه ای پشتیبان و همفکر می تواند، سبب تشویق فرد در راه شناخت
و کشف خود باشد؛ با این حال برای شماری از گردشگران سلامت، استراحت، آرامش و گریز از زندگی
روزمره حائز اهمیت است؛ اما تمامی این دسته از گردشگران، افرادی خودآگاه و جویای شادمانی، سلامتی و
ارتقای رضایت و خرسندی هستند و نیازهای آنان نیز در ایام و دوره های مختلف زندگی متفاوت است.
در یادگیری کلیه علوم ما در ابتدا باید بتوانیم اجزاء و گونه های دسته بندی شده آن علم را بشناسیم تا بصورت
پایه ای بتوانیم علوم جدید را تجزیه و تحلیل کنیم. قبل از اینکه به بحث در مورد گردشگری سلامت بپردازیم
می خواهیم اندکی در مورد تعاریف و مفاهیم ابتدایی گردشگری صحبت نماییم.
در پایان؛ با توجه به اینکه این نوشتار اولین جزوه آموزشی در دسترس کارآموزان فنی و حرفه ای و همچنین
دانش آموزان هنرستان ها می باشد مطمئنا خالی از اشکال نخواهد بود. لذا خواهشمند است کلیه پیشنهادات خود
را از طریق ایمیل و یا سایت جامع آموزش هتلداری و گردشگری با ما در میان بگذارید.
فصل اول: تعاریف و مفاهیم
تعریف گردشگر)توریست( و گردشگری)توریسم(
توریست به کسی اطلاق می شود که صرف نظر از کنجکاوی به قصد تفریح و تفرج سفر می کند. در جایی
دیگر به کسی که برای خشنودی خود و لذت بردن مسافرت می کند ، توریست گفته شده است . توریست ،
فردی است که بیش از یک روز و کمتر از یک سال در محلی غیر از زیستگاه دائمی خود بماند . توریست
کسی است که با نیت کار ، تفریح و یا لذت بردن از محیط پیرامون از محل زندگی دائم خود دور شده و برای
مدتی که می تواند بین یک روز تا یک سال باشد در محل دیگری بماند .
توریست کسی است که به منظور تفریح ، بازدید از نقاط دیدنی، معالجه ، تجارت « بر اساس تعریف بین المللی
، ورزش و زیارت به کشور دیگری سفر کند ، مشروط بر اینکه مدت اقامت او از 14 ساعت کمتر و از 12
». ماه بیشتر نباشد و در فاصله ای کمتر از 21 کیلومتر انجام نگیرد
سازمان جهانی جهانگردی گردشگررا اینگونه تعریف نموده است :
گردشگر: کسی که حداقل یک شب در یک اقامتگاه عمومی یا خصوصی در محل مورد بازدید ، به سر برد .
در واقع توریسم یعنی مکتبی که پایه ی فکری آن سیاحت و جهانگردی است و توریست کسی است که به
مسافرت و جهانگردی می پردازد .
گردشگری یا توریسم ، واژه ای فرانسوی است که از ریشه ی تور گرفته شده است . تور در زبان فرانسه به
معنای حرکت دورانی ، عمل پیمودن ، طی کردن ، سیر کردن و گردش نمودن می باشد.
در فرهنگ اکسفورد توریسم به معانی مختلف از جمله : سفر کوتاه و گذر کردن از جایی ، و یا تجارت تهیه
ی خدمات وپذیرایی برای مردمانی که از یک مکان دیدن می کنند.
فرهنگ و بستر نیز بیان می دارد: مسافرتی که به منظور تجارت، لذت و یادگیری صورت گیرد و به نقطه
شروع بازگردد .
گردشگری : مجموعه تعامل هایی است که در فرایند جذب و میهمانداری ، بین توریست ها ، سازمان های
مسافرتی ، دولت های مبدا ، دولت های میزبان و مردم محلی برقرار می شود .
گردشگری به مجموعه فعالیتی گفته می شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می افتد، این فرایند
شامل هر فعالیتی از قبیل برنامه ریزی سفر ، مسافرت به مقصد ، اقامت ، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات
آن نیز می شود . همچنین فعالیتی را که گردشگر بعنوان بخشی از سفر انجام می دهد ، نظیر خرید کالاهای
مختلف و تعامل میان میزبان و مهمان را نیز در بر می گیرد.
گردشگری معادل فارسی و کاملاً دقیق، )معادل فارسی توریسم را گردشگری و معادل عربی توریسم سیاحت
در زبانهای انگلیسی، فرانسه و آلمانی است که بصورت مصطلح در زبان فارسی Tourism می باشد .( واژه
یونانی و لاتین گرفته شده که یکی Tornus بصورت جهانگردی ترجمه شده است. ریشه این واژه از اصطلاح
یا Tourism یا گری بصورت اسم مصدر Ism از معانی آن گردش کردن و یا گشتن است و با پسوند
گردشگری در آمده است.
از قرن نوزدهم معمول شده است. در آن زمان اشراف زادگان فرانسه می )Tourist( » توریست « اصطلاح
بایست برای تکمیل تحصیلات و کسب تجربه های لازم زندگی، اقدام به مسافرت می نمودند. این جوانان در
آن زمان توریست نامیده می شدند ، و بعدها در فرانسه این اصطلاح در مورد کسانی به کار می رفت که، برای
سرگرمی ، وقت گذرانی و گردش به فرانسه سفر می کردند ؛ و بعداً با تعمیم بیشتر به کسانی گفته می شد
که اصولاً به این منظور به سفر می رفتند. کم کم کلمه توریست به بعضی زبانهای دیگر نیز وارد شد و از آن
بوجود آمد. از همان زمان گردشگری وتوریست به بعضی از مسافرتها و مسافرینی )Tourism( واژه توریسم
گفته می شد که، هدف آنها استراحت و گردش و سرگرمی و آشنایی با مردم ، و نه کسب درآمد و اشتغال
به کار بوده است.
در شناخت توریست یا گردشگر تعاریف مختلفی از سوی سازمانها و افراد مختلف ارائه شده است ؛ که در زیر
به بخشی از آن اشاره می گردد.
در سال 0415 کمیته مخصوص آمارگیری مجمع ملل افراد زیر را توریست شناخت:
کسانی که برای تفریح و دلایل شخصی با مقاصد پزشکی و درمانی سفر می کنند. ·
کسانی که برای شرکت در کنفرانسها، نمایشگاهها، مراسمات مذهبی، مسابقات ورزشی و از این قبیل به ·
کشورهای دیگر سفر می کنند.
کسانی که به منظور بازاریابی و امور بازرگانی مسافرت می کنند. ·
افرادی که با کشتی مسافرت می کنند و در بندری در مسیر راه تا 14 ساعت اقامت می نمایند. ·
انواع و گونه های گردشگری v
گردشگری انواع مختلفی دارد ، و شناخت انواع گردشگری برای برنامه ریزی در این عرصه اهمیت به سزایی
دارد؛ چرا که تقاضاها و خدمات مورد نیاز گردشگران مختلف یکسان نیست. برای مثال گردشگرانی که به
قصد دیدار اقوام و دوستان مسافرت می کنند ؛ معمولاً به هتل و حتی رستوران بیرون از منزل نیاز ندارند ، اما
از سایر امکانات و تسهیلات استفاده می کنند .همچنین احتمال دارد گردشگر روستایی هیچ تمایلی به خدمات
شهری نداشته باشد و تمام مدت سفر خود را در روستا اقامت نماید. بر این اساس تا کنون صاحب نظران و
سازمان های بین المللی با توجه به معیارهای مختلف دسته بندی های متعددی از گردشگری ارائه کرده اند.
دسته بندی های انواع گردشگری Ø
-1 انواع گردشگری بر اساس انگیزه
وانس اسمیت از شش گونه گردشگری که بر اساس انگیزه گردشگری است به صورت زیر نام می برد:
گردشگری قومی ü
گردشگری فرهنگی ü
گردشگری تاریخی ü
گردشگری طبیعت گرا ü
گردشگری تفریحی ü
گردشگری کاری ü
-2 انواع گردشگری بر اساس موقعیت مکانی
یکی از این دسته بندی ها شامل گردشگری درون مرزی، گردشگری برون مرزی و گردشگری محلی است.
-3 انواع گردشگری بر اساس هدف
توریسم تفریحی و استفاده از تعطیلات ü
توریسم درمانی ü
توریسم فرهنگی و آموزشی ü
توریسم اجتماعی ü
توریسم ورزشی ü
توریسم مذهبی و زیارتی ü
توریسم بازرگانی ü
توریسم سیاسی ü
-4 انواع گردشگری از نظر مکانی و موضوعی
-1-4 گردشگری از نظر مکان مقصد
گردشگری شهری ü
گردشگری روستایی ü
گردشگری عشایری، قومی، قبیله ای ü
گردشگری در طبیعت ü
گردشگری ساحلی و دریایی ü
گردشگری کوهستانی ü
گردشگری هوا- فضا ü
گردشگری زیست محیطی ü
-2-4 گونه های گردشگری از نظر موضوع
گردشگری دریایی ü
گردشگری برف ü
گردشگری فرهنگی و هنری )گردشگری میراث) ü
گردشگری اجتماعی ü
گردشگری علمی – آموزشی ü
گردشگری درمانی ü
گردشگری در طبیعت ü
اکوتوریسم ü
گردشگری ورزشی ü
گردشگری و چشم اندازهای کشاورزی و عشایری ü
گردشگری شکار و صید ü
گردشگری تجاری ü
گردشگری سیاسی ü
گردشگری آثار جنگ ü
گردشگری زیارت اهل قبور ü
گردشگری از گتوها )به مناطق فقیر شهری که بیشتر، مهاجران یا اقلیتها در آن ساکن اند گتو گفته ü
میشود.(
گردشگری فضاهای صنعتی – معدنی ü
گردشگری تبهکاری ü
گردشگری مجازی ü
-5 انواع گردشگری از دیدگاه کلی
فرهنگی ·
طبیعت گرای ·
ماجراجویانه ·
à این تقسیم بندی به عنوان گردشگری یاد می شود
. ACE )Adventure Culture Ecotourism(
با توجه به نوع مقررات و اعتقادات جامعه ایران، امکان انواع گردشگری که به قصد تفریح و سرگرمی رواج
دارد، فراهم نمی باشد و یا بسیار محدود است. لذا جذب گردشگرانی که با انگیزه های فرهنگی، آشنایی با
آداب و رسوم جوامع روستایی و اقوام، بازدید از آثار تاریخی، طبیعت گردی و انجام فعالیت های ورزشی مثل
کوهنوردی اقدام به سفرمی کنند، میسر می باشد. بنابراین ایران برنامه های عمده خود را در این نوع گردشگری
ها می تواند متمرکز کند.لازم به ذکر است در ایران انواعی از گردشگری رواج دارد که در دیگر کشورهاچندان
رایج نیست . مثل گردشگری آثار جنگ، گردشگری زیارت اهل قبور که به منظور بازدید از قبورخویشاوندان
وکشته شدگان جنگ صورت می گیرد. در گردشگری آثار جنگ، ایرانیان از میادین جنگ ، گورستان های
جمعی، اماکن و اسارتگاه ها و آثار بازمانده از جنگ بازدید می کنند ،که به دلیل هشت سال جنگ ایران و
0481 بیشتر در مناطق غرب ایران آثار مخرب خود را بر جای گذاشت. – عراق 0488
با توجه به تقسیم بندی کلی مطرح شده، در ادامه به تفسیر و شرح آن می پردازیم.
-1-5 گردشگری فرهنگی
گردشگری فرهنگی ، بخش مهمی از تقاضای جهانی گردشگری را تشکیل می دهد. طبق آمار سازمان جهانی
گردشگری 02 درصد گردشگری بین المللی با انگیزه فرهنگی انجام می شود و این تقاضا در حال افزایش
به عنوان عناصر گردشگری )heritage tourism( است. رشد گردشگری فرهنگی و گردشگری میراث
گردشگری فرهنگی عبارت «. نوین، توجه سیاست گذاران و محققان را در سراسر دنیا به خود جلب کرده است
است از مسافرت افراد از محل سکونت خود به مکان هایی که جاذبه های فرهنگی دارند. این جا به جایی به
». قصد کسب اطلاعات و تجارت برای ارضای نیازهای فرهنگی گردشگران انجام می شود
از جمله ویژگی های گردشگران فرهنگی می توان به سطح بالای تحصیلات ، بالا بودن میانگین سنی و شاغل
گردشگری فرهنگی مایل به آشنایی با فرهنگ مناطق مختلف، خواهان کاوش در چشم « . بودن آنان اشاره کرد
اندازهای فرهنگی جوامع انسانی و درک آنها هستند. در این نوع گردشگری به جذابیت های فرهنگی توجه
می شود. از قبیل موزه ها، نمایشگاه ها، ارکسترها، نمایشنامه ها، هنرهای دستی، معماری در ایران علاوه بر
موارد فوق، آئین های سنتی نظیر تعزیه، مراسم چهارشنبه سوری، جشن های مذهبی زرتشتی و اسلامی، عزاداری
در سال های اخیر از سوی مسئولان ». ها مانند محرم و … نیز از جذابیت های فرهنگی ، می تواند تعریف شود
گردشگری ایران بارها درخصوص میزان اهمیت گردشگری فرهنگی و سهمی که ایران می تواند در این زمینه
به دست آورد ، تأکید شده است و ایران در تلاش است ؛ در نبود امکانات و شرایط مناسب در دیگر انواع
گردشگری، این نوع گردشگری را تبلیغ و رواج دهد.
-2-5 گردشگری هنری
گردشگری هنری در پی شناخت هنرهای ملل دیگر وآگاهی از آنان است. ایرانیان از هزاران سال پیش در
زمینه انواع هنرها مانند سفالگری ،معرق کاری، کاشیکاری، قالیبافی، نمدمالی، نقاشی، خوشنویسی، مینیاتور و
غیره دارای ابداعات وآثار با ارزشی بوده اند، که خوشبختانه بسیاری از آنها باقی مانده اند و از جاذبه های ایران
برای گردشگران هستند.
-3-5 گردشگری تاریخی
این گونه از گردشگری که ، گردشگری میراث نیز نامیده می شود ؛ و به بازدید از موزه ها، مکان ها و ابنیه
تاریخی می پردازد، امروزه بخش عمده ای از گردشگری را به خود اختصاص داده است. ایران به دلیل دارا
بودن هزاران ابنیه با ارزش تاریخی، در این زمینه می تواند بسیار موفق باشد.
-4-5 گردشگری تفریح و تفرج
در صنعت گردشگری مسافرت برای تفریح در کانون توجه است. در کشورها یا مکان هایی که پذیرای
گردشگرند، کسانی مسافر تفریحی محسوب می شوند که ، در مقصد به تفریح و تفرج می پردازند ، از اماکن
دیدنی بازدید می کنند ، سوغات می خرند ، عکس می گیرند و سرانجام اینکه برای دوره های کوتاه مدت در
آن مکان ها اقامت می گزینند. در این نوع گردشگری ، گردشگری ساحلی بسیار مورد توجه است ؛ و
گردشگران به سواحل نقاط مختلف سفر می کنند. در این نوع گردشگری کشورهایی همچون اسپانیا، ایتالیا،
ترکیه، یونان، آمریکا توانسته اند، بیشترین جاذبه ها را فراهم آورند. بیشتر تلاش بازاریابها و پژوهشگران
صرف درک این گروه می شود و می کوشند تا چنین گردشگری را میان گروه هایی از افراد که از نظر
اجتماعی ، ترکیب جمعیتی یا روان شناسی ویژگی های مشابه دارند ، تقسیم کنند. با توجه به اینکه ایران کشور
گرمی است و هزاران کیلومتر مرزآبی با دریای خزر در شمال و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب دارد،
در این زمینه کشوری با توانایی های بالقوه می باشد.
-5-5 گردشگری دریایی
گردشگریی که از ساحل دور می شود و به وسط دریا و اقیانوس منوط می شود، و از دهه 0481 در حال
گسترش است.کشتی های بزرگ اقیانوس پیما که گردشگران را پذیرا می شوند و انواع تفریحات سالم و
ناسالم را برای آنها فراهم می کنند ، در حال گسترش اند.کشتی تایتانیک نمونه مشهور آن است ، وکشتی
بزرگ کویین که سالن کنفرانس آن 0181 نفر گنجایش دارد ؛ و آن قدر مهم است که به دست ملکه الیزابت
، پادشاه انگلستان افتتاح شد.
سایر تفریحات دریایی ، مثل غواصی ، صید ،شکار و مشارکت در پژوهشها )به عنوان گردشگر(در حال
گسترش می باشد . ولی این شاخه از گردشگری دریایی نسبت به شاخه ساحل دریا درصد بسیار کوچکی از
گردشگران را جذب می کند.
-6-5 گردشگری طبیعت گردی
گردشگری طبیعت نوعی توریسم طبیعی و پایدار است ،که با مشارکت گردانندگان بومی و بهره گیری از
پتانسیل های بومی و طبیعی گردشگری میسر می شود. سازمان جهانی گردشگری ؛ اکوتوریسم را اینگونه
تعریف می کند:
نوعی از گردشگری که در آن مسافرت به مناطق طبیعی )که به نسبت بدون آسیب مانده( با اهداف مطالعاتی «
و بهره بصری از مناظر و رستنی های طبیعی و حیات وحش و با توجه به جنبه های فرهنگی هم در گذشته و
». هم در حال صورت می پذیرد
گستره فضایی این الگو، محیط طبیعی مثل ساحل، جنگل، کوه، کویر، غار و نظیر اینها است. این الگوی فضایی
از گردشگری در برگیرنده گونه های متفاوتی از گردشگری ، شامل گردشگری زیست محیطی، گردشگری
دریایی، گردشگری ورزشی، گردشگری صید و شکار، جمع آوری گیاهان و حیوانات و نظیر اینها است. طبق
برآورد انجمن گردشگری زیست محیطی، گردشگری طبیعت یا طبیعت گردی 11 درصد و گردشگری زیست
محیطی 2 درصد بازار مسافرت جهانی را در اختیار داشته است. درآمد این نوع گردشگری اغلب جهت حفاظت
از محیط و یا امور تحقیقاتی هزینه می شود و تنها تعداد کمی از کشورها نظیر کنیا بخشی از درآمدهای به
گردشگری زیست محیطی، سرمایه و پول فراوانی را از نواحی « . دست آمده را صرف امور دیگری می نمایند
هرگونه برنامه ریزی وسیاست گذاری ». مرکز به پیرامون می برد و بدین ترتیب عدالت اقتصادی پدید می آورد
در حوزه اکوتوریسم باید واجد شرایطی باشد ، که در وهلۀ اول موجب توسعه اقتصادی جوامع باشد، و دیگر
تضاد میان منابع مورد استفاده گردشگران و زندگی ساکنان بومی را به حداقل برساند، و چگونگی توسعه
گردشگری در این بخش نباید تعارضی با ویژگی های اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی جوامع محلی داشته
باشد.
-7-5 گردشگری تجاری و بازرگانی
در سفرهایی که با هدف بازرگانی و تجارت انجام می شود، مسافر در گردهمایی ها ، کنفرانس ها ، نمایشگاه
ها ، شوراها، برنامه های مذهبی ، تبلیغی و کارهای حرفه ای یا تخصصی شرکت می کند.یکی از مهم ترین
پدیده های قابل مشاهده در سفرهای بازرگانی سفر چند منظوره است ؛ به این معنی که مسافر می تواند با یک
سفر، چندین هدف را تأمین کند، برای مثال هنگامی که فردی با هدف بازرگانی به همراه همسرش سفر می
کند، یا زمانی که تعطیلات خانوادگی با مسافرت بازرگانی یا شرکت در سمینار هم زمان شود، نوعی مسافرت
دو منظوره مشاهده می شود. کشورهایی همچون آمریکا، آلمان، ژاپن، انگلیس بیشترین مسافران تجاری را به
خود جلب می نمایند. حتی در آمریکا 15 درصد مسافران را این نوع گردشگران تشکیل می دهند. به دلیل
وضعیت اقتصادی ایران و نیز اوضاع سیاسی سفرهای تجاری بیشتر از داخل به خارج از کشور می باشد.
-8-5 گردشگری شهری
نواحی شهری به علت آنکه جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیار دارند، غالباً مقاصد گردشگری مهمی محسوب
می شوند. شهرها معمولاً جاذبه های متنوع و بزرگی شامل موزه ها، بناهای یادبود، سالن های تئاتر، استادیوم
های ورزشی، پارک ها، شهربازی، مراکز خرید، مناطقی با معماری تاریخی و مکان هایی مربوط به حوادث
مهم یا افراد مهشورد را دارا هستند ، که خود گردشگران بسیاری را جذب می کند.
همراه با توسعه گردشگری در نواحی شهری، برای برآوردن نیازهای گردشگران، خدمات حمایتی بیشتری نظیر
رستوران و محل اقامت ساخته می شود، البته بازدیدکنندگانی که از خارج شهر می آیند ؛ تنها کسانی نیستند
که از این امکانات استفاده می کنند ، وخود مردم شهر هم از زیرساخت ها بهره مند می شوند. در این ارتباط
می توان به شهرهایی همچون پاریس، لندن، نیویورک اشاره کرد، که در درون خود جاذبه های بسیاری را
جای داده اند. تهران، اصفهان، تبریز، مشهد، شیراز در بین شهرهای ایران دارای امکانات، جاذبه ها و زیبایی
های بیشتری می باشند و هر ساله میلیون ها مسافر را برای بازدید از دیدنی های این شهرها به سوی خود می
کشاند.
-9-5 گردشگری روستایی
در گردشگری روستایی منابع فرهنگی، طبیعی و تاریخی نواحی روستایی به عنوان کالای فرهنگی گردشگری
قابل عرضه اند. گردشگری روستایی موجب رشد اقتصادی، ایجاد تنوع و ثبات در اشتغال، پویایی تجارت و
صنایع، گسترش فرصت هایی برای رشد درآمد به صورت فعالیت های چندگانه، ایجاد بازارهای جدید برای
محصولات کشاورزی و گسترش مبنای یک اقتصاد منطقه ای می شود. در سال های اخیر با توجه به گسترش
زندگی شهرنشینی و ماشینی، بسیاری از مردم تمایل دارند به محیط های آرام با زندگی سنتی سفر کنند، در
واقع این نوع گردشگری شباهتی هم به گردشگری بومی دارد. علی الخصوص در اروپا و آمریکای شمالی مردم
به این نوع گردشگری تمایل دارند. مردم به نواحی کشاورزی، دامداری می روند و مدتی را در آنجا اقامت می
کنند و از نزدیک شاهد نحوۀ زندگی روستایی هستند. در ایران اگر شرایط و امکانات آن فراهم شود
راهنمای گردشگری سلامت
17
،گردشگری روستایی می تواند از جمله موارد مهم درآمد زای جهانگردی به حساب آید. ایران دارای روستاهای
بکر و سنتی است که برخی از آنها با معماری خاصی که دارند می توانند شهرت جهانی کسب کنند. نظیر
ماسوله در گیلان، ابیانه در کاشان ، زیارت در گرگان و…
-11-5 گردشگری قومی و عشایری
این نوع گردشگری به منظور مشاهده سبک زندگی افراد بومی و اقوام انجام می شود. هدف گردشگری قومی
شناخت اقوام مختلف و شرکت در تجربه های آنها است. تماشای مراسم سنتی، جشن ها، آئین ها از جمله
جذابیت های این نوع گردشگری است ؛ و برخی نیزجهت درک بهتری از موقعیت خود و یا دنیای معاصر به
این گونه سفرها روی می آورند. در ایران به دلیل وجود اقوام مختلف لُر، کُرد، تُرک، بلوچ، عرب، ترکمن و
خصوصیاتی که هر کدام از آنها دارند ، واجد جذابیت های فراوانی برای هر ناظر و گردشگر بیرونی است.
بسیاری از گردشگران علاقه دارند تا از نزدیک به تماشای زندگی سنتی و قومی بپردازند.گردشگری عشایری
قابلیت اقتصاد سرمایه داری را در تعریف فضایی مناطق عشایری و ادغام آنها را در چرخه مصرف نشان می
دهد .ولی آنچه می تواند با اهمیت باشد شناخت این گونه گردشگری و تجزیه و تحلیل فضای آن برپایه
سودمندی، رفاه و پایداری برای رسیدن به توسعه مفید است. توسعه خدمات گردشگری عشایری دارای آثار
مثبت و منفی و چالش هایی است که با برنامه ریزی کارفرهنگی می توان از آثار منفی و چالش ها ، کاست
و بر محاسن آن افزود. ایران در این زمینه به طرز چشمگیری غنی است ، و می تواند موفق به جذب هزاران
گردشگر، محقق و انسان شناس از سراسر جهان شود.
-11-5 گردشگری مذهبی
دراین نوع گردشگری افرادی را شامل می شود که، به منظور دیدار از اماکن مقدس یا انجام دادن امور مذهبی
مسافرت می کنند. میلیون ها مسلمان به عربستان سفر می کنند، مسیحیان به واتیکان یا کلیساهای مقدس،
بودائیان به بنارس و برهمائیان به لهاسا سفر می کنند و… شاید بتوان گفت در ایران این نوع گردشگری
بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده است. سالانه 05 میلیون نفر از ایرانیان تنها به شهر مشهد سفر می
کنند. در ایران مساجد ،امامزاده ، کلیسا و کنیسه های تاریخی زیادی وجود دارد که سالانه بازدید زیادی از
آنها انجام می شود.
-12-5 گردشگری ورزشی
شمار زیادی از میهمانان کشورهای مختلف، اشخاصی اند که ، با قصد ورزش و تمرین یا شرکت در مسابقات
ورزشی، تماشای مسابقه تیم ها یا بازیکنان مورد علاقه شان ، یا گذراندن اردوهای ورزشی به سفر رفته اند.
ورزش برای عده ای از مسافران جنبۀ تفریحی دارد. مثل کسانی که به دلیل علاقه به موج سواری، قایقرانی،
کوهنوردی و اسکی بازی و یا تماشای مسابقات ورزشی به کشوری سفر می کنند، و برای عده ای جنبه حرفه
ای دارد. مثل تیم ها یا بازیکنانی که برای برگزاری یک مسابقه ورزشی یا گذراندن اردوی تمرینی عازم
کشورهای دیگر می شوند. گردشگران ورزشی علاوه بر ورزش اقدام به بازدید از اماکن دیگر و یا احیاناً خرید
نیز می نمایند.
-13-5 گردشگری ماجراجویانه
در هر جامعه کسانی هستند که به انجام دادن کارهای هیجان انگیز و مخاطره آمیز علاقه وافر دارند. برخی از «
این افراد با اقدام به مسافرت های ماجراجویانه به این نیاز درونی خود پاسخ می دهند. چنین گردشگرانی می
خواهند از راه های جدید یا غیر عادی، مهارت ها و توانایی های جسمی خود را در مواجهه با سختی ها و
دشواری ها بیازمایند. لذا نوعی از گردشگری برای آنان لذت بخش و جذاب است که توأم با هیجان بیشتر
باشد. در واقع این گونه سفرها حس کنجکاوی، خطرپذیری و قوای جسمانی انسان ها را مورد آزمایش می
نماید. ایران به دلیل برخورداری از تقریباً همه انواع شرایط اقلیمی و طبیعی )کوهستان های سر به فلک کشیده،
رودخانه های خروشان، جنگل های انبوه در شمال کشور، غارها و آبشارها( از توانایی های مناسبی در این
زمینه برخوردار است.
-14-5 گردشگری سلامت
گروهی از مسافران برای استفاده از خدمات پزشکی به مکان هایی که تسهیلات درمانی مورد نظرشان وجود
داشته باشد، سفر می کنند. بنابراین چنین سفری شامل فعالیت های گوناگونی می شود ،که با هدف تأمین
بهداشت و سلامت فرد یا گردشگر انجام می شود. مانند مراقبت بهداشتی و گذراندن دوره نقاهت و بازپروری.
یک مفهوم جدید است.در گرشگری بهداشتی )معالجه، سلامت( )Health tourism( گردشگری سلامت
معمولاً جریان جابجایی از پیرامون به مرکز است . چرا که امکانات ویژۀ پزشکی و بهداشتی را می طلبدکه ،
اغلب در کشورهای پیشرفته موجود است. در سال های اخیر آمریکا، آلمان، سوئیس، اسرائیل، مالزی همواره
از کشورهایی بوده اند که ، بیماران زیادی به منظور درمان به این کشورها سفر کرده اند. البته گاهی جهت
درمان نیازمند یک محیط آرام، پاکیزه و زیبا است ؛ که چه بسا جریان سفر از مرکز به پیرامون باشد. بالا رفتن
سطح دانش مردم دنیا و توجه بیشتر به بهداشت و سلامت موجب افزایش جذابیت این گونه سفرها شده است.
امروزه این نوع توریسم در کشورهایی همچون یونان، کرواتی، صربستان و … بسیار مورد توجه بوده و رواج
دارد. مردم برای درمان بیماری های تنفسی، استخوان درد، پوکی استخوان، بیماری های کلیدی، حساسیت و
دیگر مشکلات سلامتی تمایل دارند ، به چنین مناطقی مراجعه نمایند. در سال های اخیر در کنار تأکید بر
گسترش گردشگری فرهنگی در ایران، به این نوع گردشگری نیز در قالب سخنرانی مسئولان مربوطه و نیز
برگزاری سمینارهایی در این زمینه تأکید ویژه شده است ، و متولیان این امر معتقدند ایران به دلیل برخورداری
از طبیعت متنوع ،آرام و بکر می تواند ، سهم بیشتری از گردشگرانی که با قصد معالجه و تقویت سلامتی سفر
می کنند را به خود اختصاص دهد. در ایران مکان های زیادی وجود دارد که ، گردشگران جهت به دست
آوردن آرامش، درمان نارسایی های پوستی به آنجا مراجعه می کنند .نظیر؛ کوهستان ها، دریاچه هایی همچون
ارومیه، چشمه های آب گرم معدنی نظیر سرعین، لاریجان دارای توانایی های بالقوه ای در این زمینه است اما
با توجه به شرایط فعلی و محلی کشور به نظر نمی رسد به تنهایی بتوانند موجب جذب جهانگردان خارجی شوند.
-15-5 گردشگری فضا
نوع دیگری از گردشگری مسافرت به فضا است ،که در سال های اخیر آغاز شده است ؛ و تاکنون تعدادی از
افراد با هزینۀ خودشان از طریق سایت هایی در آمریکا و روسیه به فضا رفته اند، و مدتی را در آنجا به همراه
فضانوردان حضور داشته اند. یکی از این گردشگران بانام انوشه انصاری که ایرانی است ، به عنوان اولین
گردشگر زن تاریخ مدتی را در فضا گذراند. به نظر می رسد با توجه به اینکه این گردشگران هزینه های گزافی
را می پردازند ، و این خود می تواند به عنوان حمایت مالی گسترش تحقیقات فضایی مؤثر باشد، در سال های
آتی رشد شتابنده گیرد.
-16-5 گردشگری الکترونیکی
عصر جدید، را برخی عصر الکترونیک نام نهاده اند. گسترش و رواج امکانات ، و وسایل الکترونیکی نظیر:
تلویزیون ها، ماهواره و اینترنت، موجب شده است ؛ تا مردم هر چه بیشتر و به راحتی با دیگر نقاط دنیا ارتباط
برقرار کنند ، و همچنین دیگر نقاط را مورد شناسایی قرار دهند. تقریباً تمامی شرکت های گردشگری،
هواپیمایی ها، آژانس های مسافرتی، اماکن تفریحی، تاریخی و … در نقاط مختلف دنیا، دارای وب سایت،
پست الکترونیک و برخی از آنها دارای شبکه های تلویزیونی، ماهواره ای می باشند و بدین طریق خود را به
مردم مناطق مختلف دنیا معرفی می نمایند. در ایران نیز همچون سایر نقاط سعی شده است از طریق اینترنت
جاذبه ها معرفی شوند ، ولی هنوز در حد مناسب و کافی نیست ، و هنوز بسیاری از علاقمندان اطلاعات مورد
نیاز خود را نمی توانند از طریق اینترنت به دست آورند.
-17-5 گردشگری مجازی
مقوله جالبی است که حداکثر دو دهه از پدید آمدن آن نمی گذرد. )e tourism( گردشگری مجازی
گردشگری مجازی ، حضور در سرزمین دیجیتالی وب ، و مشاهده داده های صوتی ، متنی و تصویری از دنیای
فیزیکی پیرامون ما است . دور دنیا که در نوشته ژول ورن ، نویسیده شهیر فرانسوی ، در هشتاد روز امکان
پذیر شد ، امروز با ابر متن های اینترنتی ، با یک کلیک امکان پذیر است. دور دنیا با یک کلیک ، آرزویی
بود که امروزه از مرحله آرزو به حقیقتی غیر قابل انکار مبدل شده است . با استفاده از سایت های کاخ موزه
ها ، اماکن باستانی جهان می توان به دنیای اطلاعات متنی و تصویری از نمادهای تاریخ باستان دست یافت.
برخی از پایگاه های دولتی در اینترنت ، امروزه سیستم های دوربین شهری خود را به سرزمین دیجیتال نیز
پیوند داده اند. بااین دوربین ها می توانید شهرهای مختلف را به صورت زنده مشاهده کرده و حتی از آن ها
عکس یادگاری بگیرید. شهرداری تهران و حتی سایت مرکز کنترل ترافیک استان تهران ، چنین سرویسی را
در دسترس علاقمندان قرار داده است. اما این که چرا مجموعه ارزشمند پاسارگاد یا بیستون یا سعدآباد تهران
، از چنین سایت های مالتی مدیا بی بهره است ، پاسخی برای آن نیافتیم؟! خیلی از علاقمندان به بازدید از موزه
های بزرگ جهان ، از آرمیتاژ مسکو تا لوور پاریس ، از تارنماهای اینترنتی آن ها برای مشاهده اطلاعات
استفاده می کنند. حتی ، رزرو بلیط هواپیما ، هتل ، مسابقات بین المللی ورزشی و جشنواره های فرهنگی هنری
جهانی ، امروز با رفتارهای سازمانی الکترونیکی همراه شده است . میلیون ها کاربر از سراسر جهان ، به دنبال
برگزاری تابستانی مسابقات جام جهان در شهرهای آلمان ، امروزه از سایت های دولتی و غیر دولتی گردشگری
این کشور استفاده می کنند. این مسئله ، نقش قابل توجهی در آشنایی با فرهنگ و دانش و پتانسیل تجاری و
آلمان ، پخش مستقیم مراسم ARD DAS ERSTE سیاسی و علمی دولت فدرال آلمان داشته است . وقتی کانال
قرعه کشی جام جهانی 1113 آلمان را پخش نمود ، بیش از 1 میلیارد بیننده از سراسر جهان ، و صدها میلیون
کاربر اینترنت ، این مراسم را نظاره گر بودند. این مسئله ای بود که ، تاثیر زیادی بر روی ارتقای سطح
حداکثری علاقمندی برای سفر به کشور آلمان ایجاد نمود. به هر حال ، با ارتقای سیستم های اطلاع رسانی و
بر روی سرزمین دیجیتال ، )GOVERNMENT E( ارتباطی دولتی در اینترنت و گسترش دولت الکترونیک
می توان به توسعه توریسم اینترنتی و استفاده از میلیون ها دلار فواید آن امیدوار بود.
-18-5 گردشگری بیابانی
گردشگری بیابانی، برای آن دسته از گردشگران که علاقه به سفر ، به نواحی خشک و گرمسیر را دارند ؛ و
یا رویای سفر بر کوهان شتر را در سر می پرورانند ، و یا قصد تحقیق در مورد خاک ، موجودات زنده و آب
و هوای نواحی بیابانی را دارند ، اهمیت دارد. ایران با دارا بودن 1 صحرای بزرگ دشت لوت و دشت کویر از
این لحاظ نیز برای گردشگری جاذب است
19-5 –گردشگری آموزشی و علمی و گردهمایی
این نوع گردشگری ها به منظور تحقیقات یا شرکت در همایش های علمی است.در ایران سالانه هزاران سمینار
و دوره آموزشی برگزار می شود ، اما تنها تعداد کمی از آنها در سطح بین المللی است ، و از این نظرتعداد
اندکی از جهانگردان و یا محققان را به خود جلب می کند. علاوه بر آن به دلیل وجود رویکردهای ایدئولوژیکی
در دانشگاه های ایران و نیز فاصله علمی، تحقیقاتی آن با کشورهای پیشرفته و شرایط خاص اجتماعی، تعداد
دانشجویان خارجی در ایران رقم بسیار ناچیزی را تشکیل می دهد.
-21-5 گردشگری کاری
مقصود از این نوع گردشگری تفریح یا استراحت نیست ، بلکه انجام بخشی ازکار؛ توأم با مسافرت است.از
مشخصات بارز این گردشگری ، شرکت در کنفرانسها ، گردهمایی ها، سمینارهای علمی، تحقیقاتی و تخصصی
است.
-6 انواع گردشگری از دیدگاه دیگر
-1 گردشگری تندرستی )گردشگری سلامت( -6
مسافرت به دهکده های سلامت بدون دخالت پزشک معمولاً برای فرار از ازدحام شهرها یا از بین بردن تنش
ها و استرس و حتی برای استفاده بیشتر از نور خورشید می باشد.
-2 گردشگری درمانی )گردشگری سلامت( -6
استفاده از آب های معدنی ،نمک ، لجن های طبیعی ،مناطق آفتاب گیر تحت نظارت و مداخله پزشک می
باشد.به علاوه ، سفر برای درمان خاص ، یا عمل در بیمارستان ها ، یا مراکز درمانی خارج از کشور مبدأ )در
مدت زمانی میانگین 1 هفته( است. مداخلات پزشکی در گردشگری درمانی وجود دارد .بیمار )با بیماری مزمن
یا حاد( برای حل مشکلات درمانی خود یا از روش های پزشکی معمول و متعارف بهره می برد ، و
یا از درمان ها و روش هایی که از نظر دانشمندان تجربی روش هایی غیر علمی خوانده می شوند.
-3 گردشگری پزشکی )گردشگری سلامت( -6
مسافرت به منظور درمان بیماری و انجام جراحی زیر نظر پزشکان در مراکز درمانی ، که علاوه بر معالجه،
پیگیری بیمار را شامل می شود . و درموارد زیر کاربرد دارد :
اموری که در کشور فرد غیر قانونی است مثل سقط جنین .
مراقبت های ویژه که در کشور فرد امکان پذیر نیست.
در مواردی که لیست انتظار برای معالجه فرد در کشورش طولانی مدت است.
برای استفاده از خدمات بهداشتی ارزان یا رایگان .
-4 گردشگری پیشگیرانه -6
در این نوع از گردشگری سلامت استفاده از تمام منابع طبیعی است ، و هدف از سفر مشابه گردشگری تندرستی
می باشد .با این تفاوت که افراد ، ناراحتی یا بیماری خاصی ندارند ، بلکه در واقع از بروز بیماری و
ناراحتی جسمی و روحی جلوگیری می کنند.
-5 گردشگری ورزشى -6
گردشگرى را که حداقل 14 ساعت در منطقه مورد بازدید بماند ، و هدف سفرش شرکت در فعالیت هاى
مرتبط با ورزش باشد ، را گردشگر ورزشى گویند. درواقع سفر کردن از خانه و محل کار براى ورزش کردن،
تماشاى رویداد هاى ورزشى، تماشاى جاذبه هاى ورزشى و شامل فعالیت هاى رقابتى و غیر رقابتى می باشد .
تجهیزات ورزش های مورد علاقه افراد از جمله اسکی، گلف و غواصی برای گذراندن تعطیلات در این سفرها
فراهم می باشد.
-6 گردشگری ماجراجویی -6
شامل سفر به نواحی کوهستانی و ناهموار، یا ورزش های ماجراجویانه مثل پانجو،کوهنوردی، صخره نوردی و
پیاده سفر کردن از راه های ناهموار را گویند.
-7 گردشگری کشاورزی -6
شامل بازدید از مزارع و زمینهای کشاورزی می باشد ،که به نوعی اقتصاد داخلی کشاورزی را حمایت می کند.
-8 گردشگری مجازی -6
سفر به طور فیزیکی انجام نمی شود ،بلکه کشف دنیا از طریق اینترنت، کتاب و تلوزیون صورت می گیرد.
-9 گردشگری زیست محیطی -6
گردشگری دائمی که ازمحیط زیست تأثیرمی پذیرد، نظیر گردش درپارک های ملی را گویند
-11 گردشگری فروشگاه کتاب -6
تلاش عامه مردم برای حمایت از فروشگاه های مستقل با تبلیغ آنها به عنوان مقصد سفر و جذب گردشگران
می باشد.
-11 گردشگری آموزشی -6
شامل سفر به یک کشور جهت عضویت در یک مؤسسه آموزشی ، یا شرکت در کلاسهایی که مورد علاقه
شخصی ، می باشد. مثل کلاسهای آشپزی با حضور سرآشپزهای نام آور یا کلاسهای صنعتگری.
-12 گردشگری آثار باستانی -6
شامل بازدید از مکانهای تاریخی یا صنعتی که از قدمت باستانی برخوردارند. از جمله کانالهای قدیمی، راه
آهن، میدان نبرد و … می باشد.
-13 گردشگری تفننی -6
توریست به صورت انفرادی یا گروهی در سرگرمی های مورد علاقه خود شرکت می کند ، و با افرادی که
علایق مشابه ی ، یا تجربیاتی متناسب با آنها دارند ، همسفر می شوند. که معمولاً به صورت گردش در باغ و
گشت و گذار در پارک ها می باشد.
-14 گردشگری فراگیر -6
گردشگری فراگیر یا )گردشگری برای همه( برای کلیه افراد ، به ویژه افرادی که محدودیت هایی دارند ،
یا از ناتوانایی های جسمی رنج می برند، می باشد. که در بعضی مناطق با استفاده از طرح های دانشگاه ی ، یا
اصول توسعه اهداف دانشگاه ی مطرح می شود.
-15 گردشگری دائمی -6
شامل افراد معمولی می شود که ، همیشه در تعطیلات با اهداف مالیاتی ، یا اجتناب از مقیم شدن در یک کشور
به آنجا سفر می کنند.
-16 گردشگری سفری -6
نوعی خاص ازگشت وگذارکه شخص ازسفر کردن بیش از رسیدن به مقصد لذت می برد.
-17 گردشگری فضایی -6
احتمالاً شامل سفر به کرات و سیارات دیگر در آینده می باشد.
-18 گردشگری فرهنگی -6
طی این سفرها از میراث فرهنگی شهرها بازدید می شود. این نوع گردشگری ، تجربیات خاص فرهنگی را ،
نظیر گردشگری موزه هنری را در بر می گیرد ، و گردشگران می توانند در طول سفر از موزه های هنری
دیدن کنند ،یا در بسیاری از مراسم فرهنگی شرکت نمایند.
-19 گردشگری ویرانه ها -6
شامل سفر به مناطق حادثه دیده و ویران شده است . نه صرفاً برای کمک بلکه برای بازدید از خرابه ها می
باشد .که البته اگر این بازدیدها کار امداد رسانی، نجات مصدومین و اقدامات مرمتی را به تأخیر بیاندازد ،
مشکل آفرین خواهد شد.
-21 گردشگری نیاشناسی -6
گردشگری و سفر به منظور شناخت شجره نامه و پیشینه نیاکان است.
-21 گردشگری سیاه -6
گردشگری برای بازدید از محل های حوادث و فجایع یا گروستان هاست. اولین کمپانی فعال در این زمینه ،
کار خود را در نیو جرسی آمریکا برای بازدید از محل حادثه هواپیمایی ، هایدنبرگ شروع کرد.
-22 گردشگری افیونی -6
سفر به منظور تهیه یا مصرف مواد مخدر است. ) جالب است بدانید جزیره گوا در هندوستان از مهمترین مقاصد
این نوع گردشگری است(
-23 طبیعت گردی -6
همانطور که از اسم آن هوید است گردشگری ، به منظور بازدید از جلوه های طبیعت با حداقل خسارت ، به
محیط زیست است.
-24 گردشگری سخت -6
گردشگری که همراه با مخاطرات جانی است.
-25 گردشگری قمار -6
سفر به منظور شرکت در قمار و قمار خانه هاست. معروفترین مقاصد این نوع گردشگری در دنیا عبارتند از:
آتلانتیک سیتی،لاس وگاس، پالم اسپرینگز،کالیفرنیا، ماکائو ومونت کارلو.
-26 گردشگری باغبانی -6
سفر به منظور بازدید از باغ ها و باغچه های زیبای دنیا مانند تاج محل.
-27 گردشگری میراث فرهنگی -6
مانند سفر برای بازدید از بناهای تاریخی یا بناها ی صنعتی بزرگ است.
-28 گردشگری تفریحی -6
سفرجهت انجام تفریحی خاص ، یا ملاقات با گروهی که تفریح مورد علاقشان با شما یکی است.
-29 گردشگری خاص -6
مخصوص معلولین یا بیماران با شرایط خاص است.
-31 گردشگری فرهنگ عامه -6
سفری که تصمیم آن پس از مطالعه کتابی ، یا مشاهده فیلمی در مورد مقصد ، توسط گردشگر گرفته می شود.
-31 گردشگری پیوسته -6
برخی از افراد بسیار ثروتمند برای فرار از مالیات ، پیوسته در سفر هستند ،تا مشمول قوانین اقامت در محلی
خاص نشوند.
-32 گردشگری زیارتی -6
سفر به منظور زیارت مکان های مقدس است.
-33 گردشگری تنها -6
سفر به تنهایی را گویند.
-34 گردشگری آبهای معدنی و چشمه ها -6
سفر برای دیدن و استفاده کردن از آبهای معدنی و چشمه های آب درمانی، برای درمان بعضی بیماری های
خاص و لذت بردن از این نعمت خدادادی است.
-35 گردشگری مناطق کویری -6
سفربه اعماق بیابان و سرزمینهای ناشناخته ، و مبارزه با گرمای طاقت فرسا و کم آبی در کویراست.
-36 گردشگری چمدانی -6
سفر برای خرید از بازارهای خاص را گویند.
-37 گردشگری کاروتجارت -6
سفر برای تجارت و کسب درآمد ، و تجربه برای پیشرفت در صنعت کار، و کار در کارخانجات و کارگاه
ها را گویند.
-38 گردشگری مناسبتها و وقایع خاص -6
سفر برای شرکت در مناسبت ها و برنامه های ویژه به خصوص مراسم آیینی و ملی را گویند.
-39 گردشگری شکار -6
سفر برای شکار حیوانات و زندگی در طبیعت ، در کنار حیوانات را گویند.
-41 گردشگری حادثه جو -6
دیدن از بعضی موارد خاص ، مانند دیدن از یک کوه در حال آتشفشان و یا یک منطقه سیل زده و زلزله زده.
خبرنگاران خود مصداق کاملی از این گروه هستند .
-41 گردشگری تشویقی -6
مانند کارمندانی که به دلایل خاص از سهمیه تشویقی استفاده می کنند ، و با خرج کارفرمای خود به سفر می
روند.
فصل دوم: آشنایی با گردشگری سلامت
تاریخچه گردشگری سلامت در جهان
گردشگری سلامت از زمان یونان و روم باستان وجود داشته و سپس به بسیاری از کشورهای اروپایی و نقاط
دیگر دنیا توسعه یافته است. از زمان باستان، افراد زیادی به منظور فراغت روحی و درمان به مجاورت رودخانه
و آبهای معدنی میرفتند. آبهای گرم از قدیم الایام با آرامش و تجدید قوای جسمی و روحی انسان همراه
بوده است .استفادهکنندگان از اینگونه آبها، قرنهاست که در آبهای گرم آبتنی میکنند و از آب چشمه های معدنی مینوشند.
در انگلستان، توسعه اقامتگاه های کنار دریا بر اساس این باور اتفاق افتادکه، استفاده آب دریا در درمان
بیماریها مفید است. در اروپا شهرهای بسیاری در اطراف چشمههای آب معدنی و تسهیلات درمانی ساخته
شده است. نمونههای آن را میتوان در شهرهای بادن، لاسانه، موریتس و اینترلاکن در سوئیس، بادن و ویسبادن
در آلمان، وین در اتریش و بوداپست در مجارستان مشاهده کرد. در این شهرها مردم از آبهای معدنی به
منظور معالجه بیماریهایی همچون روماتیسم، عفونتهای پوست و سوءهاضمه استفاده میکردند.
در اروپا چشمههای آب معدنی و کلینیکهای آب درمانی در اواخر قرن هجدهم مورد توجه جدی قرار گرفتند.
و علاوه بر این که به تجهیزات متناسب مجهز شدند ، فضاهای اطراف آنها نیز برای بهرهمندی از سکون و
آرامش و چشماندازهای طبیعی سامان یافتند. در این قبیل کلینیکها تیمهای مشاوره پزشکی برای تجویز مدت
و نحوه استفاده از هر نوع آب برای درمان بیماریهای مختلف مشغول هستند. مراجعین به اینگونه آبها را
اغلب بیمارانی که مبتلا به ناراحتیهای پوستی، دردهای روماتیسمی، ورم مفاصل، خستگی و فرسودگی مفرط
جسمی، نقرس، التهاب مهرهها و ستون فقرات تشکیل میدهند.
در آمریکا نیز مردم به چشمههای آب معدنی، اقامتگاههای مجاور دریا مسافرت میکردند .قدیمیترین منطقه
چشمههای آب گرم آمریکا ساراتوگاست که از حدود 111 سال پیش به صورت یک منطقه تجاری در این
زمینه با ارائه تسهیلات اقامتی و پذیرایی مناسب ، فعال شده است. همچنین میتوان به چشمههای آبمعدنی
نزدیک ایالات فیلادلفیا و ویرجینیا اشاره کرد. برای حداکثر کردن مطلوبیت سفر، تسهیلاتی از قبیل کتابخانه،
تماشاخانه، تالار موسیقی و زمینهای بازی برای مفرح کردن اوقات گردشگران ایجاد شده است. به طوریکه
امروزه مردم نه فقط برای آبدرمانی بلکه به قصد استفاده از انواع سرگرمیهای اجتماعی به این مناطق سفر میکنند .
تاریخچه گردشگری سلامت در ایران
گردشگری درمانی و بهداشتی امروزه از رو به رشدترین بخش های صنعت گردشگری جهان است که باعث
شده سازمان های دست اندرکار و کشورهای علاقمند به توسعه گردشگری توجه خود را به این بخش از صنعت
توریسم جلب و برای آن برنامه ریزی کنند.زندگی صنعتی در بیشتر کشورهای دنیا الزاماتی را با خود همراه
دارد و نیازهایی را نیز برای مردم جوامع مختلف ایجاد کرده است.امروزه تمایل مردم برای تناسب اندام، استفاده
از منابع طبیعی و ویتامین ها، کاهش درد، تسلط بر استرس و افزایش سلامت روح و روان و جسم بسیار
چشمگیر است. به همین دلیل است که در نقاط مختلف جهان روش های درمانی طبیعی مانند استفاده از چشمه
های آب گرم بسیار مورد توجه قرار می گیرد و تمامی اقشار مردم اعم از کم درآمدها و پردرآمدها به سمت
این نوع از گردشگری تمایل دارند.چشمه های آب گرم محل هایی مناسب برای ایجاد اقامتگاه های توریستی
است که با ایجاد مراکز تفریحی و ارائه سرویس ها و امکانات در این نقاط می توان آنها را به مقاصد گردشگری
درجه اول برای گردشگران تبدیل کرد، زیرا هم زمان ،هم لحظه هایی مفرح و پرهیجان خواهند داشت و هم
به سلامت و آرامش دست می یابند.علاوه بر این جاذبه های طبیعی و روش های درمانی توریسم درمانی به
دلایل اقتصادی نیز مورد توجه قرار می گیرد، زیرا که صادرات خدمات پزشکی یک اصل شناخته شده برای
تقویت ساختار بهداشت و درمان کشورها است.
اما توریسم سلامت در ایران تاریخچه بسیار کوتاهی دارد. در حقیقت در سال 81 برای اولین بار توریسم درمانی
در گردشگری ایران از سوی وزارت بهداشت مورد توجه قرار گرفت؛ البته وزارت بهداشت بیشتر با هدف
اشتغالزایی برای دانشآموختگان پزشکی به این مبحث پرداخت و نه رونق توریسم درمانی. اما کم کم از سال
80 و درست پس از ادغام سازمان میراث فرهنگی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی توریسم درمانی به صورت
مستقل در ایران ایجاد شد و مورد توجه بیشتری قرار گرفت.
کشورمان ایران ، در زمینه گردشگری سلامت دارای ظرفیت و پتانسیل بسیار گسترده و فراوانی است. تبحر و
تخصص پزشکان ایرانی همراه با پیشرفت های دانشمندان ایرانی در عرصه های مختلف پزشکی ، همانند
پیشرفت هایی در زمینه درمان ناباروری ، دندانپزشکی ، درمان بیماری های قلبی عروقی ، پیوند اعضای مختلف
بدن با درصد موفقیت بالا ، پیشرفت در زمینه درمان با استفاده از سلول های بنیادی ، رواج طب سنتی و اسلامی
به عنوان طب مکمل ، و وجود امکانات آزمایشگاهی و کلینیکی مناسب که با قیمت های بسیار مناسب در
ابعاد جهانی ، باعث شده که کشور ما قابلیت رقابت با دیگر کشور های منطقه ، همانند ترکیه و اردن را دارا
باشد.علاوه بر آن زبان و گویش مشترک با بسیاری از کشور های همسایه و گرایش های قومی و مذهبی
مشترک ، هزینه های حمل و نقل پایین برای سفر به ایران ، وجود ایرانیان در خارج از کشور که می توانند با
توجه به پایین بودن هزینه های درمان برای درمان به داخل کشور سفر کنند ، از دیگر پتانسیل های کشور
ایران است. از دیگر مزیت های ایران برای جذب گردشگر سلامت ، وجود طبیعت بسیار زیبا و چهار فصله
بودن ایران است ، که باعث شده تا این کشور دارای اقلیمهای متفاوت بشود و از نظر جاذبههای فرهنگی،
تاریخی و طبیعی در میان ده کشور اول جهان قرار بگیرد، بعلاوه وجود چشمه های آب گرم و معدنی که
دارای قابلیت های درمانی نیز هستند، مورد توجه بسیاری از گردشگران سلامت قرار می گیرد.
پیشبینی برای 31 میلیون گردشگر داخلی و خارجی در سال برای ایران از طریق گردشگری سلامت به گونه
ای است که ، سند چشمانداز ایران تا سال 0414 پیشبینی کرده است که ایران سالانه بیش از 41 میلیون
گردشگر داخلی و 11 میلیون گردشگر خارجی داشته باشد. و به تبع آن، 05 میلیارد درآمد ارزی دست یابد.
از مجموع افرادی که به عنوان گردشگر وارد کشورها میشوند، هفت درصد را کسانی در نظر میگیرند که
برای درمان و استفاده از مواهب طبیعی به آن کشور سفر میکنند در واقع هدف از این تلاش ها، سهیم شدن
ایران در بازار های جهانی و معرفی ایران به عنوان مرکز و قطب درمانی منطقه ، به منظور پیشرفت و سودآوری
است. سهم ایران از گردشگری پزشکی جهان نیز با توجه به آمار سال 1114 سازمان جهانی گردشگری، حدود
1/111 بوده است. .ایران هم با عنایت به مزیتهای خود در گردشگری پزشکی از جمله هزینه پایین و کیفیت
خدمات سلامت، تصمیم دارد تا از فرصتهای موجود استفاده کند. اما برای بهرهبرداری از توانمندیهای خود در
این زمینه با چالشهایی روبروست.
گردشگری سلامت در ایران با وجود کیفیت بالای خدمات درمانی و قیمت ارزان، به علت نبود تبلیغات مناسب،
هنوز جایگاه خود را در بازار نیافته است و گامهای نخست را طی میکند. در حالیکه دولت بر اساس
برنامهریزیهای خود باید تا پایان برنامه چهارم توسعه 01 درصد از نیازهای درمانی کشور را از طریق صدور
کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند.
گردشگری سلامت به چه معناست؟
مقوله گردشگری سلامت فراتر از گردشگری درمانی است، آبهای گرم و معدنی و لجن درمانی همراه با
امکانات طبیعی نیز شامل مقوله گردشگری سلامت است .
شعار جهانی توریسم سلامت ، امکانات و خدمات در حد کشورهای جهان اول یا پیشرفته و قیمت ها و Ã
هزینه ها در حد کشور های در حال توسعه و جهان سوم است .
زمینه های فعالیت در حوزه گردشگری سلامت در دنیا شامل: آب گرمهای درمانی، برنامههای مدیریت وزن،
اعمال جراحی آرایشی و پلاستیک، اعمال جراحی جایگزینی مفاصل، اعمال جراحی بای– پس شریان قلب،
پیونداعضاء، چشم پزشکی ) عمل لیزیک (، دندان پزشکی و کاشت دندان، توان بخشی و … می باشند.
توریسم درمانی یکی از انواع توریسم سلامت است که به شرح ذیل می باشد: v
توریسم سلامت به سه بخش ذیل تقسیم می شود:
- توریسم تندرستی: مسافرت به دهکده های سلامت و چشمه های آب معدنی و آب گرم)اسپا( که بدون
دخالت پزشک است.
- توریسم درمانی: استفاده از آب های معدنی ، نمک ، لجن های طبیعی ، مناطق آفتاب گیر و …تحت نظارت
و مداخله پزشک است.
0 . توریسم پزشکی: مسافرت به منظور درمان بیماری و انجام جراحی زیر نظر پزشکان در مراکز درمانی که
علاوه بر معالجه پیگیری بیمار را شامل می شود.
در زیر به اختصار هریک از توریسم های سلامت راتوضیح می دهیم:
)Wellness Tourism( گردشگری تندرستی ü
به گردشگری تندرستی ،گردشگری سلامت و گردشگری شفا بخش نیز گفته می شود. در این نوع از
گردشگری نیز از امکانات طبیعت )آب گرم ها و آب های معدنی ،دریاچه های نمک ،لجن های طبی ،شن
زارهای رادیو اکتیو،حمام های گیاهی ،خورشید و آب وهوا و مانند آن ( استفاده می شود . بیماران )گردشگران
1 هفته ( سفر کرده و ممکن است – ( با هدف درمان یا رفع نارسایی جسمی در )دوره زمانی متوسط 0
تا ماه ها در مقصد بمانند .هم چنین بیمارانی که دوره نقاهت خود را می گذرانند ،نیز با استفاده از برنامه
مراقبتی ای که پزشک معالج در نظر می گیرد می توانند با استفاده از امکانات طبیعت به بهبود خود سرعت
بخشند .
درتعریفی دیگر از گردشگری تندرستی مسافرت به دهکده های سلامت و مناطق دارای چشمه های آب معدنی
و آب گرم )اسپاها ( برای رهایی از تنش های زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی
ودر مواردی که گردشگر ،بیماری جسمی مشخصی نداشته باشد را گردشگری تندرستی گویند. این
گروه از گردشگران هیچ گونه عارضه جسمی خاصی ندارند و از نظر خودشان دارای سلامت کامل هستند
ونیاز به درمان های معمول ندارند. و سفر را صرفاً برای دوری جستن از استرس های روزانه در هر مرکز
بهداشتی ،چشمه ها ، دهکده های سلامت بدون نظارت پزشک انجام می دهند.
)Curative Tourism( گردشگری درمانی ü
گردشگری درمانی هم به معنای مسافرت توریست به منظور استفاده از منابع درمانی طبیعی)آبهای معدنی، نمک،
لجن و غیره( است. که معمولا برای درمان برخی بیماری ها یا گذران دوران نقاهت تحت نظارت و مداخله
پزشکی صورت می گیرد. این نوع از گردشگری هم این روزها مورد توجه مسئولان گردشگری کشور قرار
گرفته است. به خصوص لجن درمانی که طبیعت ایران را در میان کشورهای همسایه به شدت محبوب کرده است.
)Medical Tourism( گردشگری پزشکی ü
نوع دیگری از گردشگری سلامت است که در آن مسافرت به منظور درمان بیماری های جسمی یا انجام نوعی
از عمل های جراحی تحت نظارت پزشکان در بیمارستان ها و مراکز درمانی را گردشگری پزشکی گویند. در
این نوع از گردشگری سلامت، بیمار ممکن است پس از درمان و معالجه نیازمند استفاده از فضاها و خدمات
گردشگری درمانی)مانند آبگرم ها( باشد که در این صورت ممکن است گردشگری او با سفر به نقاطی که
این امکانات را دارند تکمیل شود. بیمارستانها در سراسر جهان با استفاده از پزشکان درجه یک و تکنولوژی
پیشرفته و قیمتهای ارزان به دنبال جذب بیماران جدید هستند.
به عنوان مثال می توانیم جمی جانسون را نام ببریم که از خدمات توریسم پزشکی استفاده کرده است: جمی
جانسون مبتلا به دیابت هنگامی که ماه گذشته به همراه یک گروه خواننده مسیحی به سوی تایلند در حرکت
بود، دچار عفونت قوزک پا شد و کلیههایش از کار افتاد. او با هواپیما از مالزی به بیمارستان بینالمللی
در بانکوک پایتخت تایلند برده شد. او تا به حال به تایلند نیامده بود و از این )Bumrugrad( بومرانگراد
بیمارستان هم چیزی نشنیده بود. اما خوششانس بود که به اولین بیمارستان آسیایی دارای اعتبار بینالمللی و
یکی از مدرنترین و کارآمدترین تاسیسات پزشکی در جهان دسترسی یافت.
در سالهای گذشته این بیمارستان به معالجه 411 هزار بیمار خارجی – بیشتر از هر بیمارستانی در جهان در بیش
از 051 کشو ر– برای هر عارضهای از بیماری قلبی تا جایگزینی مفصل ران و ایمپلنتهای سینه پرداخت.
جاذبه این بیمارستان ارائه مراقبتهای درمانی در کلاس جهانی اما با قیمتهای کشورهای در حال توسعه است
و از بیماران مانند یک هتل پنجستاره پذیرایی خواهد شد. در حالی که قیمتهای درمانهای پزشکی در
کشورهای پیشرفته اوج گرفته است – آمریکاییها سال گذشته 03 درصد تولید ناخالص ملی را صرف
مراقبتهای بهداشتی کردند و اروپاییها هم چندان از این رقم دور نیستند– ایده به خارج رفتن برای به دست
آوردن سلامتی واستفاده از جاذبه های مناطق مختلف در کنار درمان نیز هست.
در حال حاضر هر سال بیش از 051 » بیماران بدون مرز « به گفته ژوزف وودمن نویسنده کتاب قریبالانتشار
هزار نفر آمریکایی و اروپایی به دنبال درمانهای پزشکی در خارج میروند. برای انجام جراحیهای بزرگ
هند، تایلند، سنگاپور و مالزی بیشترین طرفدار را دارند.
مسافرت به منظور درمان بیماری های جسمی یا انجام نوعی از عمل های جراحی تحت نظارت پزشکان در
بیمارستانها و مراکز درمانی را گردشگری پزشکی گویند. مانند گردشگران زیر :
گردشگری که علاقمند به برخورداری از خدمات پزشکی جراحی زیبایی است. Ø
گردشگری که علاقمند به برخورداری از خدمات دندانپزشکی و کاشت دندان است. Ø
گردشگری که علاقمند به برخورداری از خدمات پزشکی برای زایمان است . Ø
گردشگری که علاقمند به برخورداری از خدمات پزشکی درمان نازایی است . Ø
گردشگری که علاقمند به برخورداری از خدمات پزشکی برای تغییر جنسیت است . Ø
گردشگری که علاقمند به برخورداری از خدمات پزشکی جایگزینی مفاصل است. Ø
گردشگری که علاقمند به برخورداری از خدمات پزشکی پیوند اعضاء است . Ø
گردشگری که علاقمند به برخورداری از خدمات چشم پزشکی است. Ø
مدیکال توریسم یا توریسم درمانی چیست؟
یکی از اهدافی که می تواند گردشگر را )UN-WTO( بر اساس تعریف های سازمان جهانی جهانگردی
برانگیزد تا عزم سفر کند، مسافرت برای کسب سلامتی است. چیزی که از آن به گردشگری سلامت تعبیر
می کنند. در حقیقت گردشگری سلامت، نوعی از گردشگری است که به منظور حفظ، بهبود و حصول مجدد
سلامت جسمی و ذهنی فرد به مدتی بیشتر از 14 ساعت و کمتر از یک سال صورت می گیرد. به این ترتیب
یک توریست سلامت با مسافرت از محل دائم زندگی خود می تواند از خدمات درمانی مقصد استفاده کند ، تا
سلامت جسمی و روحی اش را به دست بیاورد. نوعی از گردشگری که این روزها خوشبختانه در ایران رواج
پیدا کرده و توریست های زیادی را از کشورهای منطقه برای بهره مندی از خدمات پزشکی و درمانی ایران
به کشورمان می کشاند.
فهرست درمان های صورت گرفته در مراکز ارائه کننده گردشگری سلامت:
فعالیت های آرامش بخش فعالیت های فیزیکی درمان های موجود در اسپاها
راهپیمایی سالن ورزشی طب سوزنی
ماساژ شنا فشار آب
درمان زیبایی دوچرخه سواری گرمابه گیاهی
بازتاب شناسی اسب سواری درمان انفرادی
ماساژ هندی سر کارتینگ اتاق )مخزن( نمک
چشمه های آب معدنی قایقرانی درمان مغناطیسی
محفظه های معلق ) شناوری( کلف درمان ماوراء صوت
فشار آب قایق بدون بادبان درمان اکسیژن
یوگا دوچرخه سواری امدادی بسته لجن طبی
درمان با نور
درمان با صوت
کایروپراکتیس
ورزش کمر
ماساژ درمانی
درمان با آب دریا
ECO سازمان
به طور مخفف اکو یک ،)Economic Cooperation Organization( سازمان همکاری اقتصادی
0434 ( نخستین بار این ( سازمان اقتصادی منطقهای است. سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه در سال 0040
که نام اختصاری سازمان همکاری – » آر سی دی « سازمان را پایهریزی کردند. این سازمان در ابتدا با نام
عمران منطقهای – است، آغاز به کار کرد. پس از انقلاب ایران ) 0052 ( در ایران، کار سازمان با وقفه مواجه
حیات خود را از سر گرفت. » اکو « شد و در سال 0034 با نام
پس از فروپاشی شوروی، در سال 0021 کشورهای افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان،
قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان نیز به سازمان اکو پیوستند. این سازمان هماکنون با ده عضو، حدود 451
میلیون تن جمعیت و 8٬311٬342 کیلومتر مربع وسعت کشورها، امکانات نفت، گاز و صنعت در اختیار دارد.
طبق اساسنامه این سازمان، اکو برای بهبود شرایط توسعه اقتصادی پایدار کشورهای عضو تلاش میکند؛ و برای
حذف تدریجی موانع تجاری در این منطقه فعالیت دارد. از دیگر اهداف اکو، تهیه برنامه مشترک برای توسعه
منابع انسانی در این ده کشور است. این سازمان همچنین برای تسریع برنامه توسعه حمل و نقل و ارتباطات
فعالیت میکند. زبان رسمی اکو انگلیسی است و مقر اصلی آن، شهر تهران در ایران است. به مناسبت پیوستن
افغانستان و کشورهای قفقاز و آسیای میانه از جمله ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان
و آذربایجان به سازمان اکو و افزایش اعضای این سازمان از 0 کشور، ایران، پاکستان و ترکیه به 01 کشور،
روز هفتم آذر 0020 ، به عنوان روز اکو نامگذاری شد.
فعالیتها Ã
فعالیتهای اکو از طریق مدیران تحت نظارت دبیر کل و معاونین وی صورت می پذیرد بدین ترتیب که طرحها
و برنامه هایی را که دارای منافع متقابل در حوزه های زیر را داشته باشد مد نظر قرار می دهند :
- تجارت و سرمایه گذاری
- حمل و نقل و مخابرات
- انرژی ، مواد معدنی و محیط زیست
- کشاورزی ، صنعت و توریسم
- منابع انسانی & توسعه پایدار
- پروژه & آمار و پژوهش اقتصادی
- روابط بین الملل
à اهداف
- توسعه اقتصادی پایدار کشورهای عضو
- حذف تدریجی موانع تجاری و پیشبرد تجارت بین منطقه ای
- نقش بزرگتر منطقه اکو در رشد تجارت جهانی ، همگرایی تدریجی اقتصاد کشورهای عضو با اقتصاد جهانی
- توسعه حمل و نقل و پیوند زیربنای ارتباطی کشورهای عضو با یکدیگر و جهان خارج
- آزاد سازی اقتصادی و خصوصی سازی
- بسیج و بهره برداری از منابع مادی منطقه اکو
- استفاده موثر از پتانسیلهای کشاورزی و صنعتی منطقه اکو
- همکاری منطقه ای جهت کنترل مواد مخدر و حمایت اکولوژیکی و زیست محیطی و تقویت پیوندهای
تاریخی و فرهنگی میان مردم منطقه
- همکاری سودمند متقابل با سازمانهای منطقه ای و بین المللی.
اکو گردشگری و 451 میلیون مخاطب
در بسیاری از تحلیل های منطقه ای، کشورهای عضو اکو را کشورهای در حال توسعه منظور کرده اند و این
موضوع به گسترش روابط این کشورها با یکدیگر و با دنیای بیرون اشاره دارد. گردشگری از قدیمی ترین
شیوه های برقراری مراودات جهانی است و اعضای اکو با 451 میلیون نفر جمعیت در این مسیر حرکت تازه
ای را آغاز کرده اند. اگر امروز ترکیه را به عنوان قطب گردشگری تاریخی اکو می شناسند شاید مشکل از
نوع مدیریت ما بر سایت های تاریخی گسترده کشور باستانی مان باشد که سال ها در انتظار چشمان جستجوگر
گردشگران خارجی بوده اند ، و تازه یک سالی است که دوباره شاهد حضور آنها در داخل مرزها هستیم.
بنابراین تیزهوشی مدیران و مسئولان در انتخاب یک گرایش تخصصی در حوزه گردشگری، نشان از عرض
اندام تازه ایران در حوزه گردشگری میان کشورهای اکو دارد.
این انتخاب تخصصی از آن جهت مهم است که ایران با اقلیم های متنوع و پراکنده اش و آب و هوایی که
هنوز چندان درگیر آلودگی های صنعتی نشده ، می تواند ساده ترین ویژگی هایی را که دیگر کشورها از آن
محروم هستند، به عنوان آورده اولیه خود در این سرمایه گذاری کلان ، مطرح کند. ایران از دو منظر بهترین
مقصد برای گردشگران سلامت اکو خواهد بود؛ اول به خاطر ویژگی های طبیعی و دوم به خاطر نزدیکی آداب
آرامش روانی یک بیمار با سفرکردن به یک کشور ناشناخته دچار چالش « . و رسوم و فرهنگ باهمسایگانش
می شود و پروسه درمان را با مشکل مواجه می کند. بنابراین اکثر بیماران به دنبال آن هستند که با حضور در
». یک کشور همسو و دارای پیشینه فرهنگی مشابه، از اضطراب سفر بکاهند ، و به درمان خود بپردازند
ایران به خاطر نزدیکی فرهنگی به افغانستان، کشورهای شمال دریای خزر و حتی کشورهای ترکیه، کویت،
قطر و… می تواند بهشت درمان بیماران این کشورها باشد به این شرط که فرهنگ سازی در زمینه ورود
گردشگران درمانی در ایران بستر تازه ای از احساس رفاقت و برادری میان ایرانی ها و میهمانان خارجی شان
». بگشاید
بیمارستان های ایران نیازمند یک چارت اینترنتی یا قابلیت دسترسی و ثبت نام غیرحضوری هستند. شهرها
باید دچار تغییراتی شوند تا امکان تردد برای بیماران خارجی به راحتی فراهم شود و از همه مهم تر استفاده
بیشتر از همان حس میهمان دوستی است که موجب می شود هر بیمار با وجود درد دوری از وطن، از آرامش
نسبی برخوردار شود.
اعضای عضو اکو که در کنفرانس گردشگری سلامت شرکت کرده بودند، در توصیف کوتاهی ایران را در
توجه به حوزه های گردشگری تخصصی، کشوری با درهای گشوده معرفی کردند ، و به نظر می رسد اگر تا
امروز از میان نیم میلیاردنفر جمعیت عضو اکو ، سهم گردشگری سلامت ایران در بازار رقابت ها ، تنها نیم
درصد بوده ، این رقم اگرچه بازگو کننده عدم توجه به این حوزه بوده اما نشان از آن دارد که با وجود عدم
توجهات لازم ، همسایگان ایران مایلند درصورت بروز بیماری، به کشورمان بیایند و درمان شوند.
اما برای رسیدن به چنین هدفی نمی توان بازار گردشگری را رو در روی توجهات محیط زیستی قرار داد. بلکه
به نظر می رسد شرایط مهیا شده برای گردشگری سلامت، فرصتی است که توجه تازه ای به محیط زیست در
حال خطر مازندران و دیگر استان های شمالی کشور شود. این در حالی است که نبود نقشه راهی مدون تاکنون
صدمات و لطمات جدی به چرخه گردشگری در این استان وارد آورده است . نخستین گام اما برای رسیدن به
مقصود یعنی گسترش گردشگری سلامت، آشنایی و اطلاع رسانی به موقع و فراگیر با نعمت ها و پتانسیل های
طبیعی این سرزمین است. اعضای اکو تا سال دیگر فعلا برنامه ای در حوزه گردشگری ندارند و منتظر به نتیجه
رسیدن نتایج همین نشست هستند، و تا آن زمان عمل به وعده های مطرح شده در این نشست، شاید بتواند
اعتماد متقابل را برای قدم های بعدی فراهم کند.
رقبای ایران در گردشگری سلامت
با توجه به نام و سابقه طولانی ایران در زمینه پزشکی و اشتهار پزشکان ایرانی در سطح دنیا، پزشکی ایران می
توانند به عنوان یک نام و برند مشهور در سطح منطقه و دنیا معروف باشد؛ به شرط آنکه برای معرفی و شناسایی
آن تبلیغات و برنامه های متنوعی در سطح منطقه و دنیا انجام گیرد. تهیه یک شعار که معرف گردشگری
پزشکی ایران باشد و تبلیغات بر محور این شعار، از جمله راهکارهای تاثیر گذار برای ایجاد برند در حوزه
درمان است.
طی تحقیقی که در فصلنامه مطالعات جهانگردی انجام شد، 15 عامل تاثیر گذار بر توسعه گردشگری درمانی
براساس نظر خبرگان این حوزه مشخص گردید و از 85 نفر از فعالان گردشگری درمان در کشورمان برای
اولویت بندی این عوامل نظرخواهی صورت گرفت. پس از برند سازی برای ایران در حوزه درمان، هماهنگی
کامل نهادهای مرتبط با گردشگری سلامت و وجود نهاد بین بخشی متولی، سیاستگذار، سازمان دهی کننده و
ناظر عوامل اصلی و اساسی در رونق گردشگری پزشکی عنوان شده اند.
گردشگران پزشکی، منحصر به گردشگرانی که از خارج از کشور وارد می شوند نیست، چرا که بسیاری از
ایرانیان نیز برای درمان به خارج از کشور سفر می کنند. بررسی ها نشان می دهد سالانه در حدود یک میلیارد
گردشگری « دلار برای درمان از کشورمان در خارج از کشور، خروج می یابدکه در صورت توجه کافی به
این قابلیت در کشورمان وجود دارد که بخش اعظم کسانی که به خارج از کشور برای درمان ، » سلامت
مسافرت می کنند، در داخل کشور درمان شوند. علاوه بر آن بسیاری از ایرانیان مقیم در کشور های دیگر، در
صورت رونق گردشگری سلامت و ایجاد امکانات مناسب و با توجه به حضور پزشکان شهیر و با تجربه، می
توانند برای بسیاری از بیماری ها به داخل کشور بازگرداند) یکی از عوامل مهم رونق گردشگری پزشکی در
هند( که خود عامل دیگری در رونق گردشگری سلامت در کشورمان خواهد بود.
بنابراین برای رسیدن به این اهداف، باید برنامه ریزی دقیق و گسترده ای داشت؛ از جمله راه های مناسب
گسترش گردشگری سلامت، احداث بیمارستان در کشور های هدف است تا آن دسته بیمارانی که قادر به
مسافرت به کشورمان نیستند، در کشور خودشان در بیمارستان های ایرانی، با کادر درمان مجرب هموطنانشان
درمان بشوند. تجربه ساخت بیمارستان توسط ایران، در کشور های امارات و لبنان و استقبال بی نظیر بیماران
این کشور ها می تواند به خوبی برای احداث بیمارستان های دیگر مورد استفاده قرار گیرد.
دراین میان ایران رقبای مهمی نیز در منطقه دارد. از جمله رقبای مهم ایران در حوزه خلیجفارس میتوان اردن
و دبی را نام برد. کشور اردن سالانه 511 میلیون دلار درآمد ارزی از توریسم درمانی دارد. دبی از چند سال
پیش شهرهای سلامت را راهاندازی کرده و با برخی از دانشگاههای معتبر دنیا برای توسعه این مراکز قرارداد
بسته است. علاوه بر نیاز به صدور کالا و خدمات پزشکی درآمد توریسم درمانی نیز می تواند برای کشورها
خصوصا کشورهای آسیایی که به حرکت در روند توسعه می اندیشند وسوسه انگیز باشد.این درآمد باعث شده
است که برخی کشورهای آسیایی چون سنگاپور، تایلند و هند به طور چشمگیری در حال تبلیغ سرویس های
درمانی خود در میان بیماران جهان باشند.درباره گردش مالی حاصل از توریسم درمانی آماردقیقی وجود ندارد،
اما براساس آمار بهداشت جهانی، سالانه حدود 51 میلیارد دلار، صرف درمان بیماران منطقه در کشورهای
اروپایی و آمریکایی می شود که جذب درصدی از این مبلغ می تواند تاثیر چشمگیری در اقتصاد گردشگری
کشورهای آسیایی داشته باشد.
اما این آغاز راه است. طبق استراتژیهای تعریف شده که قرار است اعتباری برابر با 03 میلیارد درهم دبی به
بخش توریسم درمانی اختصاص یابد. دبی میکوشد هسته قدرتمندی برای ارتقای این بخش ایجاد کند. این
طرح شامل تقویت شبکههای موجود تسهیلات درمان و سلامت و نیز ایجاد زیر ساختهای مدرن و مرکز
معتبر و بزرگی از متخصصان سلامت ومهارتهای درمانی با اعتبار توریستی در دبی است .طبق این طرح، قرار
است ضمن برقراری ارتباط با بازارهای گسترده جهانی و تحقیق درباره نخستین اقدامات در راستای طرح
استراتژیک دبی 1105 ، با مسیریابی و طرح عملی برای توسعه، مراحل آغازین این طرح عملی شود.
توریسم پزشکی در سال 1101 درآمدی بالغ بر 2 میلیارد درهم برای امارات داشته است .ایران در سال 80
تقریبا 01 هزار بیمار خارجی پذیرش کرده است که این میزان در سال 84 به 02 هزار و پانصد نفر رسید ولی
متاسفانه آمار قابل استناد از درآمدهای حاصل از جذب توریسم درمانی در سالهای اخیر در ایران وجود ندارد .
با این حال چالش اصلی فرا روی گردشگری درمانی ایران، نبود مدیریت یکپارچه در این حوزه است و از
آنجایی که چنین ایدهای در ایران تقریبا نو تلقی میشود، به نظر میرسد تهیه طرحی که به این مسئله به طور
همه جانبه بپردازد و نیز تجارب کشورهای دیگر در این خصوص را مطالعه کند، به سیاست گذاران کمک
خواهد کرد تا برای جذب توریسم پزشکی با رویکردی علمی و بومی قدم بردارند.
هزینه ها وآمار های حاصل از گردشگری سلامت
ترکیبی از عوامل متعددی موجب رشد صعودی گرایش مردم به مسافرتهای پزشکی شده است که از جمله
هزینه بالای زندگی در کشورهای صنعتی، آسان شدن مسافرتهای بین المللی و اصلاح و بهبود سطح تکنولوژی
و استاندارهای پزشکی در بسیاری از کشورهای جهان، قابل ذکرند. یک دلیل کشش به سوی مسافرت پزشکی،
راحتی آن در مقایسه با کشورهای دیگر است. در برخی کشورها که سیستم خدمات درمانی عمومی متداول
است، معمولاً زمان زیادی برای پاسخگویی به نیاز شهروندان صرف میشود و بیماران ناگزیرند مدت طولانی
در انتظار رسیدگی به وضعیت شان باشند. شرایطی نظیر پیوند مفصل ران که در انگلستان و کانادا یک سال و
یا بیشتر باید در نوبت منتظر شد. لیکن در سنگاپور، تایلند، فیلیپین، یا بنگلور هند، بیمار میتواند یک روز پس
از ورود تحت مراقبت و درمان قرار گیرد.
از میان دلایلی که موجب می شود افراد با هدف درمان مسافرت کنند، میتوان به هزینهی پایین مراقبتهای
پزشکی، جستجو برای یافتن پزشک متخصص و باتجربه، کیفیت مناسب خدمات درمانی، ایمنی و کوتاهتر
بودن زمان انتظار برای درمان اشاره کرد. در کانادا، در سال 1115 تعداد افراد در حال انتظار برای درمان
281،403 نفر بود که رکوردی در جهان محسوب می شود . تعداد این افراد در آفریقای جنوبی، به میزان کمتر
از یک دهم پایین تر از ایالات متحده آمریکا یا غرب اروپا بوده است.
هزینه یک دندان که درآمریکا 5،511 دلار است، در هندوستان و بولیوی 511 دلار در فیلیپین به 111 دلار
میرسد وبه همین ترتیب، هزینه پیوند زانو در تایلند همراه با 3 روز فیزیوتراپی حدود یک پنجم ایالات متحده
است و عمل لیزیک چشم با هزینهی 0211 دلار در آمریکا، در بسیاری از کشورهای با رویکرد توریسم
درمانی حدود 201 دلار برآورد میشود. علاوه بر این، در حالی که عملهای زیبایی صورت که در آمریکا
ممکن است، حدود 11 هزار دلار هزینه ایجاد کند ، در کشورهایی چون آفریقای جنوبی، فیلپین، و بولیوی
بین 1011 تا 1211 دلار است.
جویندههای درمان و سلامتی از هر کجای دنیا میتوانند به یک کشور وارد شده و تحت خدمات و مراقبتهای
پزشکی در زمینههایی چون سرطانها، بیماریهای مغز و اعصاب، جراحیهای پیوند اعضا، عملهای زیبایی و
غیره قرار گیرند. از جمله کشورهایی که عمدتا پذیرای توریستهای درمانی هستند، میتوان کشورهایی چون
برونئی، کوبا، هنگ کنگ، مجارستان، هندوستان، اردن، لیتوانی، مالزی، فیلیپن، سنگاپور، تایلند و اخیرا امارات
متحده عربی را نام برد. همچنین کشورهای آرژانتین، بولیوی، برزیل، کاستاریکا، مکزیک و ترکیه در زمینه
عملهای زیبایی مورد توجه هستند.
در اروپا نیز، کشورهای بلژیک و لهستان به کسب و کار توریسم درمانی اشتغال دارند. نکتهی جالب توجه
برای جلب » جراحی زیبایی صورت همراه با دیدن حیات وحش « این است که کشور آفریقای جنوبی با اشعار
توریست های درمانی تلاش میکند. در کشوری مانند ایالات متحده آمریکا با آن همه خدمات بیمه و درمانهای
باکیفیت و سطح بالا، پرداختن به کسب و کار توریسم درمانی یک ریسک محسوب میشود. ذکر نمونهای
کافی است که دلیل این رویکرد را در آمریکا نشان دهد و آن تغییر گرایش عدهی زیادی از بیماران کشورهای
خاورمیانه در سال 1113 بود ،که ترجیح دادند برای معالجات خود به هنگ کنگ و سنگاپور مراجعه کنند.
آمارها نشان می دهند که ، در سال 1110 میلادی، تقریبا 051 هزار بیمار از کشورهای توسعه یافته برای
دریافت خدمات سلامت به کشورهای در حال توسعه سفر کردهاند. در سال 1114 میلادی، 0108 میلیون بیمار
از سراسر جهان برای دریافت خدمات سلامت به هند مسافرت کردهاند. در همین سال تایلند در حدود 010
میلیون گردشگر پزشکی داشته است که تعداد زیادی از آنان از کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکای شمالی
به این کشور آمدهاند . بر اساس برآوردها 251 هزار آمریکایی برای دریافت مراقبتهای درمانی در سال 1112
به خارج از کشور رفتهاند.
با لحاظ اینکه بین 4 تا 2 درصد گردشگران خارجی را گردشگران سلامت تشکیل می دهند، پیش بینی می شد
تعداد این نوع گردشگران در سال 1101 به بیش از 41 میلیون نفر در جهان بالغ شود که در شرایط و مدیریت
فعلی و در خوشبینانه ترین حالت سهم ایران بیش از 51 هزار نفر نخواهد بود .این در حالی است که درآمد
جهانی گردشگری سلامت در سال 1100 به بیش از 25 میلیارد دلار رسید که سهم کشورمان در این خصوص با
توجه به ظرفیت هایی که برای جذب توریسم سلامت دارد ، بسیار ناچیز بود ه است.
بنا بر تخمین های حاصله، درآمد های ناشی از گردشگری سلامت در سال 1113 ، در حدود 31 میلیارد دلار
بوده درحالیکه در سال 1101 ، به حدود 011 میلیارد رسیده است. در این میان تنها از کشور آمریکا 6میلیون
نفر در سال 1101 ، برای گردشگری پزشکی سفر کرده و در حدود 00 میلیارد دلار هزینه کرده اند که این
آمار به 10 میلیون نفر در سال 1102 و با هزینه کرد 41 میلیارد دلار به صورت میانگین خواهد رسید. تا چندین
سال پیش کمتر کسی می توانست فکر کند که ممکن است کشور های کمتر توسعه یافته بتوانند مراقبت های
پزشکی پیچیده به غربی ها ارائه دهند؛ اما واقعیت این است که در جهان اولین عمل جراحی پیوند قلب، در
آفریقای جنوبی انجام پذیرفت؛ برخی از کشور ها نیز مانند پاناما، در این زمینه تا آنجا پیشرفته اند که اقتصادشان
کاملاً بر پایه درآمدهای حاصل از خدمات پزشکی شکل گرفته است.
بر اساس برنامه ریزی های دولت ایران و طبق ماده 82 برنامه چهارم توسعه تا پایان برنامه مذکور باید 01
درصد از نیازهای درمانی و بهداشتی کشور از طریق صادرات کالاهای مرتبط با پزشکی و گردشگری سلامت
تامین شود که با تحقق این امر و با توسعه صنعت توریسم سلامت ، مزایای متعددی عاید کشور خواهد شد که
از مهمترین آنها می توان به اشتغال زایی و رشد کیفی در بخش سلامت و توسعه اقتصادی و ارز آوری به
خصوص در صنعت بیمه اشاره کرد .
پیش بینی می شود گردش مالی بخش گردشگری جهان در سالهای آتی قرن بیست و یک، از گردش مالی
بخش صنعت فراتر رود و تا چند سال دیگر به 1 تریلیون دلار رسد که یقیناَ در این مقدار گردش مالی ، پای
دلالان غیر قانونی و مافیای قدرت در بحث گردشگری سلامت باز خواهد شد که با توجه به قرار گرفتن کشور
ما در مرکز متقاضیان دریافت خدمات توریسم درمانی ) افراد تبعه کشورهای عربی ، تازه استقلال یافته و
همسایگان ایران ( عملاَ برنامه ریزی های کارشناسانه به منظور پرهیز از تهدید های مرتبط با مراحل درمانی
، نحوه ورود به کشور ، دوران بستری و طی نقاهت ، ضروری بوده و از واریز ارزش افزوده مالی ناشی از
مسئله گردشگری سلامت به جیب دست اندرکاران غیر قانونی و غیر مرتبط جلوگیری خواهد کرد .
تدوین قوانین علمی در بحث گردشگری سلامت ، اطلاع رسانی بین المللی ، توسعه ناوگان حمل و نقل و ایجاد
مراکز رفاهی و اقامتی متناسب با استانداردهای جهانی از ضرورتهای بحث توریسم سلامت است .که در صورت
بی برنامگی و عدم هماهنگی بخش های مرتبط در هر مرحله می تواند به تهدید کلی تبدیل و حتی به حذف
ایران از مقوله گردشگری سلامت بینجامد .
راه اندازی دفتر گردشگری سلامت
منظور از راه اندازی دفتر توجه به گردشگران سلامتی است که در شهرهای مرزی کشور درمان می شوند. این
را بر آنها نهاد، ممکن است از تمکن مالی گسترده ای » گردشگر سلامت مرزی « عده را که می توان نام
برخوردار نباشند ، اما با توجه به مشکلات درمانی کشورشان ، حتی با وجود بیماری های نه چندان سخت و
پیچیده ، مجبور به سفر به شهر های مرزی کشورمان برای درمان شده اند. برای درمان این عده از گردشگران
سلامت، باید برنامه ریزی های خاصی صورت بگیرد.
با برنامه ریزی مناسب دانشگاه علوم پزشکی هر استان، می توان پزشکان متخصص و کادر درمانی مناسب در
این شهر های مرزی که گردشگران سلامت وارد می شوند، مستقر نمود و مراکز و کلینیک هایی نیز با امکانات
و دستگاه های پزشکی که بتواند پاسخگوی نیازهای این دسته از گردشگران سلامت باشد، باید فراهم ساخت
که البته نقش بخش خصوصی نیز در این زمینه می تواند مهم و گسترده باشد.
با همت شهرداری و فرمانداری های شهر ها می توان مراکز اقامتی مناسب و ارزان قیمتی را تدارک دید تا این
دسته از گردشگران، مشکل اقامتی نداشته باشند. مسلم است که علی رغم تمکن نه چندان مناسب، این دسته از
بیماران باز هم طبق آمارها می توانند در رونق گردشگری سلامت نقش بسزایی ایفا نمایند.
مقایسه __________پولی که هرگردشگر سلامت در کشور ما با پولی که به طور متوسط هر گردشگر معمولی )به طور
میانگین هزار تا دو هزار دلار( هزینه می کند، نشان می دهد که هر گردشگر سلامت سه تا شش برابر گردشگر
عادی در ایران پول خرج میکند. بنابراین هر گردشگر سلامت به اندازه 3 نفر گردشگر عادی می تواند ارز
وارد کشور کند .تجارت و سرمایه گذاری خارجی در گردشگری پزشکی و غیرپزشکی، به طور مستقیم کمک
به افزایش تولید ناخالص داخلی است. ورود یک گردشگر سلامت باعث افزایش تولید، اشتغال و درآمد و نیز
باعث حرکت یک کشور در مسیر رشد و توسعه می شود. بنابراین گردشگری سلامت راهی میانبر برای رسیدن
به رشد اقتصادی پایدار و اقتصاد مقاومتی است. با رشد اقتصادی بالا علاوه بر پیشرفت کشور در همه زمینه
های توسعه، می توان مشکلات درمان و سلامت کشور را نیز کاهش داد که این امر سبب می شود هموطنانمان
نیز در زمینه بهداشت و درمان از شاخص های بهداشتی بالاتر برخوردار شوند؛ یعنی ورود گردشگران سلامت
در کشور باعث رشد بخش بهداشت و درمان کشورمان می شود.
طبق برآورد یک موسسه در عربستان، سالانه حدود 511 هزار نفر از کشورهای خاورمیانه به نقاط مختلف دنیا
برای درمان مسافرت می کنند؛ این یعنی یک فرصت بسیار مناسب برای کشورمان که با توجه به مرزهای
مشترک، دین مشترک، فرهنگ های نزدیک و مشابه و جایگاه بالای علمی کشورمان در منطقه و اشتهار
پزشکان ایرانی، بتواند این گردشگران سلامت را به سوی خود جذب کند. ایران بالقوه می تواند 5% کل هزینه
5 میلیارد دلار است، را جذب کند که این مبلغ یک سوم درآمد / های درمانی کشورهای همسایه که بالغ بر 1
حاصل از صادرات غیر نفتی است.
با توجه به اینکه در نقشه جامع علمی کشور، ایران باید تا سال 0414 به قطب پزشکی منطقه برای رفع نیازهای
سلامت پزشکی تبدیل شود، جذب گردشگران سلامت منطقه، از مهمترین گام ها برای رسیدن به این هدف
است.
چطور مرکز درمانی خود را آماده پذیرش گردشگران سلامت کنیم؟
قبل از پاسخ به این سؤال خوب است کمی به اهمیت توسعه توریسم سلامت و آمارهای جهانی در این زمینه
بپردازم .گردشگری که امروزه به عنوان یک صنعت در جهان معرفی می گردد ، یکی از روش های اصلی
تامین منابع درآمد و ورود ارز به کشور و همچنین توسعه اقتصادی و اشتغال زایی به حساب می آید. یک
گردشگر در حین بازدید از کشور خارجی با توجه به نیازهای خود هزینه هایی مانند خرید سوغات ، غذا ،
حمل و نقل ، هتل و… را پرداخت می کند. که پرداخت این هزینه ها بهترین روش ورود ارز خارجی به
کشور مقصد است. هر کشوری به فراخور جذابیت های خاص خود بدنبال جذب گردشگران بیشتر و توسعه
صنعت گردشگری بوده که علاوه بر توسعه فرهنگی باعث تعاملات بین المللی و کسب درآمد می گردد.
در این میان می توان برای توریسم سلامت ویژگی های خاصی را برشمرد. طبق آمارهای ارایه شده توسط
مراجع بین المللی مدت اقامت گردشگران سلامت در کشور مقصد حدود 1 برابر گردشگران عادی می باشد .
همچنین یک گردشگر حوزه سلامت علاوه بر هزینه های عادی ، هزینه های درمان را نیز پرداخت نموده که
، باعث افزایش ارز آوری می شود.
حال با توجه به فرهنگ اسلامی و ایرانی کشور ایران و عدم وجود محدودیت در پذیرش این نوع گردشگران
در صورت توسعه زیرساخت ها و تسهیل در مراحل قانونی ورود گردشگران ، و همچنین معرفی درست مراکز
درمانی کشور ، و توانایی های آنها در کشورهای مقصد این صنعت ؛ می تواند یکی از پر درآمدترین صنایع
کشور باشد. جدا از مسایلی که عمدتا دولت ها می بایست در زمینه رشد توریسم سلامت پیگیری و پیاده سازی
کنند خود مراکز درمانی نیز با روش هایی می توانند بصورت مستقل اقدام به جذب گردشگران سلامت و
توسعه فعالیت های خود نمایند.
همه ما می دانیم که از قرن ها پیش ایران به عنوان یک تمدن کهن و پیشتاز در زمینه های مختلف علمی
بالاخص پزشکی، پذیرای گردشگران سلامت بوده و نمونه بارز آن بوعلی سینا و شفاخانه ای که توسط وی
بنیان گذاری و اداره می شده ؛ و پذیرای بیمارانی از سراسر دنیا بوده است. امّا ، در دنیای امروز چه عواملی می
تواند موجب جذب گردشگر در مرکز درمانی ما باشد، و چطور می توانیم مرکز درمانی خود را آماده پذیرش
گردشگران سلامت نمائیم.
à برند خود را توسعه دهیم
آنچه که یک بیمار را به سمت یک مرکز درمانی سوق می دهد ؛ هرگز تبلیغات آن مرکز درمانی نخواهد بود،
عمدتا بیماران ، پزشک خود را براساس توصیه دوستان و یا یک پزشک دیگر انتخاب می کنند ، و در موارد
محدود در دنیای امروزی از طریق ردپای آنها در صفحات وب می باشد. امّا آنچه موجب افزایش مراجعین به
یک پزشک می شود ، حسن شهرت و ذهنیت مثبت افراد در مورد آن پزشک یا مرکز درمانی است. این حسن
شهرت و ذهنیت مثبت افراد همان برند پزشک بوده که می بایست طی یک برنامه مدون و با ارایه خدمات با
کیفیت و اطلاع رسانی درست شکل گرفته و توسعه یابد. حال برای جذب گردشگران سلامت توسعه این برند
و جهانی کردن آن نقش بسیار مهمی را ایفا می کند.
استانداردهای ____________بین المللی را رعایت کنید Ã
هر چند وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی آیین نامه ای را جهت استانداردسازی و صدور مجوز
برای مراکز درمانی پذیرنده گردشگران سلامت تدوین و ابلاغ نمونده، اما پیاده سازی سیستم های مدیریت
کیفیت و اخذ استانداردهای بین المللی مرتبط با حوزه سلامت ، علاوه بر تغییر نگرش مدیریتی در مراکز
درمانی، نه تنها اطمینان گردشگران سلامت به مرکز درمانی را افزایش می دهد؛ بلکه پیاده سازی صحیح و
موثر این سیستم موجب بهبود مستمر و کاهش زحمت های مدیریتی مدیران مراکز درمانی می گردد. اخذ
گواهینامه بین المللی در زمینه های مدیریت کیفیت، ایمنی و بهداشت محیط کار، استاندارد سازی تجهیزات
پزشکی، حفظ محیط زیست و همچنین استاندارد سنجش رضایتمندی مشتری می تواند مراکز درمانی را با نحوه
عملکرد مراکز مشابه بین المللی آشنا نموده ، و سطح ارائه خدمات آنها را افزایش دهد. این امر مستلزم پیاده
سازی دقیق و موثر این استاندارد ها و اجرای مستمر آن بوده و پزشکان و مدیران مراکز درمانی نباید فقط به
اخذ گواهینامه اکتفا نمایند.
بازار هدف و مزیت های رقابتی را شناسایی کنید Ã
اولین موردی که در هر کسب و کاری باید مورد توجه قرار گیرد شناخت نیاز مشتری و بازار هدف آن است.
بر این اساس علاوه بر ارائه خدمات مناسب در زمینه تامین نیاز مشتری ، این سوال باید مطرح شود که یک
بیمار چرا می بایست از کشور مقصد خود ، جهت درمان مرکز ما را انتخاب نماید؟
اگر بتوانید پاسخ های قانع کننده ای که باعث سفر یک گردشگر سلامت و مراجعه وی به مرکز شما شود را
بیابید؛ قطعاَ پیدا کردن روش اطلاع رسانی به وی چندان مشکل نخواهد بود. این دلایل قانع کننده در واقع
همان مزیت رقابتی شما نسبت به دیگر ارائه دهندگان خدمات درمانی خواهند بود. فاکتورهایی مانند: مهارتهای
پزشکی، راحتی درمان، آب و هوا، هزینه درمان، اطمینان از بهبود. تکنولوژی های درمانی می توانند نمونه ای
از مزیت های رقابتی شما برای جذب گردشگران سلامت باشند.
روش اطلاع رسانی درستی را انتخاب کنید Ã
متاسفانه بسیاری از پزشکان و مراکز درمانی جهت معرفی خود به عنوان یک پذیرنده گردشگر سلامت به
سراغ آژانس های مسافرتی می روند ، اما سوال مهم این است که چقدر احتمال دارد که فردی جهت انتخاب
مرکز درمانی و یا پزشک خود به سراغ آژانس های گردشگری برود؟! در اکثر مواقع بیماران ، پزشکان و
مراکز درمانی مورد نظر خود را از طریق معرفی دوستان یا پزشکان معتمد دیگر انتخاب می کنند، بر همین
اساس ارتباط با مراکز درمانی با کشورهای هدف و معرفی خدمات و مزیت ها و عقد قرارداد های مناسب و
تفاهم نامه همکاری ، می تواند یکی از روش های مناسب برای جذب گردشگران سلامت باشد.
تکنولوژی های روز را فراموش نکنید Ã
یکی از بهترین روشهای اطلاع رسانی و جذب مخاطب در حوزه سلامت بالاخص توریسم سلامت ، استفاده از
فضای مجازی و معرفی آنلاین خدمات و مزیت ها است. همچنین متخصصین بازاریابی دیجیتال امکان اطلاع
رسانی گسترده با تکنیک های کم هزینه و سریع را داشته ، که می تواند موجب جلب توجه و ایجاد اطمینان
در متقاضیان گردد. در زمینه توریسم سلامت تهیه یک وب سایت بین المللی که به زبان کشورهای هدف
توسعه یافته ؛ و بتواند راهنمایی های لازم را در اختیار گردشگران سلامت قرار دهد ، و همچنین مزیت ها و
شرایط مرکز درمانی شما را به خوبی مطرح سازد، بسیار مؤثر است. البته این شرط لازم برای حضور در دنیای
مجازی است ، اما کافی نیست. حضور در اینترنت مثل حضور یک دانه شن در بیابان است، احتمال اینکه سایت
شما به صورت اتفاقی دیده شود، شاید یک در میلیون باشد. اکثر مراجعه کنندگان به وب سایت ها کسانی
هستند که نیاز های خود را در موتورهای جستجو، جستجو کرده و از طریق سایت هایی مانند گوگل یا یاهو
به سایت های دلخواه ارجاع داده می شوند. بنابراین بهینه سازی سایت ها برای موتورهای جستجو و قرار گرفتن
(search engine در صفحات اول نتایج جستجو بسیار مهم است .برای این کار علاوه بر بهینه سازی
ارائه مقالات مرتبط و تولید محتوی به زبان بازار هدف و بروز رسانی رویداد ها در سایت optimization)
به نحوی که بتواند برند شما را تقویت کند ، شرط لازم حضور در دنیای مجازی است.
واحد بین الملل را راه اندازی کنید Ã
اصولاَ این که شما تصمیم به انجام کاری دارید، به منزله انجام شدن آن کار نیست ؛ چرا که در کنار تصمیم،
تلاش و اجرای صحیح نیازهای لاینفک انجام یک کار هستند. با توجه به مشغله پزشکان و اشتغال آنها به امر
درمان و مدیریت مراکز درمانی و تحقیق یا تدریس در حوزه های پزشکی امکان اجرای برنامه ها توسط شخص
پزشک یا مدیر مرکز درمانی ، یا غیر ممکن و یا بسیار زمان بر است . در این راستا راه اندازی واحد بین الملل،
و قدم اول در توسعه گردشگری سلامت در مرکز درمانی شماست. لازم به ذکر است که در این زمینه هیچ
فرقی فی ما بین یک مطب و یا یک بیمارستان نیست.تنها تفاوت می تواند در تعداد نفراتی باشد که ، برای راه
اندازی این واحد استخدام می کنید. مسئولان واحد بین الملل علاوه بر دارا بودن دانش کافی در زمینه پرزنت
کردن خدمات شما، و آشنایی با مزیت ها و شیوه کار شما ، می بایست به اصول ارتباط با مشتری ، مسائل
قانونی گردشگری ، تکنیکهای هتلینگ، توسعه بازار، قوانین وزارت بهداشت در حوزه گردشگری سلامت و
همچنین زبان کشور های هدف و یا زبان انگلیسی تسلط کافی داشته باشند. یادآوری این نکته ضروری است
که راه اندازی چنین واحدی در مقابل سود آوری آن ، عدد قابل توجهی نبوده و شما می توانید از استخدام
نفرات کمتر و حتی یک نفر نیروی انسانی با صلاحیت شروع ؛ و اقدام به راه اندازی واحد بین الملل نمایید.
مرحله بعدی نظارت و گزارش گیری عملکرد واحد بین الملل است که ، می بایست به صورت زمانبندی شده
توسط شخص شما صورت گیرد. بطور مثال می توانید اهداف یک ماه، سه ماه و یکساله ای را در نظر گرفته و
سپس در زمان مقرر وضعیت را بررسی و نکات لازم جهت پیشرفت را به واحد بین الملل گوش زد کنید.
تسهیلات لازم را پیش بینی کنید Ã
قبل از اینکه حتی یک نفر در این زمینه با شما تماس بگیرد، شما باید زمینه و تسهیلات لازم را برای تماس
ویا ورود گردشگر سلامت آماده کنید. مواردی که غالب مراکز برجسته در زمینه توریسم سلامت ارائه
می دهند، عبارتند از:
الف( خدمات مشاوره مستقیم به صورت تلفنی یا آنلاین
ب( ارائه پکیج های مسافرتی و ترانسفر فرودگاهی که می تواند با همکاری مراکز خدمات مسافرتی صورت
گیرد.
ج( خدمات هتلینگ مناسب
د( راهنمای انگلیسی زبان جهت راهنمایی بیماران و همراهان
ه( روش های پرداخت آنلاین و حساب های ارزی
و( راهنمایی اخذ ویزا و یا خدمات اخذ ویزا برای مدت اقامت بیمار و همراهان
ز( خدمات پیگیری پس از درمان
موارد ذکر شده قدم های اول در راستای توسعه توریسم سلامت در مرکز درمانی شما است. ذکر این نکته
ضروری است که برای اجرای چنین پروژه ای نیاز به برنامه ریزی مدون و تدوین یک استراتژی راهبردی که
می بایست با تشکیل یک گروه کاری کارآمد ، و متخصص صورت گیرد.
گردشگری سلامت و فرار مغز ها
گردشگری سلامت عامل بسیار مهمی در کشور های پیشروی این حوزه، در جلوگیری از فرار مغزها به کشور
های دیگر بوده است .طبق آمارها ایران به لحاظ مهاجرت نخبگان نفر اول در بین 40 کشور در حال توسعه
است و طبق این آمار سالیانه 051 هزارتا 081 هزار نفر از ایرانیان تحصیل کرده برای خروج از ایران اقدام می
کنند.
عوامل رضایت گردشگران سلامت در ایران
طی پژوهشی در شهر تهران که به منظور بررسی عملکرد بیمارستان ها و مراکز درمانی منتخب که پذیرای
گردشگران سلامت هستند ، انجام شد، نتایج جالب و در خور توجهی به دست آمد. طی این بررسی، میزان
رضایت گردشگران پزشکی از 05 عامل اساسی و مهم که شامل: حداقل زمان انتظار برای دریافت خدمات
پزشکی، استقرار مترجم در بیمارستان، اطلاع رسانی پزشکی مناسب بیمارستان، هزینه پایین خدمات بهداشتی و
درمانی، کیفیت بالای خدمات پزشکی، تنوع بالای خدمات پزشکی، شفافیت در طرح های قیمت گذاری،
نظارت مقرراتی معتبر بیمارستان، وجود تسهیلات اقامتی برای همراه بیمار، پذیرش بیمه سلامت خارجی، امکان
مشاوره قبلی با پزشک از طریق وب سایت، دارا بودن اعتبار بخشی های بین المللی بیمارستان، تجهیزات مدرن
پزشکی، امکان پیگیری پس از بازگشت به کشور، میزان پایین خطای درمان، مورد بررسی قرار گرفت که
اطلاع رسانی پزشکی مناسب « و » استقرار مترجم در بیمارستان « طی آن گردشگران پزشکی دو عامل
را با کیفیت بالا ارزیابی کرده اند. اما عواملی همچون : “پذیرش بیمه سلامت خارجی“، “وجود » بیمارستان
بیمارستان با اعتباربخشی بین المللی“، “تسهیلات اقامتی برای همراه بیمار“، “شفافیت در طرح قیمت گذاری“،
“امکان مشاوره قبلی با پزشک از طریق وب سایت“، “امکان پیگیری پس از بازگشت به کشور” و “نظارت
مقرراتی معتبر بیمارستان“، ضمن برخورداری از اهمیت بالا از دیدگاه گردشگران پزشکی، عملکرد پایینی
داشته اند. بقیه عوامل نیز در سطح متوسط ارزیابی شد. باتوجه به ارزیابی های انجام شده می توان آسیب شناسی
زیر را برای صنعت گردشگری سلامت در ایران توصیف کرد.
آسیب شناسی صنعت گردشگری سلامت در ایران
- فقدان تولیت مشخص
- فقدان نظام جامع گردشگری سلامت، تعریف و تدوین قوانین، سیاست ها و برنامه ها
- کمبود زیرساخت ها
- فقدان پوشش بیمه مسئولیت کارآمد بین المللی
- نبود سیستمی برای پاسخگویی به گردشگران پزشکی ناراضی
- شناخت ناکافی از بازارهای هدف گردشگری پزشکی ایران
- تسلط کم ارائه کنندگان خدمات به زبان های خارجی
- نظام آموزشی ضعیف، بدون هدفمندی گردشگری
- کندی صدور روادید و فقدان روادیدی با تسهیلات ویژه برای گردشگران سلامت
01 . فقدان نظام بیمه گردشگری سلامت
00 . مسائل حقوقی و قانونی
01 . عدم وجود برنامه برای استفاده از قابلیت های موجود از جمله طب سنتی ایران
00 . فقدان اطلاعات زیر ساختی از بیمارستان ها)ضعف اطلاع رسانی در سایت ها، فیلم های تبلیغاتی و… (
04 . نبود سیستم نظارتی مدون و قدرتمند
05 . ضعف در مدیریت فرآیند و طراحی بسته های خدماتی استاندارد قابل ارائه به گردشگران سلامت
03 . فقدان حمایت های لازم از بخش خصوصی
همانطور که گفته شد ، ایجاد تسهیلات کشورهای پیشرو در این زمینه مثل هند، سنگاپور و ترکیه، برای فعالیت
بخش خصوصی در این حیطه، باعث رونق و شکوفایی قابل ملاحظه گردشگری پزشکی در این کشورها شد.
این کشورها به درستی دریافتند که برای حضور پررنگ در صنعت گردشگری سلامت در دنیا ، باید بخش
خصوصی مجال فعالیت پیدا کند و ضمانتهای اجرایی و عملی برای تسهیل فعالیت دریافت کنند. این کشورها
برای ترغیب بخش خصوصی به منظور سرمایه گذاری ، حداکثر تسهیلات را ایجاد نمودند و فعالیت در این
بخش را به مثابه فعالیت در زمینه صادرات در نظر گرفتند ، و مشوق های مالیاتی خوبی را هم مد نظر داشتند.
امروزه گروه بیمارستانی آپولو با داشتن 38 بیمارستان در هند که با سرمایه گذاری بخش خصوصی ایجاد شده
است، به عنوان یک برند معتبر درمانی در سطح دنیا مطرح است که گردشگری سلامت هند را با نام این گروه
درمانی در سطح دنیا می شناسند.
در کشور ما نیز حضور بخش خصوصی نقش بسیار مؤثر ی در رونق گردشگری سلامت در کشورمان خواهد
داشت. وضع قوانین مناسب و ایجاد تسهیلات برای حضور بخش خصوصی، از الزامات اولیه برای حضور بخش
خصوصی است.
عدم فعالیت آژانس های گردشگری به صورت تخصصی ، نیز یکی دیگر از ضعف های پیش رو در این صنعت
در ایران می باشد. گردشگری فرصتی مناسب فارغ از توسعه ی یافتگی، برای تجارت با سایر ملل است و هر
کشوری بر اساس جاذبه های دیدنی و گردشگری خود می تواند وارد این تجارت پر سود شود. صنعت
گردشگری، دومین صنعت جهان به لحاظ درآمدزایی است وزمینه ی ایجاد سرمایه گذاری را فراهم می کند.
چالش های گردشگری ایران
این روزها عرب ها مشتری پروپا قرص خدمات بیمارستانی ایران شده اند؛ سفر آنها به استان خراسان، استان
خوزستان و استان های شمالی کشور نه فقط برای زیارت و خرید و استفاده ارزان از طبیعت بکر ایران بلکه
همسو با درمان و بستری شدن در بیمارستان های کشور است. آنها به ایران می آیند، ارزان تر از کشور
خودشان برند می خرند، ارزان تر از کشور خودشان سفر می کنند ، به کوه و جنگل می روند، البته که زیارت
بارگاه ملکوتی امام هشتم هم پیوست اصلی تمام این سفرهاست. اما آیا برای چنین بازار گسترده ای یک
مسئولیت یکپارچه وجود دارد، که با برنامه ریزی دقیق، این میزان گردشگر ورودی را مدیریت کرده ، و سعی
در پایدارکردن چنین رفت وآمدهایی کند؟ پاسخ به این سوال را نمی توان به راحتی و با بررسی مجموعه
وظایف و فعالیت های انجام شده در یک نهاد خاص مورد ارزیابی قرار داد چراکه در این داستان، تنها یک
سازمان، بازیگر نقش اصلی نیست و آن چنان که مدیران باتجربه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بارها
و بارها گفته اند، برای ورود یک گردشگر خارجی به کشور تنها نباید از این سازمان توقع داشت.
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری دوباره روی پای خود ایستاده و دوباره به دایره تاثیرگذاران صنعت
گردشگری بازگشته است. با این حساب می توان از این سازمان توقع داشت که در حوزه گردشگری سلامت
طرح و برنامه داشته باشد. آن چنان که رییس جمهور نیز توجه به این بخش از صنعت گردشگری را در اولویت
تشکیل قطب های گردشگری « : برنامه های این سازمان گنجانده و آن را می توان به این صورت بازنمود
این ایده این بار در استان مازندران سیر عملی شدن خود ». سلامت برای گردشگران خارجی در سراسر کشور
را با یک کنفرانس بین المللی آغاز کرد؛ کنفرانس گردشگری سلامت کشورهای عضو اکو که در آخرین
روزهای مردادماه در رامسر برگزار شد و توانست 24 میهمان از 4 کشور عضو اکو را ترغیب کند ، سیاست
هایی را در پیش بگیرند که استان مازندران خدمات پزشکی و گردشگری خود را با رویکرد گردشگری
سلامت همراه کند. این موضوع اما تا تحقق کامل با چند چالش اساسی همراه است؛ چالش هایی که بخشی از
آن در گفتار اعضای مدعو اکو به این کنفرانس مطرح بود و بخش های دیگر را کارشناسان گردشگری کشور
بیان کردند تا پیش از آنکه جوال دوزی به دیگران زده باشند، سوزنی به خود بزنند!
چالش اول: برنامه ریزی برای گردشگران Ã
اولین چالش را می توان در فهم تازه ای از مفهوم گردشگری سلامت یافت. گردشگران امروز از مفهوم
جهانگردان که پیش تر ، و در زمان مارکوپولو رایج بود ه ، فاصله گرفته و به مفهوم واقعی گردشگری نزدیک
دیگر نمی توان مثل گذشته از واژه جهانگرد برای گردشگران استفاده کرد چراکه آنها بدون برنامه « : شده اند
و تنها به قصد تجربه آموزی و دیدار با ناشناخته ها پا در راه سفر می گذاشتند. اما امروز گردشگران همان طور
که از نامشان مشخص است با انگیزه خاص و برنامه ریزی دقیق از کشور خود به سمت مقصد حرکت می
با این حساب باید پرسید که استان مازندران تا چه حد برای چنین گردشگرانی برنامه ریزی کرده ، که ». کنند
مساله اصلی در استان مازنداران « . خواهان تبدیل شدن به قطب گردشگری سلامت در میان کشورهای اکو است
اقلیم مساعد و طبیعت بکری است ، که خدا به این بخش از کشور هدیه کرده و نقش مسئولیت مدبرانه حکم
می کند که از این طبیعت، استفاده و بهره برداری پایدار کنیم. اینکه استان مازندران مدعی جذب گردشگران
سلامت از گوشه و کنار جهان شده تنها به این معنا نیست که مسئولان بر نعمت های خدادادی جنگل و کوه
و دریا اکتفا کرده باشند. بلکه به این معناست که در افقی نه چندان بلندمدت تلاش هایی برای مدیریت این
از جمله فعالیتهای گردشگری .» نعمات و سوق دادن بستر استان در جهت ارایه خدمات به گردشگران فراهم شده
سلامت در استان مازندران عبارتند از: بیمارستان های تخصصی، ظرفیت های پزشکی ، دسترسی های اینترنتی
و امکان وقت گرفتن از هر نقطه دنیا را می توان اشاره کرد. امروز رشد دانش پزشکی در کشور ایران به اندازه
ای است که تقریبا در هر روز بیش از هزار عمل جراحی چشم ، 011 عمل جراحی مغز و صدها پروسه درمانی
بیماری های صعب العلاج صورت می گیرد.
چالش دوم: ورود گردشگران Ã
چالش بعدی را می توان در روند ورود گردشگران به کشور ارزیابی کرد؛ گردشگرانی که خواستار حضور در
ایران برای رفع کسالت ها و بیماری های خود هستند ؛ اما نمی توانند به راحتی ویزای ایران را دریافت کنند.
نمونه اش را می توان در اظهارات نمایندگان چند عضو اکوی حاضر در کنفرانس گردشگری سلامت سراغ
راحت » ویزای صحت « گرفت. آنجا که نماینده افغانستان از ایران گله می کند که چرا به بیماران این کشور
داده نمی شود ، و تاکید می کند که این اتفاق باعث شده افغان ها برای درمان، راه کشور هند را در پیش
بگیرند و روزانه حداقل دومیلیون دلار ارز به این کشور وارد کنند . حال آنکه افغان ها به خاطر نزدیکی
فرهنگ و آداب و رسوم، ترجیح می دهند در ایران درمان شوند تا در هر کشور دیگری. در پاسخ به این
موضوع، نماینده قرقیزستان می گوید :کشورش به یک راه حل تازه رسیده که می تواند افق گردشگری سلامت
بر اساس توافقات « : و ورود گردشگران این کشور به ایران را تسهیل کند. نماینده قرقیزستان بیان می کند که
انجام شده قصد داریم خانه های گردشگر را در ایران و قرقیزستان ایجاد کنیم تا از این طریق روابط گردشگری
میان دو کشور توسعه پیدا کند چراکه ایران هم به لحاظ تجهیزات پزشکی و بیمارستانی و هم از زاویه طبیعت،
کشوری است که همیشه در فهرست علاقه های گردشگران کشورم قرار دارد، اما فرصت سفر آسان و راحت
علاوه بر چنین تاکتیک هایی که در غالب کشورهای عضو اکو ». به ایران کمتر تا به حال فراهم شده است
توافقات تازه با وزارت « : قابل تامل و موثر است، رئیس سازمان میراث فرهنگی نیز در حاشیه این کنفرانس از
بر اساس تاکیدات « خارجه خبر می دهد ، که می تواند در تسهیل ورود گردشگران به کشور نقش آفرین باشد
ریاست جمهوری که در مورد گردشگری سلامت صورت گرفته، سازمان میراث فرهنگی وگردشگری از
وزارت امورخارجه خواسته است که شرایطی را فراهم کنند ، تا گردشگران سلامت بتوانند راحت تر از قبل
برای درمان به کشور ما بیایند. چراکه ایران به خاطر بیمارستان های خلوت، تجهیزات پزشکی و متخصصان
مجرب و از همه مهم تر، ارزان تربودن هزینه های درمان، در اولویت گردشگران سلامت منطقه و حتی
کشورهای اروپایی و آمریکایی قرار دارد.
چالش سوم: زیرساخت های گردشگری Ã
اگر قرار باشد ،گردشگری به قصد سلامت از کشورش به سمت استان مازندران حرکت کند، بیش از هرچیز
نیازمند زیرساخت هایی است ،که او را به مقصد برساند . و این زیرساخت ها اگر فراهم نباشد، داشتن بیمارستان
های تخصصی و آن چنانی چندان نمی تواند دردی از دردهای تن رنجورش را درمان کند. مدیران استانی
مازندران معتقدند این استان با دارا بودن چندین فرودگاه و امکانات خوب جاده ای و نزدیکی به بسیاری از
کشورهای عضو اکو، رنج سفر را به دل هیچ بیماری نخواهد گذاشت. این موضوعی است که هنوز نیاز به
سرمایه گذاری و توجه بیشتر دارد .دکتر محمدرضا کرباسی، دبیرکل اتاق اکو در توضیح نقش اکو در گسترش
خدمات و افزایش زیرساخت های استان ، از جلسه ای می گوید که نخستین قدم برای برپایی این کنفرانس
واقعیت این است که به « : بوده و تا به حال نیز همه چیز بر اساس همان برنامه ریزی درست پیش رفته است
، لحاظ آماری کشورهای عضو اکو در مسیر جذب گردشگر، روندی مثبت داشته اند. تنها در سال 1101
51 میلیون نفر از کشورهای عضو اکو بازدید کرده اند که ترکیه با 05 میلیون نفر در رتبه اول قرار داشته و
،04/0 ، کشورهای ایران، قزاقستان، قرقیزستان، آذربایجان، پاکستان، ازبکستان و تاجیکستان به ترتیب با 4
1/08 میلیون نفر در رتبه های بعدی بوده اند. این آمار نشان می دهد که ایران با سرمایه ،48/1 ،0 ،1/4 ،0/01
گذاری بیشتر در بخش زیرساخت ها می تواند در جذب گردشگر موفق باشد و به نظر می رسد که تاکید بر
روی یک شاخه خاص و تخصصی از گردشگری، یعنی گردشگری سلامت در همین راستا بوده و اکو نیز ایران
اکو در سه سال گذشته با برگزاری دونشست گردشگری سلامت در مشهد ». را در این راه تنها نگذاشته است
و اولین کنفرانس گردشگری سلامت در مازندران چراغ سبز خود را به ایران نشان داده تا زمینه های سرمایه
گذاری در این کشور فراهم شود و به نظر می رسد که ایران نیز از این فرصت استفاده کرده است.
à در همین زمینه و بنا بر جایگاه مهم صنعت گردشگری پزشکی در اقتصاد جهانی و همچنین قابلیت های ایران در این صنعت، پژوهشی در کشور به بررسی و تعیین چالشهای اساسی این صنعت در ایران پرداخته است .
این بررسی در حالی انجام میشود که با توجه به ارزآوری هنگفت حاصل از این راه، بسیاری از سرمایهگذاران
بخش خصوصی تمایل دارند تا در صورت مهیا شدن شرایط لازم، سرمایههای خود را در این راه هزینه کنند .
وزارت بهداشت نیز موظف است، به منظور زمینهسازی برای حضور موثر در بازارهای جهانی و تبدیل جمهوری
اسلامی ایران به مرکز رفع نیازهای سلامت و پزشکی منطقه در چارچوب سیاستهای راهبردی و تجاری،
تسهیلات لازم را در خصوص معرفی تواناییها، عرضه و بازاریابی خدمات سلامت و آموزش پزشکی و تولیدات،
تجهیزات و فرآورده های پزشکی و دارویی را ارائه کند .
پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای توصیفی، کاربردی و موردی است که در چهار مرحله انجام شده است. در
مرحله نخست با مراجعه به منابع کتابخانهای و جستوجو در تارنماهای معتبر، دادههای موجود در زمینه
گردشگری پزشکی ایران استخراج شد. در مرحله دوم، مدارک و مستندات در اختیار سازمانهای متولی به
منظور تحلیل وضعیت موجود مورد بررسی قرار گرفت. این سازمانها عبارتند از: وزارت بهداشت، درمان و
آموزش پزشکی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اتاق بازرگانی و غیره. در مرحله سوم
نیز با انجام یک مطالعه کیفی، با کمک راهنمای مصاحبه عمیق، تعداد 01 نفر به صورت نمونهگیری هدفمند
انتخاب شدند و مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند. در مرحله آخر، یافتههای حاصل از سه مرحله یاد شده،
جمعبندی و مورد تحلیل قرار گرفت .
افراد شرکت کننده در مصاحبه دارای انجام پژوهش در زمینه گردشگری پزشکی، حداقل یک سال سابقه کار
در حوزه گردشگری پزشکی در سازمانهای متولی، حداقل یک سال سابقه اجرایی در برگزاری تورهای پزشکی
و سلامت بودند .
چالشهای پیش روی ایران برای رقابت در گردشگری پزشکی چیست؟
به دلیل نبود نظام جامع و هماهنگ توریسم درمانی کشور و باتوجه به اینکه این بیمارستان ها درحال حاضر
موظف نیستند تعداد بیماران خود را به وزارت بهداشت گزارش کنند، آمار دقیقی از بیماران خارجی که در
ایران درمان می شوند ، وجود ندارد. آمار دقیقی از کسانی که به قصد معالجه یا استفاده از مراکزی مانند مراکز
آب درمانی به ایران سفر می کنند ، نیز وجود ندارد. اما به گفته مسئولان معمولا سالانه 11 هزار گردشگر از
اتباع حاشیه خلیج فارس و عراق، به قصد درمان به شهرهای مختلف ایران سفر می کنند . درمان بیماری هایی
نظیر ناباروری، جراحی پلاستیک و زیبایی و همچنین کاشت دندان و جراحی لثه، مهمترین جاذبه های درمانی
ایران برای خارجی ها است و اکثر مراجعه کنندگان به مراکز درمانی ایران از کشورهای منطقه هستند . وجود
چند سازمان تصمیم گیر درباره توریسم درمانی ، ضرورت ایجاد یک ساختار و نظام جامع برای توریسم درمانی
را ضروری می کند . هر یک از دستگاه های دست اندرکار در این موضوع دیدگاه ها و مطالباتی دارند ، که
نبود یک نظام جامع ، برخی از این دیدگاه ها را دچار تعارض می کند . یکی دیگر از تسهیلات موردنیاز برای
افرادی که برای درمان به کشور سفر می کنند ، داشتن ویزای درمان است تا بتوانند بدون طی تشریفات وارد
کشور شوند.از سوی دیگر وضع قوانین مشخص، نظارت دستگاه های مسئول بر امر توریسم درمانی کشور و
پاسخگویی دستگاه های رسمی در قبال این موضوع را تسهیل می کند . با وجود این قوانین مشخص، بیمارستان
ها موظف به ارائه آمار بیماران خارجی خود می شوند ؛ و وجود این آمار برنامه ریزی را برای دستگاه های
مسئول امکان پذیر می کند . ایجاد تسهیلاتی که بیماران بتوانند دوران نقاهت پس از بیماری خود را به گردش
در ایران بپردازند نیز از جمله مواردی است که ، نیاز به هماهنگی دستگاههای مسئول و ساخت مکان ها و
مجتمع های خاص دارد . علاوه بر نیازهای مورد اشاره ، مراکز آب درمانی و چشمه های آب گرم طبیعی
کشور نیز جهت جذب توریست نیاز به سرمایه گذاری های ویژه ای دارند زیرا این چشمه ها با وضعیت فعلی
نمی توانند موفقیت چندانی در جذب گردشگران داشته باشند.
ایران از نظر جاذبههای گردشگری طبیعی جزو 01 کشور برتر جهان است اما از بازار توریسم و گردشگری
سهم شاخصی نبرده است. این درحالی است که از گردشگری سلامت به عنوان صنعت سوم جهان نام برده
میشود و برخی کشورها نظیر اسپانیا از طریق این صنعت امرار معاش میکنند. امروزه با صنعتی شدن کشورها
و بروز دردهای مختلف در روح و بدن انسان ها و روی آوردن به عملهای جراحی زیبایی به صورت چشم
گیر، بحث توریسم درمانی یکی از بخشهای روبه رشد صنعت گردشگری در جهان و ایران به شمار میآید.
با این وجود در کشورمان این دغدغه وجود دارد که آیا این بخش از توریست به شکوفایی میرسد یا علیرغم
تشکیلاتی که برای آن در نظر گرفته شده است فراموش می شود؟
ایران برای حضور موثر در صنعت گردشگری پزشکی با چالشهای متعددی روبروست ، که این چالشها را
میتوان در فقدان برنامه مدون گردشگری پزشکی، حمایت ناکارآمد دولت از گردشگری پزشکی ، زیرساخت
های پایه و درمانی نیازمند ارتقا ، عدم استانداردسازی هزینههای درمانی و اعتباربخشی بیمارستان ها، کمی
همکاری و مشارکت موثر بین بخشی در سطح کلان ، کمی همکاری و مشارکت بین بخشی در سطح عملیاتی
،کمی توسعه منابع انسانی حرفهای بخش سلامت ، لزوم ارتقای نام ایران به عنوان قطب گردشگری پزشکی در
منطقه و جهان ، فقدان بازاریابی منسجم و موثر گردشگری پزشکی ،عدم امکان انتقالپذیری پوشش بیمهای
گردشگری پزشکی ، فقدان پوشش بیمه مسئولیت پزشکی کارآمد ، فقدان نظام ثبت، کنترل و آمارگیری از
گردشگران پزشکی و فقدان نظام پاسخگویی به گردشگران پزشکی ناراضی خلاصه کرد.
فصل سوم : پتانسیلهای گردشگری سلامت در ایران
ایجاد دهکده های سلامت در ایران
مناطقی که علاوه بر موقعیت مناسب زیست محیطی و دارا بودن جاذبه های گردشگری و زیرساخت های
ارتباطی در نقاط مختلف کشور، قابلیت احداث مجموعه کلینیک های درمانی تخصصی هم جهت با شرایط
طبیعی آن منطقه را داشته باشند ،) مثل داروخانه گیاهان سنتی و … ( قابلیت تبدیل شدن به یک دهکده سلامت
را نیز خواهند داشت.
از آنجایی که این جاذبه ها اغلب در مناطق کمتر توسعه یافته در سطح کشور قرار گرفته اند ، تجهیز آنها به
مراکز درمانی استاندارد ، علاوه بر مرتفع ساختن نیازهای درمانی مردم این مناطق ، فرصتهای اشتغال زایی
مناسبی را برای بومیان آن بخشها به وجود می آورد ، و حضور گردشگران داخلی و خارجی در این مناطق که
به منظور درمان و درعین حال استفاده از جاذبه های گردشگری به آن مناطق سفر می کنند ، زمینه رونق
اقتصادی را در این بخشها فراهم می کند.
این دهکده ها در کشورهای مختلف از جمله هند و آمریکا شکل گرفته اند و در ایران هم در چند نقطه از
کشور در دست مطالعه و یا بعضاً اجرایی شده است. اما به نظر می رسد هنوز مطالعه جامعی در این خصوص
صورت نگرفته و طرح مدونی تهیه نشده است.
در ایران می توانیم در رابطه با گردشگری سلامت در استان های شمالی کشور را نام ببریم؛ که هم قابلیت
تبدیل شدن به دهکده های سلامت را دارند وهم برای گردشگری پزشکی می توان از این مناطق استفاده
کرد.علاوه بر این به دلیل دارا بودن مناطق طبیعی وچشمه های آب معدنی و آب گرم دراین استان ها، می
توان از برای دوران نقاهت پس از درمان پزشکی نیز استفاده نمود.
در نتیجه بهترین تغییر رویه در گردشگری استان های شمالی ، حرکت به سمت گردشگری سلامت است:
باید گردشگری را بر اساس بنیه های ذاتی هر استان، اقلیم و توانایی های آن تغییر مسیر داد . تا هم در کاهش «
هزینه ها و هم در افزایش درآمدزایی توریسم موفق باشیم . به نظرمی رسد، استان مازندران می تواند در این
مسیر به سمت گردشگری سلامت حرکت کند ،که بدون هیچ گونه خسارت محیط زیستی ای، درآمدزایی
استان مازندران به خاطر منابع سرشار آب معدنی، چشمه های آب گرم و طبیعت بی نظیرش، ». بالایی داشته باشد
باید به سمت گردشگری پایدار رفته و از گردشگری طبیعت فاصله بگیرد. با این همه رسیدن به چنین رویه
ای چندان هم ساده نیست. امکانات حمایت دولتی و البته فرهنگ سازی در جامعه محلی می خواهد.
نمونه ای از دهکده های توریستی ایران v
دهکده توریستی سنتی و ارگانیک ماهان Ã
دهکده توریستی، سنتی و ارگانیک ماهان یک استراحتگاه زیبا با جاذبههای طبیعی بسیار زیبا در منطقهی
کوهستانی مارشنان اصفهان و در نزدیکی روستای زفره واقع شده است. این مجموعه دارای طبیعتی منحصر
بهفرد بوده که در کمتر جایی شبیه به آن را میتوان مشاهده نمود. دهکده سنتی ماهان در میان کوههای کرکس
واقع شده و دارای چشمهی طبیعی، مزارع حاصلخیز و طبیعتی سرسبز و فرحبخش است. این مجموعه دارای
پتانسیل بالایی در زمینههای کشاورزی و دامداری بوده و در آینده به بزرگترین قطب پرورش دام در سطح
کشور تبدیل خواهد شد. دهکده ماهان دارای امکانات رفاهی و تفریحی متنوعی است.
برخی از امکانات دهکده سنتی ماهان عبارتند از:
اسب سواری، شتر سواری، الاغ سواری، چهارچرخ، اتومبیل و… ü
امکان اسکان شبانهروزی در اتاق گلی همراه با کرسی سنتی در زمستان ü
صبحانه، نهار و شام در آلاچیقهای چوبی ü
پذیرایی با چای هیزمی، دمنوش و شربتخانه و… ü
رستوران سنتی )با جوجههای مخصوص مهدی جوجه!( ü
وسایل بازی کودکان ü
دهکده توریستی شاندرمن در قلب جنگل های شمال ایران Ã
دهکده توریستی ملل شاندرمن واقع در غرب استان گیلان با طبیعت بکر و کوه های جنگلی سرسبز شهرستان
ماسال دارای 00 باب ویلای دوبلکس کاملا” لوکس و مدرن با کلیه امکانات رفاهی در مرکز روستای بیتم و
در محیط و فضایی کاملا” روستایی قرار دارد.این ویلاها در 0 تیپ 1 خوابه 3 تخته، 0خوابه 4 تخته و 5 خوابه
05 تخته برای خانواده ها و تورهای گروهی ، امکان اقامت را فراهم می آورد.
این ویلاها دارای امکاناتی همچون قسمت نشیمن مبله، قسمت شاه نشین در کنار شومینه، آشپزخانه مختصر،
میز غذاخوری، اتاق های خواب با سرویس بهداشتی مجزا) مستر ( در طبقه ی بالا و بالکن رو به کوه های
سرسبز و شالیزارهای زیبای منطقه می باشد.رستوران مدرن، رستوران سنتی، کافی شاپ، فضای سبز بسیار زیبا
با آبنما و فواره های زیبا از دیگر امکانات این مجموعه می باشد.امکانات لوکس ویلاهای داخل دهکده به
همراه فضای قالب روستایی بیرون از دهکده با حیوانات اهلی متردد ، در کوچه های روستا، فضای دل انگیز و
مزیت رقابتی این مجموعه با سایر مجموعه های اقامتی شهرهای بزرگ می باشد.
دهکده توریستی ملل شاندرمن به فاصله 41 کیلومتری روستای تاریخی ماسوله و قلعه تاریخی قلعه رودخان–
01 کیلومتری ساحل جنگلی و بسیار زیبای گیسوم است.
دهکده تفریحی زاینده رود Ã
دهکده تفریحی زاینده رود در کنار سد زاینده رود و در فاصله 05 کیلومتری دریاچه پشت سد قرار دارد .
دهکده فرهنگی توریستی زاینده رود، امکاناتی از قبیل قایقرانی، استخر سر پوشیده، سالن غذا خوری، سالن
بیلیارد، سالن ورزشی، درشکه سواری، شهر بازی کودکان، مسجد و سایر امکانات رفاهی داره.
دهکده گردشگری و تفریحی رایان Ã
” دهکده گردشگری و تفریحی رایان ” که در منطقه نمونه گردشگری ، واقع در 01 کیلومتری شهرستان نطنز،
و 011 کیلومتری مرکز استان اصفهان ، در ارتفاع 1511 متری از سطح دریا ، در دامنه کوه های کرکس قرار
گرفته. به دلیل چشم انداز زیبایی که به روستای تاریخی کشه و طرق رود داره به یکی از مکانهای پر طرفدار
گردشگری تبدیل شده است.
دهکده چوبین Ã
دهکده چوبین نام محلی است که در یکی از روستاهای نیشابور به نام محمدآباد آقازاده در استان خراسان
رضوی واقع در شمال شرقی ایران ساخته شده است. این دهکده چوبی کم نمونه و بی همتا در ایران به وسیله
مهندس حمید مجتهدی از نوادگان محمد کاظم خراسانی ساخته شده و یکی از دیدنی ها و تفرجگاه های نیشابور
می باشد.
برخاسته از ویژگی منحصربه فرد سازه های آن در استفاده کامل از چوب و بکارگیری » دهکده چوبین « نام
روشی نوین در ساخت بناهای آن که برخاسته از پیشینه تاریخی – فرهنگی و متناسب با امکانات و قابلیت
های اقلیمی وجغرافیایی منطقه است، می باشد.
دیدنی های این دهکده شامل مسجد چوبی، موزه و کتابخانه، رستوران، فروشگاه و نانوایی، آلاچیق، سوئیتها،
فضای سبز و اکوسیستم زیبای آن به همراه کشاورزی و دامپروری است.
دهکده گردشگری عباس برزگر Ã
دهکده گردشگری عباس برزگر بوانات، متشکل از چند خانه روستایی با 0111 متر مساحت است .که سه
اتاق آن با 211 سال قدمت و طراحی به سبک زندگی روستایی ایران در 211 سال قبل ، گران ترین اتاق
های این دهکده به شمار میآیند. غیراز این ، در این دهکده مزرعه، دامداری، باغ میوه، فروشگاه صنایع
دستی عشایر، فروشگاه داروهای گیاهی و عرقیات گیاهی هم وجود دارد ، و محصولات غذایی میهمانان به
صورت مستقیم از این مزارع و دامداری ها تامین می شوند.
جاذبه ها و امتیازات ایران برای توریسم درمانی
یکی از جاذبه ها و امتیازات ایران برای توریسم درمانی در حوزه آب درمانی است، به طوری که در حال حاضر
بیش از 0111 چشمه آب معدنی شناسایی شده است . قیمت ارزان خدمات پزشکی به نسبت دیگر کشورهای
منطقه از جمله دیگر مزایای ایران برای فعالیت در حوزه توریسم درمانی محسوب شده است.
در زمینه توریسم درمانی و جذب گردشگران سلامت همواره باید به چهار آیتم اساسی دراین زمینه توجه داشت.
توانمندیهای شاغلان حرفه پزشکی ، تکنولوژیهای روز و استانداردهای جهانی ، اقتصاد درمان و هزینههای
درمانی و مقررات داخلی کشورها از عوامل مهم گردشگری سلامت هستند. ایران در هر چهار مورد ذکر شده
نسبت به کشورهای همسایه و خاورمیانه از توانمندیهای بهتری برخوردار است .که باید نهایت استفاده از
پتانسیل موجود را کرد. اما متاسفانه تبلیغات مناسبی برای شناسایی توانمندیهای پزشکی و گردشگری ایران
در خارج صورت نگرفته است ، و رسانههای دولتی و سفارتخانهها در این زمینه نقشی موثر دارند. امروزه
صنعت توریسم درمانی در جهان بالاتر از صنایع نفت و طلا قرار دارد. این صنعت کم هزینه و پر درآمد است.
اهداف گردشگری سلامت در ایران
ناباروری ·
دندان پزشکی ·
جراحی قلب، چشم و جراحی پلاستیک ·
بیماریهای مرتبط با سرطان ·
گردشگری در آبهای شفا بخش ·
لجن درمانی ·
کشورهای مبدا گردشگری سلامت به ایران
گردشگران سلامت بیشتر از کشورهای جمهوری آذربایجان، عراق، ترکمنستان، افغانستان، کویت، سوریه،
لبنان، بحرین و ترکیه هستند . ایران طی یک دههی گذشته پیشرفتی 11 تا 15 درصدی در حوزهی گردشگری
سلامت داشته است .
دلایل سفر بیماران به ایران برای درمان
بیشتر گردشگران پزشکی آمریکایی به دنبال دریافت خدمات درمانی به میزان یک چهارم و حتی گاهی یک
دهم هزینه در کشورشان هستند. کاناداییها کسانی هستند که از لیستهای طولانی انتظار خسته شدهاند.
انگلیسیها، از جمله بیمارانی هستند که نمیتوانند منتظر درمان بر اساس نظام درمانی خود باشند و توان پرداخت
خصوصی را نیز ندارند. گردشگران دیگر نیز دوست دارند ، تعطیلات استوایی را با اعمال جراحی پلاستیک یا
انتخابی تجربه کنند. دلیل بیشتر بیمارانی که از کشورهای فقیر )مانند بنگلادش( میآیند ، نیز آن است که در
کشورشان امکان دسترسی به درمان وجود ندارد .
هزینههای درمانی در ایران نه تنها با کشورهای توسعه یافته، بلکه با کشورهای در حال توسعه قابل رقابت
است. علاوه بر این، این مزیت هزینهای در برخی خدمات قابل رقابت با کشورهای پیشرو این صنعت در
جنوب شرق آسیا است. هزینه بیشتر مداخلات درمانی در ایران در مقایسه با کشورهای منطقه، بسیار پایین و
در حدود 51 درصد است. این درحالی است که هم اکنون رقابت شدیدی میان ارائه کنندگان خدمات پزشکی
و گردشگری هم در سطح داخلی و هم در سطح بینالمللی وجود دارد. در جنوب و جنوب شرق آسیا، کشورهای
سنگاپور، تایلند، هند، مالزی و فیلیپین، و در منطقه خاورمیانه کشورهای اردن، ترکیه، عربستان و امارات متحده
عربی از رقبای جهانی و منطقهای ایران هستند.
پژوهش ها نشان می دهد که ، صنعت گردشگری پزشکی آسیا در حال شکوفایی است. امروزه بیشتر
کشورهای آسیایی نظیر ایران با قابلیت بالا برای جذب گردشگری پزشکی قصد رقابت در این بازار را دارند .
این درحالی است که ،ایران در کسب درآمدهای ارزی خود به صدور نفت خام متکی است و برای حل
مشکلات ناشی از وابستگی درآمدهای ارزی به صادرات نفت ، لازم است جهت تولید و صدور آن دسته از
محصولات و خدماتی که میتواند موجب ایجاد درآمدهای ارزی شود، سرمایهگذاری کند . این کشور، در میان
برخی از مجموعه محصولات و خدمات تعریف شده ، دارای امکانات و توانهای بالقوهای است که با
سرمایهگذاری میتواند آنها را به توان بالفعل تبدیل کرده ، و به عنوان یک منبع درآمد ارزی مورد استفاده
قرار دهد. صنعت گردشگری پزشکی یکی از این موارد است .
نگاهی به ظرفیتهای پزشکی و درمانی ایران
یافتههای این پژوهش که وضعیت گردشگری پزشکی ایران را در چند بخش بررسی کرده است، در زمینه
مراکز ارایه دهنده خدمات سلامت در ایران نشان داد: نظام بهداشت و درمان ایران از بخشهای دولتی، خصوصی
و خیریه تشکیل شده است که عمده خدمات سطح اول در قالب شبکه گسترده بهداشتی درمانی ارایه میشود.
حدود 03 هزار و 531 خانه بهداشت و دو هزار و 100 مرکز بهداشتی – درمانی روستایی ، مشغول ارایه خدمت
به جمعیت روستایی کشور هستند .
همچنین 0082 پایگاه بهداشتی و دو هزار و 040 مرکز بهداشتی درمانی شهری، به جمعیت شهری خدمات ارایه
میدهند. با استفاده از راهبرد ملی پزشک خانواده و نظام ارجاع سعی میشود تا پزشک عمومی به عنوان درگاه
ورود به سیستم سلامت عمل کند. در حال حاضر بالغ بر 801 بیمارستان در سطوح دوم و سوم خدمات سلامت،
مشغول به فعالیت هستند که بیش از 21 درصد آنها دارای رتبه ارزشیابی درجه یک هستند .
در این میان مؤسسات درمانی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سهم بالایی از کل مراکز
درمانی را تشکیل میدهند. این بدین معنی است که وزارت بهداشت به عنوان نماینده بخش دولتی، بزرگترین
ارائه کننده خدمات سلامت در کشور است. کمتر از نیمی از بیمارستانهای خصوصی مجهز و پیشرفته نیز در
تهران قرار دارد .
همچنین بر اساس منابع انسانی حرفهای بخش سلامت در ایران، پژوهش حاضر این یافتهها را به دست داده
است: در حال حاضر حدود 24 هزار پزشک عمومی در کشور وجود دارد؛ که در مقابل این میزان، تعداد
پزشکان متخصص 14 هزار نفر هستند .به بیان دیگر تعداد پزشکان عمومی بیش از 0 برابر پزشکان متخصص
است ، اما با توجه به پراکندگی آنها در سراسر کشور و تمرکز پزشکان متخصص در شهرهای بزرگ، اثربخشی
فعالیتهای آنها به مراتب بیش از این میزان است .
در خصوص تعداد پرستاران شاغل در بخش خصوصی و دولتی آمار دقیقی وجود ندارد، اما برخی برآوردها
حاکی از 31 هزار تا 21 هزار پرستار شاغل در کل کشور است . به هر حال ، شاخص پرستار به ازای هر تخت
در ایران نسبت به شاخص جهانی آن بسیار پایین است. بر اساس بررسیهای انجام شده این پژوهش، 50
دانشکده پزشکی در ایران، سالانه بالغ بر 0 هزار پزشک عمومی تربیت میکنند .
مراکز درمانی با اعتبار جهانی
Joint ( JCI تا کنون هیچ یک از بیمارستانهای ایرانی ، موفق به اخذ استانداردهای بینالمللی نظیر
نشدهاند . )Commission International
چه بیمارانی که به ایران میآیند؟
Ãایرانیان مقیم خارج از کشور
بیش از 0 میلیون ایرانی در خارج از کشور مقیم هستند. که حدود نیمی از این تعداد در ایالات متحده آمریکا
به سر میبرند. عدم پوشش و یا عدم کفایت پوشش بیمهای همراه با هزینههای بالای درمان در خارج از کشور
موجب شده است، تا ایرانیان مقیم خارج از کشور متقاضی دریافت خدمات درمانی همکیفیت، اما با هزینههای
بسیار پایین در ایران باشند. این افراد در زمان بازدیدهای فامیلی انواع خدمات درمانی مورد نیازشان را دریافت
میکنند .
بیماران کشورهای همسایه Ã
این بیماران به دو دسته تقسیم میشوند: یک دسته بیمارانی که برای دریافت خدمات نجات بخش و ضروری
به ایران میآیند ، که این بیماران به دلیل عدم برخورداری از خدمات درمانی مورد نیاز در کشورهایشان و
یا به دلیل پایین بودن کیفیت این خدمات به ایران میآیند . و دسته دیگر بیمارانی هستند که ، از کشورهای
منطقه و برای انجام انواع جراحی زیبایی به ایران میآیند . ایران به دلیل تقاضای بالای داخلی انواع جراحیهای
زیبایی ، به ویژه جراحیهای زیبایی بینی ، از شهرت جهانی برخوردار است .
Ãسایر بیماران
بیمارانی که برای دریافت درمانهای خاص و به دنبال پیشرفتهای اخیر ایران در دستیابی به روشهای نوین
بیماریهایی نظیر بیماران دارای ضایعات نخاعی، ایدز، پای دیابتی، و ویتیلیگو )برص یا پیسی( علاقمند به
حضور در ایران هستند .
ایران به دلیل برخورداری از فضای فرهنگی مناسب ، قرار گرفتن در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و نیز
مجاورت با کشورهای اسلامی فراوان ، دارای تقاضای بالایی از سوی کشورهای مسلمان برای انجام خدمات
درمانی است .
نگاهی کوتاه به ظرفیتهای ایران در گردشگری پزشکی
بررسی وضعیت گردشگری پزشکی ایران منعکس کننده مزیتها و چالشهای گردشگری پزشکی کشور
است .
ایران با دارا بودن آب و هوای مطبوع و طبیعت چهار فصل، جاذبههای فراوان گردشگری – تاریخی، مذهبی،
طبیعی و فرهنگی – مراکز درمانی مدرن و مجهز همراه با منابع انسانی متخصص و با شهرت جهانی به ویژه در
کشورهای منطقه ، محیط فرهنگی مناسب برای کشورهای مسلمان ، تعداد قابل توجه ایرانیان مقیم خارج از
کشور که متقاضی درمان در ایران هستند ، تقاضای بالای بیماران کشورهای منطقه برای درمانهای نجاتبخش
، زیبایی و منحصر به فرد هم در شرایط عامل و هم در شرایط تقاضا از وضعیت مناسبی برخوردار است. در
زمینه راهبردی و رقابتی مهمترین مزیت ایران به پایین بودن هزینههای درمانی در مقیاس جهانی و منطقهای
خلاصه میشود. در قسمت صنایع وابسته و پشتیبان نیز تنها مزیت ایران برخورداری از دانشکدههای متعدد
علوم پزشکی است ، که میتواند از نظر کمی منابع انسانی حرفهای بخش سلامت را تامین کند .
در حال حاضر با توجه به شرایط عامل و تقاضای مطلوب ، ایران از مزایای متعددی برای تبدیل به کشور پیشرو
در گردشگری پزشکی در سطح منطقه برخوردار است ؛ اما در وضعیت راهبردی و رقابتی نیازمند توسعه بوده
و همچنین باید صنایع وابسته و پشتیبان خود را تقویت کند . اگر چه، گردشگری پزشکی کاملا با این دو
چشمانداز مطابقت دارد، اما دولت به عنوان یکی از نقشآفرینان اصلی نتوانسته است نقش کلیدی خود را ایفا
کند .
بیشترین استانهای ایران که در حوزهی گردشگری سلامت فعالیت دارند v
استان یزد ü
شهر تاریخی یزد جدا از جاذبههای میراثی و تنوع آب و هوایی خود ، شهری مناسب برای گردشگران در
حوزه درمانی هم بهشمار میرود. وجود 545 پزشک متخصص، 405 پزشک عمومی، 011 دندانپزشک و همچنین
05 بیمارستان دولتی در زمینهی ارائهی خدمات پزشکی در کشور شاخص است. همین ظرفیت و پتانسیل باعث
شده که در طول سال مراکز درمانی استان یزد از گوشه و کنار کشور به خصوص از استانهای همجوار میزبان
هزاران گردشگری باشد ، که روزانه به این شهر تاریخی سفر میکنند. البته در این میان، درمان ناباروری و
جراحی قلب علاقهمندان خاص خود را برای استان یزد داراست. خیلیها توریسم درمانی یزد را با مرکز ناباروری
یزد می شناسند. چرا که این مرکز اولین مرکز درمان ناباروری در ایران و خاورمیانه است ، و بیمارانی حتی
از کشورهای دیگر هم به این مرکز برای درمان به یزد سفر میکنند.
استان مازندران ü
استان مازندران با توجه به موقعیت خاص اقلیمی و جغرافیایی خود و با شاخصههای طبیعی متمایز در میان
استانهای کشور از جمله آب و هوای بسیار مطبوع در فصل بهار و تابستان ، داشتن آبهای معدنی گرم و
سرد ، طبیعت بکر و جذاب و محیطی آرام از نظر فرهنگی و اجتماعی به عنوان یکی از استانهای ویژه در
گردشگری سلامت محسوب میشود. به علت شرایط خاص از لحاظ زمینشناسی در دامنههای البرز به ویژه
اطراف قلهی دماوند ، دارای آبهای معدنی با خواص مختلف درمانی است ؛ که مهمترین مجموعهی جذاب
آب گرم را پدید آورده است . آبهای معدنی استان مازندران که در حال حاضر مورد استفاده ی گردشگران
داخلی و بومیان قرار دارد ؛ به دو بخش فصلی و غیر فصلی تقسیم میشوند . آبهای گرم معدنی غیر فصلی
حدودا % 84 از کل را تشکیل میدهند ،که فقط در فصل تابستان و روزهای تعطیل سال مورد استفاده قرار گرفته
و تعداد آنها تقریبا 31 مورد است.
همچنین استانهای تهران، گیلان، خراسان رضوی، اردبیل و فارس نیز جزو استانهای برتر در زمینهی
گردشگری سلامت در ایران هستند.
ظرفیتهای درمانی استان قزوین ) پزشکی ، درمانی و … ( ü
از ظرفیت های درمانی استان قزوین می توان به وجود شاغلان حرفه ی پزشکی مجرب و کارآمد ، تجهیزات
و تکنولوژی پزشکی تخصصی و به روز ، سرآمدی در عمل های جراحی تخصصی و فوق تخصصی به ویژه در
زمینه چشم ، ترمیمی و زیبایی و پایین بودن هزینه های درمان در مقایسه با تهران اشاره کرد.
مهمترین موانع گردشگری پزشکی استان قزوین ü
یکی از مهم ترین موانع پیش روی توریسم درمانی استان قزوین ، نبود فرودگاه در شهر قزوین می باشد ، که
الزاماً بایستی از طریق پرواز به تهران ، و طی مسافت این شهر تا قزوین ، از طریق زمینی انجام می شود. با
توجه به این محدودیت و وجود امکانات پزشکی و درمانی بهتر در شهر تهران، بالطبع تمایل سفر با اهداف
درمانی به استان قزوین کاهش خواهد یافت.
عدم تطابق بیمارستانهای موجود با استانداردهای بین المللی از نظر فضای فیزیکی و امکانات رفاهی، نبود
هتلهای استاندارد یا اقامتگاههای مناسب برای همراهان در محدوده بیمارستان و حتی در شهر و عدم وجود
سیاست ملی مناسب برای شناسایی و تحت نظارت داشتن خطراتی که متوجه زندگی، سلامتی، اموال و منافع
اقتصادی توریست ها می شود ، از دیگر موانع مهم برای ترویج توریسم درمانی در این استان می باشد.
آب های معدنی پتانسیل دیگری در گردشگری سلامت
گسترش صنعت گردشگری علاوه بر نقش و تاثیر آن در ابراز هویت ملی ، موجب ارتقای ابعاد وسیع
اقتصادی از جمله ایجاد فرصتهای شغلی ، درآمدزایی ، کاهش فقر و گسترش عدالت اجتماعی و رفاه در
جامعه میشود. در میان حوزه های مختلف گردشگری ، گردشگری سلامت به دلیل قابلیت و مزیت های رقابتی
از توجه زیادی برخوردار شده است.
گردشگری پس از صنعت نفت و خودروسازی، سومین صنعت بزرگ جهان به شمار میرود. این صنعت تاثیر
بسزایی در درآمدهای ارزی کشورها دارد ، و به طور حتمی در آیندهای نزدیک به صنعت اول جهان تبدیل
خواهد شد. با گذر زمان و پیشرفت این صنعت ، گردشگری از حالت عام خارج شده و به شاخههای تخصصی
نظیرگردشگری فرهنگی، گردشگری ورزشی، گردشگری ماجراجویانه، گردشگری مذهبی، گردشگری سلامت
گردشگر از » نیت یا قصد اصلی « و غیره تقسیم شده است. آنچه که مبنای این تقسیمبندی قرار میگیرد
گردشگری است. بنابراین ، افرادی که به منظور برخورداری از خدمات سلامت )پیشگیری، درمان( به کشور
دیگری سفر میکنند ، در زمره گردشگران سلامت قرار دارند .
شواهد و آثار فراوانی از اهمیت آبهای معدنی و گرم نزد ایرانیان وجود دارد. بهویژه دستهبندیهای بوعلی
سینا که این مناطق را به آسایشگاه های معنوی ، چشمههای درمانی و آبهای گرم تقسیم کرده ؛ و نحوه
استفاده از هر دسته را مورد بررسی قرار داده ، نشان از اهمیت علمی این گونه مناطق نزد ایرانیان است . پیش
از آن نیز یادگارهای باقیمانده در شهر نیشابور نشاندهنده نظام کانالکشی سنگی برای انتقال آب چشمه معدنی
به نزدیکی معبد آناهیتا است. این وضعیت یادآور موقعیت چشمه قدیمی مرانو در ایتالیا با قدمتی پنج هزار ساله
است. چشمههای معدنی مناطق مختلف ایران دارای بیش از 01 عنصر معدنی از قبیل منیزیم، پتاسیم، سولفور،
کلسیم و غیره هستند و برخی از آنها خواص رادیواکتیویته دارند.
در طول زمان ، گردشگری مبتنی بر استفاده از آبهای معدنی مفهوم وسیعی یافت به طوری که استفاده از
ویژگیهای طبیعی ، مانند هوای سالم نیز جزء گردشگری سلامت محسوب میشود. با گذشت زمان مفهوم
گردشگری سلامت از این هم فراتر رفته و شامل مسافرت بیماران به منظور دریافت انواع خدمات پزشکی شد.
موضوع اخیر )مسافرت بیماران به منظور دریافت انواع خدمات پزشکی( نسبت به انواع دیگر گردشگری
سلامت، جدید است .
خواص درمانی آب های معدنی ایران
آب مهمترین ماده ساختمانی بدن انسان است ؛ زیرا 21 درصد وزن بدن یک شخص بالغ را آب تشکیل
میدهد. به عبارت دیگر بدن یک انسان بالغ مخزنی است ، که معادل 01 تا 51 لیتر آب دارد، و چنانچه 05 تا
11 درصد از آب بدن از دست برود مرگ انسان فرا میرسد.
آب بدن در سه قسمت قرار دارد: Ã
0( آب داخل سلولی یا ساختمانی
1( آب پلاسمائی یا آب روان
0( آب بین سلولی یا ذخیره
منشأ بدن از دو طریق میباشد: ●
آب خارجی یا غذائی: یعنی آبی که به شکل مایعات آشامیدنی و یا موجود در غذاهاست. ▪
آب داخلی یا متابولیک: یعنی آب حاصل از واکنشها و ترشحات متابولیک، بهعلاوه، مقداری از آب ▪
ترشحات هاضمه و ادرار گلومری )در کلیه( مجدداً جذب میشود ، که تبادلات میانی نام دارد. در انسان یک
لیتر آب پس از 15 دقیقه کاملاً جذب شده و پس از 51 41 دقیقه کاملاً دفع میشود.
خواص مهم آب و آب درمانی ●
رفع تشنگی و تنظیم تعادل آب در بدن. ü
کمک به دفع سموم از بدن از راه ادرار و عروق. ü
کاهش درجه حرارت بدن درتب )بهعلاوه در تب موجب دفع سموم و شستشوی دهان و معدن میشود(. ü
کمک به دفع عفونتها و سنگ ریزههای کلیه و مجاری ادرار. ü
افزایش مصرف اکسیژن و افزایش دفع ازت و گوگرد در ادرار. ü
روشهای کاربرد آب در پزشکی ●
برای درمان کم آبی بدن معمولاً پزشکان از روشهای زیر استفاده میکنند:
آب ساده خوراکی را زیاد به بیمار میخورانند. ü
آب نمکی یا قندی تزریقی بهنام سرم قندی نمکی را به بیمار از طرق مختلف تزریق مینمایند. ü
شناسایی آب ●
اصولاً آب طبیعی معمولی برای تغذیه بدن انسان بسیار ضروری است ، و در صورتی که دارای خواص پزشکی
باشد ، به نام آب معدنی گرم به مصرف درمان میرسد.
گازهای محلول در آب ●
آب آشامیدنی سالم برای انسان باید دارای مقداری هوا باشد ، که این هوا خود حاوی اکسیژن ، ازت و… است.
هر یک از این گازها عملی به خصوص در آب دارند . آبی که دارای مقدار فراوانی اکسیژن است ؛ از نظر
بهداشتی دارای اهمیت فراوانی بوده ، ولی از نظر خوردنی مشکلاتی را تولید میکند. مثلاً در لولههای فلزی
رسوباتی را ایجاد مینماید.
مصرف آبهای معدنی ●
درمان با آبهای معدنی ▪
استفاده از آبهای معدنی ، تاریخی بسیار کهن دارد ولی استفاده علمی از آبها پس از شناخت اثرات درمانی
آنها در قرن اخیر تحقق یافته است. آبهای معدنی به روی بدن انسان و یا مخصوصاً نواحی ویژهای از بدن
دارای اثراتی میباشد ، که این اثرات در هنگام مصرف مستقیم از آب چشمه )یعنی اولین نقطهای که آب
معدنی ظاهر میشود( شدیدتر میباشد. آبهای معدنی که در نقاط مختلف وجود دارد هر کدام اثر ویژه مربوط
به همان آب را دارد زیرا ترکیبات هر آب معدنی ویژه همان منطقه است که ، ظاهر شده است . مثلاً:
آبهای سولفات کلسیم سرد، خاصیت افزاینده ادرار دارد ، که در اصطلاح پزشکی به آن مدّر گویند. ü
آبهای سولفاته سدیم و منیزیم، ملیّن است. یعنی با خوردن آن یبوست بیمار برطرف خواهد شد. ü
آبهای بیکربنات سدیم ، مؤثر بر حالت تعادل اسیدی )سرد مزاجی( و بازی )گرم مزاجی( اعضاء ü
خواهد بود.
آبهای سولفوره سدیم رادیو اکتیو گرم ، برای درمان بیماریهای تنفسی مفید است. ü
آبهای رادیو اکتیو موجب فعالیت و ترمیم سلول و بافتهای بدن شده، باعث ازدیاد کلسیمسازی ü
گشته و میتواند رگهای خونی بدن را گشاد نموده ، مدّر باشد و نهایتاً آرام بخش و باکتریکش
است.
باید دانست که در استفاده از آبهای معدنی علاوه بر ترکیب آب ، عوامل دیگری چون آب و هوای منطقه
و ارتفاع و روش درمان و شرایط ، در درمان بیماران مؤثر میباشد. بهطور کلی یک دوره درمان را نبایستی
بهعنوان یک گردش و تفریح تلقی کرد؛ بلکه بیمار بایستی طبق برنامه منظم دوره درمان ، دوره بعد از آن را
طی نماید . ولی نکته مهم و قابل توجه آن است که ، گاهی در طی درمان با آبهای معدنی ممکن است برای
بیمار یک مرحله )بحران آب معدنی( رخ دهد ، که بیمار دچار ناراحتیهایی میشود ، اما در شرایطی که پزشک
تشخیص دهد ، نباید درمان را قطع کنند ؛ و لذا باید درمان با احتیاط ادامه داده شود. امروزه یک ایستگاه،
در نظر گرفته ؛ و بیماران را با نظارت دائم پزشک معالجه » شهر پزشکی « سرچشمه آب معدنی را ، بهصورت
میکنند. این کانونهای پزشکی در کشورهای فرانسه ، ایتالیا ، آلمان ، اروپای شرقی و روسیه نیز وجود داشته
و مردم به خوبی از آنها استفاده مینمایند.
موارد منبع استفاده از آبهای معدنی ·
با وجود منافعی که مصرف آبهای معدنی دارد ، توصیه شده است که برای بیماران زیر مصرفش ممنوع باشد:
بیماران مسلول )کسانی که دارای بیماری سل هستند( ، سرطانها ، بیماریهای قلبی ، پیری زودرس ، زخمهای
دائمی ، بالا بودن فشار خون ، ورم کلیه )نفریت( و..
روشهای درمان ●
در درمان با آبهای معدنی که هر دورۀ درمان ، بهطور متوسط سه هفته است از تمام امکانات دیگر نیز استفاده
میشود ؛ که عبارتند از: پزشک متخصص که در همان منطقه بر بیماران نظارت دارد، آرامش محیط، نظم
زندگی روزانه ، وسایل ورزش در هوای آزاد ، رژیم غذائی مناسب ، روشهای متفاوت درمان که برای هر
بیمار ویژۀ بیماری اوست. برای مثال: نوشیدن آب ، حمام ، دوش آب ، شستشو ، تزریق ، استفاده از گاز و
بخار ، گلهای طبی و روشهای جنبی دیگر .
درمان با آب دریا )تالا سوتراپی( ●
تالاسوتراپی عبارتست از مجموعه اعمالی که با آب دریا و موارد دیگر مجاور آن مانند : جلبکها، گلها،
ماسهها ، لجنهای نمکزار و حتی هوا انجام میپذیرد. آب دریا در مرحله اول آبی است نمکدار، و دارای
محیطی محتوی گیاهان دریایی و جانوران دریایی بهویژه جلبکها و پلانکتونها است. آب و هوای دریایی در
ابتدا محرک قوا و سپس نیرو بخش و نیز آرمبخش بهویژه در ارتفاعات مجاور دریا می باشند. در کنار دریا
استفاده از اشعۀ خورشید )آفتاب درمانی( و هوا درمانی به روی پوست بدن عملاً امکانپذیر میباشد ، که لازم
است ، هنگام استفاده از آن تدریجاً میزان آن را اضافه کنند. داخل شدن در آب دریا در ابتدا باعث انقباض
رگهای خونی در سطح بدن و لرزش به سبب سرما گشته و سپس انبساط رگها شروع میشود . دستگاه
گوارش و تنفس تحریک شده، و سرانجام افراد احساس بهتر شدن میکنند. بهطور کلی نباید در هر روز بیش
05 دقیقه از آب تنی در آب دریا استفاده کرد. استفاده از آب دریا میتواند – از یکبار و هر روز بیش از 01
زیر نظر پزشک متخصص بهصورت نوشیدن ، تزریق ، روش ضماد و… باشد. باید دانست حمام گل دریایی
برای درمان بیماریهایی چون بیماری رگهای لنفاوی، نرمی استخوان )راشیتیسم( ، برخی از انواع سلها،
فلجها، چاقی و… مفید است. ولی نکته قابل توجه این است که افراد عصبانی و افرادی که به بیماریهای حاد،
سل و سرطان دچار هستند، باید از اقامت در کنار دریا صرفنظر نمایند.
سازمان زمین شناسی کشور در حدود 034 چشمه آب معدنی و گرم را معرفی نموده . )کتاب چشمه های آب
معدنی و گرم ایران( ، که آنالیز شیمیایی آنها نیز موجود می باشد. که به دلایل گوناگون از توضیح کلیه چشمه
های معدنی در این نوشتار معذوریم ؛ لذا تعدادی از آب های معدنی و گرم بصورت انتخابی ارائه میگرد.
در فصل سرد زمستان ، آدم دلش می خواهد در وان آبگرم دراز بکشد و فارغ از برف و سوز بیرون، در آب
گرم خستگی را از تنش بیرون کند. چه بهتر که این آب ، معدنی و مملو از املاح مفید با خاصیت های درمانی
باشد. آن وقت با یک تیر، چند نشان زده ایم. بهترین ایده برای داشتن همه امکانات با هم، چشمه های آبگرم
هستند. در سراسر ایران، چشمه های آب گرم متعددی وجود دارند. به همین دلیل، ما مشخصات و نشانی برخی
از آنها را برایتان گردآوری کرده ایم تا در صورت تمایل به آن شهرها سفر و از این چشمه ها استفاده کنید.
چشمههای آبگرم دارای ویژگی هایی مثل تحریک فعالیتهای مختلف بدن ، درمان بیماری تنفسی ، روماتیسم،
بیماریهای پوستی ، بیماریهای زنان و تورم موضعی ، تسکین اعصاب، تنظیم فشار خون، درمان دردهای
مفصلی و بهبود دردهای کلیه دارند.
چشمههای آب گرم در نقاطی از زمین وجود دارند که ، در آنها شرایط مورفولوژی ، تکتونیکی ، ماگمایی و
جوی فراهم آمده باشد ، در ایران به خاطر فعالیت گسترده آتشفشانی، چشمههای آب معدنی و آب گرم
زیادی وجود دارد.
آب گرم شهر کهنه ü
آدرس :قوچان– 08 کیلومتری بخش غربی قوچان
قوچان یکی از شهرهای استان خراسان رضوی است، این شهر در 048 کیلومتری شمال غرب مشهد )مرکز
استان( قرار دارد. قدمت قوچان به حدود 151 سال پیش از میلاد بر میگردد. از صدر اسلام تا اوایل تسلط قوم
مغول به اسامی آساآک، آشاک، آرسکا، استوا، خوجان، خبوشان یاد شده است ، و سلسله اشکانی از 153 سال
قبل از میلاد تا 114 میلادی بر ایران حکومت داشته اند. اولین پایتختش در حوالی قوچان امروز بوده است.
چشمه سارهای جاری معروف به آبگرم شهر کهنه در 08 کیلومتری بخش غربی قوچان و به فاصله 3
کیلومتری آرامگاه امام زاده سلطان ابراهیم )ع( قرار دارد. این آب گرم دارای خواص درمانی و حرارت نسبتاً
گرم میباشد و همین موضوع مهمترین دلیل جذب گردشگر و مسافران به این نقطه از شهرستان قوچان است.
همه ساله تعداد بسیاری از مسافران از استانهای دیگر کشور برای استفاده از خواص طبیعی چشمه به این مکان
میآیند.
آب گرم فلکده ü
آدرس :تنکابن–کیلومتر 05 جاده دو هزار–روستای لیره سر
به منطقه ای در دل جنگلهای دوهزار تنکابن اطلاق میشود . که شهرتش بخاطر آبگرمی است ، که » فلکده «
در دل جنگل و در زیر کلاهک صخره ای است ؛ که با توجه به کوچکی آن جاذبه خاص این منطقه بوده که
بعلت پرت بودن از مسیر اصلی خوشبختانه افراد کمی از آن خبر دارند ؛ )عمدتا محلیهای آن منطقه ( و آب
گرم معدنی است ، که آب تنی کردن در آن ، آن هم در دل جنگل لذت وصف ناپذیری را به دوست داران
طبیعت میبخشد.
این آب گرم از نظر توپوگرافی دارای پستی و بلندی هایی می باشد ، که زیبایی و تنوع خاصی را به آن
میبخشد. در مسیر زیبای این آبگرم به یک جنگل بسیار زیبای کاج و سرو می رسیم، و پس از طی یک سر
پایینی به آبگرم معدنی میرسیم، که نسبت به سایر آبگرم های منطقه دارای متفاوت می باشد ،که یکی از آنها
نداشتن گوگرد است ؛ که بوی بد را از آن گرفته است ، و خاصیت شرب نیز دارد. علاوه بر آن این آبگرم
برای بیماری هایی همچون دردهای مفصلی و نظیرآن بسیار مناسب است. منطقه فلکده دارای آب و هوای
خنک و کوهپایهایی می باشد که در فصول گرم سال بسیار مطبوع است.
مسیر دسترسی به این آبگرم بدین شکل است که بعد از پارک خودرو در روستای لیره سر، از توابع شهرستان
تنکابن میبایست مسیر جنگلی بسیار زیبایی را به مدت تقریبی 1 ساعت طی کرد. )البته با خودرو نیز میتوان
رفت ولی با توجه به خاکی بودن جاده و یک شیب بسیار تند پیاده رفتن توصیه می شود.( چون بعد از 1ساعت
جنگل نوردی غوطه ور شدن در آب گرم بسیار لذت بخشتر خواهد بود.
مسیر دسترسی را می توان از محلیهای روستا سوال کرد، بعد از طی این مسافت به پرورشگاه ماهی قزل
آلا میرسید ،که این نشانه ، آخرجاده بوده و در سمت چپ شما چند کلبه چوبی را می بینید ، که دقیقا در
کنار آبگرم بنا شده است . )لازم به ذکر است که این کلبهها نیز جهت اقامت اجاره داده می شود.( بعد از
رسیدن به این محل در سمت غربی کلبهها دره کوچکی به عمق تقریبی 01 تا 05 متر وجود دارد، که در پایین
آن رودخانه ای در جریان است، بعد از پایین رفتن از مسیر پاکوب مشخص در سمت چپ شما سازه دستی
سیمانی را می بینید، با چند متر گونی بالای آن پوشیده شده است ، که آن همان محل آبگرم است که محلیها
جهت تعویض لباس ، آن پارچههای از جنس گونی را دور آن کشیده اند. از آنجای که کمتر کسی از این
محل باخبر است ، عمدتا خالی بوده و حتی علاقمندان می توانند با خانوادههای خود نیز به این منطقه رفته و از
آن لذت ببرند.
آبگرم قلعهکندی ü
آب گرم قلعه کندی در استان آذربایجان شرقی شهرستان کلیبر واقع شده است.
از تبریز برای رفتن به این آب گرم دو مسیر: تبریز – کلیبر – قلعه کندی 041 کیلومتر ، و مسیر تبریز –
اهر – هوراند –آبش احمد – قلعه کندی حدود 081 کیلومتر، وجود دارد. از اردبیل تا این منطقه باید مسیرهای
جاده اردبیل – پارس آباد– سه راهی قره آغاج – آبش احمد – قلعه کندی، را طی کرد. از پارس آباد نیز می
توان از مسیر اصلاندوز – سه راهی اسکانلو – سه راهی عبدالرزاق –به قلعه کندی رفت.
قلعه کندی داری اهالی خونگرم و مهمان نواز است و فرهنگ مردم آن زبان زد ، کلیه اهالی منطقه میباشد.
آبگرم قلعه کندی به دلیل قرار گرفتن در منطقه گردشگری و جنگلهای ارسباران و نزدیکی به رود مرزی ارس
و سد خدافرین گردشگران زیادی را از داخل و خارج از کشور از جمله جمهوری آذربایجان، ارمنستان و
نخجوان به خود جذب میکند.
این آب گرم خاصیت درمانی زیادی دارد و برای درمان بیماری روماتیسم بسیار مفید و موثر میباشد. دمای
آبگرم قلعه کندی در چشمه اصلی به حدود 25 الی 81 درجه و در استخرها به 35 الی 21 درجه سانتی گراد
میرسد. در بین این چشمهها آبگرمی با نام یلسوئی وجود دارد که دمایش ملایمتر از بقیه و خاصیت درمانیش
نیز بیشتر از بقیه میباشد. اکثر دکترهای ارتوپدی این آبگرم را به بیماران خود پیشنهاد میکنند. قلعه کندی
علاوه بر چشمههای آبگرم معدنی، چشمههای معدنی طبیعی با املاح مفید و موثر هم دارد ، مثل چشمه دیزدونو
، سردونو و کفشن بولاغی ، این اسامی منصوب به ارامنه موجود در زمان قدیم در منطقه است.
آبگرم کریز ü
آدرس :خراسان رضوی – کاشمر – 0 کیلومتری روستای کریز
آب گرم کریز در حاشیه جاده آسفالته کریز به ریوش در فاصله 05 کیلومتری شهر ریوش و به فاصله 0
کیلومتری روستای کریز کاشمر قرار دارد.) روستای کریز از توابع بخش کوه سرخ شهرستان کاشمر است.(
این روستا از سطح دریا 0411 متر ارتفاع دارد، و دارای آب و هوای معتدل کوهستانی ، با زمستانهای سرد و
تابستانهای معتدل است. روستای کریز از شمال غربی به کوه باغ دشت و از جنوب شرقی به کوه پلنگوان
محدود میشود. رودخانه کال کرمگ از جنوب روستا عبور میکند. روستای کریز یکی از روستاهای قدیمی
و کهن شهرستان کاشمر به شمار میآید. بند شاهی، از آثار ملی ثبت شده، در نزدیکی روستا واقع شده و نشان
دهنده قدمت روستای کریز است.
این آبگرم معدنی خاصیتهای درمانی فراوانی دارد. در حاشیهی این مکان نیز دره بسیار با رودخانه ای پرآب،
چشمه سارهای آب سرد شیرین و گوارا وجود دارد. کارشناسان معتقدند این آبگرم معدنی از نظر وجود مواد
شیمیایی در رتبه ی بالاتری از آبگرم فردوس قرار دارد، آب این چشمه برای بیماریهای پوستی مناسب
است.
آبگرم معدنی چالدران ü
آذربایجان غربی با داشتن 43 چشمه آبگرم و معدنی رتبه نخست کشور را دارد ؛ و همین موضوع باعث شده
گردشگران زیادی به این استان سفر کنند. برخی از چشمههای آبگرم معدنی آذربایجان غربی در مجاورت
آثار ارزشمند تاریخی قرار دارند.
چشمههای آبگرم محال باراندوز ارومیه، آبگرم احمدآباد واقع در حاشیه اثر جهانی تخت سلیمان تکاب هستند،
آبگرم ایستی سو و زنبیل در ارومیه، آب معدنی زندان سلیمان در میاندوآب، چشمه صدقیان در سلماس، چشمه
قره شعبان در خوی، آبگرم باش کندی در ماکو، آبگرم گراو مهاباد از جمله آبگرمهای این استان هستند. در
این میان شهرستان چالدران هم با دارا بودن آبگرم معدنی چالدران گردشگران زیادی را به خود جذب کنند.
آبگرم معدنی فردوس ü
آبگرم معدنی فردوس در مسیر جاده اصلی و ترانزیتی استانهای مرکزی و جنوبی به مشهد و استانهای شمالی
در کیلومتر 11 جاده فردوس به بجستان قرار دارد. قدمت این آبگرم 111 سال میباشد، و توجه افراد زیادی
از سراسر کشور به ویژه استانهای خراسان رضوی و جنوبی را به خود جلب کرده است.
آبگرم معدنی شهرستان فردوس بر بالای کوهی که آبگرم از آن جریان دارد ، قرار دارد و آثار برج و بارو
در آن مشاهده میشود، که بیانگر قدمت تاریخی آبگرم معدنی فردوس است. درگذشتههای دور، دو باب
حوضچه از سنگ و آهک توسط افراد خیر برای استفاده مسافران از آبگرم ساخته شد ؛ و سقف آن نیز به
صورت گنبدی با آجر پوشش شد. تولیت آن را از سال 0045 هلال احمر فردوس عهده دار شد.
با توجه به آزمایشات انجام شده این آبگرم برای امراض جلدی و کبدی و دردهای مفصلی ، اتصاع عروق ،
پیشگیری از رسوب سنگ درکلیه ، بیماریهای رماتیسمی ، دردهای مفصلی و عصبی ، افزایش سوخت و ساز
بافت ها ، کاهش درد و رفع گرفتگی عضلات ، افزایش دامنه حرکتی اندام ها ، بهبود دردهای ناحیه ستون
فقرات و دیسک کمر و پیشگیری از ایجاد انحراف در ستون فقرات مفید است.
همه ساله بر تعداد مراجعین این مجتمع افزوده میشود، به همین لحاظ آبگرم معدنی فردوس یکی از مهمترین
جاذبههای طبیعی و قطب گردشگری و آبدرمانی شرق کشور محسوب میشود ؛ که همه روزه پذیرای جمع
کثیری از مردم شریف ایران اسلامی است، و به عنوان منطقه نمونه گردشگری مصوب شده است.
در حال حاضر این مجتمع مجهز به استخر آب درمانی ، وانهای خصوصی ، سوئیتهای اقامتی با تمام امکانات
، اتاقهای ارزان قیمت ، رستوران و فضاهای ورزشی و تفریحی میباشد.
41 تخت اقامتی، 12 کانکس، 11 واحد اقامتی با تجهیزات کامل ، 01 اتاق ، استخرهای آب درمانی و رستوران
سنتی از جمله امکانات موجود در مجموعه آبگرم معدنی فردوس است.
بر اثر زلزله سال 42 آب آبگرم فردوس قطع شد و پس از آن بر اثر پس لرزههای بعدی به جریان میافتد؛
که جریان دوباره آب آبگرم سبب خوشحالی مردم و به ویژه اهالی روستاهای برون و مهران کوشک در
مجاورت آبگرم فردوس شد.
سایر چشمه های آب معدنی و آب گرم ●
نام چشمه موقعیت
چشمه آب گرم اهرم در 30 کیلومتری بوشهر
چشمه آب معدنی میراحمد در 25 کیلومتری اهرم
چشمه آب گرم خرقان در 45 کیلومتری قزوین )در جادۀ قزوین– همدان (
چشمه وله در گچسر ) استان تهران (
چشمه آب معدنی زندان سلیمان در حوالی شهرستان میاندوآب
آب معدنی استخر داخل شهر بوکان
چشمه آب معدنی زنبیل در 30 کیلومتری ارومیه
چشمه آب معدنی لاریجان در 05 کیلومتری کرج
چشمه آب معدنی کرمانشاه در کرمانشاه
چشمه آب معدنی کندوان در 31 کیلومتری شهر تبریز
فواید لجن و ریگ درمانی ●
لجن درمانی برای درمان انواع بیماریهای روماتیسمی ، پوستی و.. مفید است. درمان با لجن و شن و نمک از
دیرباز در کشورهای باستانی دنیا رواج داشته است. حتی تصورش هم عجیب است. دراز بکشی وسط ریگ و
شن و خاک و لجن و دردهایت را به زمین بسپاری! شاید فکر کنید این درمان های عجیب و غریب تنها یک
شعار تبلیغاتی برای جذب توریست است. اما آنهایی که سابقه تاریخی این درمان ها را بررسی کرده اند درمان
به وسیله ریگ را تایید می کنند
خوابیدن زیر ریگ ●
ریگ درمانی، یکی از درمان های سنتی ایرانی است ، که از قدیم در ریگان رواج داشته. ریگان شهری است
در جنوب شرق استان کرمان که در فاصله 011 کیلومتری جنوب شهر کرمان قرار دارد.
اهالی این شهر با آغاز فصل بهار و آب و هوای معتدل در ریگان به بلندترین تپههای شنی آن می رفتند و روی
ریگ ها دراز می کشیدند تا امراض پوستی، مفاصل و استخوان هایشان درمان شود.
جالب است بدانید که این تپهها با ارتفاع 25 متر و وسعت 01 کیلومتر مربع یکی از بلندترین تپه های ایران
هستند ، که شنهای شفابخش دارند. این روزها هم این سنت در ریگان ادامه دارد و در فصل هایی که هوا داغ
و خرماپزان نیست، می توان به این تپه های عجیب و درمانگر پناه برد.
امروزه مردم جهان به بهداشت و زیبایی خود توجه خاصی دارند و هزینه زیادی را در سبد خانواده برای خرید
محصولات بهداشتی، آرایشی و درمان و پیشگیری از بیماری های خود منظور می کنند. البته هر جا امکان
استفاده از مواد طبیعی و دستورات بهداشتی درمانی کم عارضه برای این منظور فراهم بوده، خواهان بیشتری را
» لجن درمانی « ، » لیزرتراپی « ، » همیوپاتی « جذب کرده است، به طوری که آرام آرام انواع طب مکمل مانند
و… جای خود را در عرصه های درمانی کشورها باز می کند ؛ که هم برای » تغذیه درمانی « ، » طب سوزنی « ،
پزشکان و تلاشگران عرصه بهداشت و درمان و هم برای بیماران و نیازمندان جذابیت خاصی دارد.
دریاچه ارومیه Ø
دریاچه ارومیه در طول تاریخ همواره برای استفاده از خواص درمانی آن مورد توجه بوده است. طبیعت زیبای
استان آذربایجان غربی به خصوص دریاچه ارومیه که یکی از مهم ترین پارک های حفاظت شده بین المللی
است، این امکان را برای کشور فراهم کرده ، تا به کمک تکنولوژی های جدید و برتر مثل بیوتکنولوژی و
بهره برداری اصولی و استحصال مواد معدنی از این دریاچه بتوان ضمن حفظ محیط زیست طبیعی آن کمک
موثری هم به توسعه استان و کشور کرد.
از سال های گذشته آب و نمک و لجن دریاچه ارومیه برای درمان بیماری های پوستی ، مفصلی ، بیماری های
زنان و روان درمانی مورد استفاده قرار می گرفته است. باید گفت غیر از خواص درمانی این دریاچه که در
حال حاضر نیز در حمام های لجن یا کنار دریاچه به صورت سنتی استفاده می شود ، از حدود 51 سال پیش از
گل )لجن( و آب و نمک دریاچه بحر المیت که خواصی مشابه دریاچه ارومیه دارد ، در ساخت محصولات
آرایشی و بهداشتی نیز استفاده می شود ، و این موضوع باعث احداث کارخانجات مختلف تولید لوازم آرایشی
و بهداشتی در کنار دریاچه بحرالمیت شده است.
آب دریاچه شور است و اگر چه در منطقه سردسیر قرار دارد، ولی هرگز در زمستان یخ نمیبندد. آب و لجن
این دریاچه به دلیل داشتن املاح معدنی فراوان از جمله کلرورد سدیم و کلره ،کلسیم و منیزیم، خاصیت درمانی
و ضد عفونی دارد ، و برای مداوای امراض جلدی ، استخوانی ، رفع روماتیسم تجویز میشود. در سالهای بعد
از جنگ جهانی دوم که بیمارستان صلیب سرخ در تهران گشایش یافت، از لجن ساحل دریاچه ارومیه برای
معالجه بیماران استفاده میشد.
اغلب بیماری های کلاژن پوستی مفصلی که منشاء سایکوسوماتیک )روحی – جسمی( دارند ، با لجن و نمک
دریاچه هایی شبیه دریاچه ارومیه قابل درمان هستند. همچنین می توان از خواص درمانی نمک دریاچه ارومیه
در درمان بیماری های تنفسی مثل آسم و برونشیت و انواع سینوزیت ها نیز بهره برد.
با توجه به نتایج تحقیقی که به مدت دو سال و نیم به طول انجامیده شده ، و در آن از مراکز مختلف درمانی
مشابه در کشور آلمان و اردن بازدید به عمل آمده، می توان به واقع اذعان داشت با بهره گیری از متدهای
جدید درمانی و ساخت مراکز درمانی مدرن در کنار دریاچه ارومیه نیز می توانیم نه تنها در توسعه صنعت
توریسم بلکه در کمک به بیماران نیازمند گام های موثری را در کشور برداریم. ضمن اینکه این گونه مراکز
می توانند کمک موثری به ارتقای آموزش روش های جدید درمانی در سیستم بهداشتی – درمانی کشور کرده،
و خود تبدیل به محیط علمی مرجع برای سایر کشورها از جمله کشورهای همسایه شده است.
نمک را نفس بکشید Ø
نمک درمانی هم در دنیا سابقه ای چندصد ساله دارد. اما در ایران کمتر از ریگ درمانی و لجن درمانی و آب
درمانی جدی گرفته شده. پزشکان معتقدند نمک درمانی می تواند، در درمان دردهای عصبی ، ضعف و
خستگی ، میگرن ، سردردهای عصبی ، مشکلات گوارشی و امراض پوستی مفید باشد. در ایران ، گرمسار به
عنوان قطب نمک درمانی شناخته می شود. هر چند که هنوز راه زیادی مانده تا این شهر بتواند پذیرای
گردشگران باشد.
غار نمکی گرمسار را باید در مسیر گرمسار به تهران ببینید. این غار که به غار نفت دره معروف است ، در
کوه اژدهای گرمسار قرار دارد و بر اثر سیلاب ها و شسته شدن صخره های نمکی به وجود آمده است. در
کوه های هیمالیا هم معروف ترین مراکز نمک درمانی قرار دارند ، که با تنفس یون های جاری در هوای
غارهای نمکی به درمان امراض گردشگران کمک می کند.
فصل چهارم:گردشگری سلامت سایر کشورهای جهان
تجارب برخی کشورها در گردشگری سلامت
تجارب و اقدامات این کشور ها برای رسیدن به این نقطه از پیشرفت، می تواند به شناخت بیشتر وضعیت
گردشگری سلامت منجر شود. اما از مهمترین زیرساخت هایی که کشورهای برای توسعه گردشگری می
بایست مورد توجه قرار دهند ، می توان به این موارد اشاره کرد
اطلاع رسانی و تبلیغات گسترده در سطح بین المللی همانند: Ø
وب سایت های مشترک و متنوع، شرکت فعال در نمایشگاه های گردشگری و انتشار انواع کتاب های راهنمای
گردشگری، ترجمه ی انواع کتاب ها و راهنماها و بروشورهای تبلیغاتی به تمامی زبان هایی که مسافران آن
کشور به آن تکلم می کنند و ساخت فیلمهای مستند از جاذبه های گردشگری را می توان نام برد.
همچنین هماهنگی سازمان های مرتبط: صدور راحت و آسان ویزا، فراهم آوردن امکانات رفاهی همانند: ساخت
و تجهیز هتل ها و مراکز اقامتی با استاندارد های بین المللی ویا ایجاد دهکده های گردشگری.
برای رسیدن به موفقیت در زمینه گردشگری سلامت،باید قبل از فراهم کردن زیر ساخت های لازم در زمینه
پزشکی،زیر ساخت های اولیه و اساسی جذب گردشگر را فراهم کرد تا بتوان به موفقیت و پیشرو بودن در
زمینه گردشگری سلامت در یک کشور ،امیدوار بود.
à کشورهای جهان و گردشگری سلامت
اگر بخواهید به کشوری سفر کنید که علاوه بر جاذبه های گردشگری، بیماری یا مشکلتان را درمان کنید
کدام کشور را انتخاب می کنید؟
چند سالی است که بحث گردشگری پزشکی داغ است و خیلی کشورها سعی می کنند ؛ در کنار جاذبه های
گردشگری خود، امکانات پزشکی شان را نیز در اختیار گردشگران قرار دهند. کشورهای آسیایی، به خصوص
خاور دور و آمریکای مرکزی و جنوبی در این زمینه پیشتازند. جالب اینکه در فهرست برترین های این حوزه،
کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی حضور جدی ندارند و یا اصلا حضور ندارند. این مسئله می تواند ناشی
از سیاست های بسته حوزه بهداشت و درمان این کشورها و سیستم ناقص بیمه ای آنها باشد.
برای مثال آمریکا که الان به صورت جدی با مشکل بیمه همگانی روبرو است، نمی تواند در گردشگری
پزشکی حرفی برای گفتن داشته باشد اما از سوی دیگر، کشورهایی مانند هند یا کاستکاریکا در این حوزه می
درخشند. با بهترین و مهمترین کشورهایی که گردشگری پزشکی را رونق داده اند بیشتر آشنا شوید.
فیلیپین ü
توریسم درمانی در فیلیپین از استاندارد بسیار بالایی برخوردار است و فیلیپینی ها می توانند در تمام زمینه های
پزشکی ، با بهره گیری از کادر پزشکی مجرب و دارای شهرت به ویژه در شهر مانیل پایتخت فیلیپین، خدمات
درمانی درخشانی را ارائه کنند . در اهمیت سطح پزشکی فیلیپین و بنا بر نظر بسیاری از “توریست ها ” )بیماران
( که به این کشور سفر کرده اند، گفته می شود؛ اگر به آمریکا بروید نزد 11 نفر تبلیغ خواهید کرد!
فیلیپین به عنوان یک مرکز توریسم درمانی و همچنین یک سرزمین جذاب برای تعطیلات شناخته شده است .
دلیل این امر، بهره مندی از پزشکان برجسته در سطح جهانی ، تکنولوژی مدرن، سطح مراقبت و درمان بسیار
یگانه و ممتاز در جهان با هزینه ای بسیار ارزان است. بهترین کلینیک ها و بیمارستان ها در این کشور واقع
شده است ،که با گرمی و مهمان نوازی فیلیپینی و تسهیلات موجود، محیطی مطلوب را برای استراحت و درمان
فراهم می کنند . همچنین در فیلیپین بهترین چشمه های آب معدنی جهان نیز واقع شده اند که بسیاری از
توریست ها را به سوی خود جذب می کند.
هندوستان ü
هندوستان یکی از پر طرفدارترین مقاصد توریست های درمان جوان در جهان است . خصوصاً در زمینه جراحی
قلب و پیوند استخوان ران و دیگر زمینه های پزشکی ، هندوستان به عنوان یک رهبر جهانی در عرصه خدمات
پزشکی شناخته شده است.
در طول سالهای 1115 و 1113 هیچ کشوری در زمینه توریسم درمانی با هندوستان قابل مقایسه نبوده است و
دولت و بخش خصوصی هند، بر هدف ارتقای خدمات توریسم درمانی و تبدیل شبه قاره هند، به یک قطب
یگانه دراین زمینه آگاه هستند . هزینه درمانی در هندوستان با تفاوت زیادی پایین تر از هزینه خدمات پزشکی
در کشورهای توسعه یافته ای چون آمریکا و انگلستان است .برآورد شده بود که ارزش صادرات خدمات ناشی
از توریسم درمانی هندوستان تا سال 1101 به 1 میلیارد دلار در سال برسد . در سال 1110 نیز جاسوانت
سینگ، وزیر دارایی وقت هند، تاکید داشت که هندوستان به مقصد بهداشت جهانی بدل می شود. طبق آمار
0 میلیون توریست از هندوستان بازدید کرده اند ،که حدود 5 میلیارد دلار عایدی، /0 ، منتشره تا ژانویه 1112
داشته است. این موفقیت هندوستان در شرایطی است که شورای جهانی جهانگردی و گردشگری مدعی است
8 درصد رشد نشان می دهد. لذا آن دسته از کشورها که بتوانند بر این / که صنعت توریسم جهانی سالانه 8
صنعت متمرکز شوند به منافع بالایی خواهند رسید.
هند در حال حاضر یکی از کشورهای پیشتاز گردشگری درمانی است و احتمال می رود که تولیدکنندگان
بخش خدمات درمانی این کشور و مقامات دولتی در دومین نمایشگاه گردشگری درمانی که در لندن برگزار
می شود هندوستان را به عنوان مقصد گردشگری و خدمات درمانی جهان معرفی کنند . بر اساس اعلام مسئولان
خدمات درمانی هند، تعداد بیماران خارجی این کشور نسبت به سال گذشته حدود 2 تا 4 درصد رشد داشته
1 بیلیون دلار درآمد / است.براساس این گزارش ها با رشد 01 درصد سالانه در گردشگری درمانی حدود 1
حاصل می شود.
درکشورهند با شعار )درمانی در سطح کشورهای جهان اول ، با قیمتی در سطح کشور های جهان سوم ( فعالیت
در زمینه درمان بیماران خارجی به مثابه فعالیت در زمینه صادرات محسوب میشود.
هند و درمان های جایگزین v
هند برای درمان های جایگزین و سنتی همانند آیورودا، یوگا، مراقبه و ماساژ درمانی نیز شناخته شده است که
باعث جذب بیشتر بیماران از سراسر دنیا می شود .بسیاری از مراکز مدیتیشن و یوگای هندوستان، صرفاً برای
خدمات دهی به خارجی ها افتتاح شده اند. ایجاد شهرک بیمارستانی–درمانی–پزشکان درهند از دیگر فعالیتهای
است که در این کشور صورت گرفته است.
حضور بخش خصوصی در گردشگری سلامت هند v
هند با اصلاح قوانین و از بین بردن بروکراسی، زمینه مساعدی برای فعالیت های بخش خصوصی در حیطه ی
گردشگری پزشکی را فراهم آورد. با سرمایه گذاری های صورت گرفته، اکنون گروه های درمانی قدرتمند
و توانایی به وجود آمده که می توان یک اعتبار و برند، برای گردشگری سلامت هند محسوب نمود. یکی از
این گروه ها، گروه بیمارستانی آپولو که دارای 08 بیمارستان و 2111 تخت بیمارستانی است. گروه بیمارستانی
آپولو در اوایل دهه ی 41 ، پس از تصمیم قاطع دولت برای از بین بردن موانع بوروکراتیک و تشویق بخش
خصوصی برای سرمایه گذاری در بخش درمان، تشکیل شد. تقریباً 21 % از کادر درمانی این بیمارستان، در
کشور های غربی تحصیل کرده اند که خود یک عامل برای اطمینان بیشتر بیماران است.
گردشگری سلامت هند فرصتی برای دیگر کشورها v
هزینه های پایین درمان در هند، حتی برای کشورهای دیگر نیز می تواند یک فرصت، ارزیابی شود. طبق
بررسی های صورت گرفته در هزینه ها و با توجه به لیست انتظار طولانی، در صورت درمان این دسته از
بیماران در هند، در حدود 111 میلیون پوند سالیانه صرفه جویی در هزینه های سیستم درمان و بهداشت انگلستان
صورت می گیرد. بنابراین گردشگری سلامت فرصتی دو جانبه ای است ، تا هم کشورهای پذیرنده گردشگران
سلامت و هم کشور های فرستنده گردشگران سلامت سود ببرند . توجه به این نکته ضروری است که هرچه
قدر افراد یک جامعه از سلامت کامل برخوردار باشند ، شاخص های توسعه انسانی در آن کشور بالاتر خواهد
بود و سرمایه انسانی آن کشور، با ارزش تر و مفید تر برای توسعه یک کشور است. بنابراین گردشگری
پزشکی فرصتی را فراهم می آورد تا خسارتهای عدم درمان کامل در جوامع پیشرفته ، پایین بیاید.
نکاتی از تسهیلات هند برای گردشگران سلامت v
برای همسر و همراهان نموده MX ویزای M هند اقدام به صدور ویزای مخصوص گردشگران ، به نام ویزای
است که به مدت دو سال اعتبار دارد. بدین ترتیب گردشگران سلامت نگرانی از عدم همراهی نزدیکانشان را
در این گونه سفرها ، نخواهند داشت، و با اطمینان و خاطری آسوده به این کشور سفر می کنند.
دولت هند به منظور جذب گردشگران بیمار مسلمان، به تطبیق دادن امکانات بیمارستان های این کشور با معیار
ها و موازین اسلامی اقدام کرده ، و گواهی نامه حلال به مراکز درمانی مجاز اعطا می کند. بر این اساس،
بیمارستان های که گردشگران بیمار را پذیرش می کنند، موظف خواهند بود تا در طبخ غذا ها به ویژه گوشت،
نکات مربوط به حلال بودن آن ها را رعایت کنند ؛ و علاوه بر ساخت نمازخانه، قبله نمای در هر یک از اتاق
ها قرار دهند.
بیماری های قلبی و ارتوپدی v
مزیت اصلی این کشور ارائه خدمات پزشکی با بهترین کیفیت و با کمترین هزینه است. بیمارستان های
مدرن و مجهز، بهترین کادر درمانی و تشخیصی و فناوری، ابزارها و امکانات پیشرفته، این کشور را به یکی
از برترین کشورهای ارائه کننده خدمات پزشکی، به خصوص قلبی – عروقی و ارتوپدی تبدیل کرده است.
آمریکایی ها، کانادایی ها و اروپایی ها اصلی ترین مشتریان خدمات پزشکی این کشور هستند. چه انتظاری
دارید، یک عمل قلب باز در هند تقریبا چند ده هزار دلار کمتر از کشورهای مبدا تمام می شود.
کره جنوبی؛ جراحی های ستون فقرات و سرطان ü
کره جنوبی یکی از پیشرفته ترین کشورها از نظر فناوری است. این کشور در تخصص جراحی های ستون
فقرات و تشخیص و درمان سرطان سابقه درخشانی دارد. بیشتر بیمارستان ها و مراکز درمانی این کشور کاملا
دیجیتالی هستند و پرونده پزشکی بیماران نیز الکترونیکی است.
سنگاپور ü
کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی سنگاپور در سطح عالی ارزیابی می شود . ایمنی، مورد اعتماد بودن، همراه
با تحقیقات پیشرفته و اعتبار بین المللی کشور در زمینه پزشکی، آن را به یک مرکز رهبری در آسیا بدل کرده
است . سنگاپور با 4 بیمارستان و 1 مرکز خدمات پزشکی توانسته است به اعتبار نامه کمیسیون مشترک بین
دست یابد. )JCI( المللی آمریکا
بر اساس آمارهای درج شده در سال 1115 تعداد 024 هزار مسافر با هدف دریافت خدمات درمانی و معالجه
به سنگاپور ، آمده اند . عده زیادی از بیماران از کشورهای همسایه نظیر مالزی و اندونزی بوده اند؛ اگرچه
تعداد بیمارانی که از کشورهای هند و چین ، جنوب آسیا ، خاورمیانه و چین به سنگاپور می آیند ، در حال
افزایش است .ضمن اینکه، بیمارانی از کشورهای توسعه یافته نظیر ایالات متحده آمریکا هم برای معالجات
پزشکی به سنگاپور مسافرت کرده اند.
اخبار زیادی نیز از نوآوری های پزشکی در سنگاپور نظیر جداسازی موفق دو قلوهای به هم چسبیده نپالی در
سال 1110 و همچنین جراحی های سخت چشم و دندان ، در صدر عناوین مهم ترین روزنامه ها و نشریات
جهان منتشر شده است . از 01 تا 05 دسامبر 1113 )آذر ماه 0085 ( ، سنگاپور میزبانی “اولین کنفرانس بین
المللی مسافرت های پزشکی “را برعهده داشت که در این رخداد چهار روزه، مدعوین و خبرنگارانی از 10
کشور جهان حضور داشتند و در جریان این کنفرانس، موضوعات و چالش های پیش روی صنعت بین المللی
توریسم پزشکی مورد بحث قرار گرفت.
در اواخر سال 1113 ، بیمارستان های سنگاپور موفق به اخذ گواهینامه اعتبار از سوی کمیسیون مشترک بین
شدند و این مراکز درمانی در تلاش برای اخذ گواهی های مشابهی در سیستم های اروپایی ) JCI( المللی آمریکا
و آسیایی نیز هستند.
سنگاپور یکی از مقاصدی است که بسیاری از بیماران برای انجام جراحی های مهم به آن می اندیشند، و هر
سال حدود یک میلیون و 511 هزار نفر با اهداف درمانی به این کشور سفر می کنند.جراحی های مهمی مانند
قلب باز، روبوتیک و سلول های بنیادی در این کشور به طور روزمره در حال انجام است، اما جالب اینجاست
که سنگاپور در حال حاضر باید با تایلند، هند و مالزی به رقابت بپردازد زیرا این کشورها با ارائه خدمات مشابه
با قیمت های کمتر تهدیدی برای سنگاپور محسوب می شوند.به طور مثال جراحی قلب در سنگاپور هزینه ای
بیش از 03 هزار دلار دارد که همین عمل را در هند می توان با نصف این قیمت انجام داد و پیش بینی می
شود در آینده ای نزدیک دبی نیز تبدیل به تهدید بزرگی برای این کشور باشد. بیشترین خدمات درمانی ارائه
شده در این کشور، شامل جراحی قلب، بیماری های معده، جراحی عمومی، هپاتیت و غیره است. بسیاری از
کنفرانس های بین المللی پزشکی در این کشور برگزار می شود.
بخش دیگری از گردشگری سلامت در سنگاپور، مربوط به مراکز سلامت و چشمه های معدنی است که با
روش های سنتی همچون آب درمانی، ماساژ سنگ داغ و آروماتراپی همراه شده است.
جراحی های سیستم عصبی قلب، زنان و زایمان v
سنگاپور با سابقه ترین کشور در حوزه گردشگری پزشکی است که براساس رتبه بندی سازمان بهداشت جهانی
از نظر کیفیت خدمات پزشکی در حال حاضر مقام اول آسیا و ششم جهان است. طیف گسترده خدمات درمانی
تشخیصی با کیفیت از جراحی های عمومی، سیستم عصبی، قلبی عروقی گرفته تا انکولوژی، چشم پزشکی،
ارتوپدی و گوارش باعث شده تا سالانه صدها هزار گردشگر به این کشور سفر کنند.
سنگاپور یکی از پیشتازان تحقیق درباره استفاده از سلول های بنیادی در درمان بیماری هاست. سنگاپور دارای
یکی از بزرگترین و مهمترین مراکز پژوهشی پزشکی در جهان با نام بایوپولیس است که در سال 1110
تاسیس شده و تاکنون نتایج درخشانی کسب کرده است.
تایلند ü
توریسم پزشکی یک بخش در حال رشد از صنعت توریسم تایلند است . هزینه درمان در بیمارستان های تایلند
در مقایسه با آمریکا بسیار پایین است ضمن اینکه، مراقبت ها و پرستاری در سطح بالایی ارائه میشود . در
سال 1115 ، فقط در یک بیمارستان در شهر بانگکوک، 051 هزار بیمار پذیرفته شده اند و در سال 1113 نیز
0 میلیارد دلار برای این کشور عایدی داشته است. / توریسم درمانی حدود 81
بیمارستان های تایلند برای ارائه خدمات درمانی به توریست ها آماده اند و حتی برخی از آنها خدمات ترجمه
به 11 زبان دنیا، علاوه بر زبان انگلیسی، نیز ارائه می کنند. لازم به ذکر است، که سیستم خدمات پزشکی نوین
در تایلند از سیستم پزشکی آمریکا الهام می گیرد ، و دلیل این امر نیز گرایش خاندان سلطنتی تایلند به تحصیل
شهروندان در دانشگاه معتبر آمریکا نظیر دانشگاه هاروارد بوده است.
امروزه بسیاری از پزشکان تایلندی دارای بورد تخصصی از امریکا هستند ، و تعدادی از بیمارستان های تایلند،
تسهیلات و خدمات مشاوره خود را از آمریکا دریافت می کنند ، این گرایش سبب شده است که، سیستم
سلامت و بهداشت تایلند از نظر کیفی در وضع مطلوبی قرار گیرد . سالانه بالغ بر یک میلیون مسافر برای
معالجه و درمان و همچنین جراحی های زیبایی عازم تایلند می شوند . در این کشور هزینه پیچیده ترین عمل
زیبایی از قیمت بلیت هواپیما هم کمتر است.
گذشته از این وضعیت مطلوب، مسائلی نیز برای توریسم درمانی تایلند وجود دارد که مهم ترین آنها ناشی از
وجود برخی بیماری های واگیر در این کشور است که آمریکاییان و اروپاییان را از سفر به آنجا برحذر می
دارد.
گردشگری سلامت در ترکیه v
این کشور در رابطه با گردشگری سلامت ،کتاب ها و بروشورها به زبان انگلیسی و ترکی را به چاپ رسانده
، و در مراکز گردشگری و دفاتر توریستی سطح کشور و در کشور های اروپایی توزیع کرده است. اما در
بخش تبلیغات بهترین روش، معرفی خدمات پزشکی در پرواز های ورودی ترکیه و پروازهای خروجی از
ترکیه بوده است. گردشگر سلامت در ترکیه، 01 برابر یک گردشگر عادی هزینه می کند.
سه عامل تاثیر گذار در رشد بی سابقه گردشگری پزشکی ترکیه سهیم بوده اند که عبارتند از:
-0 حضور متخصصان مسلط به زبان محلی گردشگران ورودی
-1 وجود بیمه های بسیار مناسب و معتبر در سطح جهان، در لیست خدمات گردشگری پزشکی ترکیه.
-0 احداث مراکز درمانی بسیار مجهز پزشکی ترکیه ، در مناطق آزاد این کشور
برخی اقدامات ترکیه برای جذب بیشتر گردشگر پزشکی ü
ترکیه در سال های اخیر در زمینه گردشگری سلامت، نوعی استراتژی چند جانبه را ، برای جذب حداکثر
گردشگران خارجی در پیش گرفته است. این استراتژی چند جانبه شامل ایجاد امکانات در زمینه چشمه های
آب معدنی با خواص درمانی برای سالمندان و افراد دچار ناتوانی حرکتی و جسمی است. با این استراتژی ، قشر
سالمند و ناتوان که در اکثر کشور ها کمتر مورد توجه قرار می گیرند ، در این کشور به خوبی مورد استقبال
و درمان قرار گرفته و این کشور تبدیل به پایگاهی برای درمان سالمندان و افراد ناتوان شده است.
تامین و ارائه خدمات و مراقبت های بهداشت دهان و دندان ، چشم پزشکی و انواع جراحی های ارتوپدی،
پلاستیک و دیگر شاخه های درمانی ، نیز از دیگر بخش های درمانی در استراتژی توسعه توریسم سلامت
ترکیه است. این کشور برای کسانی که در جستجوی درمان های طب جایگزین هستند ، نیز روش های مختلفی
همانند 0311 چشمه آب گرم در کشور ایجاد کرده است ، که به دلیل آثار درمانی و نتایج شفا بخش ، شناخته
شده اند.
ترکیه در نظر دارد با ایجاد مناطق و مراکز درمانی معاف از مالیات ، به ویژه خدمات ارزان تری را ارائه دهد
تا از این طریق گردشگران بیشتری را به کشور جذب کند. کشور ترکیه از وجود مترجمان سیار نیز سود می
برند.
ترکیه، چشم پزشکی ü
ترکیه یکی از بهترین کشورهای ارائه دهنده خدمات پزشکی، به خصوص چشم پزشکی است .مزیت اصلی
این کشور ارائه خدمات درمانی – تشخیصی با کیفیت بسیار بالا ولی با هزینه پایین، حتی نسبت به کشورهای
آسیایی است.
مالزی؛ طب پیشگیری v
و » مرد سالم « مالزی سالانه نیم میلیون گردشگر پزشکی دارد. شهرت اصلی مالزی ارائه دو پکیج ویژه به نام
است. هدف این دو پکیج ارئه خدمات پیشگیرانه شامل معاینه های بالینی و آزمایشگاهی با کمترین » زن سالم «
قیمت است. هزینه این برنامه فقط 041 دلار است، در حالی که در آمریکا 1511 دلار تمام می شود.
مجارستان؛ خدمات دندانپزشکی v
مجارستان به دلیل چشمه های آب گرمش معروف است ، اما بیشتر از هر کشور دیگری دندانپزشک دارد؛
بنابراین طبیعی است که به مرکز دندانپزشکی جهان تبدیل شود. اگر به دنبال جراحی ترمیمی فک و صورت،
کاشت و هر خدمات دندانپزشکی دیگر هستید، جایی بهتر از مجارستان پیدا نمی کنید.
برزیل؛ جراحی های زیبایی v
برزیل قطب اصلی جراحی های زیبایی در جهان از 41 سال پیش تاکنون است و بیشتر از هر کشور دیگری
متخصص جراحی زیبایی دارد. به جز سائوپائولو و ریو دو ژانیرو، حتی کوچکترین شهرهای برزیل مانند
سانتوس نیز جراحی های زیبایی با بالاترین کیفیت ارائه می کنند.
هنوز جراحان هیچ کشوری در عمل های زیبایی مانند عمل بینی و لیفتینگ صورت و تنه به پای جراحان
برزیلی نمی رسند .البته پول کیفیت شان را نیز از شما می گیرند، چون هزینه این عمل ها تقریبا 3500 تا
3511 دلار است ولی باز نسبت به هزینه های خیلی از کشورها کاملا ارزان است.
کاستاریکا: جراحی های دهان و دندان v
کاستاریکا یکی از پنج کشور برتر در گردشگری پزشکی است که عمده شهرتش را مدیون خدمات
دندانپزشکی و جراحی های دهان و دندان است؛ البته در حوزه جراحی های زیبایی نیز حرف زیادی برای گفتن
دارد.
این کشور سالانه پذیرای بیش از 051 هزار گردشگر پزشکی است که یکی از منابع اصلی درآمد این کشور
است. براساس آخرین آمار وزارت بهداشت کاستاریکا، یک جراحی ترمیمی دهان ودندان در این کشور حدود
051 دلار قیمت دارد، در حالی که همین جراحی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا 0151 یورو آب می خورد.
پاناما؛ بیشتر خدمات پزشکی v
پاناما یکی از ارزانترین کشورهای ارائه دهنده خدمات پزشکی است، طوری که بیشتر این خدمات 41 تا 21
درصد ارزانتر از خدمات مشابه در آمریکاست. ارزانی و نزدیک بودن به آمریکا باعث شده تا گزینه اول
آمریکایی ها برای گردشگری پزشکی باشد. با این حال از اروپا نیز گردشگر زیادی جذب می کند. درآمد
اصلی کشور از راه گردشگری تامین می شود.
مکزیک، چکاپ کامل پزشکی v
مکزیک یکی از مهمترین ارائه دهندگان خدمات دندانپزشکی است. حدود 21 درصد گردشگر آن آمریکایی
ها هستند. چرا که هزینه های درمانی آنقدر در مکزیک پایین است که ، می ارزد افراد خودشان را از آمریکا
به آنجا برسانند. دو تا سه روز در هتل بمانند تا فقط یک چکاپ کامل انجام دهند.
فصل پنجم: برنامه ریزی و توسعه گردشگری سلامت
ساختار برنامه ریزی برای توریسم درمانی v
توریسم درمانی را می توان به عنوان امری بین دستگاهی دانست که به علت داشتن متولیان متعدد نیاز به
هماهنگی بیشتر دارد.سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری ،وزارت بهداشت ،درمان و آموزش
پزشکی و وزارت امور خارجه و وزارت رفاه از جمله دستگاههایی هستند که با توجه به حوزه اختیارات خود
هر کدام به نوعی در این موضوع تصمیم گیرنده محسوب می شوند . شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت
در سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری با ریاست معاون گردشگری سازمان مشغول به فعالیت
است. این کمیته با حضور نمایندگان تام الاختیار سازمان رفاه تامین اجتماعی، وزارت بهداشت، معاونت
گردشگری، مدیرکل دفتر طرح های توسعه و سرمایه گذاری، دبیر ستاد گردشگری سلامت )توریسم درمانی(،
سرپرست دفتر بازاریابی و تبلیغات، عضو و نماینده رئیس و مدیرکل تجهیز منابع و بودجه سازمان میراث
فرهنگی و گردشگری تشکیل شده است . سیاستگذاری کلان نظام توریسم درمانی با همکاری تمامی نهادهای
ذی ربط، تنظیم قوانین مورد نیاز با توجه به مصوبات بین المللی که در این زمینه وجود دارد، کسب درآمد
های ارزی برای کشور از طریق ارائه خدمات پزشکی به گردشگران، به وجود آوردن همکاری های بین
بخشی و درون بخشی درخصوص توسعه توریسم درمانی، ساماندهی بیماران داخلی که برای درمان به خارج از
کشور سفر می کنند و طراحی و برنامه ریزی استراتژیک منطبق با چشم انداز افق 11 ساله کشور در این بخش،
از اهداف شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت است . وزارت بهداشت نیز در زیرمجموعه معاونت درمانی
خود مدیریت توریسم درمانی تشکیل داده است ، که در حال حاضر مشغول برنامه ریزی و هماهنگی در
معاونت درمانی این وزارتخانه و دیگر دستگاه های مسئول است. وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی
برای توسعه توریسم درمانی برنامه هایی در نظر دارد ؛ که هنوز در مرحله تصویب در ساختار داخلی وزارتخانه
و رایزنی با دستگاه های دیگر است.تهیه طرح جامع توریسم درمانی کشور یکی از این برنامه هاست که هنوز
به نتیجه نهایی نرسیده است.بخشی از مقررات این طرح در معاونت سلامت وزارت بهداشت قابل تصویب است
و بخشی دیگر که مستلزم تکالیف قانونی است ؛ باید به تصویب هیات دولت برسد .پاره ای از آنها نیز مستلزم
تفاهم دستگاه های دست اندرکار ، در این امر است. تلاش برای جذب بیمار، فراهم شدن مقدمات ورود بیمار
به ایران ، نظارت بر مراکز درمانی و جمع آوری آمار بیماران ازجمله جزئیات این طرح وزارت بهداشت است.
در صورت نهایی شدن طرح، بیمارستان ها و مراکز درمانی که بیماران خارجی را درمان می کنند ، موظف
می شوند که مشخصات بیمار را به وزارت بهداشت اعلام کنند. براساس این طرح بیمارستان ها و مؤسسات
درمانی فعال در این امر، باید در زمره بیمارستان های درجه یک باشند و مجموعه ای از سرویس های مناسب
درمانی را نیز ارائه دهند . پس از اجرای این طرح ، مجموعه ای از بیمارستان ها و مراکز درمانی که دارای
شرایط پذیرش بیمار خارجی باشند ، به بیماران خارجی معرفی می شوند .یکی دیگر از برنامه های در دست
اقدام در وزارت بهداشت ، صدور ویزای درمانی بوده است ؛ که در صورت موافقت وزارت امورخارجه با
صدور آن ، امتیازاتی برای افراد دریافت کننده این ویزا در نظر گرفته می شود. صدور سریعتر ویزا، و طی
تشریفات قانونی فرودگاه در زمان کمتر ازجمله امتیازات این ویزاست.
اقدامات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری v
تهیه طرح جامع گردشگری سلامت از جمله اقدامات انجام شده در مجموعه ستاد گردشگری سلامت سازمان
میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.این طرح با هدف سیاستگذاری های کلان در زمینه توریسم
درمانی، استفاده از پتانسیل های بالقوه نظام بهداشت و درمان، ایجاد امکانات قوی بازاریابی بین المللی به منظور
توسعه و تجهیز توریسم درمانی و…تهیه و تدوین شده است.حضور در نمایشگاه های خارج از کشور به
خصوص در کشورهای حوزه خلیج فارس از دیگر اقدامات سازمان بوده است.ستاد گردشگری سلامت طرح
جامع “ایمنی پزشکی توریسم” که براساس قطعنامه نهمین اجلاس سازمان جهانی توریسم تدوین شده است ؛ را
نیز در دستور کار خود دارد. از دیگر برنامه های این ستاد، ایجاد زمینه های لازم برای بیمه گردشگران ورودی
و خروجی از طریق انعقاد تفاهم نامه با شرکت های بیمه سینا و کارآفرین است ، که به امضای طرفین رسیده
و برای اجرا آماده است. انجام مطالعات درباره مراکز آب درمانی و تلاش برای جذب سرمایه گذاری برای
ساخت این مراکز، از دیگر برنامه های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است . مشخصات
آب های درمانی نیز در حال جمع آوری است که قرار است در قالب کتابی تدوین شود.
همکاری و مشارکت بین بخشی در سطح کلان v
هماهنگی راهبردی واقعی بین این دو بخش غیر مرتبط – صنعت سلامت و گردشگری – بر عهده دولت است.
بدین منظور تا کنون شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و
گردشگری، و کارگروه خدمات بینالمللی سلامت در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل شده
است .
مهمترین زیرساختهای لازم در گردشگری سلامت v
سازمان جهانی توریسم یکی از آژانس های وابسته به سازمان ملل متحد است که دارای 040 کشور عضو از
جمله جمهوری اسلامی ایران می باشد . هشتم مهر 0080 و در روز جهانی توریسم ، فرانسیسکو فرانجیالی دبیر
کل سازمان جهانی توریسم در سفر کوتاهی به ایران ضمن ملاقات با رئیس جمهور اظهار امیدواری کرد که
ایران در آینده نزدیک جایگاه شایسته خود را در صنعت توریسم جهانی کسب کند.
سازمان جهانی توریسم در نهمین اجلاس خود ) 0440 بوئنوس آیرس، آرژانتین ( به منظور تدوین استاندارد
که – » تدابیر پیشنهادی برای ایمنی توریسم « جهانی و همگون برای تأمین ایمنی توریست ها قطعنامه های
به اختصار تدابیر پیشنهادی خوانده می شد– را تصویب کرد.
این قطعنامه مشتمل بر 4 ماده است:
ماده اول ” تضمین ایمنی” Ã
حوزه تدابیر پیشنهادی را در پنج بند تعریف کرده و هدف این تدابیر را تضمین ایمنی توریست های بین المللی
و همچنین گردشگران داخلی عنوان می کند . در این ماده ، تعریف حقوقی ” توریست ” نیز از منظر سازمان
جهانی توریسم تعیین شده است.
آنچه بیشتر به موضوع این مجموعه مربوط می شود در مواد دوم و سوم این قطعنامه منظورشده است.
ماده دوم” تدابیر پیشگیرانه ” Ã
بند اول این ماده هدف اصلی قطعنامه را به شرح زیر بیان می دارد:
هر کشور باید حوزه و میزان خطراتی را که متوجه زندگی، سلامتی، اموال و منافع اقتصادی توریست ها می
شود ، شناسایی و تحت نظارت داشته ، و یک سیاست ملی مناسب را درکشور خود برای پیشگیری از خطرات
یاد شده تدوین کند.
بند دوم این ماده نحوه اجرای بند اول را بشرح زیر بیان می کند.
هر کشور باید تدابیر لازم زیر را اجرا کند:
الف: شناسایی خطرات بالقوه ای که توریست ها را در طول سفر و اقامت توریستی تهدید می کند.
ب: تدوین استانداردهای لازم ایمنی در مناطق توریستی و تضمین اجرای این استانداردها.
ج: تدوین رهنمودهای لازم برای تور گردانان و مسئولان اماکن توریستی در رابطه با خطرات فوق.
د: تضمین حمایت لازم نیروهای انتظامی از توریستها.
و : تدوین و تهیه اطلاعات جامع و لازم مربوط به ایمنی توریسم و ارائه به همه توریست ها) خارجی و داخلی(
و دست اندکاران توریسم شامل:
-0 قوانین مربوط به ایمنی توریسم
-1 اقدامات لازم امنیتی در محل رفت و آمد توریست ها ) فرودگاه، پایانه ها، …(
-0 توضیح خطراتی که در اماکن و مناطق توریستی وجود دارد.
-4 خطرات بهداشتی و روشهای مقابله با آنها
-5 خدماتی که در دسترس توریست ها قرار دارد.
-3 حمایت از توریست ها و وسایل حمل و نقل آنها در برابر سوء استفاده قاچاقچیان مواد مخدر
-2 تضمین و تامین آموزش تورگردانان و دست اندرکاران توریسم در رابطه با مسائل ایمنی توریسم
-8 ترویج و تهیه بیمه های لازم مسافرتی برای توریست ها و ایجاد امکان دسترسی آنها به این نوع بیمه ها
-4 ترویج و تهیه وقوانین ، مسئولیت در اماکن و مناطق توریستی و ایجاد امکان دسترسی توریست ها به این
نوع قوانین
-01 تدوین سیاست ملی و خدمات لازم در رابطه با سلامتی توریست ها از جمله ایجاد یک سیستم گزارش
دهی مشکلات درمانی توریست ها
ماده سوم: تامین خدمات کمک رسانی برای توریست ها Ã
-0 تامین تدابیر قانونی علیه کسانی که به حقوق توریست ها تجاوز کنند ، و تضمین تساوی حقوق بین
توریست ها و شهروندان در دعاوی حقوقی
-1 حمایت از حقوق توریست را در قالب قوانین دفاع از حقوق مصرف کننده ، تدوین و اجرا کند . این
قوانین از جمله باید ناظر بر روابط زیر باشند:
توریست های منفردی که با آژانس های تورگردان و اماکن توریستی قرارداد منعقد می کنند. ü
گروههای تور که با یک شرکت تور گردان قرارداد منعقد می کنند. ü
در مورد توریست های منفرد و تورها، تدوین ضوابط و قیمت ها و نحوه انعقاد قرارداد ، با انگیزه حمایت ü
از حقوق توریست ها ضروری است.
-0 کمک رسانی پزشکی به توریست ها
دولت ها باید خدمات پزشکی مورد نیاز توریست ها و قابل ارائه ، توسط مؤسسات دولتی و خصوصی را
مشخص یا تعیین کرده ، و اطلاعات مربوط به این خدمات و مؤسسات را در اختیار آنها قرار دهند.
-4 فراهم آوردن امکان دسترسی توریست ها به نمایندگی های دیپلماتیک خود در کشور مقصد ، هنگامی
که :
الف: توریست نیازمند به دریافت کمک از کشور متبوع خود باشد.
ب: توریست ها به دلایل بیماری یا حادثه نتواند با نمایندگی دیپلماتیک کشور متبوع خود تماس داشته باشد.
-5 بازگرداندن توریست به محل زندگی خود یا همان مبدأ.
ماده چهارم:کشورها باید تدابیر لازم زیر را اتخاذ کنند . Ã
الف : فراهم آوردن امکان بازگشت توریست ها به کشور مبدأ ، در صورتی که توریست قربانی بلایا ی طبیعی،
حادثه ، و یا بیماری شده باشد ، و در نتیجه نتواند به کشورش باز گردد.
ب: فراهم آوردن امکان بازگرداندن جسد متوفی به کشور متبوع وی.
عوامل رشد و توسعه گردشگری سلامت v
چه عواملی باعث شد که در این سالهای اخیر، گردشگری سلامت اینگونه رشد کند و کشورهای زیادی از این
صنعت بهره مند شوند؟ از میان عوامل مختلفی که می توان مورد توجه قرار داد، عوامل ذیل ، بیش از بقیه می
تواند تاثیرگذار و مهم باشد:
-0 هزینه های پایین درمان همراه با فراهم بودن امکانات و کادر پزشکی مناسب و استفاده از جاذبه های
گردشگری در بعضی کشور ها، سبب شد ؛ که بسیاری از بیماران در کشور های توسعه یافته ، ترجیح بدهند
که برای انجام عمل های مختلف پزشکی عازم این کشورها شوند.
-1 کمبود پوشش های بیمه ای
-0 قدرت انتخاب
-4 زمان انتظار
-5 پیشرفت های تکنولوژی اطلاعات
-3 شهرت و اعتبار کشورها مثلاً تایلند برای عمل های زیبایی و خدمات دندانپزشکی
-2 عامل رقابت
-8 ایجاد محدودیت ها
-4 کیفیت مراقبت
-01 مسن شدن جمعیت دنیا
-00 تغییر سبک زندگی
-01 پزشکی از راه دور
-00 احداث هتل– بیمارستان ها
-04 سیاست های مبتنی بر جمعیت
جمعیت سرطانی ü
جمعیت کودک و جوان ü
جمعیت نوزاد و مادر ü
بهداشت روانی جمعیت ü
جمعیت مبتلا به بیماری های مزمن ü
خدمات به منظور سلامت عمومی ü
جمعیت بزرگسال ü
-05 خدمات عالی و مناسب
بهداشت جامعه و خدمات سلامتی ، خدمات مجتمع مراقبتهای اولیه ، خدمات به افرادی که آسیب مغزی دیده
اند ، خدمات مراقبتی سیار ، خدمات درمانی سیار برای سرطان ، استانداردهای فناوری ؛ برای کمک باروری
خدمات بالینی ، استانداردهای فناوری ؛ برای کمک باروری خدمات آزمایشگاهی، خدمات آزمایشگاهی
پزشکی ، بانک های خون و خدمات انتقال ، مراقبت از سرطان و خدمات آنکولوژی ، خدمات مدیریت پرونده
، خدمات رفاه کودکان ، خدمات اجتماعی بهداشت و درمان ، خدمات به جامعه مبتنی بر سلامت روان و
پشتیبانی از استاندارد ها ، خدمات مراقبتهای ویژه ، توسعه ی خدمات به معلولین ، خدمات تصویربرداری
تشخیصی ، خدمات بخش اورژانس ، خدمات اورژانس پزشکی ، خدمات مراقبت از سلامت کارکنان که به
منطقه آزاد می آیند و چکاب می شوند ؛ و نتیجه برای سازمان ارسال می شود ، استانداردهای اهدای عضو و
بافت برای اهدا کنندگان متوفی ، پیوند عضو و بافت ، خدمات توانبخشی ، خدمات بهداشت و درمان از راه
دور ، خانه سالمندان ، خدمات سوء مصرف مواد ، خدمات مراقبت از جراحی.
فصل ششم: استاندارهای لازم برای بیمارستانهای گردشگری سلامت
استاندارد های لازم برای بیمارستان ها به منظور پذیرش بیماران خارجی v
الف( امکانات فیزیکی و ساختمان بیمارستان.
امتیاز اولویت شرایط
0 * نمای ظاهر مناسب
0 * فضای سبز مناسب
0 * پارکینگ
0 ** وجود تخت الکتریکی برای بیمار
0 ** سرویس خواب مناسب برای بیمار
کارت بخش ID 0 ** وجود
0 * سوئیت با اتاق خصوصی بریا بیمار
0 ** سرویس بهداشتی مناسب
0 * سیستم سرمایش و گرمایش
0 ** سیستم سمعی و بصری
0 ** دسترسی با خطوط اینترنتی
0 ** سیستم تهویه مطبوع بیمارستان
0 ** وجود بوفه در بخش
0 ** خدمات آشپزخانه ای مناسب
0 ** فضای بهداشتی بیمارستان
0 ** نورپردازی مناسب
0 * بهداشت محیط بیمارستان
0 * اتاق عبادت
0 ** امکان ارتباط بین المللی
11 جمع امتیاز
ب(محل استقرار بیمارستان
امتیاز اولویت شرایط
0 * مناسب بودن منطقه ای )زیبایی منطقه پیرامون بیمارستان(
1 ** نبودن ترافیک در محدوده بیمارستان
0 * وجود هتل های استاندارد یا اقامتگاه های مناسب جهت همراهان در محدوده بیمارستان
0 * دسترسی آسان به وسایل نقلیه
1 ** کم بودن آلودگی صوتی در محدوده بیمارستان
0 ** برخورداری از پنجره های دوجداره
1 ** کم بودن آلودگی هوا در محدوده بیمارستان
01 جمع امتیاز
ج( امکانات و تجهیزات بیمارستان
راهنمای گردشگری سلامت
111
امتیاز اولویت شرایط
0 ** داشتن امکانات تخصصی مرتبط
ICU 0 ** داشتن بخش
CCU 0 ** داشتن بخش
CPR ** داشتن امکانات
** داشتن آزمایشگاه مجهز
MRI,CT,SCAN,CATLAE ** وجود
* داشتن بخش رادیولوژی
* داشتن بخش دیالیز
* داشتن بخش داپلر و سونوگرافی
* داشتن بخش فیزیوتراپی
** داشتن اتاق عمل
** داشتن آمبولانس مجهز
* داشتن داروخانه
** داشتن اکوکاردیوگرافی
* داشتن آمبولانس هوایی
01 جمع امتیاز
د( نیروی انسانی
امتیاز اولویت شرایط
0 ** داشتن متخصص مرتبط
1 ** داشتن جراح مقیم
1 ** داشتن متخصص بیهوشی
1 * داشتن پرستار آشنا به زبان عربی
0 * داشتن پرستار آشنا به زبان انگلیسی
1 * داشتن پرستار یا پزشک با تجربه کاردر داخل از کشور
1 * داشتن پرستار یا پزشک با تجربه تحصیلی در داخل از کشور
1 * داشتن آموزش های تکمیلی و مرتبط با کار
Stalt 1 ** وجود پرستاران
SPECIALIST NURSE 1 ** داشتن
1 * وجود دبیرخانه بیماران خارجی
0 ** کادر مناسب خدماتی
1 * مجهز بودن دبیرخانه بیماران خارجی
1 ** دسترسی به مترجم در صورت نیاز
1 * توانایی تامین پرستارخصوصی
1 * امکانات لازم برای انتقال همراهان بیمار
3 ** داشتن فرم و ثبت اطلاعات با الگوهای بین المللی
41 جمع امتیاز
فصل هفتم:قوانین ومقررات گردشگری سلامت
شرح اختیارات خدمات گردشگری سلامت v
هدف : دستیابی کشور به موقعیت مطلوب در زمینه گردشگری سلامت ، در عرصه بین المللی براساس چشم Ã
انداز 11 ساله و قانون برنامه چهارم توسعه اجتماعی ، اقتصادی وسیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران است
انواع خدمات درمانی قابل ارائه به گردشگران سلامت ü
تشخیص بیماری ، انجام امور پاراکلینیکی و check up الف ( خدمات سرپایی : کلیه خدماتی که جهت
درمان به بیماران درکمتر از 14 ساعت ارائه میشود.
ب ( خدمات بستری : کلیه خدماتی که با بستری بیمار در مدتی بیش از 14 ساعت ارائه می گردد.
شرایط مراکز پزشکی پذیرای گردشگر سلامت ü
1 ( شرایط عمومی :
0 ( دارا بودن پروانه های قانونی – 0
0 ( دارا بودن گواهی نامه ارزشیابی حداقل درجه یک ، طی دو سال پیاپی )با احتساب سال اول بهره – 1
برداری(
تبصره: کسب کل امتیاز در ) شاخص های کیفی بخش اورژانس ، بهداشت ونظافت ،مدارک پزشکی واطلاع
رسانی ، کمیته های بیمارستانی و شاخص های کیفی مندرج در دستورالعمل اصلاحیه ضوابط ارزشیابی و رتبه
85 توسط بیمارستان ( / 0 / بندی بیمارستان ها ،ابلاغیه مورخ 0
0 ( اخذ درجه یک ممتاز ، در ارزشیابی بیمارستان در بخش ذی ربط – 0
در ارزشیابی NICU,PICU,ICU,CCU 0 ( اخذ حداقل درجه یک ، در بخش های مراقبت ویژه، شامل – 4
بیمارستان
2 (نیروی پرسنلی
1 –الف(کادر تخصصی
-0 حسن شهرت پزشکی ، پزشکان متخصص مربوطه به تائید معاونت درمان دانشگاه مربوطه
-1 عدم وجود پرونده تخلفاتی
1 –ب( کادرعمومی) پرستاری(
- رعایت ضوابط استاندارد بین المللی به ازاء هر تخت بستری دربخش ذی ربط
1 . ارائه مراقبت های پرستاری بر مبنای استاندارد های پرستاری مدون موجود مورد تایید وزارت بهداشت در
بخش ذی ربط
0.ارائه روشهای پرستاری عمومی و تخصصی بر مبنای استاندارد های پرستاری مدون موجود مورد تایید وزارت
بهداشت در بخش ذیربط
4.انجام مداخلات پرستاری تخصصی مورد تایید وزارت متبوع توسط پرستار بالینی دارای حداقل مدرک
کارشناسی.
5 . وجود حداقل یک پرستار بالینی ) کارشناس وبالاتر( دارای گواهی نامه معتبر در زبان انگلیسی
3 ( تجهیزات پزشکی
وجود تجهیزات سالم وفعال مطابق استاندارد اعلام شده از طرف وزارت متبوع
4 ( شرایط جغرافیایی
4 ( دسترسی آسان به امکانات جاده ای و ترابری هوایی مطلوب – 0
4 ( وجود هتل های دارای استاندارد مورد تأیید وزارت کشور و سازمان ایر انگردی و جهانگردی در – 1
نزدیکترین فاصله با بیمارستان.
5 ( شرایط جانبی
5 ( وجود مترجم مسلط به زبان انگلیسی و متناسب با زبان بیمار برای راهنمایی در زمان پذیرش، بستری – 0
وسایرمراحل حضور بیمار دربیمارستان
5 ( امکان ارتباطات بین المللی برای بیمار ) تلفن و اینترنت( – 1
5 ( وجود داروخانه ) 14 ساعته جهت تامین داروها و تجهیزات مورد نیاز بیماران در داخل بیمارستان ( – 0
5 ( وجود آشپزخانه مجهز با منو انتخاب غذا – 4
5 ( وجود سیستم ثبت الکترونیک کلیه اطلاعات پرونده بیماران ؛ و ارسال ماهیانه اطلاعات بیماران به – 5
معاونت سلامت و درمان دانشگاه طبق دستورالعمل های وزارت بهداشت
5 ( ثبت کلیه مندرجات پرونده ها ؛ و گزارش های پاراکلینیک وتحویل خلاصه پرونده طبق استانداردهای – 3
جهانی به زبان انگلیسی
5 ( داشتن بروشور و سایرمستندات الکترونیکی وغیر الکترونیکی ، جهت معرفی خدمات قابل ارائه در آن – 2
مرکز ، و تعیین هزینه خدمات در آن به زبان انگلیسی
5 ( داشتن وب سایت مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی – 8
6 ( ضوابط وب سایت مراکزپزشکی پذیرای گردشگر
3 ( اعلام و معرفی وب سایت مرکز ، به دبیرخانه گرد شگری سلامت – 0
3 ( معرفی تخصص های پزشکی مورد تایید وزارت متبوع ، جهت پذیرش گردشگر سلامت و تشریح – 1
تفصیلی قابلیت های درمانی هر کدام از آن تخصص ها در آن مرکز
3 ( معرفی پزشکان متخصص مربوطه و ذکر سوابق آن ها – 0
3 ( تعیین میانگین مدت بستری برای هر کدام از فرآیندهای درمانی به تفکیک – 4
3 ( تعیین تعرفه های درمانی برای هر کدام از فرآیندهای درمانی به تفکیک که به تایید وزارت متبوع – 5
رسیده باشد.
3 ( تعیین نحوه پرداخت هزینه ها برای گردشکر سلامت – 3
3 ( وجود فرم های پذیرش بیمار ، و نیز ثبت سوابق ترخیص بیمار ، طبق فرم تهیه شده در وب سایت – 2
گردشگری سلامت ، شامل مشخصات بیمار، مدت بستری، هزینه های پرداختی توسط بیمار به صورت بر خط
) online (
3 ( معرفی آژانس های گردشگری طرف قرارداد با آن بیمارستان ، و اعلام مشخصات آن ها در فرم های – 8
مشخص
3 ( معرفی تسهیلات رفاهی آن مرکز پزشکی ، و هزینه هریک از آنها و امکان انتخاب نوع تسهیلات – 4
برای گردشگر سلامت
3 ( معرفی شرکت های بیمه ای طرف قرارداد دائم بین المللی و غیره با آن مرکز درمانی و نحوه استفاده – 01
از بیمه توسط گردشگر سلامت
3 ( تعیین فرآیند شکایت ، جهت اعلام عدم رضایت یا ناموفق بودن درمان توسط گردشکر سلامت – 00
3 ( وجود صفحه نظرسنجی از بیماران – 01
3 ( وجود نقشه و تعیین محل جغرافیایی بیمارستان ، و نحوه دسترسی به آن – 00
3 ( ارائه توضیحات ومعرفی جاذبه های گردشگری ایران ، و منطقه ای که بیمارستان در آن واقع شده – 04
است
3 ( امکان دسترسی و مشاوره بیمار باپرشک معالج ازطریق وب سایت – 05
3 ( امکان انجام پیگیری های پس از ترخیص از طریق وب سایت – 03
شرایط اخذ مجوز گردشگری سلامت ü
طبق آیین نامه اخذ مجوز گردشگری سلامت ، برای دفاتر مسافرتی مصوب 0035 هیئت وزیران ، به شرح ذیل
تدوین گردیده است :
خدمات گردشگری سلامت Ã
هر فعالیتی که به منظور تسهیل ارائه خدمات ، به گردشگران داخلی و خارجی ارائه می شود؛ خدمات گردشگری
سلامت ، گفته می شود.
شرکت خدمات گردشگری سلامت شخصیتی حقوقی است که ؛ اصلی ترین فعالیت آن در زمینه ایجاد تسهیلات
و هماهنگی های مناسب برای دریافت خدمات درمانی و بهداشتی جهت افرادی است که ، به منظور دریافت
خدمات درمانی از خارج از کشور به ایران مراجعه می کنند.
اختیارات شرکت های گردشگری سلامت Ã
*همکاری با دفاتر مسافرتی و جهانگردی در جهت جذب بیماران خارجی
*ایجاد دفاتر در کشور های هدف ، جهت جذب بیماران خارجی
*همکاری با مراکز درمانی معتبر و واجد شرایط در زمینه ارائه خدمات به بیماران خارجی
*فعالیت در زمینه گردشگری درمانی طبیعی ، مانند چشمه های آب گرم و سایر منابع درمانی مورد تایید
*فعالیت در زمینه گسترش و استفاده از ظرفیت های شهرک های سلامت
* شناسایی و کنترل بیماری های عفونی و قابل انتقال گردشگران خارجی قبل از ورود به ایران و اطلاع به
مراجع ذی صلاح
*فعالیت در زمینه طب مسافرتی و ارائه مشاوره در زمینه آموزش و پیشگیری ) راهنمایی در مورد واکسیناسیون
و بیماری های عفونی و قابل انتقال و وضعیت بهداشتی و بیماری های شایع در دیگر کشورها( به افرادی که
قصد مسافرت به دیگر کشورها دارند.
*راه اندازی سایت های گردشگری سلامت به منظور اطلاع رسانی ، و بازار یابی توانمندی های ایران در زمینه
گردشگری سلامت.
شرایط متقاضیان اخذ مجوز ü
مجوز به اشخاص حقوقی ذیل داده می شود Ã
–شرکت هایی که در اساسنامه آن ها ” فعالیت در زمینه گردشگری سلامت با اخذ مجوز های قانونی از وزارت
بهداشت و درمان ” قید شده باشد ، و دارای مجوز بند “ب” از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باشند ،
و یا با یکی از دفاتری که دارای مجوز بند “ب” از سازمان می باشد ، قرارداد معتبر داشته باشند.
–دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی مجاز )به هر شرکت یا دفتر بیش از یک مجوز داده نمی شود(.
مدارک متقاضیان Ã
– اساسنامه معتبرکه در آن ، فعالیت در زمینه گردشگری سلامت با اخذ مجوز های قانونی از وزارت بهداشت
و درمان ” قید شده باشد.
– مجوز فعالیت از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ، و یا قرارداد معتبر با دفاتر مسافرتی مجاز
– معرفی مکان شرکت )مکان آن باید تابع شرایط تاسیس شرکت سازمان ثبت شرکت ها باشد(.
مدارک و شرایط مسئول فنی خدمات گردشگری سلامت Ã
– حداقل یک نفر پزشک دارای پروانه دائم پزشکی
– اصل و تصویر کارت ملی
– اصل گواهی عدم سوء پیشینه از اداره تشخیص هویت
– اصل گواهی عدم سوء پیشینه نیروی انتظامی ، از سازمان نظام پزشکی
وظایف مؤسس شرکت خدمات گردشگری سلامت Ã
– معرفی یک نفر به عنوان مسئول فنی خدمات
– معرفی پرسنل شرکت
– رعایت ضوابط و مقررات و تعرفه های مصوب
– برنامه ریزی و سازماندهی مناسب شرکت جهت ارائه خدمات مطلوب ، و جلب رضایت گردشگران داخلی
و خارجی و رعایت حقوق بیماران
– ارائه تمامی هزینه های اقامت ، خدمات درمانی و مراحل انجام خدمت به بیمار به صورت مکتوب
تبصره: این شرکت ها حق هیچگونه مداخله درمانی را بدون گرفتن مجوز جداگانه از وزارت بهداشت و Ã
درمان ندارند.
اهم وظایف مسئول فنی Ã
*حضور فعال در ساعات فعالیت شرکت ، و پاسخگویی در قبال اقدامات انجام شده
*نظارت بر مراحل اخذ پذیرش بیماران از مراکز درمانی مجاز
*نظارت بر تهیه ، تنظیم و نگهداری پرونده کلیه بیماران مراجعه کننده به شرکت
*ثبت و ارائه دقیق آمار شرکت در زمینه خدمات گردشگری سلامت ، و ارسال آن به دانشگاه ذی ربط
*ارائه راهنمایی و مشاوره به بیماران
*اخذ رضایت نامه از بیماران در هنگام صدور ویزای درمانی
*کنترل گردشگران از نظر ابتلا به بیماری های عفونی
*شناسایی و معرفی بیماران مبتلا به بیماری های عفونی مسری )ایدز،هپاتیت ( به معاونت درمان و آموزش
پزشکی
سایرمقررات Ã
*مجوز خدمات گردشگری سلامت دارای اعتبار ، یک ساله می باشد.
*تمدید مجوز، منوط به اعتبار مجوز شرکت و تمدید پروانه مطب مسئول خدمات گردشگری سلامت ، و
گزارش مثبت معاونت درمان از خدمات ارائه شده در زمینه خدمات گردشگری سلامت خواهد بود.
*در صورتی که مؤسس قصد انحلال شرکت ، و عدم ارائه فعالت در زمینه گردشگری سلامت را داشته باشد،
مراتب بایستی کتباَ سه ماه قبل به معاونت درمان اعلام شود.
*در صورتی که شرکت در زمینه وظایف خود ، در زمینه خدمات گردشگری سلامت تخلف نماید ، مشمول
قانون تعزیرات حکومتی در امور بهداشتی مصوب 0032 می باشد .
فصل هشتم: وظایف و ویژگی های راهنمای گردشگری سلامت
راهنما ، همراه گروه سفر می کند؛ و رابط میان مسافران و شرکت برگزار کننده تور می باشد. راهنما مسافران
را به هنگام دشوار ی های شخصی کمک می کند و بر انجام درست برنامه ها و کارها نظارت دارد ، و حساب
و کتاب هزینه ها را از آغاز تا پایان نگاه می دارد. به علت همسانی و تداخل وظایف ، جداسازی و مرزبندی
دقیق میان اصطلاحات ، همراه ، راهنمای تور و حتی سرپرست ، دشوار است. راهنمایان حرفه ای تور ، گذران
زندگی خود یا بیشترین بخش از آن را از راه همراهی مسافرین انجام می دهند. بیشتر آنها در کشورهای
جهانگرد پذیر زندگی می کنند ، و در پی سال های سال کار ، با منطقه ای که در آن کار می کنند به خوبی
آشنا شده اند. با اینکه کار ، موقعیتی بسیار خوب برای سفر و آشنایی با مردمان تازه فراهم می آورد اما ،
مشکلاتی همچون امکان هم سفر بودن با مسافران ناسازگار در تورها ، پیش آمدن دشواری های پیش بینی
نشده و باز دارنده در کارها و برنامه تور و پیامدهای ناشی از این شیوه زندگی که برروی روابط و زندگی
شخصی هم تاثیر می گذارد ، از جذابیت این کار می کاهد. در این میان راهنمای گردشگری سلامت نیز با
توجه به اینکه یک شغل تخصصی به حساب می آید ، دارای یک سری ویژگی های خاص علاوه بر ویژگی
های عمومی خود می باشد.
وظایف سرپرست تور v
یک تور لیدر هر اندازه توان انجام کارهای بیشتری را داشته باشد ، ارجمندتر خواهد بود. تور لیدر باید همواره
آمادگی رویارویی با موارد اضطراری را داشته باشد. وظایف او مانند سرکرده پیشاهنگان، فرمانده سربازان یا
مدیر اداره است. بسته به توانمندی و کارآزمودگی، یک سرپرست گروه می تواند بخشی و یا همه وظایف
راهنمای محلی را خود عهده دار شود. اگر او با محل آشنا باشد می تواند برای توضیح دادن دیدنی ها با راهنمای
محلی همکاری کند. داد و ستد، نقطه نظرها، داستان ها، لطیفه ها و ترانه ها آمیزه ای خوشایند را پدید می
آورد. پیش از عهده دار شدن سرپرستی تور، راهنما باید برای تبلیغ تور و مسافرگیری تلاش کند.
مدیرفنی و عملیات تور v
راهنمایان حرفه ای تور گذران زندگی خود یا بیشترین بخش از آن را از راه همراهی مسافرین انجام می دهند.
با اینکه کار موقعیتی بسیار خوب برای سفر و آشنایی با مردمان تازه فراهم می آورد، اما آن چنان دل فریب
نیست. درصد چشمگیری از راهنمایان تمام وقت مجرد هستند .
حرفه ای ها معمولا با یک برگزار کننده تور مشخص کار می کنند. آنان معمولا به چندین زبان سخن می
گویند و با آداب و رسوم و فرهنگ مناطق شخصی خود آشنا هستند . دوره های آموزشی که برای این کار
می گذارند ؛ بیشتر به صورت کار با حقوق کم برای کار آموزی نزد کار آزمودگان و کهنه کاران است.
مهارت ها ، ویژگی ها و استعدادها v
بر خلاف آنچه که قانون اساسی ما تضمین کرده ، همه مردم برابر و یکسان آفریده نشده اند . برخی تیز هوش
تر از دیگرانند ، گروهی از تندرستی بیشتری بهره مندند ، و کسانی نیز از موهبت داشتن پیشینه و پس زمینه
های کاری گوناگون برخوردارند .آنچه که شما از یک راهنما انتظار دارید ، آمیزه ای هر چه بیشتر از توانمندی
ها و برجستگی ها و کمترین ضعف ها وناتوانی ها است . برخی از این ویژگی ها آموختنی و اکتسابی است،
در حالی که پاره ای از آنها ذاتی هستند .
-1 توانایی جذب مسافران
راهنمای حرفه ای یا همراه تور شاید چندان کاری با گرفتن مسافر برای تور ندارد . راهنمایان گاه گاهی هم
می توانند مسافران را به دنبال خود بکشانند . یک شرکت تور یا یک دفتر مسافرتی بر روی نام و اعتبارات
چنین کسی حساب باز می کند. این اعتبار و نام آوری می تواند برآمده از پیشینه دیگر او، و یا به طور
مشخص در نتیجه برداشت های مسافران از مهارت های مدیریتی و یا شخصیتی آنان باشد که ، بر سر زبان ها
افتاده است، اخلاق خوب ، خوش وبش با مسافران ، ایجاد روحیه در آنان و کارهای دیگر می تواند در جذب
مسافر مؤثر باشد .
2 – شناخت منطقه
بدیهی است هر کس برای نخستین بار جایی را ببیند ، با آن آشنایی ندارد. اما برای کسی که از پیش به آنجا
رهسپار شده باشد ، این یک برتری بی چون و چراست . یک راهنما با داشتن شناخت از منطقه می تواند با
تسلط بیشتری سخن بگوید ، در باره جاذبه ها ، امکانات محل ، شمار روزهای سفر ، بهتر اظهار نظر کند و
مشکلات احتمالی را از پیش در یابد . با داشتن این شناخت راهنما می تواند زمان های بهتری را برای گشت
گاه ها برگزیند ؛ تا گروه گرفتار شلوغی نشوند، و یا آنان را به رستوران های خوب و سر شناس ببرد. یک
راهنمای گردشگری سلامت باید به کلیه پتانسیل های درمانی کشورش که بصورت طبیعی و یا بیمارستانی
هستند ، آگاهی کامل داشته باشد. مثلا کلیه آب های معدنی و خواص درمانی هر یک را بشناسد ؛ تا بتواند
تورهای گردشگری سلامت را به درستی راهنمایی نماید.
3 – دانستن زبان محل
داشتن یک چنین توانایی )به ویژه برای تورهای خروجی ( از نیازهای حرفه ای ماست . اما بیشتر راهنمایان
گه گاهی نیازی به دادن توضیحات ندارند ، و به این دلیل در جاهای دیدنی سرانجام به اینجا می رسند که ،
کار را کاملا به دست راهنمای محلی بسپارند. با این همه دانش کاربردی زبان ، بخشی از ابزار کار حتی برای
آماتورها است . نه تنها دانستن زبان هایی همچون انگلیسی ، فرانسه ، آلمانی و ایتالیایی می تواند سودمند باشد،
بلکه در موقعیت های ویژه دانستن زبان اشاره ای نیز کارایی خواهد داشت.
4 –تحصیلات و هوشمندی
این دو ویژگی توأمان با یکدیگرند ؛ اما همیشه چنین نیست . برخی از دانش آموختگان می توانند الگو و نمونه
ی هوشمندی باشند ، و بسیاری از مردمان هوشمند شاید آموزشهای رسمی بالاتر از دبیرستان را ندیده باشند.
پس شما کسی را به عنوان راهنما می خواهید که تیز هوش باشد ، و در زمانی کوتاه بتواند دانستنی ها را فرا
گرفته و به یاد بسپارد و سخنور خوبی باشد . خوش رفتاری را فراگرفته باشد . راهنمای تور هرگز نباید روشن
فکری باشد که بخواهد به مسافران فخر بفروشد ؛ و فضل فروشی کند و آنها را به ستوه آورد . بهترین همراهان
تور کسانی هستند که تنها کمی باهوش تر از کسانی باشند که در خدمت آنها هستند . باید بدانیم که هرچند
یک راهنمای گردشگری سلامت نیاز نیست یک پزشک حاذق باشد، اما دست کم انتظار میرود در مورد
بسیاری از بیماری ها و همچنین اصطلاحات مورد استفاده هرکدام آگاه باشد. زیرا شعار نادر گردشگری این
است که ، یک راهنما باید حرفه ای بپوشد، حرفه ای رفتار کند و حرفه ای بگوید.
-5 کارآزمودگی و سن
باز هم این دوعامل در هم تنیده و توأمان با یکدیگرند ، اما گاهی همیشه چنین نیست ، برخی از بزرگسالان
گویی از تجربه ها درس نگرفته اند، و برخی از جوانترها گویی پخته و بالغ آفریده شده اند . همه چیز به سن
و سال بستگی ندارد . اما چندین تار موی خاکستری می تواند به جلب توجه واحترام کمک کند . با این همه
بهتر است جوان کار آمد داشته باشید تا کهنه کاری که کارایی ندارد . با اینکه داشتن تجربه مستقیم از سفر
بسیار سودمند است ، اما تجربه های مدیریتی در دیگر زمینه ها نیز، می تواند در این زمینه کار ساز باشد برای
این کار باید دارای پس زمینه جهانگردی بود تا بتوان تجربه ها را به کار گرفت یک مدیر مالی موفق که
عادت دارد به زیر دستانش امر ونهی کند؛ ممکن است بتواند یک تراز نامه خوب مالی ارائه دهد، اما نمی
تواند راهنمای تور توانمندی باشد .
6 –مهارت در کمک های نخستین
چنانکه خواهیم دید راهنمای تور در پذیرفتن مسئولیت های پزشکی باید بسیار هوشیار باشد . مهارت هایی
چون دادن تنفس مصنوعی ، نجات غریق ، کمک های نخستین پیشرفته کمک بسیار با ارزشی در رهبری تور
است. داشتن توانایی در این زمینه ها برای جهانگردان مایه آسایش بسیار خواهد بود.
7 –پرداختن به جزئیات
مهارتهای سازمانی اغلب دست کم گرفته می شوند ، به ویژه در زمینه رهبری تور که بیشتر بر فرهیختگی
تاکید می شود . با این همه کسی را نیاز دارید که ، به آینده بیاندیشد .پیش تر را بنگرد و برای آینده تصمیم
بگیرد .کسی که تمهیدات لازم برای اجرای تور را از پیش فراهم سازد ، و هر روزآن را باز بینی کند ، کسی
که بتواند ثبتی روشن ، کامل و دقیق برای همه رویدادهای سفر فراهم آورد . کسانی که بخواهند از این کارها
شانه خالی کنند ؛ در نهایت باعث شکست و بدنامی برای برگزارکنندگان تور و مدیران دفاتر مسافرتی خواهند
بود . سرپرست خوب تور همواره هشیار است ، همواره حساب کتاب می کند و همواره یادداشت بر می دارد.
8 –ویژگی های شخصی
هنگامی که شما سیاهه ای از ویژگی های بایسته برای هر پیشه ای را فراهم می کنید ، بی تردید یک مدل
نمونه و بی کم و کاست برای خود می سازید . هیچ انسانی نمی تواند با این نمونه آرمانی کاملا منطبق شود .
از دیدگاه فیزیکی همه ما با هم اختلاف بسیاری داریم . این زنجیره ویژگی های شغلی خصوصیاتی است که
هر کسی می خواهد آن را در یک کارمند از جمله راهنمایان بیابد . آنچه که از این پس می آید بیشتر ویژگی
های است که، برای گزینش و ارزیابی راهنمایان یا برگزار کنندگان تور به آن پرداخته می شود .
-9 نیرومندی و مصمم بودن
جدا از دیگر ویژگی ها، یک راهنمای تور باید توانایی رهبری را داشته باشد. یعنی بتواند بر مردم مدیریت کند
، و بتواند تصمیم بگیرد . این کار به درد کسانی که دارای شخصیتی دو دل ، بی ثبات ، ترسو و کمرو هستند
نمی خورد .
11 –دید مثبت
راهنما باید آدمی خوشبین باشد، یا دست کم این گونه خود را نشان دهد . این خوشبینی باید مسری باشد .
راهنمای منفی باف مایه دردسر و گرفتاری هست ، با این همه راهنمای تور نباید دچار خوش بینی بیش از
اندازه باشد . برای آنکه او بتواند این خوش بینی را توجیه کند، و این اطمینان و دلگرمی خود را به مسافران
انتقال دهد به پختگی بسیار نیاز دارد .
-11 زیرکی و خوش سر زبانی
یک همراه تور باید سیاستمدار باشد هم با مسافران گروه و هم با کارکنان ، هتل ها ، رستوران ها ، شرکت
های حمل ونقل و رانندگان روشی سیاستمدارانه داشته باشد . وی نباید به شایعات توجه کند ، به اعتماد طرف
های خود باید ارج بگذارد، و به حساسیت های آنها توجه کند . کار راهنمایی تور می تواند پردردسر و توان
فرسا باشد ، اما راهنما نباید با مسائل پیش پا افتاده خود را درگیر کند و با هر مشکلی تا آنجا که بتواند هر چه
بیشتر با قاطعیت و خوش رفتاری برخورد کند.
12 –صداقت و وفاداری
فضیلتی که هر راهنمای تور باید داشته باشد، صداقت و پای بندی به اصول هم در برابر مسافرانی که آنها را
همراهی می کند ، و هم سازمانی که برای آن کار می کند ، و صورت حسابها را می پردازد است . در این
کار همه چیز باید آشکار باشد و هیچگونه پنهان کاری و حساب سازی نباید وجود داشته باشد . راهنما نباید
دست به کارهایی بزند که به سازمان و کارفرمای او ضربه و لطمه وارد شود . چنین کاری هم ناجوان مردانه
و هم نابخردانه است ؛ و پیامدهای آن سرانجام هم به خود او بر می گردد . در زمان های حساس و بحرانی باید
برخورد وی با مسافران و کارفرما یکسان باشد، و از هیچ یک از آنان در برابر دیگری جانبازی نکند . همه
گزارش ها و صورت هزینه ها باید با دقت و صداقت نوشته شوند .
13 –اعتماد به نفس و قاطعیت
این اصطلاح به یکی از معماهای جامعه امروزین ما تبدیل شده است.هزاران تن از مردم برای دستیابی به این
توانایی ها ، هزینه های گزافی را می پردازند.یک راهنما بهتر است دارای اعتماد به نفس و غرور بوده وکمی
هم منیت داشته باشد.هنگامی که کارمند هتل مؤکدا اعلام می کند که اتاق یک تخته نداریم ؛ راهنما باید
سازش نا پذیر بوده و نباید کوتاه بیاید، در پاسخ وی باید بگوید، بگو رئیست بیاید . این به معنای داد زدن ،
ناسزا گفتن یا رفتار خشن نیست. این کار نمایش نیروهای درونی ، سرسختی و سازش نا پذیری است . این به
معنای این است که راهنما بر روی حقوق مسافرانش پافشاری می کند .
-14 رفتار آرام
حتی در هنگام نگرانی نیز باید لبخند اطمینان بخش بر لب داشت . بهترین راهنمایان هیچگاه حتی در درون
خود نباید ترسان باشند . آنها باید در بهران ها خونسرد بوده و در برابر موارد اظطراری به زودی واکنش بایسته
نشان دهند. هنگامی که در تهدید مخاطرات بزرگ هستند ، باید توان آن را داشته باشند که به درستی و روشنی
بیاندیشند ، و در این گونه رویدادها باید بدون ترس با سینه سپر کرده به میان معرکه بروند و با مشکلات
روبرو شوند .این کار به گروه آرامش خوهد داد . تجربه و گذشت زمان به تکامل این رفتار کمک می کند .
اما برخی کسان این توانایی ها را به گونه ای ذاتی و فطری دارا هستند .
15 –شخصیت گرم و پرشور
ویژگی های پیش گفته به هنگام کاربرد کم و بیش ارتشی مأبانه به نظر می رسند . در هر راهنمای تور باید
کمی هم رفتار افسر فرمانده وجود داشته باشد . با این تفاوت که مسافران ، یک گروه آزاد و خوشگذران
هستند و نه یک دسته سرباز . راهنمای تور هنگامی که رهبری خود را اعمال می کند ، باید گشاده رو باشد
ونشان دهد که آماده لبخند زدن است ، و رفتاری پرشور و دوستانه داشته باشد . گروه انتظار دارند که همراه
آنها سرزنده و دارای لحنی گیرا و خوش مشربی ذاتی باشد. او نباید با جهانگردان ، کارکنان هتل و رستوران
ها رفتاری سرد ، رسمی و دستوری داشته باشد . از این رو نام او بر سر زبان ها خواهد افتاد و می تواند
پیشنهادهای دیگری نیز برای سفر به دست آورد .
16 –آراستگی و پیراستگی
مسافران تور می توانند با سر و وضعی نا مرتب یا آشفته دیده شوند ، اما سرپرست گروه همواره باید دارای
ظاهری آراسته باشد . این آراستگی و شادابی بر اعتبار و اقتدار او می افزاید ، و سرمشقی برای دیگران خواهد
بود . یک همراه گروه شلخته برای خودش ، شرکت و کارفرما ، ارزش و موفقیت تور اثر بد و ناخوشایندی
خواهد داشت .
17 –تندرستی کامل
این بدین معنا نیست که سرپرست تور از آغاز روز، ورزش های سنگین بکند ؛ یا دل بسته پرورش اندام باشد.
اما باید تندرست باشد و از ناتوانی بدنی در رنج نباشد. از بنیه خوب برخوردار باشد. راهنما باید نخستین کسی
باشد که برمی خیزد ،و به راه می افتاد و همواره پیشاپیش گروه رهسپار باشد . همچنین او همیشه باید نخستین
کسی باشد که ، به بستر می رود . حتی هنگامی که احساس بیماری می کند باید به گونه ای رفتار کند که ،
گویای سرزندگی و توانمندی باشد ، و به هنگام بیماری ها نباید بگذارد که بیماری براو چیره شود . اگرچه
بیمار است ؛ باید خواست و اراده پیگیری کارها را داشته باشد . راهنماها همچون مادران هیچگاه نباید واقعا
بیمار شوند .
-18 حساسیت
گذشته از برنامه ریزی برای مسیرها و ردیابی یا موارد اضطراری ، راهنما همواره باید حالات مسافران را زیر
نظر داشته باشد ؛ و واکنش های شخصیتی آنها را پیش بینی کند ، و تفکر آنها را بخواند و به شکایات آنها
توجه کند . خستگی آنها را ارزیابی کند ، و اسباب آسایش و آرامش، مسافران تنها و نگران را فراهم کند .
او باید به همه چیزها مانند آرایش تازه موی سر ، یک تن پوش ویژه ، سوغاتی های خریداری شده که برای
مسافران بسیار ارزشمند هستند ، توجه نشان دهد . راهنما باید کمی هم روانشناس باشد و نسبت به مسافران و
حالتهای آنان بسیار هوشیار باشد . با این همه نباید دارای شخصیتی حساس و زود رنج باشد . مشکلات گاه به
گاهی نباید بر روی او تاثیر بگذارد . او باید بی اعتنا به ناملایمات و موانع به راه خود ادامه دهد .
19 –انعطاف پذیری و نرمش
برخی از مردم هنگامی که روال عادی کارها در خطر به هم خوردن قرار می گیرد ، دستپاچه و سراسیمه می
شوند این کار بیشتر برای برنامه ریزان خشک ونرمش ناپذیر روی می دهد ؛ که خواهان آن اند که همه چیز
مرتب و بی کم و کاست باشد . اصل قدیمی مورفی دقیقا برای تور هم مصداق دارد ) اگر قرار است چیزی
خراب بشود خراب خواهد شد (. برنامه ریزی ، احتمال پدید آمدن دردسرهای بزرگ را کاهش می دهد. اما
پاره ای تغییرات گریز ناپذیر هستند . در سفر چیزهایی همچون خرابی وسایل حمل و نقل ، آشفتگی وسایل
ارتباطات و پیام رسانی ، مسافران ناسازگار و درد سر آفرین یا بیماری ها ، بلایای طبیعی ، تاخیر وسایل ترابری
و مانند آن وجود دارد . پس راهنمای تور باید به سرعت و با حضور ذهن چاره سازی کند. باید توان آن را
داشته باشد که آنگاه شرایط وادار می کند برنامه را تغییر دهد .
-21 فداکاری
چونان دیگر اصول رهبری یک همراه تور باید همواره آماده باشد، تا به خاطر رفاه گروه از آسایش خود چشم
پوشی کند . برای نمونه این کار می تواند چشم پوشی از برخی برنامه های شخصی باشد . یک لیدر باید پس
از همه بخورد ، بنوشد و بیاساید . این کار از هنگام برخاستن هواپیما و آغاز تور تا برداشته شدن آخرین چمدن
ها از روی نوار گردنده فرودگاه باید انجام شود .
21 –آینده نگری
هم چنان که نرمش پذیری فضیلتی بایسته است ، یک همراه تور کاردان باید همه چیزهای نادرست و دشواری
ساز را از پیش دریابد ، و بکوشد از روی دادن آنها پیشگیری نماید . این به معنای گفتگوهای گسترده با راننده
اتوبوس و کارکنان کشتی ، گفتگوهای تلفنی پیش از آغاز تور ، بررسی امکانات پیش از به دست گرفتن
رهبری گروه باشد . هیچ چیزی نباید درست انگاشته شود ، همه موارد باید بازبینی و باز هم بازبینی شوند .
22 –توانمندی برای پدید آوردن دوستی های پایدار
یک راهنمای تور کارآزموده این توانایی را دارد که، مسافران را به هم نزدیک کند . باید به دنبال کسانی که
تنها هستند، باشد و آنها را به هم بپیوندد و از آنها گروه بسازد ، گروهی از افراد پراکنده که خود را همچون
همسرانی که در پی آسایش یکدیگرند ؛ و می خواهند کمترین برخورد و درگیری را باهم داشته باشند . در
پایان یک تور خوب ، بیشتر مسافران گروه دوست ندارند، از هم جدا شوند و پس از آن نیز با هم بسیار در
تماس خواهند بود . بیشتر آنها در تورهای بعدی باهم سفر خواهند کرد.
پیوست
فرم قبول مسئولیت فنی )گردشگری درمانی(
اینجانب دکتر……………………………………… به شماره نظام پزشکی………………….. نام پدر …………به عنوان پزشک
مسئول فنی شرکت ………………………………………….. به مدیریت عامل خانم/آقا ………………… متعهد میگردم کلیه وظایف محوله و مسئولیت های مشروحه در این تعهد نامه را به نحو احسن اجرا و رعایت نمایم. بدیهی است در صورت تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در زمینه قصور اینجانب در انجام وظایف و لغو پروانه فنی اینجانب حق هرگونه اعتراض و شکایت را نخواهم داشت.
وظایف پزشک مسئول فنی:
-0 پیگیری و نظارت بر مراحل اخذ پذیرش جهت بیماران صرفا از مراکز درمانی مجاز به ارائه خدمات گردشگری سلامت
)دارای دپارتمان پذیرش بیماران بین الملل(.
-1 تدوین و ارائه برنامه درمانی قبل از ورود بیمار.
-0 تهیه خلاصه پرونده استاندارد و تنظیم برنامه پیگیری بیمار در کشور مبدا.
-4 پیگیری و نظارت بر تهیه، تنظیم و نگهداری پرونده کلیه گردشگران سلامت و تهیه خلاصه پرونده استاندارد از مراکز درمانی و سلامت.
-5 تهیه و ثبت اطلاعات دقیق بیماران و فعالیتهای خدمات درمانی دفاتر.
-3 نظارت بر اجرای برنامه فالوآپ پزشکی بیمار و ارائه گزارش از این خدمات.
-2 ارائه اطلاعات عملکرد دفتر از طریق سامانههای معرفی شده توسط وزارت و سازمان.
-8 ارائه مشاوره و راهنماییهای بهداشتی و درمانی قبل و بعد از دریافت خدمات درمانی.
-4 حضور در دپارتمان پذیرش بیماران بین الملل مراکز درمانی جهت پیگیری و کمک به تسهیل در ارائه خدمات درمانی به گردشگران سلامت.
-01 رعایت مقررات وزارت، جهت بررسی، شناسایی و معرفی گردشگران مبتلا به بیماریهای عفونی و مسری )سل، ایدز، هپاتیت و …( به وزارت متبوع.
-00 پیگیری و رسیدگی به شکایات گردشگران سلامت در خصوص قصور احتمالی مراحل درمان تا حصول نتیجه و اطلاع رسانی لازم.
-01 نظارت بر رعایت هزینههای درمان و مطابقت آن با قوانین.
-00 پاسخگویی به موارد درخواستی وزارت بهداشت ، دبیرخانه شورا و سایر دستگاه های عضو )برحسب وظایف ذاتی دستگاه ها (
-04 رعایت کامل قوانین و مقررات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان نظام پزشکی__