مزیت‌سنجی و اولویت‌بندی کسب‌وکارهای موجود در هر شهرستان برمبنای یک روش تحقیق انجام می‌شود. در این روش تحقیق، یک شناسنامه برای هر شهرستان و یک شناسنامه برای هر کسب‌وکار تدوین می‌شود. این شناسنامه‌ها به عنوان ورودی به نرم‌افزار داده‌شده و خروجی نرم‌افزار هم‌پوشانی این دو شناسنامه و تعیین مشاغل مزیت‌دار شهرستان است. این اولویت‌بندی‌ها توسط کارشناسان و افرادخبره هر شهرستان بازبینی و اصلاح می‌شوند. یکی از منابع تحلیل همین لیست مزیت‌سنجی اصلاح‌شده‌است. یکی دیگر از منابع تحلیل، مصاحبه با کارشناسان و متخصصین حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل ۳ نفر از این افراد مصاحبه انجام می‌شود. این مصاحبه‌ها پیاده‌سازی و ارزیابی می‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بین این ۳ مصاحبه و لیست مزیت‌سنجی، مصاحبه‌های تکمیلی و حتی مصاحبه بیشتر هم صورت می‌گیرد تا تیم تحلیل به نتیجه نهایی مطلوب دست‌یابد. بنابراین خروجی هر شهرستان از تجمیع مصاحبه‌ها و لیست مزیت‌سنجی حاصل می‌شود. در ادامه تحلیل شهرستان ارومیه ارائه‌شده‌است.

تعیین کسب‌وکارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطوریکه در قسمت مقدمه اشاره‌شده مبنای تحلیل، مصاحبه‌ها و لیست مزیت‌سنجی است. از بررسی این دو منبع رسته‌های رایج و اولویت‌دار شهرستان تعیین شده‌است. مبنای این اولویت‌بندی، فراوانی و میزان اشاره افراد کارشناس به کسب‌وکارهای رایج در هر شهرستان و اولویتی که این مشاغل در لیست مزیت‌سنجی دارند، است. در هر رسته کسب‌وکارهای رایج به ترتیب اولویت مشخص شده‌است. در تحلیل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلی که هنوز در شهرستان راه‌اندازی نشده و پتانسیل ایجاد آن‌ها در شهرستان وجوددارد، اشاره شده‌است. مزیت‌های شغلی به ترتیب اولویت در ادامه آورده شده‌است.

صنایع غذایی صنایع تبدیلی و تکمیلی باغداری دامداری زراعت صنعت طیور خدمات صنایع دستی شیلات

· صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فراوری محصولات کشاورزی مهم ترین روش برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به درآمد های نفتی و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی است. ایجاد صنایع غذایی، علاوه بر اشتغالزایی، باعث ارتقای سطح درآمد ارزی می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد امکان ممکن می‌کند.

تولید محصولات مشتقی از گوشت‌های فرآوری شده، در هر زمانی سوددهی دارد و از شغل‌های آزاد پردرآمد محسوب می‌شود. در بین فراورده های عمل آوری شده از گوشت، سوسیس و کالباس به دلیل آماده سازی سریع و همچنین طعم و مزه مطلوب، مصرف بیشتری دارد. برای حفظ این جایگاه و افزایش تقاضای این محصولات، علاوه بر انتخاب روش های مناسب تولید و فراوری، باید به نوع و شکل بسته بندی آنها نیز توجه نمود. با توجه به بررسی های انجام شده و طبق لیست مزیت سنجی، تولید گوشت قرمز در شهرستان ارومیه به اندازه ایجاد یک واحد برای فراوری آن شامل تولید سوسیس و کالباس است[۱]؛ بنابراین ایجاد چنین واحدی، ارزش افزوده زیادی را به همراه خواهد داشت.

فرآوری گیاهان دارویی، علاوه بر ارزش افزوده، نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی نداشته و می‌تواند نقش مهمی در کارآفرینی داشته باشد. یکی از فرآوری‌های گیاهان دارویی تولید عرقیات است. تولید عرقیات دارای تکنولوژی و دانش فنی پیچیده ای نمی باشد و با توجه به ظرفیت بالای تولید گیاهان دارویی در شهرستان ارومیه و همچنین صادرات این محصولات به کشورهای دیگر، می توان با سرمایه‌ای اندک به این کسب و کار مشغول شد. خشک کردن و بسته‌بندی نیز از دیگر فرآوری‌های گیاهان دارویی است که می‌توان با فعالیت در آن‌ها به سود رسید

با توجه به اینکه سیب عمده محصول باغی در این شهرستان است، فراوی آن شامل تهیه کمپوت سیب، مربا، آبمیوه، چیپس میوه، ژله، کنسانتره و …، می‌تواند سودآور باشد. البته لازم به ذکر است کارخانه هایی مانند ساندیس و پاکدیس در این زمینه فعال هستند؛ اما این شهرستان همچنان زمینه های توسعه را دارد و می‌توان از ظرفیت های ان استفاده کرد.[۲] همچنین شرط موفقیت، توانایی رقابت با کارخانه‌های موجود است. وجود باغات گیلاس به خصوص در روستاهایی که آب شیرین دارند، مانند منطقه کهریز، فراوری این محصول را ایجاب می‌کند. علاوه بر گیلاس، فراوری سایر میوه های باغی و تولید محصولاتی مانند چیپس میوه و آبمیوه و سایر فراورده‌ها مانند مربا، کمپوت، کنسانتره، لواشک و… سوددهی خوبی را به همراه خواهند داشت که در اولویت های بعدی قرار می‌گیرند.[۳] خشک کردن میوه‌جات، یکی از روش‌های جلوگیری از فساد میکروبی آن‌ها است. در این روش، در اثر کاهش میزان رطوبت، امکان فساد میکروبی بسیار کم شده و سرعت دیگر واکنش‌های مضر نیز، به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد. خشک کردن، ضمن اینکه روی محصول اثر حفاظتی دارد، وزن و حجم آن را نیز به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد، در نتیجه از هزینه‌های حمل و نقل و ذخیره‌سازی نیز می‌کاهد. با توجه به اینکه بخشی از بازار میوه خشک ایران، سهم محصولات وارداتی است، با تولید مشابه داخلی این میوه‌ها (از نظر نوع و کیفیت)، می‌توان مانع واردات و خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور شد. همچنین نیاز بیش از حد برخی از کشورها به این گونه محصولات (به دلیل شرایط ویژه اقلیمی آن‌ها، هزینه بالای حمل و نقل سبزیجات و میوه‌های تازه و محدود بودن زمان نگه‌داری آن‌ها)، فرصت مناسبی برای رونق تولید و صادرات چیپس میوه فراهم آورده است.

نقل مهم‌ترین سوغات ارومیه است که در انواع بیدمشکی، گردویی، زعفرانی، پسته‌ای و بادامی عرضه می‌شود. با این حال نقل بیدمشک معروف‌ترین نوع نقل در ارومیه است[۴]. طبق لیست مزیت سنجی، تهیه و بسته بندی نقل و آب نبات نیز به دلیل کشت بیدمشک در این شهرستان صرفه اقتصادی دارد؛ زیرا سوغات این شهرستان است و بازار مصرف خوبی دارد.

آجیل و خشکبار از موارد مصرفی خانوارها است که سال‌ها مورد استفاده عموم قرار گرفته و گاهی حتی در بازار جهانی و صادرات جایگاه خاصی دارند. با توجه به اینکه در این شهرستان کاشت گردو، بادام وپسته وجود دارد، سرمایه گذاری در این زمینه موفق خواهد بود؛ زیرا این محصولات نه تنها صادرات دارند، بلکه در بازار های داخلی نیز تقاضا و ارزش افزوده آنها زیاد است.

مصرف سرانه آبزیان در بین مردم بسیار کم است. در صورتی‌که مصرف گوشت سفید در مقایسه با گوشت قرمز از سلامت بالاتری برخوردار است و برطبق آخرین یافته های محققین علوم تغذیه و پزشکی مصرف صحیح آبزیان از بروز بسیاری از بیماریها جلوگیری می کند؛ بنابراین تنها راه افزایش مصرف آبزیان، علاوه‌بر برگزاری برنامه های آموزشی، تولید غذاهای دریایی آماده‌ی مصرف نظیر انواع برگر ماهی و ناگت، میگو برگر و… و ترویج مصرف آن ها بین گروه های مختلف مصرف کننده است؛ لذا ایجاد چنین صنایعی به دلیل وجود مواد اولیه آنها در شهرستان ارومیه، توجیه اقتصادی دارد.

طبق لیست مزیت سنجی، تهیه نان نیز از دیگر مواردی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد. لازم به ذکر است که نان هایی مانند ارده، تنور چره، یاغلی چره و تاواچره از جمله سوغات این شهرستان هستند که طرفداران زیادی دارند[۵].

در انتها می‌توان به مزیت تولید لبنیات و به خصوص پنیر اشاره کرد. البته در حال حاضر تولید لبنیات به وسیله کارخانه پگاه صورت می‌گیرد. این کارخانه، شیر مورد نیاز خود را از اشنویه، ارومیه و سلماس تهیه می‌کند؛ لذا مردم شهرستان می‌توانند با استفاده از مازاد شیر تولید شده، لبنیات و به خصوص پنیر را به صورت سنتی تهیه کرده و به بازار ارائه کنند[۶]. البته شرط موفقیت، توانایی رقابت با کارخانه موجود است.

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

با وجود تنوع تولید محصولات کشاورزی، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه مقداری از آن در مراحل کاشت، داشت و برداشت به ضایعات تبدیل می‌شوند. از سوی دیگر برداشت و یا تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در یک بازه زمانی مشخصی رخ می‌دهد؛ اما مصرف آن‌ها در طی سال صورت می‌پذیرد. لذا صنایع تبدیلی می‌تواند زمان استفاده را افزایش دهد و از میزان ضایعات آن بکاهد. همچنین گسترش این صنایع موجب اشتغال‌زایی، ایجاد درآمد و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن محصولات می‌گردد.

در حال حاضر تولید کود در این شهرستان وجود دارد؛ اما به دلیل رونق دامداری و کشاورزی، تولید کمپوست قابلیت گسترش را داشته و می‌توان در این زمینه فعالیت کرد.[۷] تولید و بسته بندی کمپوست (افزودن کود شیمیایی به کود حیوانی) هم از کسب و کار های خوبی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد؛ زیرا در این شهرستان کشاورزی و دامداری به حد مطلوبی انجام می‌شود؛ لذا مشکلی در خصوص تولید و بازار مصرف این مورد وجود ندارد. کود حیوانی علاوه بر تأمین قسمتی از نیاز غذایی محصول، ساختمان فیزیکی خاک را بهبود بخشیده تا ریشه محصول بهتر بتواند تنفس کند و فضای بهتری را برای رشد و گسترش ریشه در اختیار داشته باشد؛ بنابراین طرفداران زیادی مخصوصا در بین باغداران دارد.

خوراک دام از جمله واردات این شهرستان است که پتانسیل های تولید آن در شهرستان وجود دارد و می‌توان در این زمینه فعالیت کرد.[۸] با اجرای پروژه های صنعتی که از ضایعات کشاورزی و… خوراک دام تولید شود، هم غذای مورد نیاز دام‌ها تأمین می شود و شهرستان را به خودکفایی سوق می دهد و هم استفاده از مواد اولیه ارزانتر در تولید این محصول سبب خواهد شد تا قیمت تمام شده آن پایین تر و در نتیجه قیمت فروش آن نیز پایین باشد. تولید خوراک دام می تواند زمینه اشتغال خوبی را به طور مستقیم و غیر مستقیم برای افراد ایجاد کند.

با توجه به اینکه دامداری در این شهرستان در سطح قابل توجهی انجام می‌شود، بسته بندی گوشت قرمز از جمله مزیت های سودآور خواهد بود.[۹] یکی از روش‌های تازه ماندن گوشت، بسته‌بندی مناسب است. بسته بندی باید به گونه‌ای باشد که گوشت را در مقابل نفوذ طعم، بو، رنگ و سایر عوامل خارجی محافظت کرده و از خشک شدن و تبخیر سطحی جلوگیری کند. همچنین بسته بندی باید خواص حسی و ظاهری و سایر ویژگی‌های گوشت را حفظ و همچنین گوشت را در برابر آلودگی های میکروبی و سایر آلودگی ها نگهداری کند.

طبق لیست مزیت سنجی و بررسی های صورت گرفته، با توجه به گستردگی زنبورداری در شهرستان ارومیه، بسته بندی عسل یکی از مزیت هایی است که سوددهی قابل توجهی خواهد داشت. ویژگی مهم عسل آن است که این ماده طبیعی به دلیل نداشتن آب، به شرط دوری از رطوبت، در مدت طولانی فاسد نمی‌شود. این ماده فقط در صورتی ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد که بیش از ۶۰ درجه حرارت ببیند. البته برای حفظ قدرت ضد میکروبی عسل باید آن را در مکانی تاریک و یا در ظرف شیشه ای مات یا تیره خارج از یخچال نگه داشت. نگهداری عسل در ظروف فلزی برای مدت طولانی مناسب نیست. بدین منظور امروزه بسته بندی عسل به شکل های جذاب، خلاقانه و مناسب جهت نگهداری رو به افزایش است. بسته‌بندی های شکیل، باعث جذب بیشتر مشتری و همچنن تسهیل در حمل و نقل عسل می‌شود؛ لذا کار کردن در حوزه بسته بندی عسل تولیدی شهرستان علاوه بر سودآوری باعث ایجاد اشتغال پایدار می‌شود البت در این زمینه لازم به ذکر است که تولید کندو نیز ظرفیت های لازم برای توسعه را دارد که در اولویت های بعدی قرار می‌گیرد.

طبق لیست مزیت سنجی، بسته بندی فراورده های انگور مانند شیره انگور و مویز نیز گزینه شغلی مناسبی برای سرمایه گذاری است.

تنوع تولید محصولات باغی نیز ایجاد واحدی برای بسته بندی و سورت میوه را ایجاب می‌کند. هدف از سورتینگ میوه، دسته بندی و درجه بندی انواع میوه بر اساس سایز و کیفیت است؛ به طوری که بتوان محصول نهایی را به صورت یک دست و یک اندازه در بسته بندی های مختلف در بازار ارائه نمود و مشتری نهایی در طول زمان از یکنواختی خرید خود با برند مورد نظر مطمئن باشد. بسته بندی نهایی میوه و سبزی پس از عملیات سورتینگ به منظور جابجایی آسان و همچنین حفاظت از محصول نهایی سورتینگ شده صورت می گیرد. از ویژگی های بسته بندی مناسب میوه، می‌توان به عدم استفاده از مواد مضر و شیمیایی در ساختار بسته بندی، سهولت فریز کردن و نگهداری در سردخانه، قابلیت حمل و نقل مناسب، پاسخگویی به نیازهای نهایی بازار به طوری که در وزن ها و بسته های مختلف، همه سلیقه ها را در بر بگیرد، استحکام فیزیکی مناسب بسته بندی به خصوص در صورت سورتینگ صادراتی میوه و سبزیجات ، پالت سازی و جایگذاری صحیح کارتن ها درون پالت است. همچنین بسته بندی باید به گونه ای باشد که درون بسته و محصول سورتینگ شده کاملا مشخص باشد.

در سال های اخیر با افزایش آگاهی مردم نسبت به مواد غذایی و توجه بیشتر آن‌ها به سلامت و نقش مواد غذایی مفید، مصرف گوشت ماهی از جایگاه ویژه ای نزد مردم برخوردار شده و مصرف آن افزایش چشمگیری پیدا کرده است. ماهی یکی از محصولاتی است که خیلی سریع فاسد می‌شود؛ بنابراین استفاده از روش های بسته بندی مناسب بسیار ضروری است. طبق بررسی‌های انجام‌شده بسته بندی ماهیان پرورشی در شهرستان ارومیه صرفه اقتصادی دارد؛ زیرا تولیدات ماهی بیش از نیاز شهرستان است.

با افزایش جمعیت، رشد تکنولوژی و افزایش سطح استانداردهای زندگی در جوامع امروزی، مصرف محصولات با محتوای بسته بندی های کوچک افزایش یافته است. جامعه مصرفی نیازمند محصولاتی با سایزها و بسته بندی های متفاوت بوده و اهمیت صنعت بسته بندی به تدریج برای بنگاه ها و برنامه ریزان اقتصادی در حال آشکار شدن است. در بیشتر موارد شاهد هستیم که محصولات با بسته بندی های نامناسب در بازار عرضه شده یا به صورت فله ای و با قیمت های ناچیز به بازرگانان خارجی فروخته می‌شوند. این محصولات بعد از انتقال به خارج و انجام بسته بندی های مناسب بر روی آنان، با ارزش افزوده بالا و با قیمت های چند برابری و به اسم و برند همان کشورها به بازار کشورهای دیگر عرضه می شوند و این کار ضمن برندسازی برای آن کشورها، تجارت آن ها را هم توسعه می‌دهد و این نشان دهنده رابطه مستقیم توسعه صنعت بسته بندی با رشد و توسعه تجاری کشورهاست. با توجه به موارد گفته شده و تولیدات میوه های آجیلی، حبوبات و غلات در این شهرستان، بسته بندی خشکبار، غلات و حبوبات توجیه اقتصادی دارد. در این مورد لازم به ذکر است که مواد اولیه را در صورت کمبود، می‌توان از شهرستان های اطراف وارد کرد.

طبق لیست مزیت سنجی، بسته بندی حلوا و سمنو نیز دارای مزیت هستند؛ زیرا حلوای گردو و حلوای گردو و هویج از جمله سوغات مطرح ارومیه هستند[۱۰] و بسته بندی آنها بازار مصرف خوبی خواهد داشت.

لازم به ذکر است در صورت دقت نکردن به بازارفروش و ظرفیت شهرستان، تمام مشاغلی که در این حوزه نام برده شد با مسئله اشباع روبه رو خواهند شد. بنابراین در نظر گرفتن نیاز و ظرفیت شهرستان و همچنین بازارفروش در شهرستان های اطراف در زمینه راه انداری این مشاغل مهم است.

· باغداری

در یک نگاه کلی می توان گفت نقش کشاورزی و به خصوص باغداری در کاهش فقر بسیار چشمگیرتر از دیگر بخش‌ها بوده و در برقراری الگوی صحیح توسعه شهری مؤثر است و در صورت بی توجهی به این بخش، توسعه شهرنشینی، الگوی متمرکز و ناسالمی به خود می‌گیرد که پیدایش شهرهای بزرگ با هزینه زندگی بسیار بالا مثال بارز آن است.

با توجه به اینکه کاشت صیفی جاتی مانند خیار، بادمجان و گوجه در این شهرستان در فضای آزاد، وجود دارد و کاشت آنها تاکنون عملکرد خوبی داشته است، توسعه این موارد سوددهی خوبی را به همراه خواهد داشت. لازم به ذکر است که در حوزه تولید صیفی جات چند گلخانه نیز فعال هستند که پتانسیل های لازم برای افزایش تعداد را دارند. گیاهان برای داشتن رشد مطلوب نیاز به شرایط خاصی از نظر شدت نور، دمای روزانه، دمای‌شبانه، میزان رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک دارند. برای تولید و پرورش تجاری گیاهان با کیفیت بالا و در تمام طول سال، باید شرایط محیطی مطلوب مهیا شده و عوامل خسارت زا نظیر آفات و بیماری ها، باد، طوفان های ویرانگر، سرما و یخبندان و ….. کنترل شوند. گلخانه محیطی است که به راحتی می توان در داخل آن شرایط محیطی را تحت کنترل دراورد و به سمت رشد مطلوب گیاه سوق داد. امروزه، با توجه به نیاز روزافزون بازار، از نظر تولید صیفی جات خارج از فصل، تولیدات گلخانه ای، به یکی از سود آورترین بخشهای کشاورزی تبدیل شده است. علیرغم اینکه تعدادی گلخانه در حوزه تولید صیفی جاتی مانند خیار، گوجه، کدو، فلفل دلمه ای و بادمجان در شهرستان ارومیه وجود دارد، در زمینه محصولات گلخانه ای، همچنان کمبود احساس می‌شود و توسعه گلخانه های صیفی جات از جمله کسب و کارهایی است که قابلیت سرمایه گذاری را دارد.[۱۱]

اخیرا در مرکز جهاد دانشگاهی شهرستان، کاشت موز به صورت گلخانه ای انجام شده و جوابگو بوده است و می‌توان این محصول را توسعه داد و جایگزین محصولات پر آب نمود.[۱۲] ایجاد گلخانه گل و گیاه زینتی نیز فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری است و در حال حاضر نیز تعدادی گلخانه در این زمینه فعال هستند.[۱۳] لازم به ذکر است احداث گلخانه موز و گل و گیاه زینتی در اولویت‌های بعدی این رسته قرار می‌گیرند.

آذربایجان غربی به سرزمین باغ‌های انگور معروف بوده و ارومیه یکی از مراکز اصلی تولید و فراوری محصول انگور است و فراورده‌های مختلف انگور شامل آب غوره، شیره انگور، کشمش، آب میوه در شهرستان ارومیه تولید می‌شود.[۱۴] در ضمن انگور تولیدی به تهران، تبریز و حتی عراق هم صادر می‌شود [۱۵]و بازار خوبی دارد؛ بنابراین توسعه باغات انگور توجیه اقتصادی دارد.

باغات گردو، بادام و پسته در شهرستان و به خصوص در مناطقی که از آبیاری قطره ای استفاده می‌کنند، عملکرد خوبی داشته و محصول با کیفیتی تولید می‌‌شود، بنابراین توسعه و احداث چنین باغاتی گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری است. البته لازم به ذکر است که باغات پسته ۵ یا ۶ سال است که رونق پیدا کرده اند و مزیتی نوپا به حساب می‌آید که طرفداران خوبی هم دارد.[۱۶] بادام یکی از میوه های سردرختی خشک و از جمله محصولات ارگانیک محسوب می شود. از ویژگی های درخت بادام این است که نسبت به کم آبی مقاوم و نگهداری آن نیز نسبت به سایر درختان آسانتر است. این میوه ی باارزش با قیمت بالایی در بازارفروش، عرضه می شود و توسعه باغات مربوط به آن با درآمدزایی بسیار خوبی روبه رو خواهد بود. گردو، درختی چندساله و مقاوم است که پس از رشد کامل، هر درخت تا ۱۸ کیلوگرم تولید محصول خواهد داشت. محصول نهایی قیمت بالایی دارد که هم در داخل کشور طرفداران زیادی داشته و هم قابلیت بالای صادرات دارد. در صورت احداث باغ گردو، تا سال های سال نیاز به سرمایه گذاری و کشت دوباره وجود ندارد؛ زیرا درخت گردو دارای عمر طولانی است و تا ده ها سال قابلیت برداشت دارد. میوه گردو هم جزء معدود میوه هایی است که هیچ گونه نیازی به هزینه انبار در سردخانه ندارد و به دلیل ماندگاری طولانی، می تواند چند ماه و حتی چند سال مورد مصرف قرار گیرد. در ضمن چوب درخت گردو هم برای منبت کاری، خراطی و کنده کاری، ساخت مجسمه و اشیاء دکوری، ساخت آلات موسیقی و همچنین در دکوراسیون داخلی منزل و ساخت روکش های چوب بسیار پرکاربرد است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت بوده و مقاومت مناسبی در برابر فشار، خمش، رطوبت و کشش دارد. اصولا درخت پسته از ۷ تا ۹ سال پس از کاشت نهال و پیوند، شروع به دادن محصول می‌نماید. کسانی که قصد احداث باغ پسته را دارند برای داشتن سود اقتصادی باید کمی صبور باشند. بهترین خاک برای کاشت درخت پسته، خاک رسی یا شنی است. کیفیت آب مصرفی برای آبیاری درخت پسته به گونه ای است که در کاشت سایر محصولات کشاورزی با آن آب غیر ممکن یا غیر اقتصادی است. آگاهی از اقلیم و آب و هوای مناسب برای درخت پسته یک امر حیاتی قبل از احداث باغ است. شرایط مناسب آب و هوایی برای کاشت نهال پسته اقلیم گرم و خشک در تابستان (گرمای سوزان نباشد) و زمستان سرد و معتدل است. انتخاب پایه مناسب نکته دیگری است که لازم است درنظر گرفته شود. یک پایه پسته قوی و ایده آل باید نسبت به بیماری های مختلف مقاوم و دارای رشد بالایی باشد، همچنین مقاومت و سازگاری زیادی در برابر کم آبی و شوری داشته باشد. محصول پسته به لحاظ اهمیتی که اندام های مختلف گونه های متعدد درختان پسته از نظر خوراکی و صنعتی دارد همواره حائز اهمیت فراوانی بوده و انسان از میوه، پوست، هسته، برگ، ساقه و حتی صمغ آن نیز استفاده می برده است.

در شهرستان ارومیه کاشت فیسالیس به صورت پایلوت نیز انجام شده و به خوبی جوابگو بوده است؛ بنابراین قابلیت توسعه را دارد.[۱۷] فیسالیس یا عروسک پشت پرده یک گیاه علفی نارنجی رنگ است که تقریبا شبیه گوجه فرنگی می‌باشد. فیسالیس در بسیاری از مناطق به عنوان یک میوه لوکس محسوب می‌شود؛ به همین دلیل با قیمت بالایی به فروش می رسد. همچنین بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس خواستار واردات فیسالیس از ایران هستند؛ بنابراین می توان محصولات تولیدی را صادر کرده و کمک شایانی به ارز آوری و پیشرفت اقتصادی کشور داشت. چون فیسالیس بعد از برداشت در فضای آزاد ماندگاری طولانی مدتی دارد از این جهت صادرات این محصول ریسک کمی دارد و می توان محصول سالمی را به مقصد رساند.

طبق بررسی‌های صورت گرفته درصد عمده‌ای از سیب کشور در استان آذربایجان غربی و شهرستان ارومیه تولید می‌شود. باتوجه به شرایط شهرستان و میزان تولیدات سیب، افزایش فعالیت در این زمینه مزیت دارد.

طبق لیست مزیت سنجی و بررسی های صورت گرفته، مشاغلی مانند پرورش قارچ در حال حاضر به صورت خانگی در این شهرستان انجام می‌شوند که همچنان جای کار دارد و می‌توان در این زمینه سرمایه گذاری کرد.[۱۸] میزان مصرف قارچ در سال های اخیر رشد خوبی داشته و سرانه مصرف بالا رفته است. مشتری داشتن این محصول از یک سو و غنی از پروتئین و ویتامین بودن آن از سوی دیگر، باعث شده که جایگزین مناسبی برای گوشت باشد. در برخی از شهرها و روستاها به دلیل عدم آشنایی با فواید قارچ، میزان مصرف این محصول پایین است که می توان با تبلیغ و معرفی این محصول، میزان مصرف را بالاتر برد .همچنین پرورش قارچ از شغل هایی است که می توان با سرمایه اولیه کم و محیط کوچک شروع کرد. یک دوره کامل پرورش قارچ ۶۰ روز طول می کشد که قابلیت کاهش به ۳۵ روز را دارد.

با توجه به اینکه باغات هلو، شلیل، گلابی، زردآلو، آلو و گیلاس در شهرستان ارومیه عملکرد خوبی داشته اند و محصول با کیفیتی در این حوزه تولید می‌شود، گسترش و احداث چنین باغاتی علاوه بر اشتغالزایی، سودآور خواهد بود.

در حال حاضر کاشت سبزی جات نیز به صورت گلخانه ای و در فضای آزاد وجود دارد و توسعه آن از مزیت های حوزه باغداری است. حرفه سبزی کاری به میزان قابل توجهی به اقتصاد منطقه کمک کرده و علاوه بر کشاورزان، نفرات متعددی را در زمینه فراورده های سبزی جات، حمل و نقل و بازاریابی، جذب می‌کند.

· دامداری

دامداری در شهرستان ارومیه بیشتر به صورت سنتی انجام می‌شود. البته دامداری صنعتی نیز وجود دارد. مردم این شهرستان در زمینه دام سبک بیشتر گوسفند نژاد افشار و ماکویی و در زمینه دام سنگین بیشتر گاو هلشتاین و سمینتال را پرورش می‌دهند. با توجه به اینکه مراتع خوبی در این منطقه وجود دارد و دام های موجود با اقلیم منطقه سازگار هستند و عملکرد خوبی داشته اند، قابلیت خوبی برای سرمایه گذاری در زمینه پرورش دام های مذکور وجود دارد.[۱۹] گوسفند ماکویی اغلب به رنگ سفید دیده می شود که قسمت های پوزه‌ی گوسفند، قسمت انتهایی دست و پا و هم چنین اطراف چشم گوسفند دارای لکه هایی به رنگی مشکی می باشد. از آن جا که پشم بدن این نوع از گوسفند، سفید است و هم چنین دارای مرغوبیت الیاف بالایی است و تار های بلندی دارد، طرفداران زیادی در عرصه ی بازار پشم و پوست دارد و از آن در انواع مصارف فرش بافی، ریسندگی و هم چنین در تولید البسه‌ی مرغوب استفاده می شود. هم چنین پشم این گوسفند، دارای قدرت رنگ پذیری بالایی است و به دلیل داشتن رنگ سفید، رنگ های دیگر را به خوبی در خود نشان می دهد. میزان تولیدات پشمی این نژاد به طور متوسط برای قوچ بالغ حدود ۳ الی ۵٫۲ کیلوگرم و نیز برای بره های نژاد ماکویی حدودآ ۸۵۰ تا ۱۱۰۰ گرم تخمین زده شده است، که این مقدار بسته به نوع جنسیت گوسفند زنده و هم چنین سن گوسفند متغیر است. گوسفند ماکویی از نظر قد و جثه مقداری از سایر نسل های گوسفند زنده بالاتر است. این گوسفند زنده دارای راندمان بالایی در زمینه‌ی تولید گوشت می باشد از این رو گوسفند ماکویی را جزء نژاد های پشمی و گوشتی گوسفندان زنده قرار داده اند. وزن گوسفند زنده مربوط به قوچ های نژاد ماکویی که دارای سن چهار الی پنج سال هستند حدود ۱۴۰ کیلوگرم می باشد و وزن لاشه ی گوسفند تا ۷۵ کیلو گرم هم می رسد. گوسفند افشاری یکی از نژادهای بسیار مهم گوسفند داشتی است که بومی استان زنجان است. مدیریت پرورشی بهینه این نژاد می تواند سودآوری واحد گوسفندداری را افزایش دهد. دلایل زیادی باعث شده است که امروزه گوسفندان نژاد افشاری جزء پر فروش ترین گوسفندان باشند. این نژاد به آب و هوای سرد عادت داشته و دارای جثه ای بزرگی است. گوسفند افشاری جزء گوسفندان سنگین ‌دنبه کشور محسوب می‌گردد. سرعت رشد بالا، تولید شیر خوب و پرچرب و بهترین گوشت قرمز (که باعث‌شده است که جزء گوسفندان دو منظوره گوشتی – شیری قرار بگیرد.)، بهبود کمی و کیفی پشم گوسفند، سازگاری و عادت پذیری با شرایط آب و هوایی مناطق سردسیر، قدرت راهپیمایی و کوه پیمایی خوب، توان چند قلو زایی، مقاومت در برابر امراض و انگلهای منطقه و بالا بودن ضریب تبدیل و داشتن بازده اقتصادی مطلوب از جمله مزایای پرورش گوسفند افشاری است.

همانطوریکه بیان شد پرورش گاو سمینتال و هولشتاین از اولویت‌های اول این حوزه است و می‌توان نسبت به پرورش این دام‌ها اقدام کرد. گاو سمینتال جزء بهترین گاو های شیری و گوشتی جهان است. افزایش وزن روزانه فوق‌العاده و گوساله دهی با فاصله ۳۶۵ روز، مقاومت بالا نسبت به بیماری‌های عفونی و متابولیکی، عمر مفید بالا، مدیریت آسان این نژاد و همچنین سازگاری بسیار خوب و قابل توجه با محیط پرورش همان چیزی است که یک دامدار برای بقاء و پیشرفت به آن نیاز دارد. یکی دیگر از مزایای پرورش گاو سمینتال، به صرفه بودن در شرایط اقتصادی فعلی است زیرا این گاو با دادن کمترین علوفه و کنسانتره، بیشترین میزان شیر و گوشت را به ما می‌دهد. گاو هلشتاین که به نام هولشتاین هم شناخته می شود جزء سنگین وزن ترین گاوهای شیری در جهان است. این نژاد که از نظر تولید شیر بهترین نژاد در میان گاوهای شیری است حدودا ۷۲۴۰ لیتر شیر در سال تولید می کند. درصد چربی این شیر ۶۵/۳ درصد و درصد پروتئین آن ۳ درصد است.

بعد از موارد فوق می‌توان به مزیت پرورش گاومیش اشاره کرد. این مورد نیز در حال حاضر توسط برخی از افراد شهرستان انجام می‌شود و قابلیت توسعه را دارد.[۲۰] گاومیش دامی است که نسبت به بیمارهای دام بسیار مقاوم است و شیر تولیدی آن کیفیت بالایی دارد. گاومیش برخلاف گاو که هر علوفه‌ای را نمی‌خورد و انتخابی عمل می‌کند، همه نوع علفی می‌خورد و حتی از بقایا و پسماندهای کشاورزی و جلبک های موجود در آب هم تغذیه می‌کند. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های پرورش گاومیش بالا بودن درصد چربی موجود در شیر این دام است. در حالی که هر لیتر شیر گاو بطور میانگین ۴ تا ۵ درصد چربی دارد، چربی موجود در شیر گاومیش بین ۸ تا ۱۲ درصد است.

زنبورداری در شهرستان ارومیه در حال انجام است و محصول باکیفیتی نیز تولید می‌شود. با توجه به شرایط شهرستان، زنبورداران در فصل سرما معمولا به خوزستان کوچ می‌کنند. با توجه به اینکه عسل تولید شده در این منطقه کیفیت و بازار مصرف خوبی دارد، زنبورداری، گزینه شغلی مناسبی برای سرمایه گذاری است.[۲۱] پرورش زنبور عسل از جمله مشاغلی است که می تواند سود خوبی به همراه داشته باشد. باردهی گل ها و میوه ها با گرده افشانی توسط زنبور عسل افزایش می یابد. این مسئله باعث شده ارزش اقتصادی پرورش زنبور عسل بسیار بیشتر از ارزش ریالی حاصل از تولید عسل باشد. در طی فرآیند پرورش و نگهداری زنبورعسل، با ازدیاد کندوها می توان به فروش کندو نیز فکر کرد و به سود خوبی دست یافت. در مناطق گرمسیری از هر کندو یک بچه کندو گرفته می شود. در ضمن محصول مزرعه پرورش زنبور عسل صرفاً کندو و عسل نیست؛ موم، زهر و ژل آن نیز قابل فروش است.

· زراعت

بخش زراعت در روند رشد و توسعه اقتصادی نقش‎های متعددی بر عهده دارد که از جمله مهم‎ترین آن‎ها می‎توان تامین مواد خام و اولیه مورد نیاز صنایع بالادستی، تامین نهاده‎هایی مانند نیروی کار، مصرف تولیدات سایر بخش‏های صنعتی از قبیل کودها و سموم شیمیایی و ماشین‌آلات کشاورزی، ارزآوری و تامین مالی سایر بخش‎های زیربنایی را نام برد. در سطح شهرستان ارومیه محصولات زراعی متنوعی کشت شده که می‌توان نسبت به افزایش فعالیت در این زمینه اقدام کرد. لازم به ذکر است تمام مشاغل پیشنهاد شده در این حوزه، به شرط وجود زمین کافی، قابلیت سرمایه گذاری را دارند.

زعفران یکی از اقلام زراعی است که کشت آن اخیرا در شهرستان آغاز شده و خوب جواب داده است. مقاومت زعفران در برابر سرما زیاد است و به آب کمی نیاز دارد؛ بنابراین می‌تواند جایگزین مناسبی برای سایر محصولات باشد.[۲۲]

چغندر قند نیز از جمله مواردی است که کشت آن در حال حاضر انجام می‌شود و قابلیت توسعه را دارد[۲۳]. کشت چغندرقند علاوه بر این که از نظر اقتصادی بسیار سودآور است، می تواند در اصلاح خاک و کنترل علف های هرز نیز مؤثر باشد؛ از این رو به راحتی می توان این گیاه را در تناوب با گیاهان دیگر قرار داد. به خاطر سازگاری زیاد این گیاه با شرایط مختلف آب و هوا و خاک، در اکثر نقاط می توان آن را کشت کرد. این گیاه با ریشه های عمیق خود نفوذپذیری خاک را افزایش داده و خاک مناسبی را برای کشت های بعدی آماده می کند. همچنین از چغندرقند علاوه بر قند محصولات دیگری مثل برگ چغندر و تفاله مخلوط با ملاس (بعد از برداشت قند در کارخانه) به دست می آید که می تواند مورد تغذیه دام قرار گیرد. لازم به ذکراست که کشت چغندرقند به آب زیادی نیاز دارد و برای شروع این کسب‌وکار باید این نکته را درنظرگرفت.

در حوزه زراعت، بیشترین محصولی که در این شهرستان کشت می‌شود، گندم می‌باشد و توسعه آن، فرصت مناسبی برای سرمایه گذاری است. در میان محصولات کشاورزی، کاشت گندم نسبت به بقیه کم دردسرتر و کم آفت تر است.گندم در بازه زمانی حدودا هشت ماهه به ثمر نشسته و به مرحله سود دهی می رسد. خرید تضمینی گندم همه ساله توسط دولت انجام می گیرد. البته خود کشاورز هم می تواند گندم را بفروشد و درآمد خوبی کسب کند. کود شیمیایی و بذر نیز به شکل یارانه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می گیرد؛ بنابراین گسترش تولید گندم ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

با توجه به اهمیت تولید حبوبات در اقتصاد کشاورزی و مستعد بودن شرایط اقلیمی از نظر نوع خاک که سبک و غیر اسیدی است و آب و هوای معتدل این شهرستان، توسعه کشت حبوباتی مانند نخود و لوبیا، از جمله مواردی است که ارزش افزوده زیادی را به دنبال دارد.

کلزا نیز از دیگر مواردی است که در حال حاضر کشت می‌شود و با توجه به اینکه با شرایط آب و هوایی شهرستان سازگار است، زمینه های لازم برای توسعه را دارد. کشت کلزا باعث از بین رفتن چرخه زندگی آفات، بیماری ها و علف های هرز گردیده و با کاهش جمعیت آنها موجب صرفه جویی در مصرف سموم و کاهش آلودگی های زیست محیطی می گردد. با توجه به آنکه زمان کشت کلزا در فصل پاییز است، نیاز گیاه به آب کم می‌باشد و با استفاده از نزولات جوی می توان به کشت آن اقدام نمود. کلزا با تولید مقادیر قابل توجهی علوفه می تواند در تغذیه دام های منطقه نقش موثری داشته باشد. همچنین برگردان بقای کلزا به خاک باعث افزایش حاصلخیزی خاک و بهبود ساختمان خاک خواهد شد. کشت کلزا به عنوان یک دانه روغنی بسیار مهم در تولید محصولات حوزه صنایع غذایی و یا تولید انواع نهاده‌های خوراکی دام و طیور متداول است. روغن کلزا ازجمله مشتقات این گیاه است که امروزه به دلیل سالم بودن و داشتن کمترین کلسترول و اسیدهای چرب اشباع ‌شده مورد استقبال قرارگرفته است. تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که دانه کلزا ۴۰-۳۰ درصد روغن و کنجاله‌اش۵۰-۴۰ درصد پروتئین دارد.

در میان گیاهان علوفه ای، کشت ذرت علوفه ای و یونجه در شهرستان ارومیه در حال انجام است و با توجه به اینکه دامداری در وضعیت مناسبی قرار دارد، قابلیت سرمایه گذاری برای توسعه این محصولات وجود دارد. در میان گیاهان علوفه ای، یونجه به خاطر ارزش غذایی بالا و عملکرد خوب از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین به علت وجود باکتری‌های ریزوبیوم در ریشه های خود قادر به تثبیت ازت هوا بوده که این ازت برای کشت بعدی قابل استفاد است و می توان حداقل تا ۳ سال محصول برداشت نمود؛ بنابراین توسعه این کشت توجیه اقتصادی دارد. با کشت یونجه امکان تامین بخشی از علوفه مورد نیاز دام، فراهم می‌شود. با کشت ذرت علوفه می‌توان نیاز کشاورزان را در تولید خوراک دام برطرف کرد. همچنین، این گیاه در صنعت غذایی، شیمیایی و دارویی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

سیب زمینی و پیاز نیز در حال حاضر در شهرستان تولید می‌شوند و افزایش فعالیت در این زمینه مزیت دارد. البته کشت این دو محصول به آب زیادی نیاز دارند و برای ورود به این شغل باید این نکته را درنظر گرفت.

طبق بررسی های انجام شده، با توجه به اینکه کشت جو با شرایط آب و هوایی شهرستان سازگار است و در حال حاضر نیز انجام می‌شود، افزایش تولید آن، پتانسیل های لازم برای سوددهی را دارد. جو از دیرباز در سبد تغذیه دام جایگاه ویژه داشته و به صورت دانه و علوفه سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جو برای تهیه نان و پخت سوپ استفاده می شود. این گیاه در تهیه غذای کودک نیز کاربرد دارد. جوشانده جو داروی خوبی برای مبتلایان به تب و کم خونی و سوء هاضمه بوده و پایین آورنده کلسترول است.

با توجه به اینکه کاشت آفتابگردان آجیلی و روغنی در این شهرستان وجود داشته و با شرایط آب و هوایی منطقه سازگار است، توسعه این محصول نیز صرفه اقتصادی دارد. گل آفتابگردان گیاهی یک ساله است که پرورش آن در هر شرایطی ممکن است و فرآورده های حاصل از آن دارای مزیت اقتصادی فراوان است. این گیاه، یکی از نباتات روغنی مهم است که از نظر تولید روغن، بعد از سویا در مقام دوم قرار دارد. آفتاب گردان های آجیلی از بازار پسندی ویژه ای برخوردارند. علاوه بر این، فراورده های جانبی آفتاب گردان به خصوص کنجاله آن باعث توجه هر چه بیشتر به زراعت این گیاه با ارزش شده است.

· صنعت

مشاغل صنعتی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصادی کشور است. اما در کشور ما آن گونه که باید به آن توجه نشده است و لازم است از پتانسیل های هر شهرستان در این حوزه برای پیشرفت اقتصادی کشور استفاده شود. در شهرستان ارومیه، تعدادی واحد صنعتی در زمینه های مختلف وجود دارد اما پتانسیل های شهرستان نشان دهنده این موضوع است که همچنان برای ایجاد واحدهای صنعتی جدید ظرفیت وجود دارد.

طبق بررسی های انجام شده، تولید ادوات کشاورزی، از جمله مزیت هایی است که به دلیل رونق کشاورزی در این شهرستان قابلیت سرمایه گذاری را دارد. البته در حال حاضر نیز واحد هایی در این زمینه وجود دارند؛ اما این مورد همچنان هم جای پیشرفت و سوددهی را دارد.[۲۴]

در حوزه تولید پوشاک، واحد هایی فعال هستند؛ اما کفاف نیاز شهرستان را نمی‌دهند و بیشتر پوشاک از سایر مناطق وارد می‌شود[۲۵]؛ بنابراین فعالیت در این زمینه مزیت دارد.

در ادامه می‌توان به مشاغلی مانند تولید لوازم خانگی، کالای ساختمانی مانند دستگیره، کلید و پریز، درب و پنجره و … ، لوازم التحریر، شیردوش و لوازم خودرو اشاره کرد که ظرفیت های لازم برای رشد و پیشرفت را دارند.[۲۶]

شهرستان ارومیه دو شهرک صنعتی دارد و کارخانه های دستکش سازی، پروفیل، درب و پنجره، رب و انواع کنسرو، آبمیوه، مبلمان، آجر و آسفالت، پوشاک و … در داخل و خارج از شهرک صنعتی فعال هستند[۲۷].

· طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز جامعه به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار است و سود سرشاری دارد. در شهرستان ارومیه پرورش کبک، بوقلمون و بلدرچین در حال حاضر به صورت محدود وجود انجام می‌شود و همچنان هم جای کار دارد و می‌توان در این زمینه فعالیت کرد. البته لازم به ذکر است که بازاریابی و یافتن بازار مصرف، تاثیر قابل توجهی بر درآمد و سوددهی دارد. کبک پرنده‌ای است وحشی، که در کوهستان‌ها زندگی می‌کند. این پرنده از قدرت پرواز کمی برخوردار است. محصولات کبک نسبت به دیگر طیور به دلیل طعم و کیفیت مناسب قیمتی بیشتر و مشتریان خاص خود را دارند و از جهت دیگر به دلیل مقاومت نسبتاً بالای این پرنده در مقابل بیماری‌ها، تلفات آن نسبت به دیگر پرندگان کمتر است. همچنین می‌توان به بازار جوجه و تخم کبک اشاره نمود که قابلیت تولید و عرضه بیشتر را دارد. با پرورش کبک به‌صورت صنعتی می‌توان بخشی از نیاز کشور در حوزه گوشت را تأمین کرد و از میزان واردات به داخل کشور کاست. گوشت بوقلمون دارای خواص غذائی ویژه ای است و محدودیت مصرف خاصی نیز ندارد؛ بنابراین می تواند جایگزین مناسبی برای گوشت قرمز علی الخصوص در بیمارانی که مصرف گوشت قرمز برای آنها با محدودیت هایی همراه است، مطرح گردد. از دیگر امتیازات گوشت بوقلمون وجود هر دو نوع گوشت سفید و قرمز در یک لاشه است. گوشت سفید ۶۵ درصد و گوشت قرمز ۳۵ درصد وزن یک لاشه ۸ کیلوئی را تشکیل می دهد. تولید بوقلمون گوشتی به دلیل به صرفه بودن تولید، در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی بوقلمون، نیاز بازار داخلی و نیز امکان انجام صادرات به کشورهای منطقه حائز اهمیت است. بلدرچین پرنده‌ای با جثه کوچک، در برابر بسیاری از بیماری ها مقاوم است. پرورش بلدرچین به دلیل هزینه های جاری پایین، اشباع نبودن بازار فروش، کوتاه بودن دوره پرورش(۴۰ روز) و عدم پرورش انحصاری توسط شرکت های بزرگ دارای مزیت است. محصولات این پرنده شامل گوشت، تخم بلدرچین و کود است. گوشت و تخم این پرنده دارای ارزش غذایی و دارویی و همچنین سرشار از پروتئین است.

در این شهرستان تعدادی مرغداری صنعتی وجود دارد که مرغ گوشتی و مرغ تخم گذار را پرورش می‌دهند. طبق بررسی های انجام شده، مرغداری های شهرستان اشباع شده اند و به نظر می‌رسد کار کردن در این حوزه، سوددهی خوبی نداشته باشد. البته لازم به ذکر است که جوجه های مورد نیاز این واحد ها از سایر مناطق تامین می‌شوند و می‌توان در زمینه جوجه کشی کار کرد. [۲۸]

· خدمات

تنوع در حوزه مشاغل خدماتی بسیار زیاد است و حرفه های زیادی را در برمی گیرد که میزان سودآوری حرفه ها با توجه به نیاز و ظرفیت منطقه با یکدیگر تفاوت هایی دارد. برای مثال گردشگری از فعالیت هایی است که با سودآوری بسیاری همراه است و در شهرستان ارومیه نیز ظرفیت های بسیارخوبی برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری وجود دارد. یکی از راه‌های تحقق توسعه گردشگری، احداث اقامتگاه بومگردی و رستوران بومی، در مناطقی است که موقعیت خاص جغرافیایی و تاریخی دارند. رستوران‌های بومی، مکان‌هایی با فضای سنتی و متناسب با آداب ‌و ‌رسوم هر منطقه است که در آن‌ها بیشتر به‌جای استفاده از میز و صندلی‌های مدرن از تخت یا سایر وسایل سنتی استفاده می‌شود و علاوه بر سرو غذاهای محلی، ترشیجات خانگی، نوشیدنی‌هایی مانند چای و قهوه نیز داده می‌شود. رستوران‌ها جزء مهم‌ترین نمادهای فرهنگی محسوب می‌شوند و می تواند در خانه های قدیمی موجود در هر منطقه اجرا شود. بسیاری از گردشگران و توریست های غذایی برای امتحان کردن غذاهای مختلف به سفر می روند و این مسئله برای مناطق مختلف قابل استفاده و بهره برداری است؛ بنابراین ایجاد رستوران بومی نیز از کسب و کار های زود بازده است؛ زیرا هم تمایل مردم به سمت سرو غذا های محلی بیشتر شده و هم معاملات این کسب و کار به صورت نقدی انجام می‌شود. اقامتگاه بوم گردی فرصت مناسبی است تا مسافران ضمن گردشگری در هر منطقه و بازدید از جاذبه های توریستی، حس ایرانی زیستن به سبک سنتی را تجربه کنند. همچنین طبخ غذاهای محلی در برخی اقامتگاه ها، مصداق دیگری از مهمان نوازی ایرانی است.

طبق لیست مزیت سنجی، مرمت فرش نیز از دیگر مواردی است که می‌توان روی آن سرمایه گذاری کرد.

· صنایع دستی

صنایع دستی به آن گروه از صنایعی گفته می شود که مهارت، ذوق و بینش انسان در آن نقش اساسی دارد و یا اینکه تمام یا بخش اعظم مراحل ساخت فراورده های آن با دست انجام گرفته و در چارچوب فرهنگ و بینش هر منطقه و با دیدگاه های قومی ساخته و پرداخته می شود. صنایع دستی بازتابی از تاریخ تمدن هر ملت و قومی است و می تواند انتشار مؤثری برای فرهنگ و سنن مناطق مختلف باشد.

قالی‌بافی یکی از مشاغلی است که در حال حاضر در شهرستان انجام می‌شود و برخی از مردم در انجام آن مهارت دارند؛ بنابراین می‌توان فعالیت در این زمینه را افزایش داد و با استفاده از بازاریابی مناسب، سودچشمگیری را کسب کرد. قالیبافی از مشاغل خانگی پردرآمدی است که تسهیلات خوبی به آن تعلق می گیرد. بسیاری از زنان خانه دار این هنر را یک فرصت شغلی مناسب می دانند چون در کنار کارهای روزمره می توانند به این کار بپردازند و درآمد خوبی کسب کنند. از آن جایی که قالی انواع مختلفی دارد می توان با آموختن دانش آن، محصولات متنوع و متناسب با ذوق و سلیقه افراد، تولید و به بازار عرضه کرد. در ضمن این کسب و کار را می توان در فضای کوچک و با سرمایه اولیه کم راه انداخت و با فروش محصول و افزایش مشتری، این کار را گسترش داد و زمینه اشتغال بسیاری از جوانان را فراهم کرد.

گلیم بافی یکی از شاخه های قالیبافی است و در آن از طرح های مختلف محلی استفاده می شود. برخی از مردم شهرستان با مهارت گلیم بافی آشنا هستند و این کار را انجام می‌دهند. این مورد نیز در صورت تامین بازار، همچنان جای کار دارد.

با استناد به تاریخ با گذشت هزاران سال و شاید هم بیشتر از استفاده چرم توسط بشر و پیشرفت های گوناگون در صنعت، هنوز ماده دیگری نتوانسته است جایگزین این ماده طبیعی گردد. علی رغم تفکر برخی بر این موضوع که چرم ماده اولیه بسیار گران و غیر قابل دسترس است، باید گفت در حقیقت قیمت بالاتر محصولات چرمی به سبب هزینه های زیادی است که در فرآیندهای بسیار برای تهیه آن مصروف می شود، علاوه بر آن دلایل دیگری هم مانند انعطاف پذیری، مقاومت در برابر ضربه و حرارت، سازگاری با محیط زیست و … طبیعتا در افزایش قیمت آن تاثیر گذار خواهد بود. با توجه به آنچه گفته شد، تولید و توسعه محصولات چرمی از جمله مزیت های خوب این شهرستان در حوزه صنایع دستی است که صرفه اقتصادی دارد.

علاو بر موارد فوق، تهیه تراریوم، شمع سازی و تولید زیورآلات رزینی هم زمینه اشتغال و کسب درآمد را برای بانوان شهرستان فراهم می‌آورد. بسیاری از کسب‌وکارهای پررونق و با سرمایه اولیه اندک، ترکیبی از هنر، خلاقیت و دانش زنانی است که در بلندمدت خانواده‌های بسیاری را تحت حمایت مادی خود قرار داده‌اند. بسیاری از این کسب‌وکارها در کنج خانه و با کمترین میزان هزینه‌ برای خانواده‌ها درآمدزایی می‌کند. در این کسب‌وکار مجموعه‌ای از زیورآلات اعم از دست‌بند، گردن‌بند که بیشتر به حالت رو مانتویی شناخته می‌شوند، پابند، سنجاق‌سینه، آویز ساعت و کیف و … ساخته می‌شود. این محصولات بیشتر ترکیبی از هنر و خلاقیت است که در بلندمدت تبدیل به نشان تجاری می‌شود. تولید زیورآلات رزینی بیشتر از هر چیزی هنر و خلاقیت می‌طلبد و چون از جمله کسب و کارهای جدید است، می تواند درآمد زایی خوبی برای شخص داشته باشد. کسب و کار شمع سازی از مشاغل خانگی پر درآمد است که امروزه به علت خواص دارویی، خواص زینتی و زیبایی، بازار مصرفی بالا و پررونقی دارد. مواد اولیه شمع سازی، پارافین می‌باشد که ایران منابع سرشاری از پارافین را داراست. این کسب و کار از ریسک پایینی برخوردار است و چون مواد اولیه آن به راحتی تامین می شود، بازار مصرفی خوبی دارد، در مقیاس کوچک قابل انجام است و خطر هایی مثل بیماری و یا آب و هوای اقلیمی، کار و سرمایه را تهدید نمی کند. به همین خاطر می تواند از بهترین گزینه ها برای راه اندازی کسب و کار باشد. تولید و پرورش گل و گیاه همیشه یکی از پر درآمد ترین مشاغل بوده است، امروزه نیز با توجه به آپارتمانی شدن منازل، تمایل به پرورش گیاهان داخل آپارتمان رو به افزایش است. تولید تراریوم چون به سرمایه و صرف وقت زیادی نیاز ندارد، می تواند به عنوان شغل دوم، بسیار قابل تامل باشد و با صرف هفته ای یک روز زمان، به سوددهی قابل توجهی برسد. با ایجاد خلاقیت و ابتکار و هنر در کارها می توان سود را تا دوبرابر هم افزایش داد.

· شیلات

در شهرستان ارومیه، تعدادی استخر پرورش ماهی وجود دارد که در این استخرها بیشتر ماهی قزل آلا پرورش داده می‌شوند. کار کردن در حوزه شیلات نیز سودآوری خوبی را به همراه دارد؛ زیرا در برخی از نقاط شهرستان، منابع آبی کافی برای این منظور وجود دارد.[۲۹] ماهیان سردآبی در محدوده دمایی ۱۸-۱۲ درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند. ماهی قزل آلا یکی از معروف ترین گونه های ماهیان سردآبی است. قزل آلا یکی از منابع خوب آهن است، آهن در خونسازی و همچنین در حفظ مقاومت بدن در برابر میکروب‌ها نقش مهمی به عهده دارد. علاوه بر آن، آهن موجود در قزل آلا، جذب آهن منابع گیاهی را هم افزایش می دهد؛ بنابراین نقش مهمی در پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن به عهده دارد. نتایج مطالعات نشان می دهند امگا ۳ ماهی قزل آلا می تواند فشار خون و ضربان قلب را در بیماران صرع تنظیم کرده و از تعداد تشنج های آن به طور قابل توجهی بکاهد؛ بنابراین این نوع ماهی طرفداران زیادی در بین مردم دارد؛ لذا راه اندازی پرورش آن، علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، سوددهی خوبی را خواهد داشت.

	کشاورزی						صنایع				خدمات
ردیف	باغداری	دامداری	زراعت	طیور	شیلات	صنایع غذایی		صنایع تبدیلی و تکمیلی	صنعت	صنایع دستی	خدمات
۱	احداث گلخانه صیفی جات(۱)	پرورش گوسفند افشاری(۱)	کشت زعفران(۱)	پرورش بوقلمون(۱)	پرورش ماهی قزل آلا(۱)	تولید سوسیس و کالباس(۱)		تولید و بسته بندی کمپوست(۱)	تولید پوشاک(۱)	قالی بافی(۱)	احداث اقامتگاه بومگردی(۱)
۲	احداث باغ گردو(۱)	پرورش گوسفند ماکویی(۱)	کشت گندم(۱)	پرورش بلدرچین(۱)		فراوری سیب (۱)		تولید خوراک دام(۱)	تولید ادوات کشاورزی(۱)	گلیم بافی(۲)	احداث رستوران بومی(۱)
۳	احداث باغ انگور(۱)	زنیورداری(۱)	کشت چغندرقند(۱)	پرورش کبک(۱)		فراوری گیاهان دارویی(۱)		بسته بندی گوشت قرمز(۱)	تولید لوازم خانگی(۲)	تولید مصنوعات چرمی(۲)	مرمت فرش(۲)
۴	احداث باغ بادام(۱)	پرورش گاو هلشتاین(۱)	کشت نخود(۲)	جوجه کشی(۲)		فراوری گیلاس(۲)		بسته بندی عسل(۱)	تولید لوازم خودرو(۲)	تهیه تراریوم(۳)
۵	احداث باغ پسته(۱)	پرورش گاو سمینتال(۱)	کشت لوبیا(۲)			تولید نقل و آب نبات(۲)		بسته بندی فراوری های انگور(۲)	تولید شیردوش(۲)	شمع سازی(۳)
۶	کاشت فیسالیس(۲)	پرورش گاو میش(۲)	کشت کلزا(۲)			تولید خشکبار(۲)		سورت و بسته‌بندی میوه(۲)	تولید لوازم التحریر(۲)	تولید زیورآلات رزینی(۳)
۷	احداث باغ گیلاس(۲)		کشت ذرت علوفه ای(۲)			فراوری ماهی(۳)		تولید کندو(۲)	تولید کالای ساختمانی(۲)
۸	پرورش قارچ(۲)		کشت یونجه(۲)			تولید آبمیوه(۳)		بسته بندی ماهی (۲)
۹	احداث گلخانه گل و گیاه زینتی(۲)		کشت جو(۳)			تولید چیپس میوه(۳)		بسته بندی حبوبات(۳)
۱۰	احداث باغ زردآلو(۲)		کشت آفتابگردان(۳)			تهیه نان محلی(۳)		بسته بندی خشکبار(۳)
۱۱	احداث گلخانه موز(۲)		کشت سیب زمینی(۳)			تولید سایر فراورده های میوه(۳)		بسته بندی غلات(۳)
۱۲	کاشت صیفی جات(۲)		کشت پیاز(۳)			تولید لبنیات(۳)		بسته بندی حلوا و سمنو(۳)
۱۳	احداث باغ سیب(۲)
۱۴	احداث باغ گلابی(۲)
۱۵	احداث باغ شلیل(۲)
۱۶	احداث باغ آلو(۲)
۱۷	احداث باغ هلو(۲)
۱۸	کاشت سبزی جات(۳)

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی ۵۰ تایی در جدول زیر ارائه‌شده‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنارهم نشان می‌دهد.

مشاغل	مزیت
تولید سوسیس و کالباس	۱
فراوری گیاهان دارویی	۲
بسته بندی گوشت	۳
بسته بندی عسل	۴
تولید و بسته‌بندی کمپوست	۵
فراوری سیب	۶
تولید خوراک دام	۷
احداث گلخانه صیفی جات	۸
احداث باغ گردو	۹
پرورش گوسفند افشاری	۱۰
پرورش گوسفند ماکویی	۱۱
کشت زعفران	۱۲
تولید پوشاک	۱۳
تولید ادوات کشاورزی	۱۴
پرورش گاو هلشتاین	۱۵
پرورش گاو سمینتال	۱۶
زنبورداری	۱۷
احداث باغ بادام	۱۸
احداث باغ پسته	۱۹
تولید خوراک دام	۲۰
تولید نقل و آبنبات	۲۱
بسته بندی فراورده های انگور	۲۲
تولید خشکبار	۲۳
کشت گندم	۲۴
احداث باغ انگور	۲۵
پرورش بوقلمون	۲۶
احداث اقامتگاه بومگردی	۲۷
قالی بافی	۲۸
احداث رستوران بومی	۲۹
پرورش ماهی قزل آلا	۳۰
پرورش بلدرچین	۳۱
احداث گلخانه گل و گیاه زینتی	۳۲
کاشت فیسالیس	۳۳
کشت ذرت علوفه ای	۳۴
کشت کلزا	۳۵
کشت یونجه	۳۶
فراوری گیلاس	۳۷
تولید کندو	۳۸
بسته بندی ماهی	۳۹
تولید لوازم خانگی	۴۰
تولید مصنوعات چرمی	۴۱
پرورش قارچ	۴۲
فراوری ماهی	۴۳
تهیه نان محلی	۴۴
سورت و بسته بندی میوه	۴۵
تهیه چیپس میوه	۴۶
احداث باغ سیب	۴۷
پرورش کبک	۴۸
بسته بندی حبوبات	۴۹
گلیم بافی	۵۰

 

مزیت‌سنجی و اولویت‌بندی کسب ‌و کارهای موجود در هر شهرستان برمبنای یک روش تحقیق انجام می‌شود. در این روش تحقیق، یک شناسنامه برای هر شهرستان و یک شناسنامه برای هر کسب‌ و کار تدوین می‌شود. این شناسنامه‌ها به عنوان ورودی به نرم‌افزار داده ‌شده و خروجی نرم‌افزار هم‌پوشانی این دو شناسنامه و تعیین مشاغل مزیت‌دار شهرستان است. این اولویت‌بندی‌ها توسط کارشناسان و افراد خبره هر شهرستان بازبینی و اصلاح می‌شوند. یکی از منابع تحلیل همین لیست مزیت‌سنجی اصلاح ‌شده ‌است. یکی دیگر از منابع تحلیل، مصاحبه با کارشناسان و متخصصین حوزه اشتغال هر شهرستان است. در هر شهرستان با حداقل ۳ نفر از این افراد مصاحبه انجام می‌شود. این مصاحبه‌ها پیاده‌سازی و ارزیابی می‌گردد. در صورت وجود تناقض و ابهام بین این ۳ مصاحبه و لیست مزیت‌سنجی، مصاحبه‌های تکمیلی و حتی مصاحبه بیشتر هم صورت می‌گیرد تا تیم تحلیل به نتیجه نهایی مطلوب دست ‌یابد. بنابراین خروجی هر شهرستان از تجمیع مصاحبه‌ها و لیست مزیت‌سنجی حاصل می‌شود. در ادامه تحلیل شهرستان خوی ارائه‌ شده ‌است.

تعیین کسب ‌و کارهای مزیت‌دار شهرستان

همانطور که در قسمت مقدمه اشاره ‌شد مبنای تحلیل، مصاحبه‌ها و لیست مزیت‌سنجی است. از بررسی این دو منبع رسته‌های رایج و اولویت‌دار شهرستان تعیین شده ‌است. مبنای این اولویت‌بندی، فراوانی و میزان اشاره افراد کارشناس به کسب‌ و کارهای رایج در هر شهرستان و اولویتی که این مشاغل در لیست مزیت‌سنجی دارند، است. در هر رسته کسب‌ و کارهای رایج به ترتیب اولویت مشخص شده ‌است. در تحلیل به مشاغل موجود، مشاغل قابل توسعه و مشاغلی که هنوز در شهرستان راه‌اندازی نشده و پتانسیل ایجاد آن‌ها در شهرستان وجود دارد، اشاره شده ‌است. مزیت‌های شغلی به ترتیب اولویت در ادامه آورده شده ‌است.

۱. صنایع تبدیلی و تکمیلی ۲. صنایع غذایی ۳. باغداری ۴. خدمات ۵. دامداری ۶. زراعت ۷. صنایع دستی ۸. شیلات ۹. طیور

۱۰. صنعت

· صنایع تبدیلی و تکمیلی

وجود سطح بالایی از تولیدات کشاورزی و فراهم بودن شرایط اقلیمی برای توسعه بیشتر آنها، لزوم توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری را در این شهرستان چندین برابر کرده است. بازار فروش یکی از فاکتورهای اصلی برای کار در زمینه صنایع تبدیلی و فرآوری است که با توجه به جمعیت بالای شهرستان و استان، نزدیکی به کشور ترکیه و عراق و سهولت ارسال انواع محصولات به صورت خام به سایر نقاط کشور، این مسئله تا حد زیادی در این شهرستان حل شده است. در واقع توسعه و ایجاد این صنایع، باعث افزایش سود و ایجاد ارزش افزوده بیشتری خواهد شد. همچنین انگیزه افراد و تولیدکنندگان فعال در هرکدام از حوزه‌ها را به میزان قابل ملاحظه‌ای تحت شعاع قرار می‌دهد.

موقعیت مرزی خوی، اصلی‌ترین عاملی است که باعث می‌شود بتوان بسیاری از مشاغلی که در ذیل عنوان می‌شود را در مقیاس صنعتی و به صورت کارخانه‌ای پیشنهاد داد؛ اما مسئله‌ای که در اینجا مطرح می‌شود و خیلی هم جدی است، کمبود آب و کاهش آن نسبت به سالهای گذشته است.[۱] اگر این مسئله حل شود، علاوه بر وجود شرایط برای اجرایی کردن این پیشنهادات در مقیاس کارگاهی و خانگی، در مقیاس صنعتی و کارخانه‌ای نیز می‌توان وارد شد و نهایتاً سود خوبی را به دست آورد. در ضمن باید اشاره کرد درصورت وجود صرفه اقتصادی، به عنوان مثال به صرفه بودن هزینه حمل و نقل، می‌توان صنایع بسته بندی محصولاتی که در دیگر شهرستانهای استان تولید می‌شوند را در خوی ایجاد کرد و برای صادرات آنها به کشوری مانند ترکیه اقدام نمود.

زنبورداری و تولید عسل یکی از اصلی‌ترین مشاغل مردم شهرستان خوی است. هر ساله میزان زیادی عسل با کیفیت در خوی تولید می‌شود. بسته بندی این محصول شفابخش در حال حاضر انجام می شود ولی با توجه به میزان تولید و کیفیت محصول، همچنان ظرفیت توسعه و گسترش داشته و می‌تواند رونق زنبورداری و تولید عسل را بیش از پیش کند. در همین راستا و به علت میزان تولیدات بالا نظیر تولید ژله رویال، موم و زهر زنبور عسل نیز پیشنهاد می‌شود که هر یک به نوبه خود می‌تواند سود واحد زنبورداری را به طور چشمگیری افزایش دهد.

بسته‌بندی لبنیات، انواع میوه‌جات، خشکبار و محصولات غذایی و… در خوی دارای مزیت هستند؛ به شرطی که واحد تولید کننده این محصولات به سیستم بسته‌بندی مجهز نباشد. در رابطه با بازار فروش برخی از این محصولات مانند میوه بسته‌بندی باید اشاره کرد که موقعیت جغرافیایی شهرستان و ظرفیت مناسب برای صادرات، مزیت قابل توجهی برای این مشاغل ایجاد کرده است. در ضمن همانطور که در بالا اشاره شد، می‌توان بسته‌بندی محصولات تولیدی در دیگر شهرستانها را نیز در خوی انجام داد و سپس برای صادرات آنها اقدام نمود. در ادامه باید اشاره کرد سورتینگ میوه جات تولیدی در خود خوی و سطح استان، یکی از اصلی‌ترین اقداماتی است که باید برای صادرات به خارج از کشور انجام شود. اگر واحدهای بسته‌بندی به این سیستم مجهز نباشند، می‌تواند به عنوان شغلی مجزا محسوب شده و درآمد خوبی را ایجاد کند.

در رابطه با بسته بندی مواد غذایی نظیر خشکبار مخصوصاً تخم آفتابگردان و کدو نیز باید گفت، در صورت جلوگیری از واردات و رونق دوباره این شغل می‌توان توسعه بیشتری ایجاد کرد. پرورش مرغ به میزان زیادی در این منطقه انجام میشود.[۲] با بررسی دقیق شرایط مانند بازار عرضه و فروش، صرفه اقتصادی حمل و نقل و… می توان در شهرستان خوی واحدهایی برای بسته‌بندی گوشت طیوری که در سطح استان پرورش داده می‌شوند ایجاد کرد. طبق بررسی‌ها انجام شده، دامداری از مشاغل اصلی مردم سطح استان آذربایجان غربی بوده و رونق خوبی دارد. قبل از طرح ممنوعیت صادرات، میزان قابل ملاحظه‌ای از تولیدات دامی از جمله دام زنده به خارج ازکشور صادر می شد؛ اما دیگر به نظر نمی‌رسد بتوان مزیت زیادی برای ایجاد واحدهای بسته بندی گوشت دام‌ها قائل بود به علاوه اینکه در اکثر کشتارگاه، بسته‌بندی گوشت انجام می‌شود.

در حال حاضر چندین واحد برای جمع‌آوری شیر در سطح شهرستان مشغول به فعالیت هستند. همچنین یک کشتارگاه مخصوص دام و طیور نیز در سطح شهرستان فعال است. لذا به نظر می‌رسد افزایش ظرفیت و توسعه بیشتر چنین واحدهایی در شرایط فعلی مقرون به صرفه نباشد. از طرفی این واحدها برای ایجاد به سرمایه اولیه زیاد نیاز دارند و با ایجاد چند واحد محدود نیز به اشباع و حالت رقابت می‌رسند. لذا قبل از هراقدامی باید شرایط بازار آنها را به دقت مورد بررسی قرار داد.

در صورت توسعه پرورش و نگهداری شتر در سطح منطقه، می توان در زمینه های مختلف فرآوری محصولات به دست آمده از این حیوان پرسود، مانند روغن اقدام کرد. در لیست مزیت سنجی به بسته بندی بلغور و حبوبات نیز اشاره شده است. بلغور و حبوبات به علت مصرف دائمی در طول سال، همواره بازار عرضه و فروش مناسبی داشته و به عنوان کسب و کاری پر سود و منفعت مورد پیشنهاد است.

· صنایع غذایی

راه‌اندازی کسب و کار فرآوری انواع محصولات کشاورزی مهمترین روش برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و عاملی مهم در توسعه پایدار امنیت غذایی است. ایجاد صنایع غذایی متناسب با ظرفیت شهرستان، علاوه بر اشتغال‌زایی، باعث ارتقاء سطح درآمد اهالی آن می‌شود که کاهش هدررفت محصولات کشاورزی و ایجاد ارزش افزوده از منابع را تا حد امکان ممکن می‌کند. با وجود میزان بالای تولید آلبالو و گیلاس در سطح شهرستان خوی، صنایع فرآوری آن بسیار ضعیف عمل کرده و آنطور که باید فعال نیستند. تولید آبمیوه، کنسانتره، میوه خشک و کمپوت علاوه بر ایجاد انگیزه برای تولید بیشتر، سود بیشتری را نیز عاید کشاورزان و باغداران کرده و خلأ نبود صنایع فرآوری را پر خواهد کرد.

فرآوری گندم مانند تولید نان و رشته آشی و پلویی و سایر فرآورده های حاصل از گندم مانند آرد سوخاری، نان بستنی، پفک گندمی و نشاسته گندم، به علت وجود بازار مصرف داخلی و خارجی پیشنهاد می‌شود. البته در رابطه با آرد باید گفت که در حال حاضر چهار کارخانه در این حوزه مشغول به فعالیت هستند در نتیجه به نظر نمی‌رسد مزیت زیادی در زمینه تولید این محصول وجود داشته باشد.

کلزا نیز از دیگر محصولات زراعی است که جدیداً تمایل به استفاده از روغن آن افزایش یافته است. با توجه به افزایش سطح کشت این گیاه زراعی ارزشمند و اقتصادی در خوی، روغن‌گیری از این گیاه به عنوان یک کسب و کار با مزیت اقتصادی در حوزه صنایع غذایی پیشنهاد می‌شود. چیپس میوه، میوه خشک، آبمیوه و سایر موارد مانند کمپوت، شربت، آبمیوه، کنسانتره، لواشک و شهد از محصولاتی هستند که می‌توان از دیگر میوه‌جات مانند سیب، گلابی، هلو و توت تولید کرد. در ضمن اگر این مشاغل به صورت صنعتی و در مقیاس کارخانه‌ای ایجاد شوند، با توجه به موقعیت مرزی و همچنین تولید بالای میوه‌جات در سراسر استان، می‌توان از محصولات دیگر شهرها در این کارخانه‌ها به عنوان ماده اولیه استفاده کرد.

درصورت افزایش کشت گل محمدی در منطقه، می‌توان سود خوبی از تولید گلاب به دست آورد. ایجاد این شغل، با توجه به نیاز آبی کم این محصول باعت افزایش انگیزه کشاورزان برای کار در حوزه کشت و برداشت خواهد شد. همچنین با توجه به تراکم بالای انواع گیاهان دارویی خودرو در کوهستان‌ها، تولید عرقیجات سودده بوده و حداقل می‌تواند نیاز خود منطقه به این محصولات را مرتفع کند. طبق بررسی‌های انجام شده، در حال حاضر کارگاه‌هایی به تولید لبنیات و فرآوری شیر به صورت روغن حیوانی، کره، ماست و… به صورت صنعتی، سنتی و نیمه صنعتی مشغول هستند؛ در نتیجه برای فعالیت در این زمینه و ایجاد توسعه در آن، باید شرایط بازار را به دقت بررسی کرد و در شرایط فعلی مورد پیشنهاد نمی‌باشد.

· باغداری

شهرستان خوی در بیشتر محصولات باغی دارای مزیت نسبی بوده و باغداری یکی از پایه‌های اقتصادی این شهرستان را تشکیل می‌دهد. از سوی دیگر تولید اشتغال در زمینه باغ و باغداری زیاد بوده و برای رونق کسب و کارهای مرتبط با این بخش مؤثر می‌باشد. باغداری یکی از اصلی‌ترین حرفه‌های مردم شهرستان خوی است.

سطح باغات آلبالو در خوی در سال جاری (۱۳۹۸) ۱۲۲۰ هکتار و گیلاس ۳۱۰۰ هکتار اعلام شده است. ارزش تولید این دو محصول باغی ۱۲۲ میلیارد تومان است به طوری که خوی در تولید آلبالو در آذربایجان غربی رتبه اول را دارد.[۳] تنوع ارقام این دو محصول از مهمترین ویژگی باغ‌های گیلاس و آلبالو در این شهرستان به شمار می‌رود. سفید، تک‌دانه و بادامی از مهمترین ارقام گیلاس و گوشواره‌ای، مجاری و بومی از مهمترین ارقام کشت شده آلبالو هستند. در ضمن ۳۰ درصد این محصولات به صورت تازه در خوی مصرف و بقیه به استان‌های همجوار و کشورهای همسایه از جمله ترکیه، جمهوری‌آذربایجان و عراق صادر می‌شود.[۴] از این‌رو توسعه باغات آلبالو و گیلاس مد نظر بوده و سودآوری بالایی برای این دو محصول پیش‌بینی می‌شود.

اقلیم خاص شهرستان خوی باعث می‌شود تا فعالیت در زمینه باغداری از مزیت ویژه‌ای برخوردار باشد و بیشتر میوه‌جات و محصولات باغی جوابگو بوده و از کیفیت خوبی نیز برخوردار باشند. از دیگر تولیدات باغی مهم و اقتصادی در شهرستان می‌توان به میوه جاتی مانند سیب، هلو، گلابی و توت اشاره کرد. مهارت و تجربه کشاورزان، وجود شرایط برای صادرات و فراهم بودن بازار فروش، کیفیت بالا و… از مهمترین دلایلی است که فعالیت بیشتر در زمینه کشت و توسعه میوه‌جات اشاره شده در فوق را دارای مزیت می‌کند.

طبق بررسی‌ها چندین گلخانه در سطح شهرستان فعال هستند که غالباً در زمینه پرورش نهال گردو و صیفی‌جاتی مانند خیار، گوجه فرنگی، گیاهان دارویی و بادمجان مشغول هستند. در این راستا به علت بازار فروش این نوع از محصولات و کیفیت آنها، توسعه این مورد پیشنهاد می‌شود؛ اما نکته‌ای که باید در نظر گرفته شود این است که با توجه به اقلیم سردسیر خوی، مکان ایجاد گلخانه و فراهم آوردن تجهیزات آن اهمیت بسیار زیادی پیدا خواهد کرد؛ در نتیجه قبل از هر اقدامی در این زمینه، باید مکان جغرافیایی احداث گلخانه را به دقت بررسی کرد.

گل محمدی از جمله محصولاتی است که طی سال‌های گذشته، میزان تولید زیادی داشته است.[۵] گل محمدی از معروف‌ترین رزهای دنیا در باغبانی است. گل‌های محمدی در ایران از مرغوبیت بسیار بالایی برخوردارند. گل محمدی از جمله گیاهان دارویی و محصولات زراعی است که در شهرستان خوی تولید می‌شود و جواب می‌دهد. لذا توسعه کشت آن موجب می‌شود تا حداقل نیاز خود شهرستان به این محصول و فرآورده‌های آن مرتفع شده و نیازی به واردات در این زمینه نباشد.

پرورش انواع قارچ نظیر دُنبَلان پیشنهاد پر سود و منفعت دیگری در حوزه باغداری این شهرستان می‌باشد. قارچ دنبلان نوعی قارچ خوراکی، گران‌قیمت و کمیاب است. این قارچ در گونه‌های مختلف به رنگ‌های قرمز تیره، خاکستری، سفید، بنفش و سیاه یافت می‌شود ولی لذیذترین نوع آن دارای پوسته سیاه رنگ است. بیش‌ترین میزان مصرف قارچ دنبلان در رستوران‌ها، صنایع غذایی، تهیه انواع سس‌ها و روغن‌های معطر و نیز داروسازی است.[۶] طبق بررسی‌های انجام شده، نوعی از این قارچ در شهرستان خوی نیز یافت شده است. اگر بتوان کشت این محصول را به صورت عمده انجام داد و یا صرفه اقتصادی برای آن ایجاد کرد، صادرات آن سود بسیار خوبی به همراه خواهد داشت. قارچ صدفی و دکمه‌ای نیز از دیگر انواع قارچ‌ها بوده که توسط مردم منطقه مصرف می‌شوند و پیشنهاد توسعه پرورش آنها مدنظر می‌باشد.

کاشت هویج از جمله مزیت‌های قابل سرمایه‌گذاری در زمینه باغداری است.

· خدمات

حوزه خدمات یکی دیگر از ظرفیت‌های بالقوه شهرستان خوی می‌باشد که به نوبه خود سهم مهمی در ایجاد کسب و کار دارد. شهرستان خوی دارای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی متعددی بوده که در ادامه اشاره خواهد شد. از جاذبه‌های طبیعی می‌توان به کوه اورین (در زبان ترکی به معنی بزرگ و با عظمت) بلندترین کوه شهرستان خوی، با ارتفاعی بیش از ۳۶۵۰ متر اشاره کرد. قوتور، آغ‌چای و قودوق‌بوغان از مهمترین رودخانه‌های آن هستند.[۷] از جمله آثار تاریخی شهرستان خوی، مقبره و برج شمس تبریزی، مقبره پوریای ولی، پل خاتون، بازار سرپوشیده، خانه کبیری‌ها، کاروانسرای خان، کلیساهای سورپ سرکیس و ماهلازان، امامزاده سید بهلول و… می‌باشند که بخشی از تاریخ ارزشمند این شهرستان را به تصویر کشیده‌اند. وجود این پتانسیل‌های توریستی و گردشگری، بهترین دلیل برای توسعه صنعت گردشگری و توریسم در این منطقه است. دسترسی آسان، وجود فرودگاه و پایانه مسافربری و هم مرز بودن با ترکیه نیز از جمله دیگر دلایل برای مزیت داشتن کار در زمینه خدمات گردشگری و بین راهی است. ایجاد انواع هتل‌ها و رستوران‌ها با تکیه بر فرهنگ بومی و سنتی، یکی از پیشنهاداتی است که می‌توان در این حیطه داد. در رابطه با وضعیت این صنعت درحال حاضر باید گفت که مواردی وجود دارند که موفق نیز هستند ولی با تبلیغ بیشتر این جاذبه‌ها و تمرکز بیشتر بر روی آن، قطعاً به امکانات بیشتری نیاز خواهد بود.

· دامداری

دامداری به عنوان فعالیتی اقتصادی و سودده یکی از حوزه‌های مهم مرتبط با بخش کشاورزی بوده که در سطح گسترده‌ای در شهرستان خوی انجام می‌شود و در نتیجه انجام این حرفه، سود اقتصادی خوبی نیز کسب شده است. از آن جایی که حوزه دامداری با یکی از مهمترین نیازها، یعنی نیاز به منابع غذایی و خصوصاً منابع پروتئینی مرتبط می‌باشد. از این‌رو توجه به آن امری پر اهمیت و ضروری است. فعالیت در این حوزه شغلی و افزایش بهره‌وری در آن، می‌تواند از راهکارهای افزایش اشتغال باشد و عاملی برای توسعه صنایع غذایی، تبدیلی و تکمیلی محسوب شود.

بر اساس آمار سال ۱۳۹۸، ۲۷ درصد عسل کل کشور در آذربایجان غربی تولید شده است. شهرستان خوی با داشتن بیش از ۳۹۰ هزار کندو و با تولید بیش از ۱۲ هزار تن عسل، مقام اول استان را در تولید این ماده غذایی با ارزش غذایی و درمانی بالا به خود اختصاص داده است.[۸] وجود مراتع، مزارع آفتابگردان و تراکم بیشتر گل‌ها در طبیعت این شهرستان به برداشت با کیفیت‌ترین نوع عسل از زنبورستان های آن منجر شده است. تعاونی زنبورداران خوی با سه هزار و ۲۹ نفر عضو، بزرگترین تعاونی در کشور است که فعالیت‌های چشمگیری در امر تولید، بازاریابی و صادرات این محصول ارزشمند دارد.[۹] با توجه به این که فعالیت در صنعت زنبورداری نقش مهمی در اقتصاد خانوارها و به خصوص خانواده‌های روستایی شهرستان دارد، توجه بیشتر به زنبورداران و ایجاد امکانات و تسهیلات برای آنان، نقش موثری در افزایش تولید، کیفیت و میزان تولید این محصول با ارزش دارد و در زمینه ایجاد اشتغال نیز تاثیرگذار است. همچنین می‌تواند توسعه و سودآوری بالای این صنعت و مشاغل مرتبط و زیر مجموعه آن را به دنبال داشته باشد.

پرورش انواع دام‌های سبک و سنگین مانند گوسفند و گاو از دیگر فعالیت‌های اقتصادی در حوزه دامداری است که در سطح شهرستان رونق دارد. در شهرستان خوی پرورش گوسفند نسبت به سایر دام‌ها، بیشتر مورد توجه دامداران قرار گرفته زیرا توان گوسفند برای تحمل اقلیم‌های متفاوت بیشتر بوده و نیز جیره غذایی کمتر و در نتیجه هزینه کمتری جهت پرورش و نگهداری نیاز دارد. تمامی فرآورده‌های دامی مانند گوشت، شیر، ماست، کره، و حتی پشم و پوست این دام پرکاربرد بوده و فروش این فرآورده‌ها در تمامی روزهای سال انجام می‌شود. از طرفی قیمت گوشت گوسفند بالا است و به علاوه اجزای گوسفند مانند دل، قلوه، جگر، سیرابی، کله پاچه، خوش گوشت و… نیز قابل فروش هستند. خرید دام برای قربانی کردن در ایام مذهبی مانند عید قربان و… موجب رونق این کسب و کار می‌شود بنابراین گسترش پرورش گوسفند پرواری سوددهی مناسبی را به همراه خواهد داشت. در زمینه پرورش و نگهداری دام سنگین باید اشاره کرد که عموماً اصلاح نژاد شده هستند. به عنوان مثال بیشتر گاوهای پرورشی منطقه از نژادهای با عملکرد بالا و پربازده نظیر هلشتاین و سمینتال هستند.[۱۰] جمعیت روبه رشد شهرستان، وجود مراتع سرسبز، آب و هوای مناسب و مهارت افراد در این حیطه از جمله دلایلی است که باعث شده تا دامداری در این شهرستان رونق مطلوبی داشته باشد و همچنان نیز برای توسعه آن ظرفیت مناسبی وجود داشته باشد.

پرورش شتر در حال حاضر در یکی از روستاهای شهرستان خوی انجام می‌شود. پرورش شتر نسبت به سایر دام ها مزیت‌هایی مانند قابلیت سازگاری با شرایط سخت محیطی مناطق خشک و نیمه خشک، تحمل گرما، کم آبی و کیفیت پایین علوفه و مقاومت نسبی در مقابل امراض و عوامل بیماری‌زا دارد. همچنین شتر در مقایسه با سایر دام‌های اهلی علوفه را با قابلیت هضم بالا و بازده بیشتری استفاده می نماید و قادر است از انواع خاص گیاهان مرتعی (خشبی، خاردار و تیغ دار) به میزانی استفاده نماید که سایر دام ها قادر به استفاده از آن نیستند. از دیگر فواید پرورش شتر، حداقلِ نیاز به تاسیسات، تجهیزات و امکانات پرورش و نگهداری و در نتیجه کمترین نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین را در مقایسه با سایر دام‌ها دارد. گوشت شتر منبع بسیار خوبی برای بسیاری از مواد غذایی مهم و مورد نیاز بدن می‌ باشد.

در ضمن طبق لیست مزیت سنجی، به علت وجود توت، پرورش کرم ابریشم نیز دارای مزیت دانسته شده است.

· زراعت

کشاورزی زراعی، یکی از اصلی‌ترین مشاغل مردم خصوصاً روستاییان در شهرستان خوی به شمار می‌رود. مهمترین محصولات زراعی شهرستان شامل گندم، چغندرقند، آفتابگردان، کدو و کلزا است. البته بیشترین سطح زیر کشت محصولات مربوط به کلزا بوده است. خاک منطقه برای محصولات استراتژیکی مانند کلزا، گندم، آفتابگردان و… حاصلخیز بوده و شرایط آب و هوایی نیز برای کشت این محصولات زراعی مساعد است.[۱۱]

گندم که در قسمت قبل نیز به آن اشاره شد از دیگر محصولات استراتژیکی است که در شهرستان خوی تولید می‌شود. این گیاه زراعی، محصولی مهم برای کشور بوده و به صورت تضمینی و در هر شرایط اقتصادی، توسط دولت خریداری می‌شود. با توجه به سطح زیر کشت آن، سازگاری با شرایط شهرستان خوی و همچنین بازار خرید و فروش محصولات به دست آمده از آن مانند نان، شیرینی و… توسعه کشت آن همچنان دارای مزیت خواهد بود.

تخم آفتابگران و کدو، از اصلی‌ترین محصولات خوی است؛ بعنوان مثال اقلام دانه‌های آفتابگردان کشت شده در شهرستان خوی از نوع قلمی (شمشیری، بادامی، دورسفید، پسته‎ای و روغنی) و اقلام کدو نیز از نوع ریزخوی (مشهدی)، گوشتی (همدانی) و قلمی می باشد؛[۱۲]اما با وجود واردات تخمه‌های ژاپنی و چینی از خارج از کشور، میزان کشت آنها کاهش داشته و امرار معاش کشاورزان را تحت شعاع قرار داده است. با جلوگیری از این مورد و افزایش صادرات آن، می‌توان مزیت خوبی برای توسعه کشت این محصولات قائل بود.

کلزا یکی از گیاهانی است که در تناوب با گندم و جو می‌تواند به عنوان یک محصول پائیزه اقتصادی کشت شود و ضمن تولید، نقش بسیار مؤثری در کنترل آفات خاکزی مانند زابروس در اراضی دیم داشته باشد. هر ساله دانه‌های روغنی، میزان قابل توجهی از حجم واردات ایران را به خود اختصاص می‌دهند. این محصول که با شرایط آب و هوایی خوی سازگاری دارد، چندین سال است که در حال تولید است و همچنان افزایش تولید آن به صورت کمی و کیفی مدنظر است.

چغندرقند یکی از محصولات استراتژیک تولیدی استان بوده که طی سال‌های پی در پی رتبه برتر کشوری را برای این استان به ارمغان آورده است.[۱۳] این محصول چند سالی است که در خوی نیز درحال کشت است و به علت وجود کارخانه فرآوری آن در داخل شهرستان، از رونق خوبی برخوردار است. با توجه به این که چغندرقند محصولی با نیاز آبی بالا است، مشکل کمبود آب در سطح شهرستان، مشکلاتی را برای کشاورزان این حوزه بوجود آورده و مزیت این کار را، علی رغم وجود کارخانه فرآوری آن کاهش داده است. در نتیجه توسعه در این زمینه در صورت حل شدن مشکل کم آبی شهرستان توصیه می‌شود.

در لیست مزیت سنجی به علت وجود اراضی دیم و آبی کشت حبوباتی مانند عدس و لوبیا، همچنین محصولاتی نظیر جو، سیب زمینی دارای مزیت دانسته شده‌اند. همچنین به علت وجود زمین‌های حاصلخیز، کشت ذرت علوفه‌ای و یونجه نیز مزیت خواهد داشت.

· صنایع دستی

قالیبافی یکی از اصلی‌ترین مشاغل مردم در سطح شهرستان خوی عنوان می‌شود. مهارت خوب بافندگان خویی در این زمینه باعث می‌شود تا بتوان افزایش توسعه در این زمینه را توصیه کرد تا هم انگیزه بافندگان را افزایش دهد و هم مشاغل مرتبط مانند تولید نخ، رنگرزی و.. را رونق بیشتری بخشد. در ضمن درحال حاضر این محصول به صورت خانگی و بعضاً به صورت کارگاهی دنبال می‌شود. اگر صنعت گردشگری رونق یافته و رفت و آمد گردشگران به این منطقه افزایش یابد، بازار فروش خوبی برای این نوع از صنایع دستی ایجاد خواهد شد. گلیم‌بافی یکی دیگر از شاخه‌های قالی بافی است و در آن از طرح‌های مختلف محلی استفاده می‌شود. هر چند در گذشته گلیم به عنوان یک زیرانداز شناخته و بافته می‌شد اما امروزه با توجه به زیبایی نقوش و کیفیت بافتی که دارد از آن در هنرهای تلفیقی همچون روکش‌های مبلمان، دوخت کیف‌های چرمی، وسایل تزیینی و… استفاده‌های بسیاری می‌شود. لذا مورد پیشنهاد بوده و به دلیل دانش موجود و قیمت مناسب می‌تواند سودده و پر منفعت باشد.

· شیلات

شیلات از حوزه‌های شغلی سوددهی است که پتانسیل بسیار خوبی برای آن وجود دارد که اگر از این ظرفیت‌های شیلاتی استفاده شود سودآوری بسیار خوبی برای شهرستان ایجاد خواهد شد. در حال حاضر چند مزرعه شیلات و آبزی پروری در سطح شهرستان خوی مشغول به فعالیت هستند که اصلی‌ترین تولیدشان نیز ماهی سردآبی قزل آلا می‌باشد. نکته جدی که مطرح است، کمبود آب در سطح شهرستان خوی برای ایجاد توسعه در این حیطه است. با توجه به وجود تعداد قابل توجهی سد و همچنین راهکارها و روش‌های نوین پرورش ماهی مانند پرورش ماهی در قفس و… اگر بتوان بر مساله کمبود آب در شهرستان فایق آمد، پرورش ماهی دارای مزیت بالایی برای ایجاد خواهد بود زیرا هم میزان اشتغال خوبی را ایجاد می‌کند و هم سود خوبی را به دنبال خواهد داشت.

· طیور

پرورش طیور یکی از مشاغل سخت و پرکاری است که به دلیل نیاز شهرستان به منابع غذایی، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و سود سرشاری نیز دارد. در حوزه طیور، پرورش مرغ گوشتی در بسیاری از واحدهای شهرستان انجام می‌شود به طوری که به گفته کارشناسان، علاوه بر تامین نیاز شهرستان، می‌توان مازاد آن را به سایر نقاط استان و یا خارج از استان نیز ارسال نمود. با افزایش روز افزون جمعیت و تامین نیازهای مردم شهرستان، ایجاب می‌کند در زمینه پرورش مرغ گوشتی فعالیت کرد. درحال حاضر واحدهایی به صورت صنعتی و نیمه صنعتی در سطح شهرستان به پرورش مرغ که عمدتاً نیز گوشتی هستند،[۱۴] مشغول بوده و نیاز شهرستان و استان در این زمینه را برطرف کرده‌اند. در نتیجه برای ایجاد واحدی در این زمینه، باید بازار فروش را به خوبی بررسی کرد. طبق بررسی‌های انجام شده، مزیت زیادی برای پرورش انواع طیور و ماکیان مانند بوقلمون در خوی وجود ندارد و حتی برای پرورش کبک و بلدرچین مجوزی داده نمی‌شود[۱۵] اما با این حال در لیست مزیت سنجی، به پرورش بوقلمون برای مصرف گوشت و تخم آن اشاره شده است. در این زمینه بررسی و ارزیابی دقیق اصول علمی و عملی پرورش و همین‌طور نیازسنجی بازار جهت کسب سود و درآمد الزامی است.

· صنعت

به جرات می‌توان گفت که صنعت و مشاغل صنعتی یکی از عوامل مهم توسعه اقتصادی این شهرستان می‌باشد. اما متاسفانه با این‌که ظرفیت‌های خوبی برای ایجاد مشاغل صنعتی مختلف وجود دارد، نقش این حوزه شغلی آن چنان که باید پر رنگ نیست. در صورتی که با اندکی ریسک‌پذیری می‌توان واحدهای سودآوری را در شهرستان احداث کرد. خوی دارای یک شهرک صنعتی است که نسبت به دیگر شهرک‌های سطح استان، از وضعیت بهتری برخوردار است. تولیدی‌های مبل، مهمترین واحدهای فعال و موفق در سطح استان محسوب می‌شوند و صادرات داخلی و خارجی خوبی نیز دارند. در سال‌های گذشته این واحدها، بیش از ۱۰۰ هزار دست انواع مبل تولید و به بازارهای مبل داخل و خارج مانند عراق، افغانستان، ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر کردند. صنایع پایین دستی مانند واحدهای تولید یراق‌آلات و ابزار مبل نیز در خوی وجود دارد و از خروج بیش از یک میلیون دلار ارز از کشورمان جلوگیری کرده است‌. به صورت کلی نیز حدود ۲ هزار و ۳۰۰ نفر در بخش صنعت مبل شهرستان مشغول فعالیت هستند.[۱۶] واحدهای دیگری مانند کارخانه نساجی و تولید ایزوگام نیز در سطح شهرستان فعال هستند. همچنین با وجود معادن سنگ و سیلیس، به نظر می رسد با ایجاد واحدهایی برای بسته بندی این محصولات، بتوان سود خوبی کسب کرد البته باید توجه داشت که فعالیت در حوزه‌های معدنی، نیاز به سرمایه اولیه قابل توجهی دارد. در لیست مزیت سنجی نیز، به علت وجود کارخانه ریسندگی در سطح شهرستان، تولید پوشاک دارای مزیت اقتصادی خواهد بود. طبق بررسی‌های انجام شده تاکنون واحد صنعتی عمده‌ای ورشکست نشده است. همچنین بیشتر کارگران واحدهای صنعتی فعال بومی شهرستان و روستاهای اطراف آن هستند.

باید گفت علی رغم کمبود آب، طرح‌های صنعتی دیگری از سوی مراکز دولتی در حال پیگیری است. در واقع از ابتدای سال ۱۳۹۸، برای ۱۴ واحد تولیدی با ۴۱۴ میلیارد ریال سرمایه گذاری و با ۲۷۰ نفر اشتغال مجوز تأسیس در شهرستان صادر شده است.[۱۷] این مطلب نشان می‌دهد که در آینده، میزان قابل توجهی شغل صنعتی در سطح خوی ایجاد خواهد شد و نه تنها جوانان خود شهرستان بلکه دیگر شهرستان‌های همجوار را نیز مشغول به کار خواهد کرد.

خدمات	صنعت				کشاورزی
خدمات	صنعت	صنایع دستی	صنایع غذایی	صنایع تبدیلی و تکمیلی	طیور	شیلات	زراعت	دامداری	باغداری	ردیف
ارائه خدمات گردشگری (۱)	تولید پوشاک (۱)	قالیبافی (۱)	فرآوری آلبالو (۱)	بسته بندی عسل (۱)	پرورش مرغ گوشتی (۱)	پرورش ماهی سردآبی (۱)	کشت گندم (۱)	زنبورداری (۱)	احداث باغ آلبالو (۱)	۱
	بسته بندی محصولات استخراج شده از معادن (۲)	گلیم بافی (۲)	فرآوری گیلاس (۱)	تولید موم (۱)	پرورش بوقلمون (۲)		کشت کلزا (۱)	پرورش گاو هلشتاین (۲)	احداث باغ گیلاس (۱)	۲
			تولید نان (۲)	بسته بندی مواد غذایی (۲)			کشت آفتابگردان (۲)	پرورش گاو سمینتال (۲)	احداث باغ گلابی (۲)	۳
			تولید رشته آشی و پلویی (۲)	تولید زهر زنبور عسل (۳)			کشت کدو (۲)	پرورش گوسفند (۲)	احداث باغ هلو (۲)	۴
			تولید چیپس میوه (۳)	بسته بندی میوه جات (۳)			کشت حبوبات (۳)	پرورش کرم ابریشم (۳)	احداث باغ سیب (۲)	۵
			تولید کمپوت (۳)	بسته بندی گوشت طیور (۳)			کشت سیب زمینی (۳)	پرورش شتر (۳)	احداث باغ توت (۲)	۶
			تولید کنسانتره (۳)	تولید ژل رویال (۳)			کشت جو (۳)		احداث گلخانه صیفی جات (۳)	۷
			تولید آبمیوه (۳)	بسته بندی بلغور و حبوبات (۵)			کشت ذرت علوفه ای (۳)		کاشت گل محمدی (۳)	۸
			تولید میوه خشک (۳)				کشت چغندرقند (۳)		پرورش انواع قارچ (۴)	۹
			روغن‌گیری از کلزا (۴)				کشت یونجه (۳)		کاشت هویج (۴)	۱۰
			تولید عرقی جات و گلاب (۴)							۱۱
			تولید سایر فرآوری‌های گندم (۵)							۱۲

در انتهای تحلیل یک لیست مزیت‌سنجی ۵۵ تایی در جدول زیر ارائه ‌شده ‌است. این جدول مشاغل فوق را در کنار هم نشان می‌دهد.

شغل	اولویت
فرآوری گیلاس	۱
فرآوری آلبالو	۲
بسته بندی عسل	۳
تولید موم	۴
زنبورداری	۵
ارائه خدمات گردشگری	۶
تولید نان	۸
تولید رشته آشی و پلویی	۹
کشت کلزا	۱۰
کشت گندم	۱۱
بسته بندی مواد غذایی	۱۲
تولید میوه خشک	۱۳
تولید چیپس میوه	۱۴
تولید کمپوت	۱۵
احداث باغ گیلاس	۱۶
احداث باغ آلبالو	۱۷
تولید کنسانتره	۱۸
تولید آبمیوه	۱۹
پرورش مرغ گوشتی	۲۰
پرورش گوسفند	۲۱
پرورش گاو هلشتاین	۲۲
پرورش گاو سمینتال	۲۳
بسته بندی میوه جات	۲۴
تولید عرقی جات و گلاب	۲۵
قالیبافی	۲۶
احداث باغ سیب	۲۷
احداث باغ هلو	۲۸
احداث باغ گلابی	۲۹
احداث باغ توت	۳۰
کشت گل محمدی	۳۱
کشت تخم کدو	۳۲
کشت تخم آفتابگردان	۳۳
روغن گیری از کلزا	۳۴
کشت سیب زمینی	۳۵
کشت جو	۳۶
تولید پوشاک	۳۷
بسته بندی گوشت طیور	۳۸
پرورش ماهیان سردآبی	۳۹
کشت حبوبات	۴۱
پرورش بوقلمون	۴۲
کشت چغندرقند	۴۳
پرورش کرم ابریشم	۴۴
کشت ذرت علوفه ای	۴۵
توسعه گلخانه صیفی جات	۴۶
پرورش انواع قارچ	۴۷
گلیم بافی	۴۸
تولید زهر زنبور عسل	۴۹
تولید ژل رویال	۵۰
کشت هویج	۵۱
کشت چغندرقند	۵۲
بسته بندی حبوبات و بلغور	۵۳
کشت یونجه	۵۴
بسته بندی محصولات استخراج شده از معادن	۵۵