Total stores showing: 18
قبلی بعدی
قبلی بعدی
[dt_sc_h3 type=””]محصولات جدید[/dt_sc_h3]
[dt_sc_h3 type=””][dt_sc_hr_invisible_medium /]ویژگی های محصولات[/dt_sc_h3][dt_sc_hr_invisible_small /]
[dt_sc_progressbar type=”progress-striped-active” color=”#8b5595″ value=”100″]آموزش های رایگان استان آذربایجان غربی[/dt_sc_progressbar]
[dt_sc_callout_box type=”type5″ link=”https://shahabir.ir/farshenab” button_text=”محصولات” icon=”headphones” target=”_blank”]
فروشگاه اینترنتی محصولات خانگی
با گسترش اینترنت و به همراه آن گسترش فرهنگ خرید های مجازی، تعداد فروشگاه های اینترنتی در حال افزایش است و با گسترش اینترنت در کشور فروشگاه‌ها نیز کسب و کار خود را به اینترنت انتقال میدهند.
[/dt_sc_callout_box]
مقالات راه اندازي فروشگاه اینترنتی موضوعات فعالیت مشاوره فروش و توسعه دستاوردهای استارتاپ مقالات
مقالات
راه اندازي فروشگاه اینترنتی
طراحي ، نصب و راه اندازي
طراحي ، نصب و راه اندازي فروشگاه اینترنتی مشاوره فروش و توسعه کسب کارهای فرش
با توجه به گسترش و دسترسی افراد بیشتر به اینترنت و فضای مجازی، تجارت‌های سنتی به مرور زمان جای خود را به نسخه‌های نوین‌تر تجارت یعنی تجارت الکترونیک میدهند و تجارتی که در آن نیاز بود برای خرید یک جنس به مغازه‌ها و فروشگاه‌ها مراجعه کنید، کم کم در حال منسوخ شدن است. امروزه کمپانی‌ها و تجار مختلف دریافته‌اند که پهنه‌ی اینترنت حرف اول و آخر را در فروش بیشتر و معرفی بهتر برند تجاری آنها می‌زند. بنابراین با گسترش اینترنت و به همراه آن گسترش فرهنگ خرید های مجازی، تعداد فروشگاه های اینترنتی در حال افزایش است و با گسترش اینترنت در کشور فروشگاه‌ها نیز کسب و کار خود را به اینترنت انتقال میدهند.
مسلما درآمد زایی و ایجاد شیوه های بهبود معیشت بافندگان که تقریبا بخش عظیمی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند، گامی بزرگ در راستای ارتقای اقتصاد کشور است ، این گام را آماده سازی بستر تولید و فروش فرش استوارتر و محکم تر می کند. که این استارتاپ بستری برای تولید و فروش محصول توسط بافندگان است.
ساخت یک فروشگاه اینترنتی موفق بسیار سخت‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنیم و در واقع ساخت یک فروشگاه اینترنتی موفق مانند کنار هم قرار دادن قطعات یک پازل است. از انتخاب محصول مناسب تا ارزیابی ایده و تبلیغ و بازاریابی محصول، همه و همه فرآیند هایی سخت و شاید پر هزینه میباشند. ولی فراموش نکنیم که هیج نقشه‌ی گنجی بدون تلاش به گنج ختم نمی‌شود.
در وبسایت بازاریابی و فروش محصولات بصورت اینترنتی مشتریان از هر نقطه ای محصولات را دیده , بررسی نموده و درصورت تمایل سفارش خرید داده و به محصول میرسند.
موضوعات فعالیت
این استارتاپ در موضوعات زیر فعالیت خواهد کرد
بخش آموزش: آموزش تولید ، آموزش افزایش بهره وری تولید ، آموزش بازاریابی و فروش.بخش بازاریابی و فروش: از طریق اپ ، وب سایت و تمامی زیرمجموعه ها اقدام به بازاریابی و فروش محصولات میکند.
بخش خدمات: خدماتی همچون ساخت و تهیه بسته بندی مناسب برای کالا، عکس های حرفه ای محصولات، ویدیوهای معرفی محصول و … برای تولید کننده ارائه می شود.
قدم اول: انتخاب محصولات فروشی: مورد حمایت اداره
قدم دوم: مشتریان هدف: هر کسی و از هر قشریاقدام به خرید محصولات خواهند کرد.
قدم سوم: ارزیابی ایده: مشتریان از هر نقطه ای محصولات را دیده , بررسی نموده و سفارش داده و به محصول میرسند.
قدم چهارم: فروش اجناس:
آنلاین: در فضاهای مجازی و از طریق اپلیکیشن و وب سایت اجناس تولیدی را در بازارهای مجازی عرضه کنیم
حضوری: در فضاهای فیزیکی و نمایشگاهی و فروشگاه های عمومی مشتری را بصورت مستقیم پیدا و برای فروش جنس با او وارد معامله میشویم
قدم ششم نیروی انسانی مورد نیاز استعدادیابی و دعوت به همکاری میشوند
مشاوره فروش و توسعه
ایجاد غرفه برای فروش: هر تولید کننده در اپلیکیشن و وب سایت یک غرفه خواهد داشت تا مانند یک غرفه ی فیزیکی مشتریان به تمامی محصولات او در یک مکان مشخص دسترسی داشته باشند.
کسب بازخورد از نظرات خریداران: امکان ثبت نظر توسط خریداران نیز گنجانده شده است تا هم خریداران و هم تولید کنندگان از نظرات بازخورد لازم را کسب کنند.ارائه ی خدمات گرافیکی همچون تدوین فیلم معرفی محصول ، عکاسی از محصول و …: که این خدمات باعث صرفه جویی در هزینه و زمان تولید کننده می شود و همین طور با حرفه ای تر کردن پروسه ی فروش ، میزان محصولات فروشی تولید کننده را افزایش می دهد.
طراحی و چاپ بسته بندی شیک برای محصولات: بسته بندی یکی از حیاتی ترین المان های تولید یک محصول است که به قطع می توان گفت در کشور ما کوتاهی های بسیاری در این زمینه شده است و اغلب تولید کنندگان با توجه به این عقبه ی دلسرد کننده ، محصولاتی با بسته بندی های بی کیفیت ارائه می دهند. این استارتاپ اما با تکیه بر توان طراحان زبده نقطه ی عطفی در طراحی بسته بندی و ارائه ی محصولات شیک به دست مشتریان خواهد شد.
ارائه ی محصولات نوین برای ساخت و فروش برای کسانی که ایده و محصولی ندارند: هسته ی اصلی این استارتاپ اتاق فکری خواهد بود که متشکل از افراد خلاق و عاشق تولید است. یکی از برنامه های فوق العاده پر پتانسیل و جذاب برای این استارتاپ ارائه ی یک دایرکتوری و فهرست از محصولاتی که به سادگی قابل تولید هستند و می توان با فروش آن ها به درآمد مطلوبی رسید، است.
رویداد ها و کارگاه های افزایش فروش و موفقیت در تولید: این رویدادها با هدف ارتقای شخصیت فردی و کاری تولید کنندگان صورت می گیرد که نتیجه ی آن فروش بیشتر و افزایش کیفیت زندگی است.
دسترسی به بازارهای عمده: از طریق این استارتاپ تولید کنندگان به بازارهای عمده دسترسی راحت تری دارند، و گروه ها یا ارگان هایی که نیازمند خرید عمده ی محصولات هستند به راحتی می توانند از طریق اپ یا وب سایت اقدام به خرید کنند.
امکان تحلیل فروش ها توسط نمودارها: اطلاعات فروش محصولات روی نمودار و با اعداد و ارقام در اختیار تولید کننده قرار خواهد گرفت تا با بهره گیری از این اطلاعات کاستی های کسب و کار خویش را رفع نموده و نقاط مثبت را تقویت کند.
این یکی از از گام های اساسی در افزایش فروش است.دسترسی به بازارهای صادراتی: در کنار فتح بازارهای داخلی ، در نظر داریم که تولید کنندگان را از بازارهای خارجی بی نصیب نگذاریم و برنامه ی مفصلی برای ارائه محصولات به خارج از مرزها داریم.
دستاوردهای استارتاپ
دستاوردهای استارتاپ برای خریداران
دسترسی به محصولات بدون واسطه و بنابراین خرید با قیمت پایین و واقعی: این استارتاپ واسط ها و دلال ها را حذف می کند و مستقیما محصولات را از تولید کننده به دست مصرف کننده می رساند ، این یعنی خرید با قیمتی پایین تر و سود واقعی.
امکان بررسی و مقایسه محصولات از طریق نظرات کاربران و انتخاب محصول مناسب: این امکان برای خریداران وجود دارد که نظرات خود را در مورد محصولات بنویسند و همینطور از نظرات دیگران نیز برای خرید مطمئن تر بهره ببرند.
برخورداری از تخفیف های مختلف و پیشنهادهای شگفت انگیز سایت: بسیاری از تولید کنندگان برای فروش بیشتر معمولا تخفیف ها و پیشنهادهای شگفت انگیز ارائه می دهند که در بسیاری از موارد صدها هزارتومان از قیمت بازار پایین ترند، این یک فرصت استثنائی برای خریداران است.
ضمانت بازگشت وجه در ۷ روز: تمامی محصولاتی که در این استارتاپ ارائه می شوند ضمانت بازگشت ۷ روزه دارند بدین معنی که مشتری تا ۷ روز اگر از محصول راضی نبود می تواند آن را مرجوع کند.
خرید به صورت پرداخت امن: یعنی پرداخت مشتری ابتدا به حساب استارتاپ واریز می شود و پس از آنکه اطمینان حاصل شد محصول به دست مشتری رسیده است ، وجه آزاد شده و به حساب فروشنده انتقال می یابد. در این نوع پرداخت هم خیال تولید کننده راحت است و هم خیال خریدار.
[dt_sc_callout_box type=”type5″ link=”https://shahabir.ir/%d9%81%d8%b1%d9%85-%d8%b1%d8%b2%d8%b1%d9%88/” button_text=”ارتباط با مشاور ” icon=”headphones” target=”_blank”]
طراحي ، نصب و راه اندازي فروشگاه اینترنتی
با توجه به گسترش و دسترسی افراد بیشتر به اینترنت و فضای مجازی، تجارت‌های سنتی به مرور زمان جای خود را به نسخه‌های نوین‌تر تجارت یعنی تجارت الکترونیک میدهند و تجارتی که در آن نیاز بود برای خرید یک جنس به مغازه‌ها و فروشگاه‌ها مراجعه کنید، کم کم در حال منسوخ شدن است. امروزه کمپانی‌ها و تجار مختلف دریافته‌اند که پهنه‌ی اینترنت حرف اول و آخر را در فروش بیشتر و معرفی بهتر برند تجاری آنها می‌زند. بنابراین با گسترش اینترنت و به همراه آن گسترش فرهنگ خرید های مجازی، تعداد فروشگاه های اینترنتی در حال افزایش است و با گسترش اینترنت در کشور فروشگاه‌ها نیز کسب و کار خود را به اینترنت انتقال میدهند.
[/dt_sc_callout_box]
مقالات نقش و اسطوره در فرش دستباف مطالب فرش دستباف معایب فرش دستباف تنوع فرش دستباف مقالات
مقالات
نقش و اسطوره در فرش دستباف
در باب معناى اسطوره تعاريف بسيارى از قول بزرگترين اسطوره شناسان مطرح و ارايه گرديده است. در اين ميان مى توان بعضى اشتراكات تفسيرى اين محققين را به عنوان بنيان هاى اسطوره شناسى در نظر گرفت . از جمله اينكه اسطوره ها ارزشهاى فرهنگى هر جامعه هستند كه به همين نسبت نيز مى توان آنها را در فرهنگ هاى مختلف مورد قضاوت قرار داد. عجيب است كـه قـدرت و نـيرومندى نفـوذ انـديشه هاى اسطوره اى به قدرى اعجاب بر انگيز است كه حتى در لابلاى نقوش هنر صنعت فرشبافى ايرانى نيز خود را نشان داده و پرده از رازهايى بر مى دارد .
اسطوره بخشى از ارزش هاى فرهنگى هر جامعه هستند چه به قول الياده نمادها اسطوره وآيين را بايد به مثابه ارزش هاى فرهنگى داورى كرد. اسطوره در زبان مرسوم قرن ?? هر آنچه بود كه با واقعيت تضاد داشت . در جوامع ابتدايى اسطوره بازيگر حقيقت مطلق است زيرا تاريخ مقدسى را بيان مى كند پس اسطوره در اينجا واقعى و مقدس و تكرار پذير است. آفرينش اسطوره به شرايط خاصى نياز دارد . انديشيدن ما دوباره اسطوره به مثابه عنصرى از تمـدن است . در واقــع اسطـوره و رفتار اسطوره اى سر مشق گسستن از زمان نا مقدس و يكپارچه شدن با خاستگاه است . خلق الگو براى كل جامعه از مشخصات اسطوره است . شايد كوشش براى رها سازى انسان نوين از سر منشأ تاريخ خود، همان بازگشت به شيوه اسطوره اى زندگى محسوب شود . تنها در جوامع نوين است كه انسان خــود را دست كــار روزانـه كه هرگز گريزى از آن نيست اسير مى يابد و چون ديگر نمى تــواند در ســاعات بيكارى از زمـان بگريزد. دفاع در برابر زمان كه هر نگرش اسطوره اى ظاهر مى شود در واقع از شرايط انسانى جدايى نا پذير بوده و به طر يق گوناگون و تغيير شكل يا فته اى در جهان نو پديدار ميشود . ليكن بيش از هر چيز اين موضوع در دل مشغولى ها و سرگرمى هاى انسانى خود را نشان مى دهد .لذا اين نگرش اسطوره اى را مى توان در سرگرمى ها و فعـاليت هاى نا خود آگـاه روانـى آدميـان نظيـــر
رويا ها وخيالبافى هاى انسانى دريافت.
با توجه به كليه مفاهيم و تعاريفى كه در حوزه اسطوره ارايه مى شود ،بايستى اذعان داشت كه دامنه كاربرد اسطوره درتمامى حيطه هاى زندگى اجتماعى وانفرادى واردشده است مصداق اين كاربرد را ميتوان در ورود اسطوره به ادبيات ،فلسفه ،دين ومذهب،جامعه شناسى وهنر جستجو كرد ،آميختگى هنر و اسطوره آنگاه اهميت خود را جلوه مى دهد كه پس از دانستن وشناختن اسطوره هاى مختلف در مى يابيم كه اين مفاهيم جاى پاى خود را در راكان ومبانى واصول كاركردهاى هنرى محكم نموده اند. بحث فرش دستباف ايرانى و اسطوره تداعى بارزخود را درنقش فرش يادآور مى سازد . هر چنددر اين مختصر مجال نيست تا با بررسى اساس نقوش فرش هاى ايرانى كه تعداد آنها متجاوز از صدها نقش در كل كشور است .ارتباط آنها را با اسطوره ها مورد كنكاش قرار دهيم . ليكن تا حد مقدور و با رجوع به مطالعات و پژوهش هاى عميق بزرگان فرش ايران سعى بر آرايه تعدادى از اين نمونه ها در اينجاست.
طبقه بندى فرش هاى ايران :
طرح هاى ايرانى در جهان بيشتر به نام محل بافت آنها مشهور شده اند ؛ نظير اصفهان ، كاشان ، مشهد ، ساروق ، در داخل كشور در نتيجه گردش قاليبافان و نقشه ها ، طرح ها كمتر به نام محل بافت معروف گشته اند . در واقع فرش هاى ايران نياز به طبقه بندى علمى – هنرى جديدى دارند كه بر اساس اين طبقه بندى بايستى تفكيك مشخصى به لحاظ دلايل شكل گيرى نقش ، علل پيدايش طرح ها و نقوش و ريز نقش ها ، نوع جاى گيرى اشكال در متن و حاشيه فرش ، وجوه مشترك طرح هاى مورد استفاده و نوع تزئينات طرح انجام پذيرد.به طور خلاصه ، اسم يك فرش چنانچه فرشى ارزشمند باشد بايستى مشخص كننده اهميت انسجام فرهنگى آن باشد . بايد سنت ها و نوع سبك فرش در آن خلاصه بوده و مشخص كننده مكان بافت آن باشد و بدين ترتيب حوزه اجتماعى كه فرش در آن تعريف شده است ، آشكار شود . معذالك با مشخص شدن زادگاه هر نوع بافت ، چنانچه فرش حايز اهميت باشد، هويت فرهنگى آن آشكار خواهد گرديد . مكان و به خصوص تاريخ بافت به مشخص گرديدن حيطه فرهنگى كه از اصول طبقه بندى فرش است ، كمك خواهد نمود.طبقه بندى فعلى فرش ايران دو دهه عمر دارد و با اعتبار اين تفكيك توسط شركت سهامى فرش ايران همين تقسيم بندى ،رواج داشته و در دانشگاه ها نيز تدريس مى شود و عموم محققين فرش ايران بدان استناد مى كنند.
ضرورت ذكر اين طبقه بندى در اينجا به لحاظ تعميم مشروح مطالب مرتبط با اسطوره و نقش در يك نوع فرش به فرشهاى ديگر و تسرى مفاهيم مربوط است. اين تقسيم بندى فقط با توجه به نوع تزيينات طرح و چگونگى جاى گيرى نقوش در متن فرش صورت گرفته و كليه فرش هايى كه بر اين مبنا وجوه مشتركى داشته باشند ، در يك گروه قرار مى گيرند. آقاى احمد دانشگر نيز در طى سخنرانى خود در باب همين موضوع در جلساتى كه در موزه ايران ،حدود سال ???? و به توليت بخش صنايع روستايى وزارت جهاد سازندگى ايراد نمودند ، گونه اى تقسيم بندى را در مورد تفكيك فرش هاى ايران بر شمردند كه در نهايت آن هم به ?? گروه تقسيم بندى رايج فرش ايران مى انجامد.
طبق اظهارات آقاى حسن بيگى كارشناسان تعداد طرح هاى فرش ايرانى را تا ???? گروه برآورد مى كنند . بعضى از اين نقشه ها تغيير يافته يك نقش اصلى هستند . اين ?? گروه اصلى عبارتند از: نقشه هاى آثار تاريخى و مساجد ، نقوش شاه عباسى ، طرح هاى پيچ در پيچ اسلامى (اسليمي)، طرح سراسرى (تكراري)، طرح هاى بازوبندى (كه ضمن تكرار به قسمتى از طرح قبلى مى چسبد)، طرح هاى بته جقه اي، طرح هاى اقتباسى (قفقازى ، افغانى ، گوبلن)، طرح درختى حيوان دار ، طرح تركمن ، طرح شكارگاه، قاب قابى ، گل فرنگ، گلدانى ، گل افشان ، ماهى درهم ، محرابى ، طرح هاى قلمدان (محرمات ، راه راهى ، ترمه اي)، طرح هاى هندسى ، طرح هاى ايلياتى و طرح هاى تلفيقي.طرح هاى نوزده گانه شركت فرش ايران عبارتند از :
گروه ?- طرح هاى آثارباستانى و ابنيه اسلامى
كليه ى طرح هايى كه ملهم از نقوش و اشكال تزيينى بناها ، عمارات و كاشيكارى هاى آنها مى باشند در اين گروه جاى دارند.البته طراحان فرش در برخى از طرح هاى اصلى نقوش اين بناها حسب سليقه خود تغييراتى را وارد نموده اند اما ساختار و تشابه اصلى طرح فرش با طرح اصلى بنا كاملاً حفظ گرديده است . معروف ترين طرح هاى اين گروه عبارتند از:
گنبد مسجد شيخ لطف الله ، سر در امامزاده محروق گنبد ، مسجد امام ، تخت جمشيد، طاق بستان ، مسجد جامع اصفهان و…
گروه ?- طرح هاى شاه عباسى
اساس كليه طرح هاى شاه عباسى بر مبناى كاربرد گل معروف شاه عباسى در اين طرح است. در اين طرح هاى گل هاى شاه عباسى به همراه بندهاى ختايى و گاه تلفيق آنها با اسليمى ها، انواع مختلفى از نقوش فرش را ارايه مى دهند . انواع طرح هاى اين گروه عبارتند از لچك ترنج شاه عباسى ، افشان شاه عباسى ، شاه عباسى درختى ، شاه عباسى شيخ صفى ، شاه عباسى جانورى و…
گروه ?- طرح هاى اسليمى
قالب اصلى اين طرح بر مبناى گردش منظم و به غايت سنجيده بندهاى اسليمى است. از آنجايى كه اسليمى خود داراى انواعى است لذا با توجه به نوع و شكل آن نيز مى توان طرح هاى اسليمى را طبقه بندى نمود . معروف ترين طرح آن ، اسليمى دهان اژدهاست. در اين نوع اسليمى انتهاى هر بند اسليمى به دو شاخه تقسيم شده و حالتى شبيه به فكين اژدها را به وجود مى آورد . انواع مختلف طرح اسليمى عبارتند از: اسليمى بندى ، اسليمى افشان ، اسليمى لچك و ترنج و…
گروه ?- طرح هاى اقتباسى
گفته مى شود اغلب طرح هاى اين گروه شباهت زيادى به طرح هاى فرش مناطق مرزى ايران و كشورهاى همسايه و حتى ساير كشورها دارد و به همين دليل آنها را اقتباسى مى نامند مانند طرح هاى معروف به قفقازى و گوبلنى .
گروه ?- طرح هاى افشان
در اين طرح كليه بند ها و نگاره هاى فرش پيوستگى و ارتباط كاملى دارند، به نحوى كه به نظر مى رسد نقاش از هنگام شروع طرح تا پايان آن قلم از كاغذ برنداشته و يك ارتباط مداوم بين قسمت هاى مختلف نقش به وجود آورده . به عبارت ساده تر همان گونه كه از نام نقوش اين گروه پيداست ، تمامى گل و برگ ها و بندهاى موجود در طرح ، در متن فرش پراكنده و افشان شده اند . طرح هاى افشان اصولاً به گونه اى طراحى مى شوند كه هيچ يك از گل و برگ هاى قرينه نداشته و اصول قرينه نگارى در ان وجود ندارد . انواع مختلف طرح هاى افشان عبارتند از:افشان دسته گلى ، افشان حيوان دار، افشان ختايى و…
گروه ?- طرح هاى واگيره اى (بندي)
طرح اصلى آن به گونه اى است كه سرتاسر فرش هم از جهت طول و هم ازجهت عرض به قطعات منظم تقسيم شده و هر قسمت توسط خطوط يا بندهايى به قسمت همجوار مى پيوندد و به اين ترتيب از به هم پيوستن اين قسمت ها و بندهاى آنها ، كل طرح به وجود مى آيد. طرح هاى اصلى اين گروه عبارتند از: بندى اسليمى ، بندى خشتي، بندى ترنج دار ، بندى شير و شكرى ، بندى شاخه گوزنى ، بندى دسته گلى ، بندى مبناخانى و…
گروه ?- طرح هاى بته اى (بته جقه)
كليه طرح هاى اين گروه بر مبناى كاربرد بنه جقه است و در آن با استفاده از انواع و اقسام مختلف بته به تزيين متن و حاشيه فرش پرداخته مى شود . انواع مختلف طرح هاى بته جقه اى كه هر يك به گونه اى شيوه يافته اند عبارتند از بته ميرى ، بته خرقه اى ، بته قلمكار ، بته كردستانى و…
گروه ?- طرح هاى درختى
در طرح هاى اين گروه درخت و درختچه هاى كوچك و بزرگ به ويژه به صورت انفرادى تركيب اصلى را تشكيل داده اند و با اجزاى ديگرى تركيب شده اند.معروف ترين طرح هاى اين گروه عبارتند از درختى سبزى كار و درختى حيوان دار .
گروه ?- طرح هاى تركمن
طرح هاى تركمن همگى درگروه نقوش هندسى قرار دارند و به صورت ذهنى بافته مى شوند.معروفترين طرح هاى تركمن در ايران كه در اين گروه نام برده مى شوند، عبارتند از غزال گز ، قاشقى ، آخال و…
گروه ??- طرح هاى شكارگاهى
بنياد اصلى اين گروه از طرح ها نمايش صحنه هاى شكار و شكارگاه است. به نحوى كه در قسمت هاى مختلف طرح يك سوار كار با وسيله اى همانند تير و كمان يا نيزه مشغول شكار آهو و يا ساير جانوران است.
گروه ??- طرح هاى گل فرنگ
كليه طرح هاى اين گروه بر مبناى گل هاى طبيعى به ويژه گل رز با رنگ هاى بسيار روشن نظير زرد ، آبى و سرخ مى باشد. انواع طرح هاى گل فرنگ عبارتند از: گل فرنگ بيجار ، گل فرنگ دسته گلى ، گل فرنگ دسته گلي، گل فرنگ گل و بلبل ، لچك و ترنج گل فرنگ ، افشان گل فرنگ و…
گروه ?? – طرح هاى قابى ( خشتي)
متن فرش دراين طرح ها به قسمت ها يا قاب هاى مختلفى تقسيم گشته كه به طور منظم در كنار هم قرار دارند ودر داخل هر قاب با گل وبرگ هاى مختلفى تزيين شده است . معروفترين طرح اى قابى عبارتند از: قابى بختيار وقاب قرآنى .
گروه ??- طرح هاى گلدا ني
ويژگى اصلى اين طر ح وجود يك يا چند گلدان در اندازه هاى مختلف است كه تمام متن فرش را مى پوشاند . اما اغلب طرح هاى گلدانى دارى گلدانى بزرگ در يك طرف فـرش هستنـد كـه شاخه هاى گل هـاى آن تـمام متن فـرش را مى پوشاند . معروف تـريـن طرح هاى گلدانى عبارتند از : گلدانى هزار گل،گلدانى محرابى ،گلدانى ظل السلطاني.
گروه ??- طرح ماهى درهم
طرح ماهى در هم از قديمى ترين و رايج ترين طرح هاى فرش ايران است .اين طرح اغلب به صورت يك واگيره مى باشد وبافنده همان واگيره را در طول وعر ض فرش تكرار مى كند .در اين طرح يا واگيره يك حوض به صورت لوزى باچهار برگ – ماهى در اطراف آن مشاهده مى شود .طرح ماهى درهم در نقاط مختلف ايران به نام هاى مختلفى مشهور است .مهمترين انواع آن عبارتند از:ماهى هراتى ،ماهى فراهان ،ماهى زنبوري،ماهى كردستان و زيره ماهى .
گروه ??- طرح هاى محرابى
طرح اصلى در اين گروه بر مبناى محراب است .همان مكانى كه در مساجد ،مكان نمازگذاردن امام جماعت است .دراين طرح هامعمولاً محراب را با تزييناتى از قبيل قنديل،
گلدان وحتى درختچه هاى كوچك مى پوشانندو گاه دو طرف محراب را با ستون هاى بزرگى كه سقف محراب بر روى آن قرار دارد نشان مى دهند . انواع طرح هاى اين گروه عبارتند از : محرابى قنديلى ،محرابى گلدانى ومحرابى درختى .
گروه ??- طرح هاى محرمات
در اين طرح كل متن فرش از جهت طولى به چند رديف موازى تقسيم ميگردد و درون اين رديف ها با نگاره هايى همچون بته جقه، انواع اسليمى و يا ختايى و گل و برگ هاى ديگر تقسيم مى گردد.به عبارت ديگر متن فرش به صورت راه راه مى باشد .محرمات بته جقه اى معروف ترين طرح اين گروه است.
گروه??- طرح هاى هندسى
همان گونه كه از نام هاى اين گروه پيداست ، كليه نقوش اين گروه به صورت هندسى كف ساده، هندسى جوشقان، هندسى خاتم شيراز، هندسى لچك و ترنج و هندسى قابى .
گروه ?? – طرح هاى ايلى وعشايرى
اين طرح ها عموما توسط عشاير ايران بافته مى شوند واغلب نگاره ها وتزيينات طرح ملهم از ذهن قاليبافان است.دراين طرح ها قرينه بودن چندان معنا ندارد وحتى همين ويژگى وسادگى نقوش از عواملاصلى زيبايى طرح هاى اين گروه است .
گروه ?? – طرح هاى تلفيقي
طرح هاى اين گروه به مرور زمان وبا ادغام شدن طرح هاى مختلف به وجود آمده است و ده ها و بلكه صد ها نوع از آن را مى توان در ميان مناطق مختلف ايران مشاهده كرد. برخى از طرح هاى تلفيقى به جهت تلفيق زيبا و صحيح نقوش مختلف از جذابيت بالايى برخوردارند . اما برخى از آنها ناشى از تلفيق نابهنجار چند طرح مى باشند . گونه هاى مختلفى از طرح هاى تلفيقى را مى توان نام برد مانند لچك و ترنج تلفيقى ، تلفيقى دسته گلى ، تلفيقى گل فرنگ ، تلفيقى هندسى و…
طبقه بندى فوق نوعى طبقه بندى قديمى است كه هم اكنون نيز مورد استفاده بسيارى از طراحان و كارشناسان فرش قرار مى گيرند .تعدادى از محققين تغييرات خاصى در آن به وجود آورده اند و بعضى نظير آقاى احمد دانشگر اين طرح ها را در دو بخش و هشت گروه اصلى تقسيم بندى كرده اند . دو بخشى كه شامل طرح هايى است كه منحصرا از طبيعت الهام گرفته اند و طرح هايى كه با توجه به نقش و نشمايه ، محل طراحى و بافت ، نام ايل و قبيله و اقوام و افراد ، نقش ابنيه و آثار تاريخى يا دينى و مذهبى نام گذارى شده اند. ايشان بدين وسيله ديگرطرح ها را در ذيل اسامى اين دو بخش و گروه هاى هشت گانه قرار مى دهند . در واقع در اين طبقه بندى نيز همان اسامى نوزده گانه تقسيم بندى قبلى به شكل جديدى ارايه مى شود .“ به نظر اقاى تورج ژوله ريشه يابى و بررسى دلايل پيدايش ، گسترش و تغييرات طرح هاى فرش ايران ، به لحاظ شكل و كاربرد ريز نقش ها بهترين راه نام گذارى و طبقه بندى طرح هاى فرش هاى ايرانى است.”بيشترين بررسى هايى كه طبق اين روند در خصوص طبقه بندى فرش ايران به كار رفته است،عموماً توسط محققين غربى و نا آشنا با فرهنگ و تاريخ ملت ايران انجام شده است . اكثراً اين افراد با جبهه گيرى هاى يك جانبه و سياسى علاوه بر اشتباهاتى كه در تفسير و تاويل معانى طرح فرش ايران نموده اند ، سعى بر صحه گذاردن بر پيدايش غير ايرانى فرش در جهان داشته اند و منشأ آن را تركى ، قفقازى يا آناتولى مى دانند . در باب تعريف نقوش به كار رفته در فرش ايران توسط محققين غير ايرانى ، نظريه چند تن ازاين پژوهشگر آن را مورد كنكاش قرار مى دهيم . سيسيل ادواردز در كتاب ارزشمند خود با نام قالى ايران ادغان مى دارد: “آيا نقوش و اشكال طرح هاى قالى ايران هر يك نمايانگر يك نظريه يا نوعى زندگى و وجود است؟ هدف طراحان ايرانى ايجاد لذت بوسيله قرينه سازى و زيبايى است . آنها يا طرح ها را از زندگى واقعى (طبيعت) الهام گرفته اند و و يا از منابع خارجى استفاده نموده اند . در هر يك از اين دو حالت بايد ارتباط داشتن اين اشكال و نقوش را با افكار صوفيانه و عارفانه با احتياط ذكر كرد. چه بسا اين اشكال ، شكل هاى ساده شده حيوانات ، گياهان و پرندگان باشد كه با گذشت زمان تغيير يافته اند. انچه مسلم است زن قاليباف وقتى پشت دار نشسته ، بيشتر از آنچه ديده الهام گرفته مى انديشد.” همچنين به نقل از دكتر پرهام در زمانى كه پژوهش در خصوص نمادپردازى مغرب زمين ، جايگزين انديشه هاى رمزى ، نمادى و اساطيرى مشرق زمين گرديده ،نمادهاى شرقى به قياس با مفاهيم نمادى غربى سنجيده شدند . بدين ترتيب نقشمايه بيد مجنون نقشمايه اى مالامال از غم و اندوه نام گرفت . فرش هايى با چنين نقشمايه فرش عزا و نقش بيد مجنون بيد گريان در نزد غريبان ، تلقى گرديد. در همين زمان بود كه نگاره هاى سه گوش سر و گردن تجريد يافته جانوران كليد يونانى و قلاب و نقشمايه چهار بازويى ميانه ترنج هاى قاليهاى فارس خرچنگ و رتيل نام گرفت .با توجه به طبقه بندى رايج ?? گانه طرح هاى فرش ايران فرصت را مغتنم شمرده و به ذكر گونه اى تقسيم بندى از ديد نگارنده اين سطور با تمام كاستى هاى آن مى پردازيم. در اينجا بايستى مجدادً به اين نكته اذعان داشت كه اهميت بيان اين طبقه بندى از اين لحاظ است كه مى توان به ارتباط اسطوره و طرح در يك گروه كلى اشاره كرد به صورتى كه معانى و مفاهيم كاربرد اسطوره در يك طرح قابل تعميم براى هم گروه هاى ديگر آن باشد . به طور مثال با تعريف معناى اسطوره اى درخت سرو ، تاويل اسطوره اى نقش در مورد طرح هايى نظير گلدانى ، حاج خانمى و بوته مصداق پيدا مى كند . از آنجا كه طبقه بندى اخير بر مبناى مكاتب طراحى نقوش فرش گذارده مى شود لذا به بيان سبك و اجراى آن مى پردازيم. سبك هنرى ،كونه اى روش و شيوه كار است كه در يك رشته هنرى توسط هنرمندى براى اولين بار ابداع مى شود وبه مرور زمان توسط ديگران اين شيوه كاربرد يافته و در آثار آنها تكرار و كامل مى شود ، در اين حالت هنرمنداز ساختار،فرم و بافت يكسانى در كارهايش استفاده مى كند و بدين گونه سبك هنرى به مكتب هنرى توسعه مى يابد. اين مكاتب همان است كه غربيان سعى بر بيرون كشيدن آنها در ميان آثار هنرى هنرمندان خويش داشته اند. آنها را حتى مى توان در تقسيم بندى شيوه اى نقاشى ، نگارگرى ، معماري، ادبيات ايران جستجو كرد و دريافت نمود. هر سبك هنرى شامل سه مقوله مهم تفكيك اثر از حيث ساختار، شكل و بافت مى باشد. چنانچه بخواهيم طبقه بندى فرش هاى ايرانى را به لحاظ سبك هنرى آن مورد قضاوت قرار دهيم، مى بايد كليه طرح هاى موجود را در قالب اين سه عنصر اصلى بررسى محتوايى نماييم.
ساختـار قالب و هيات كلى طرح است كه تصوير غالب خود و پيرامون اثر خود را نشان مى دهد. فرم يا شكل عبارت است از روابط درونى بين اجزا در يك تركيب بندى بيشترين شاخص ايجاد فرم در طرح خط است.پهناى خطوط جهت حركت خطوط، امتداد و انحناى خطوط، زواياى تقاطع و محيط خطوط از جمله شاخص هاى خطى آن محسوب مى گردند.
بافت الگوى تكرار شده اى است كه وزن دارد. بافت حتى مى تواند شامل غلظت و رقت رنگ يا نور باشد. وزن در كار آهنگ حركت آن است. اين ملودى در احجام و سطوح نيز خود را نشان مى دهد و حتى مى توانيم اين وزن يا ريتم را به صورت موضوعى در كار داشته باشيم يعنى ارتباطى كه بين سوژه ها و فضاى موضوعى اثر هنرى بوجود مى آيد. بر مبناى اين الگو، فرش ها از حيث ساختار به ساختار هاى هندسي، گردان و انتزاعى قابل تقسيم اند. به لحاظ شكل و فرم به مدد خطوط انواع نقوش انساني، گياهي، جانوري، تلفيقي، اماكن ايجاد مى شود و از لحاظ بافت كه همان وزن و آهنگ كلى كار است در انواع تك موضوعي، خشتي، قاب قابي، محرمات، لچك ترنجي، بندي. اسليمى قابل تقسيم اند.
صرف نظر از اين تقسيم بندى محتوايى كليه فرش هاى شاخصى كه از نقوش گياهى و حيوانى در آن استفادهمى شود عبارتند از :
نقوش گياهي
درختى ؛ افشان؛ گلداني(سجاده اي،محرابي)بوته اي؛لچك ترنج؛محرمات، گلستان؛باغي، پاليز،بهشت؛گل انار وشاه عباسي؛ بندى ( مينا خانى و واگيره اي)؛ اسليمي، ختايي؛ گل فرنگ، گل سرخ؛ خشتي، قاب قابي
نقوش حيواني:
شكار گاه ، گرفت و گير؛ ماهى در هم؛ شيرى
نگاره ها يا ريز نقش هاى مورد استفاده شامل گل هاى هشت پر، ??پر، گله مرغي، طاووس، بز كوهي، قوچ،اسب، ماهي. پرنده و… است.
ارتباط طرح و نقش فرش با اسطوره
شايد بتوان به صرا حت راجع به هنر ايران اين نظر را داد كه هنرى است نمادگرا و كاركرد نماد را در رشته هاى متفاوت هنـرى ايـران به وضـوح مى توان ديـد .ايـن وجه و مشخصـه هنر ايرانى از سويى ارتباط آن را با اسطوره و مفاهيم اسطوره اى تقـويت نموده است. چـه نـماد سـه خـصوصيـت بـارز دارد: در طبـيعـت اسـت ، قــــــراردادى تكـرار پذيـر اسـت. اسطوره بـا مشخصات كاربردى نماد مطابقت داشته و به گونه اى پس از زمــــانى كه بشر زندگى هوشمندانه خويش را باز مى يابد همراه با نماد و مذهب و ساير عــــوامل زندگى اجتماعي،به نظام زندگى افرادقدم مى گذارد. در اينجـا تعابــير قـديــمى يـــونانى نـــيكي agathos ))،سودمندي( chresimon )،فن( tekhne )،عشق( eros ) ،تقليد( mi metis )جاودانگى ( eternity ) ، زيبايى ( kalon ) به دنبال شيوه تفكر اساطيرى كه در آن روح از تن جدا نيست و جسم ، جسم اثيرى است در قالب نماد اسطوره اى ، تداعى گر انديشه هاى درونى آدميان مى شود. در مرور تاريخ هنر هاى زيبا در دوران رنسانس شاهد ورود هنر عقلانى وكنش عقلى ( liberal art )به عرصه فعاليت هاى فرهنگى انسان مى باشيم.به دنبال چنين نگرشى هنر كاربردي( techniqual art ) نيز به ميدان وارد گرديد ليكن هنر ايران در اين هم زمانى تاريخى از ابتدا داراى پايه و اساس عقلانى و مبتنى بر درايت و هوشمندى واكنش ذهن مبدعين آاست ارسطو در تحليل اثر هنرى سه بعد معرفت، عمل و آفرينش هنرى را در نظر مى گيرد. اين مراحل صعودى در روح هنرمند ايرانى هم زمان عجين گشته است شاهد مثال ما نماد دايره در تفكر اساطيرى است كه نمايانگر اجرام سماوى و هستى و فرهنگ اسطوره اى است. همين نماد در كاركرد چهار گوش، نماد فلسفه و خرد تـلقى مى گردد. اصولا حركت هاى زاويه دار و ايستا نماد مردانگى و روان شناسيتفكر در نگرش فرهنگى است . در بررسى وزن و آهنگ، ساختار طرح قالى اكثرا جهت نقش نگاره ها منحنى دوار يا به عبارتى نماد حيات وهستى است كه علاوه بر تداعى معانى روانى نشان دهنده نماد زنانه، ما را به اين واقعيت نزديك مى سازد كه بافندگان و نقش آفرينان چنين بدايعي، زنان گران قدر كشور مان بوده اند. اين تداوم هماهنگى (هارمونى ) بين فرم ومحتوى كه ازسويى شكل ظاهر را به محتواى تفكر اسطوره اى آن پيوند مى زند، همان هارمونى فرم يا شكل هگل است كـه بـدان گشتالت يا همـاهنگى ســوژه مفهــوم مى گويد به طور كلى نگرش هاى فرهنگى در طول اعصار متفاوت ارتباط مستقيمى با ايجاد باورهاى اسطوره اى مردمان دارد. هرچند به لحاظ تقسيم بندى فرهنگي،هريك از دوره ها محتواى مفهومى خاصى را در بر مى گيرد، ليكن در خلق اسطوره اين تقدم هاى مورد اشاره مصداق هم زمانى كاربرد ندارد. به طور مثال ممكن است كه حتى در حال حاضر با شخصيت اسطوره اى مواجه شويم كه از لحاظ تقسيم بندى فرهنگى مرتبط با فرهنگ مردم در دوران اعتقادات جادويى ما قبل تاريخى باشد.در تقسيم بندى ادوار فرهنگى ابتدا به زمانى برمى خوريم كه تمامى نگرش هاى فرهنگى مردم در زمانه خويش ، نگرش ها و اعتقاد به آيين هاى جادويى بوده است. اين باورها را به خصوص در ذهن انسان دوران ماقبل تاريخ باز مى يابيم . بعد از اختراع خط و يا به عبارتى وارد شدن انسان به عرصه تاريخى به دوران پيش از اسطوره باز مى گرديم پس از آن نگرش اسطوره اى ( mythological )، در دورانى بعد از آن به باورهاى انسانى با دگرديسى انسان به خدا وخدا به انسان( anthropomorphism )مواجه شده و دردوره اى ديگر اين باورهاى فرهنگى جاى خود را به نگرش متافيزيك و زمانى كه خدايان از زمين به آسمان صعود مى يابند ، مى دهد پس از ان اعتقادات فرهنگى انسان به فرهنگ مذهبى بدل شده و تا امروز به عصر فرهنگ مدرن مى رسيم كه شكل و فرم كاملاً فرو پاشيده اند و سوژه اهميت خود را از دست داده است.
نقش فرش و اسطوره
به تناسب طبقه بندى لحاظ شده براى طرح هاى فرش ايرانى آن گونه كه از حيث شكل به انواع گياهى ، جانورى ، ابنيه ، تلفيقى تقسيم مى شوند بيشترين اشكال اسطوره اى نيز در بين همين شكل هاى درختى و جانورى پديدار مى گردد . اينكه بتوانيم به صراحت نظر دهيم كه ترسيم و نقش كردن اين اشكال بر متن قالى دقيقاً منطبق با تاويل مفاهيمى است كه امروزه توسط بزرگترين اسطوره شناسان و جامعه شناسان و تاريخ دانان انجام مى شود، امرى ناشدنى است. ليكن اين كلمات زبان نوشتارى مردمانى هستند كه قدرت انتقال چنين انديشه هايى را در وادى نقش و رنگ و پشم تجربه نموده اند . آدميان فضاهاى انديشه مشتركى دارند . همين مسئله است كه باعث مى شود گاه با مرور نمودن يك مطلب در كتاب يا باز گوكردن آن در لحن يك فرد. گويا مطلبى را شنيده ايم كه قرين دايمى روان و جسم ما بوده و كاملاً با افق و ساحت تفكر ما مطابقت دارد . چنين است كه آسمان، زمين، درخت، آب در فرهنگ هاى گوناگون با مفاهيم كماكان مشترك، رنگ تكرار در تجلى يافته و با يكديگر در كاربرد سنخيت مى يابند.
هم چنان كه در زمان سرآغاز ( illo in tempore ) اسطوره بهشت، كوه درخت ، ستون يا گياه خزنده ، زمين را به آسمان پيوند مى زند تا انسان بتواند با بالا رفتن از آن به آسانى به آسمان صعود كند. زمان سرآغاز در باورهاى اسطوره اى ديدار با ايزدان اتفاق مى افتاد . به همين نسبت ، قدر و منزلت جانوران در چشم انسان نخستين بسيار بالاست . جانوران از رازهاى زندگى و طبيعت با خبرند و حتى رازهاى عمر طولانى و فنا ناپذيرى را مى شنــاسند . دوستى بـا جـانوران و دانستن زبـان آنهـا، جـز نشانه هاى مينوى محسوب مى گردد.”
اين اسطوره هاى سازنده ، در جهان بينى ونوع نگرش فردى بافنده فرش نيز جلوه گر مى شود . اسطوره بهشت ، هبوط ، فنا ناپذيرى انسان، سر منشأ مرگ و كشف روح، گفتگو با پروردگار ، همه ديدارهاى آشنايى است كه بر روح بافنده فرش نيز عيان شده و قدرت تخيل ذهن سيال او را به نبوغ و خلاقيت مى رساند . اين مردمان سوى هنرى زندگى را ژرف تر و به ظرفيت هاى ادراك حواس ظاهر و باطن را در وجود او آشكار مى سازند.
اين مسئله بـه نـوعى همـان تمـرين روح در جهت خروج از زمان است. به نمادگرايى مى انجامد كه در اين مقوله همه افسانه هاى مربوط به پرنده انسان (يا انسان هاى بالدار) جاى مى گيرد و حاكى از نوعى عروج به سوى آسمان است. موضوع پرواز از كهن ترين بن مايه هى فولكلور است كه انتشار جهانى دارد و در تمامى سطوح فرهنگ هاى باستانى اوشواهدى دارد. فراسوى زمان رفتن، بى وزنى و آزادى از شرايط انسانى ، همان تغيير شكل يافتن وجه جسمانى انسان به وجه روحانى اوست.هفت گام عروج بودا ، هفت پله راز آموز آيين ميترا . عروج هفت گانه آيين شمنى كه در قالى ايران در هفت حاشيه فرش متظاهر مى شود از حيث ساختار همان قدر مشترك آيين هاى نمادين در هندوستان ، آسياى مركزى و خاورميانه است. مفهوم آن فراروى از جهان به يارى گذر از هفت آسمان و دستيابى به اوج كيهان است كه حتى در سنت هاى سامى هم ديده مى شود و نقطه مركزى اين عروج هاى آسمانى نظير جايگاه كيهانى در هندوستان و شمسه مركزى و يا ترنج و حوض اصلى لچك ترنج هايى است كه در فرش ايران اقوام مى يابد. در جايى كه نقش ، طرح و رنگ به يارى مفهوم مى شتابند و تداعى بصرى آن را در نظر مخاطبين خويش به زيور زيبايى هاى جاودانگى ، قدرت مى بخشند؛ اين جايگاه مركزى رجعت دوباره به كمال سرآغاز است يعنى نوزايى به دوره اى كه هنوز در آن آلودگى و بى حرمتى . فرسودگى و بى رنگى نبود . چنان است كه مى بينيم بودا براى نيالودن زمين و بى حرمت نكردن آن نه بر زمين كه بر نيلوفر آبى پا مى نهد . صعود جان هماره با نوعى آرامش و دستيابى به صفا قرين است چرا كه شكل دهنده وحدت پويا از مجموعه حواس ما مى باشد . مسئله اى كه يونگ علت آن را به ناخودآگاه جمعى انسان مرتبط مى داند و معتقد است كه در اثر كمترين ايجاد ارتباط با اين ناخودآگاه تجربه ابديت براى انسان حاصل مى شود.
نقوش گلدانى ، افشان :
اين نقوش در واقع اسطوره تكوين هستى پيوند مى زنند . گلدان گلى كه ارتباطى وسيع با زمين مادر و ايزد بانوى بارورى دارد و همين معنا به طور مشابه در نقوش موزون و بديع به صور مختلف در طراحى فرش ايران ديده مى شود . زاده شدن انسان از زمين ، عقيده اى جهانى است. اين احساس ژرف برون آمدن از زمين و زاده شدن از آن ، مانند بارورى فرسوده ناشدنى زمين و زندگى بخشيدن به عناصر حيات همچون درخت ، گل ، سبزه و رود است. “ زمين مولود ، نه تنها جايى است زندگى و ما بعد زندگى از آن آغاز مى شود شاهد بزرگى براى راز آموزى نوع جديدى از هستى است. مسئله زمين مادر و تجلى آن در نقوش مختلف به تاريخ اديان تعلق دارد كه از زمان پارينه سنگى شناخته شده است. گاه زمين ايزدبانوى مرگ مى شود . مرگ به بذرى تشبيه مى شود كه در سينه زمين كاشته مى شود تا به گياهى نو جان بخشد . زمين در اينجا منبع فرسايش ناپذير آفرينش است”مرگ در همه آيين ها ، گذرا به شيوه بودنى ديگر است. جزء لاينفك نوزايى و آغاز يك زندگى جديد است. همين طرز تفكر و نگرش است كه در آثار هنرى به اشكال مختلف و با ابزار گوناگون خود را نشان مى دهد . اين برداشت بيدار كننده اين ذهنيت است كه پايان جهان هرگز مطلق نيست و همواره به دنبال آفرينشى نو، نوزايى ديگرى ايجاد مى شود.
از بين نقوش مرتبط با توضيحات ادا شده ميتوان به نقش ناظم قالى هاى فارس اشاره كرد.” اين نقش بسيار قديم بوده و از روزگار صفويه با نام نقش گلدانى در شهر هاى ايران و هند بافته مى شده است. نقش ناظم به حاج خانمى يا باغى نيز مرسوم بوده و سجاده اى نام غلطى بر آن است چون علاوه بر آن كه نقش چنين پر از گل و برگ مناسب با سجاده نمازگزار نمى باشد بافت اين گونه قاليچه ها در بين ايليات فارس نيز مرسوم نيست . بافت نقش ناظم بر روى فرش به طور حتم مستلزم الگوبردارى يا نقشه است و در اكثر مواقع زنان قشقايى اين نقش را واگيره بافى مى كنند . در مواقع بسيار نادر به بافت ذهنى آن اقدام مى نمايند . دو قوس نيمه بالاى طرح ناظم را بعضاً قوس كنگره اى آن را ، تعدادى از محققين نظير ريگل به طاق تشبيه كرده و نقش را منسوب به هند مى دانند ليكن اين قوس ها به احتمال زياد پرده اى هستند كه از معماى زيباى هستى پرده بر مى دارند.نقش گلدانى در بررسى مسير تكاملى خويش ، فرايندى سه هزار ساله دارد و در اين نقش،درخت سرو به شيوه اى نمادين در گلدانى كه نماد و مظهر زمين به عنوان مركز ثقل بوده، نشانده شده است. اين نماد در عصر تيمورى بسيار پرداخته شد و شايد در اوايل سده دوازده هجري، تك سرو راست قامت دوگانه شده و از مركز بــه دو جانب طرح منتقل مى شود. در مركز گلدانى قرار گرفته و با گذشت زمان، سرو هاى دو گانه به دو نيم سروتبديل شده و بخشى از آنها به زير حاشيه ها مى افتد كه مظهر بى كرانگى و پايان ناپذيرى است.با اين تفاسير نقش ناظم از زمره نقوشى است كه به تبع ويژگى ها يش نمى تواند قدمتى پيش از دوره صفويه داشته باشد.در واقع بايد گفت كه اين نقوش به كار رفته در فرش دستباف كه شايد هر يك به گونه اى بيانگر روايات اسطوره اى تاريخى اند در بسيارى از موارد منطبق با تعاريف و مفاهيم به كار رفته در باره خود اسطورهمى باشند.” اسطوره ها دو لايه دارند شكل ومعنا، اسطوره طبيعت را به تاريخ و معنا را به شكل تبديل مى كند و نظامى نشا نه شناسى است.از طرفى اسطوره ادعاى فراروى به واقعيت را دارد. ”
نقشنمايه درختي:
نقش درخت يكى از اصلى ترين نقوش رايج در فرشبافى ايرانى است كه به گونه هاى مختلف يا به صورت نقش اصلى يا در متن و بافت طرح به كار مى رود.اين نقش از جمله نقوش اساطيرى مهمى است كه راز و رمز به كارگيرى آن توسط اسطوره پردازان بزرگ تحرير شده است. از جمله الياده در اين باره چنين ميگويد:” نماد پردازى درخت جهان به معناى نماد پردازى كل كيهان است. قلمرو اين درخت در ناخودآگاه و زندگى ژرف تر ماست. در كار برد اين نقش فعاليت روانى و ذهن يكپارچه مى شود. اين نماد در اساطير و اديان به معناى نوزايي، بى پاياني، تجديد دوره، منبع زندگى و سر چشمه جوانى و واقعيت است.” چنين اسطوره اى بيانگر حقيقت است چون تاريخ مقدسى را بيان مى كند و بدين وسيله تكرار پذير مى شود. نقش درخت كه اكثرا به صورت درخت سرو طراحى مى شود در انواع طرح هاى درختي، گلداني،(ونقش ناظم)، متن نقش محرمات، طرح گلستان با باغى يا بهشت وپاليز ، در انواع بافت قاب قابى يا خشتى بوته، به كار مى رود.
نقش سرو از جمله نقوشى است كه علاوه بر قالى در بافت پارچه نظير ترمه و چاپ قلم كار، قلم زنى بر فلزات و سنگ و در انواع هنر هاى سنتى ايرانى كاربرد فراوان دارد. همينپراكندگى كاربرد و اعتبار دراز مدت نقش است كه شكل آن را دگرگونى وسيعى داده و باعث گرديده تا اقسام اين نگاره امروزه حدود بيش از??صورت متفاوت داشته باشد.
در خصوص درخت سروى كه به شكل بوته درآمده تفاسير متعددى وجود دارد: مظهر رازآميز شعله آتش آتشكده هاى زرتشتي، تمثيل شكل بادام ياگلابي، تجسمى شيوه يافته از گياهى هندى كه از همانجا نيز به ايران راه يافته است، ليكن آقاى پرهام بر ايرانى بودن نقش و ورود آن به هند از ايران و كاربرد در شال كشمير هند تاكيد مى ورزند و شايد زيبا ترين و نزديك ترين تعريف به معناى شكل بوته سرو تارك خميده از باد موجود در طبيعت باشد.تحول و تبديل سرو به بوته به سه دوره در هنر قبل و بعد اسلام قابل تفكيك است. در ابتدا سرو درختى مقدس و رمزى مذهبى و نشانى از خرمي، هميشه بهارى و مردانگى است. در اين مرحله سرو به صورت هيات اصلى و طبيعى خود در تمدن آشور، ايلام و هنر هخامنشى خود را نشان ميدهد و حالت نگاره تزيينى ندارد. نگار گرى آن در اينجا مقطعى بوده و برش عمودى درخت را با شاخه هاى افقى مجسم مى سازد كه در سنگ نگاره هاى تخت جمشيد در نهايت دقت و ظرافت به كار مى رود. در ادامه دوره اول، نقش سرو در هنر پارتى و ساسانى يگانه درخت مقدس نيست هر چند منزلت آن هم چنان مستدام باقى مى ماند. ليكن اين منزلت ديگر بار رمزى و مذهبى ندارد و صرفاً مداومت يك نقشمايه سنتى است.در دومين مرحله تطور درخت سرو، هم زمان با نفوذ تمدن اسلامى سرو از ريشه هاى باستانى جدا شده و به نگارهاى زينتى مبدل و از ماهيت مذهبى خود دور مى شود. هر چند براساس شواهد به دست آمده اين اعتقاد همچنان پا بر جاست كهتا سده دوازدهم هجرى سرو مظهر و نماد خرمى جاويدان درخت زندگى بوده است. از اينجاست كه سرو به صورت ساده بته جقه تصوير شده و به يك نگاره زينتى نزديكتر مى گردد. از سده ششم به بعد سرو بته و سرومنقش ازصورت هاى ساده نخستين بيرون مى آيد و بته جقه اى شكل شيوه يافته كامل ونهايى خود را مى يابد.پيدايش بته بر قالى ايران زمانى صورت مى گيرد كه نماد ها تنها بازتاب نياز ها و باور هاى اشتراكى نيستند بلكه جنبه زيبايى شناختى و تزيينى دارند. علاوه بر نقش افشان مى توان اشاره كرد. همچنين از بين نقشمايه ها گل بوته سه شاخه يا سه گل كه در آن گل ميانه بلند تر از سطح هم رديف دو گل بوته ديگر است، نشانگر طلوع خورشيد ، اوج نيمروزى و غروب آن است. ، دو جفت مرغى كه از درخت مقدس پاسدارى مى كنند، گل هاى انار ، هشت پر…قابل ذكر است كه در آنها هر يك به نوعى اين گياه و درخت نماد بى پايانى ، جاودانگى و سلسله ناگسستنى هستى است.
نقش گلستان :
اين طرح در زمان صفوى به گلزار هم مشهور بوده و پوپ از نقشه گلستان كه مى توان آن را فردوس يا پاليز هم ناميد با نام باغ فردوس كه گلستان مينوى است ياد مى كند . باغ فردوس يكى از اساسى ترين مفاهيم در فرهنگ ايرانى است و هميشه در انديشه و احساسات ايرانيان موقعيتى مركزى داشته است . فردوس باغى است محصور با چند حصار پشت سر هم كه يك حصار از همه بلند تر و پهن تر است. تعداد حصارها معمولاً هفت عدد است ( با توجه به جايگاه عدد هفت در عرفان اسلامى ) به صورت كه اهريمن نتواند به آن راه پيدا كند. حاشيه هاى مكرر در فرش ايران همين ديوارهاى متعدد فردوس است. فردوس داراى سرچشمه آب است، ازلى – ابدى كه هميشه آب در سرچشمه آن جريان دارد در فردوس انواع حيوانات و گياهان از بهترين انواع وجود دارند و بدون آسيب اهريمن و مرگ ، زندگى شاد و جاودانه اى را مى گذرانند. همين مفهوم در ذهن طراح نقش به صورتى تصوير شده است كه ديدن چنين صحنه اى بر فرش مصداق بارز مفاهيم باغ بهشت را يادآورى مى كند. باغ گلستان فرش ايرانى با ساختار هندسى طراحى شده و حوض يا آبگير مركزى به شكل مدور يا چهار گوش نقش مى شد در اطراف آن با تقسيمات منظم و بنيادين ايرانى كه از الگوى دوازده قسمتى تبعيت مى كند، آبگيرها يا شبكه هاى آبى در چهار طرف حوض اصلى با چهار باغچه مزين به نقوش گياهان طراحى مى شد . گاهى در نقشه هاى متفاوت تعداد آبگيرهاى اطراف حوض اصلى به مضارب عدد دو ، افزايش مى يابد.در اين فردوس ماهى و پرندگان و ديگر حيوانات و گياه ها پراكنده بود به گونه اى كه گل كارى و درخت كارى گياهان و حيوانات منظم و سنجيده بوده و شبكه آبيارى راه هايى براى عبور داشته باشد. عمده قالى هاى نقش گلستان باقى مانده از دوران صفويه به بعد است . در قالى معروف كاخ تيسفون ، نقش گلستان است. در كل تعداد فرش هاى موجود و باقى مانده از اين نقش در جهان به بيست عدد مى رسد. نقوش خشتى و قاب قابى نيز در بافت اشكالى را تشكيل مى دهند كه نقشمايه اصلى تمامى آنها را باغ فردوس مى سازد . حتى نقشه سبزى كار كرمان هم ، يادآور حكايت فردوس بر فرش است.
لچك ترنج :
داستان اسطوره اى باغ بهشت دگر بار با نقش آفرينى متمايزى در فرش ايران تداوم مى يابد و بصورت حوضى پر آب در مركز متن فرش با نام ترنج ظاهر مى شود . حوضى كه تزيينات جانورى و گياهى درون يا اطراف آن نمايانگر فضاى فردوس و مجسم كننده نعمات آن است. بديهى است كه استمرار كاربرد اين نقش در ذهن پويا و خلاق توليد كننده ، به مرور زمان منجر به ايجاد تغييرات جزيى يا كلى به تناسب اجزاى طرح و بازنمود زيبايى آن گرديده و چنين استنباط شده است كه محدود نمودن فضاى متن به يك ترنج،باعث منقسم شدن تدريجى يك ترنج به دو نيم ترنج و سرانجام به چهار ربع ترنج شده و هر ربع ترنج در فضاى سه گوشه يا لچكى كنج هاى متن جاى گرفته است.الگوى اوليه اين طرح مفهومى فردوس را كه به جايگاه اسطوره اى حيات دينى در قلمرو وجدان آدمى بستگى دارد، از نقش گلستان مى دانند. ”حيات دينى و رابطه اى كه با قلمرو وجدان دارد به تامين خير و سعادت وجدانى افراد و الزام آنها به اجتناب از شر و گرايش به خير نظر مى نمايد . انديشه نشئه خير و مكافات اعمال ، حتى در اديان باستانى مصر و بين النهرين هم، التزام عمل به خير و احتراز از افعال شر را از انسان مطالبه كرده است . از استمرار رسوم و عقايد آكنده از غرايب در طول تاريخ اين نكته نيز بر مى آيد كه انسان به آنچه وجدان و قلب او را ارضا نمايد بيشتر از آنچه فهم و عقل او را خرسند كند، پايبندى و خرسندى دارد.” همين مفاهيم حيات دينى و ارتباط آنها با ذهن فرارونده آدمى است كه در طول اعصار همراه با او بوده و از زندگى فردى ، اجتماعى ، اقتصادى ، فرهنگى و هنرى او نه تنها جدا نشده بلكه در آن بيان و نمودار مى گردد. اصولاً نقشى كه حيات دينى اقوام در پيدايش تاريخ و دگرگونى هاى آن دارد غالباً از طرح اسطوره آغاز مى شود. اسطوره كه به دنياى ذهنى و ماوراى زمان تعلق دارد. هر چند كه زمان عينى نيز اسطوره است جنبه تقدس آيين هاى اسطوره اى (نظير باغ فردوس و مداومت كاربرد مفهوم آن در نقش فرش) نيز به خارج بردن انسان از زمان عينى به زمان ذهنى است و در فاصله همين بازگشت است كه او را متعهد مى سازد . مادامى كه انسان در عرصه تنازع دو جاذبه زمان عينى و زمان ذهنى سر مى كند، حيات دينى در شكل اسطوره يا تاريخ بر احوال و افعال او سيطره مشهودى دارد. حيات دينى به انسان كمك مى كند تا از دغدغه زمان جارى و متحرك به آرامش يك زمان راكد و متوقف پناه ببرد و در عبور از اين ورطه ، به كمك اسطوره به گذشته الهى راه پيدا كند و با تاريخ برگذشته انسانى بگذرد.
ريز نقش هاى گياهى
نيلوفر آبى – گل هشت پر
شرح و تفضيل نقش اسطوره اى گل نيلوفر آبى به طور كامل در مشروح توضيحات طرح ماهى درهم در پيش خواهد آمد . نقش اين گل به مرور به گل هاى انارى و در زمان شه عباس به گل شاه عباسى مبدل مى شود . ريشه اسطوره اى اين گل به افسانه ميترا و آيين آن اشاره دارد . چنين مى توان برداشت نمود كه گل نيلوفر آبى نماد شاخص تجلى اين اسطوره در فرش دستباف است. اين نگاره ديرين سال در مغرب زمين به نام نخل بادبزنى ( palmette ) و نيلوفر آبى مشهور است و در فارس به شكل ساده تر آن گل گنكر گوينده و متداول ترين نگاره فرشبافى دوران صفوى است. اين نقشمايه در بيشتر فرش هاى فارس به شيوه هندسى و ساده شده ساسانى آراسته شده است.
ماهى درهم
اين نوع نقش از اواخر دوره تيمورى و در تمام دوران صفوى مورد استفاده بافندگان بوده است و از آنجا كه در دوره تيموريان و در هرات رواج يافت بدان هراتى گويند. هر چند ريشه لغوى واژه ماهى درهم و اينكه چگونه در نقش فرش رايج گرديده است مشخص نيست. بافت ماهى درهم در اكثر نقاط ايران كاربرد داشته و تفاوت بارز نقش آن از شرق به غرب ايران مشهود است. به گونه اى كه اندازه ماهى هاى نقش در شرق (به ويژه اطراف قاين ، تربت جام و تربت حيدريه) بزرگتر از غرب و مركز ايران (نظير كردستان) است. نمونه منحصر به فردى از آن نيز در اطراف اراك بصورت مرغ و ماهى (يعنى دو مرغ به جاى ماهى يا همراه با آنها در حركات به دور يك حوض) بافته مى شده كه امروزه به فراموشى سپرده شده است. تنها كاربرد اين نقش اسطوره اى بر فرش نبوده و در ضرب سكه، نقش برجسته ، نگارگرى ، معمارى و حتى بر تاج تيگران (يكى از شاهان ارمنستان) ، نقش فوق ديده مى شود.بنياد و اصل آن دو يا چهار برگ خميده است كه گل بزرگى را در بر گرفته اند . از گل وسط به همان گل نيلوفر آبى يا شاه عباسى تعبير مى شود . چنين گفته شده كه برگ ها در ابتدا ماهى بوده اند كه در دوران اسلامى به برگ مبدل شده و گل ميان نيز احتمال مى رود چهره انسانى بوده كه آن هم به گلى گرد تغيير شكل يافته است. علاوه بر آن كه نقش هاى هراتى و ماهى در هم گونه هاى بسيارى دارد استفاده از آن در ايران جغرافيايى قديم از شمال قفقاز ، سمرقند ، بخارا، خوارزم، آذربايجان و ارمنستان امروزى تا كنار درياى عمان و بندر گناوه ايران رايج بوده است.در كـل نه تنهااين نقش بلكه افسانه نقش بوته،ســرو،شكارگاه يا بسيارى از ريزنقش هاى به كار رفته در متن و حاشيه بعضى نقوش فرش نظير گرفت وگير دلالت به واسطه جاويدان آيين ميترا در ايران دارد.
مهر يا ميترا خداى مهمى در تاريخ بسيارى از كشور هاى مختلف در ادوارگوناگون بوده است. پرستش او در غرب تا انگلستان و در شرق تا هند گسترش داشته است. مهر كه در ابتدا در هزاران سال پيش مورد پرستش مردم بود اينك نيز مورد احترام زرتشتيان است. او خداى پيمان است و پيمان ها و نظم و راستى را نگهبانى مى كند حتى پيمان ميان دو كشور. او با پيمان شكنان يا مهردروجان دشمنى سرسخت دارد ولى نسبت به وفاداران خود مهربان ترين خداست. در مهر يشت كه سرود مخصوص اوست توصيف زيبايى از او مى شود. او پيش از خورشيد ظاهر مى شود و همراهى او با خورشيد باعث شده كه بعدها مهر به معنى خورشيد بيايد همچنين در ايران تصوير پردازى اساطير از مهر تنها به اين منظور به كار گرفته است تا شخصيت خداى عهد و پيمان را نمايان سازد. ايرانيان ايران را سرزمين پيمان به شمار مى آورند و جنگجو يان ايرانى پيش از رفتن به جنگ با كشور هاى ضدمهر، سوار بر اسبشان، به درگاه مهر دعامى كردند و به خورشيد و مهر وآتش مقدس جاويدان نماز مى گذاردند مهر نقش بسيار مهمى در آيين هاى دينى و زرتشتى ايرانيان داشته است. بازمانده اى از اين آيين ها، جشن مهرگان است كه در روز مهر مصادف با شانزدهمين روز مهرماه برگزار مى شده است. در گاه شمارى ايرانيان باستان، قرينه نوروز است و اهميتى هم پاى آن دارد. ناميدن شانزدهمين روز ماه به نام مهر تعبيرى براى براى نظارت نيمه دوم ماه توسط مهر است . حتى در سنت ها ، آيين هاى شب چله (يلدا) را با آيين هاى مربوط به مهر ارتباط مى دهند. نكته حايز اهميت اين است كه مهر ايران فقط يك نقش برجسته و متن هاى بسيارى دارد ولى مهر پرستى رومى تقريباً هيچ متنى ندارد بلكه صدها نقش برجسته از آن موجود است.بنا بر نقش برجسته هاى به دست آمده در كشورهاى غربى ، مهر به صورت كودك يا جوانى از صخره زاده مى شود . با دشنه اى كه روزى گاو نر را با آن مى كشد و با مشعل آتشى كه نماد نورى است كه با او به جهان مى آيد.در �
_________________
مطالب فرش دستباف
مقدمه:
درمختصر نگاهي به نگاه هر فرد بيننده را چه به عنوان يك فردآشنا به فرش و مقوله فرش بافي و چه به عنوان يك فرد غير كارشناس و در يك نگاه عموم و اكثريت قريب به اتفاق مردم بخود جلب میکند.فرش از جمله مهمترین زیراندازهای رایج در بین جوامع شهری و روستایی ایرانی است که جایگاه آن در میان ایرانیان بیشتر جنبه زیراندازی داشته ،بعضا در قالب تابلو فرش بعنوان تزیین بکار گرفته میشود و جوامع اروپایی نه بعنوان زیرانداز صرف ، بلکه بعنوان کالایی تزیینی مورد بهره برداری قرار میدهند .فرش را همگان به عنوان قسمتي از كالبد فرهنگي و معنوي هنر اصيل ايراني شناخته و جهان، ايران و ايراني را با صنايع دستي منحصر بفردش، خصوصاٌ فرش دستباف مي شناسد.
خالق فرش،انگشتان نحيف و ظريف كودكان، جوانان، مردان و زنان سالخورده، پينه بر دستی است که حاصل تلاش بي وقفه و يك عمر تجربه خود را در قالب یک هنر اصیل و بی بدیل عرضه مینماید.
در راستاي حمايتهاي مادي و معنوي از عزيزان بافنده و كليه دست اندركاران پروسه توليد فرش دستباف، و بجهت رونق بخشي و مديريت و برنامه ريزي بهينه صنعت و هنر فرش ايراني، در اوايل سال ۸۳ مركز ملي فرش ايران (زير مجموعه وزارت بازرگاني) تاسيس گرديد تا با اتكاء به اطلاعات گرد آوري شده و مدون، ساز و كارهاي لازم را جهت حفظ و اعتلاي دوباره جايگاه اصلي فرش ايران در جهان ، تسهيل و تبیین نمايد.
نگاهي مختصر به تاريخچه فرش دستباف:
زيراندازي كه همگان آنرا به عنوان فرش دستباف مي شناسيم ، حاصل تجربه و تلاش هزاران ساله جامعه بشري جهت كسب رفاه و آسايش بيشتر است كه به صور مختلف (زيرانداز،تابلو) مورد استفاده قرار ميگيرد.
فرش يك كلمه عربي و به معناي گستردن است و اصطلاحاً فرشباف كسي است كه تعدادي قابل توجه الياف ريسته رنگرزي شده را با زدن گره بر روي انواع تارهاي ابريشمي، نخي و پلي استري و پشمي و با استفاده از نقشه و يا بدون استفاده از نقشه ( بصورت ذهني ) مي بافد.
فن و هنر (قاليبافي) را ميتوان نمونه اي پيشرفته و تكميلي از ساير زير اندازها از ابتداي خلقت بشري تا كنون ، شمرد.
شايد مشكل بتوان سابقه بافت اولين فرش و قالي دستباف را تخمين زد چرا كه الياف و تار و پود مصرفي در بافت فرش دستباف، اليافي است که درصد و سرعت پوسيدگي آن بيشتر از ساير كالاهاست و با توجه به نبود استحكام و كم دوامی در مواجه با انواع عوامل جوي ،(رطوبت، گرما ، نور و …. ) بسرعت تخریب میگردد.
انسان پس از كسب تجارب فراوان با استفاده از الياف سلولزي بوريا و حصير را كه اولين بافته هاي تار و پودي بشر مي باشد را بافت و اين تجربه ساليان سال ادامه داشت تا به دانش ريسندگي و توليد پارچه ها وسایر زير اندازهاي تار و پود دار دست يافت .
بعدها طبق تحقيقات باستان شناسي، توسط باستان شناسان مختلف (پروفسور كارلتون كن، در غار كمربندي بهشهر و تحقيقات پروفسور رومن گيرشمن، در تپه هاي سيلك و پرفسور باتو فيليپس در كرمان( در تپه هاي حصار دامغان) نخستين ابزار ريسندگي نخهاي پشمي بدست آمد.
اولين و قديميترين فرش دستباف كشف شده( فرش پازيريك) توسط بشر
اولين فرش دستباف در سال ۱۹۴۹ توسط پروفسور باستان شناس، آقاي رودنكو در ميان انبوه يخ و برف ، در تپه روستايي بنام پازيريك در سيبريه ،از ميان قبور متعلق به اقوام سكايي در سيبريه ،در ۸۰ كيلومتري مرز مغولستان و ما بين كوههاي آلتاي، بار جشمار ۴۲ و گره تركي ( ۳۶۰۰ گره در دسيمتر) كشف شد كه قدمت آنرا به ۲۵۰۰ سال پيش تخمين زده‌اند كه رسيدن به چنين تكاملي حداقل ۱۰۰۰ سال زمان نیاز دارد كه بدين ترتيب مي توان قدمت بافت اولین قالي را به ۳۵۰۰ سال و يا بيشتر تخمين زد.
نقش فرش مذكور ايراني بوده ، شباهت زيادي به نقوش برجسته پلكان شرقي كاخ آپادانا در تخت جمشيد داشته ، بافت آنرا به اقوام ايراني (عهد هخامنشيان) نسبت داده اند (اقوام بابل- آشور- ماد- پارس).
تركيب طرح فرش شامل چندين حاشيه بزرگ و كوچك بوده كه زمينه و متن فرش شامل ۲۴ عدد مربع ۴×۶ ونقش گلي در ميان هر مربع به چشم ميخوردو حاشيه هاي كوچك شامل تعدادي مربع بانقش حيواني بالدار ، در ميان هر مربع ميباشد كه در حاشيه انتهايي چهار طرف فرش عینآ تكرار شده است و نقش ديگري در حاشيه كوچك اطراف متن ، شامل تعدادي گوزن در حال حركت است كه تكرار شده ، حاشيه بزرگ فرش نيز شامل تعدادي سواره و پياده نظام بصورت يك در ميان و كنار هم در حال حركت ديده ميشود.رنگ متن اصلي فرش قرمز آجري است و فرش مذكور در حال حاضر در موزه سن پطرز بورگ روسيه در معرض ديد عموم قرار دارد
(( نحوه انتخاب و خريد يك فرش دستباف ))
فرشدستباف نه تنها يک کالاي کاربردي و مصرفي است بلکه بافتهاي است دارايجنبههاي گوناگون هنري، فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و …
(( بايدها و نبايدها در انتخاب يك فرش خوب و مناسب ))
قبل ازخريد فرش مورد نظرمان حتمآ بايد محل و نوع كاربرد آنرا ( بعنوان تزيين و يا زير انداز ) در نظر گرفته و فرش دلخواه را براساس اندازه و هماهنگي رنگ و محيطي كه قرار است در انجا استفاده شود انتخاب نموده و هنگامي که تصميم به خريد گرفتيد ، نخست بايد از سلامت بخشهاي مختلف آن اطمينان حاصلکنيد. براي اين منظور آسان‌ترين شيوه، نگريستن به پشت فرش و لمس کردنقسمتهاي مختلف آن است: با نگاه کردن به پشت فرش ميتوان از يکنواختي و نظمبافت آگاه شد
عبور مرتب تاروپود فرش از ميان هم، نداشتنسوراخ، پارگي، ساييدگي و نيز نبود قسمتهاي رفو شده از جمله مواردي هستندکه بايد به آنها دقت شود
سطح پرزهاي فرش بايد يکنواخت باشد که با کشيدن دست به روي فرش، ميتوان به اين امر پي برد
بافت فرش بايد مطابق طرح و نقشه باشد و نقشمايه‌هاي آن بايد زيبا و دلنشينباشند. اگر در برخي قسمتها نقشه‌ها از حالت طبيعي خارج شده باشند (له وکوبيده بوده و يا ازدياد طول در آنها ديده شود)، نشانه وجود عيب در فرشاست
يکنواخت نبودن لبه‌هاي فرش، يکسان نبودن اندازه اضلاع روبه رو،قرار نگرفتن کامل فرش روي سطح صاف (بالا ايستادن برخي قسمتها)، خالي بودنبخشي از فرش، از نقشه (حذف شدن يکي از نگاره‌ها به هنگام بافت)، و مواردياز اين دست، نشانه‌هاي وجود عيب در فرش هستند که از ارزش آن مي‌کاهند
رنگهاي به کار رفته در فرش بايد در همه جاي فرش به يک درجه و يکنواختباشند و بايد توجه کرد که رنگهاي گياهي و طبيعي بسيار ارزشمندتر از رنگهايشيميايي هستند.
هر گونه تفاوت حاشيه هاي بالا و پايين و حاشيه هاي طرفين از نظر اندازه و يا عدم تكرار گوشه در فرشهاي لچك ترنجدارو يا عدم
تكرار يكنواخت طرح در فرشهايي با طرح قرينه (( يك دومي و يك چهارمي و يك ششمي و… )) اختلاف رنگ گلها وشاخه ها ولچكها و متن و تمامي قسمتهايي كه در فرش داراي طرح يكسان و تكراري است و وجود رنگهاي تند و زننده در حاشيه و متن ( بنحوي كه از دور نمايان گردد ) همگي از معايب فرش بشمار ميروند.
(( مراحل ونحوه شستشوي فرش به روش ماشيني و دستي ))
يك عامل بسيار مهم در حفظ ونگهداري فرش ، تميز نگه داشتن آن است . آلودگي و ناپاكي نه تنهااز جلوه ز يبايي فرش مي كاهد بلكه خسارتهاي فراواني نيز به آنوارد مي آورد
همه قالبهاي مورداستفاده اعم از قالبهاي مفروش كننده منازل و يا قالبهاي تزييني پس از چند سال به علت مجاورت دائمي با انواع آلودگي مي بايستشسته شده و تميز گردند
با توجه بهاينكه حتي ذرات گردوغبار موجود در هوا در لابه لاي فرش فرو ميروند و در بلند مدت باعث چرك و تيره شدن سطح فرش مي گردند .بديهياست فرش هاي با زمينه روشن و پرز بلند و يا آنهايي كه بيشتر درمعرض تردد و آلودگي هستند نياز بيشتري به تميز شدن دارند. شستشوو نظارت فرش از اهميت ويژه اي برخوردار است و رعايت اصول و قواعدخاص آن سبب خواهد شد تا دستباف كيفيت اوليه خود را ازدست نداده، سلامت خود را باز يابد و حتي الامكان خصوصيات ظاهري و ساختمانيخود را حفظ نمايد
شستشوي فرش بهطور معمول ، بعد از خاتمه بافت جهت ارتقاء كيفيت صورت مي گيرد ونيز براي زدودن آلودگي هايي كه به مرور زمان بر آن مي نشيند ، كهدر اين مورد غبارگيري از مقدمات شستشو خواهد بود كه امري اجتنابناپذير است ، اما مراحل آن داراي ويژگيهاي خاص است . در ادامه بهتفصيل به شيوه هاي غبارگيري و شستشوي فرش و ساير مراحل تكميليديگر در اين راستا پرداخته مي شود
مراحل كلي شستشو:
- غبارگيري
– غبارگيريمعمولي – غبارگيري ماشيني
الفغبارگيري با ضربه زنهاي مكانيكي ب- غبارگيري با دستگاههاي مكندهج- دستگاههاي جديد غبارگيري
۲- بازرسي
۳- رفوكاري
۴ – لكهگيري
انواع شستشو:
– شستشو سنتي ۲- شستشودر كارخانه ۳- شستشو درمنزل
در شستشوي فرش دستباف مراحل وروشهاي مختلفي بايد صورت گيرد
ازجمله مقدمات شستشو غبارگيري فرش است كه به شيوه دستي و يا توسطدستگاه انجام مي شود پس از غبارگيري بازرسي فرش جهت شناخت معايبو لكه گيري آن انجام مي گيرد
سپسشستشوي فرش نيز به كمك دستگاههاي مكانيكي در كاخانه ها و يا درمنزل و با روشهاي سنتي صورت مي گيرد .براي شستشو از مواد متفاوتسنتي و صنعتي استفاده مي شود كه آگاهي از اثرات هر يك در انجام بهتر اين
كار موثر خواهد بود
در طيشستشو و يا پس از آن عملياتهاي تكميلي متفاوت روي فرش انجام ميشود مانند كلرينه كردن و يا شستشو با سود و هيدروسولفيت و كربناتها و يا ضد بيد كردن فرش كه هر يك براي تامين هدفي و آسودگي خاطرمصرف كنندگان انجام مي گيرد .شناخت تاثير اين مواد شيميايي برالياف موجود در فرش ، در بكارگيري بهتر آنها جهت شستشوي مناسب وصحيح راهگشا خواهد بود
مقدماتشستشو:
غبارگيري :
غبارهميشه به صورت تركيبات مختلفي در هوا وجود دارد و ممكن است بهصورت ذرات آهن ، كربن به شكل دوده ، آلومين .و ساير مواد به داخلپرز فرش نفوذ كند . ذرات ريز غبار به صورت لايه اي نازك روي سطحو داخل پرزهاي فرش نفوذ مي كند . اين لايه ها جذب كننده ي رطوبتنيز هستند و در بلند مدت به صورت لكه هاي چرك روي سطح فرش پديدارمي شوند و حتي باعث پوسيدگي فرش نيز مي گردند
كانونهاي اجتماع غبار و خاك دردرون فرش مكان مناسبي براي زندگي انواع حشرات مانند بيد است كهمي توانند الياف پشم را بجوند و از بين ببرند . بنابراينغبارگيري فرش هراز گاهي الزامي است
بهترين وسيله براي زدودن گرد و خاكو تميز نمودن فرش جاروهاي دستي و معمولي(جاروهاي رشتي و مشابه آنها) مي باشد .استعمال اين قبيل جاروها با وجود آن كه وقت بيشتريرا گرفته و تا حدودي خسته كننده مي باشند . معهذا جهت دوام فرشبيشتر توصيه مي شوند
به كار بردنجاروهاي برقي با دور كم هر چند روز يك بار بدون اشكال است وليهرگز نبايد از جاروهاي برقي كه برس هاي چرخنده دارند بكار برد ،چه حركات چرخشي اين برسها باعث شكسته شدن الياف پشم و كنده شدن
گره ها از جسم فرش مي شود و همچنين از گردش جاروبرقي در اطرافمحل ريشه ها اكيداً خودداري مي شود چه با اين عمل ريشه ها بهداخل دستگاه مكيده مي شود و از بين مي روند
توصيه مي شود هر چند هفته يكبار باجاروبرقي و يا جاروي معمولي پشت فرش نيز جارو شود چون اين عملگرد و خاك و ناپاكي هايي كه در پشت فرش رخنه نموده اند ، زدودهخواهد شد
در غبارگيري قالي وقاليچه ها هيچ گاه مانند پتو و ملافه روزانه آنها را تكان ندادهو از پنجره و بالكن آويزان نكنيد . چون تكان دادن روزانه آن هاسبب شل شدن تدريجي گره ها و كنده شدن آنها از جسم فرش مي شودشدت خسارت بيشتر در محيط جانبي فرش بروز مي كند) و هم چنينآويزان كردن قالي و قاليچه ها علاوه بر آن كه آن ها را در معرضنزولات آسماني قرار مي دهد موجب آن مي گردد كه رنگ اين دست بافتها نيز در اثر اشعه آفتاب به شدت تغيير نمايد
به دليل وجود ذرات خاك و گردوغباركه در لابه لاي پرز فرش نفوذ كرده اند مي بايست قبل از شستشوآنرا به خوبي غبارگيري نمود . چنانچه ذرات گردوغبار از ميان فرشخارج نگردند هنگام شستشو با آب تركيب شده و تشكيل لايه اي شبيهگل در انتهاي پرز فرش مي دهند كه پس از مدتي باعث پوسيدگي زودرسفرش مي شود . در اين حالت با كوچكترين ضربه هاي ناگهاني و حتي باتا نمودن فرش جهت حمل و نقل احتمال تركيدگي و پاره شدن فرش بسياراست
قبلاز شستشو غبارگيري به طرق مختلف صورت مي گيرد
- غبارگيري معمولي ( دستي
- دراين حالت به چند روش فرش غبارگيري مي شود
برخي فرش را به پشت روي زمين پهنكرده و با چوب به پشت آن مي زنند ، سپس فرش را كنار زده وگردوخاك و ساير موادي كه بر روي زمين ريخته شده جمع مي نمايند وروي فرش را با جارويي زبر مي روبند
– برخي نيز فرش را از پشت بر روييك شبكه ي توري فلزي كه در ارتفاع مناسبي از زمين قراردارد پهنبا چوب و يا وسيله ي ديگري به پشت آن مي زنند . در اين حالت كليهذرات گردوغبار از فرش خارج شده و چون بين فرش و زمين فضاي خالياست ذرات گردوغبار دوباره به داخل فرش نفوذ نمي كند. در برخي موارد چهار نفر هر يكگوشه اي از فرش را گرفته و به ترتيب ضربه اي موجي شكل را به فرشوارد مي سازد و به اين ترتيب فرش از چهارطرف تكان داده شده وآلودگيهاي آن خارج مي گردد
نكته :ضربات چوب نبايد بنحوي محكم باشد كه به بافت فرش لطمه بزند
برخي نيز فرش را محكم به زمينيا سطح سفتي مي كوبند تا غبار آن خارج شود . البته كوبيدن فرش برزمين از جمله اعمال نادرست و بدترين نوع غبارگيري فرش است ، زيرااحتمال هر نوع آسيبي وجود دارد كه موجبات گسيختگي تارپود و پرزفرش را فراهم مي آورد
چنانچه فرشكهنه و قديمي باشد يا داراي قسمتهاي رفو شده باشد ، هرگونهغبارگيري دستي كه همراه با ضربات شديد و ناگهاني باشد باعث واردشدن آسيب هاي جبران ناپذير به فرش مي گردد
شايد بهترين روش در مورد فرشهايجوان و نو بافت آن باشد كه فرش را از يك ارتفاع مناسب آويزاننمود و با چوب به آهستگي و از پشت به آن ضربه زد.
در مورد فرشهاي قديمي بهتر آناست كه با استفاده از بررسيهاي نرم ذرات گردوغبار از لاي پرزهايفرش بيرون آورد . سپس با جاروهاي برقي ذرات گردوغبار را از درونپرز فرش بيرون كشيد
نكته: درهنگام استفاده از جاروبرقي بهتر است نوك مكنده آن با فاصله ايمناسب از سطح فرش قرار گيرد تا ذراتي كه از فرش خارج شده و درهوا معلق نشده اند به خوبي جمع شده و دوباره به داخل فرش واردنشوند.
۲- غبارگيري ماشيني
امروزه با پيشرفتفن آوري ، ابزارها و ماشين آلات خاصي براي غبارگيري فرش طراحي وساخته مي شود
الف – ماشين هاي ضربه زن مكانيكي
نمونههاي قديمي تر اين ماشين ها داراي عرض زياد بين ۵-۴ متر و طولبسيار كم بين ۲-۵/۱ متر است .درون اين دستگاه دو محور استوانه ايقرار دارد كه به هريك تسمه هاي پلاستيك يا برزنتي بسته شده استهنگامي كه دستگاه روشن مي شود ، فرش از يك طرف به داخل آن هدايتمي شود . ابتدا توسط برسهاي مخصوص پرز فرش شانه مي شود تا ازحالت نمدي و خوابيده خارج شده و بلند گردد . سپس توسط ريلهايمخصوصي فرش به ميان محورهاي گفته شده هدايت مي شود . محورهايمذكور به علت گردش سريع به دور محور طولي ، تسمه هاي برزنتي ياپلاستيكي را به صورت مكرر به پشت و روي فرش مي كوبندبا توجه به اين كه پرزهاي فرش توسطبرس ها حالت ايستاده يافته اند ذرات گردوغبار به راحتي از درونآنها خارج مي شوند . به اين ترتيب تمام فرش از يك طرف واردغبارگيري شده و از طرف ديگرخارج مي گردد
اين عمل قبل از شستشو و در طولشستشو انجام مي شود و دور برس غلطكتي برحسب نو و كهنه بودن و ياضخامت فرش تنظيم شده و ضرب دستگاه حتي الامقدور نبايد محكم باشد در مورد فرشهاي قديمي و رفو شدهبايد دقت شود تا آسيب جدي به فرش وارد نشود ، زيرا با ضربات شديددر اين دستگاه ممكن است فرش دوباره پاره شود و نياز به ترميممجدد باشد
ب- غبارگيري با دستگاه مكنده
گرد وغبار قاليهاي كهنه بوسيله برس يا جاروي نرمي در جهت خواب فرشجارو شده و بوسيله دستگاه مكنده جمع آوري مي شود .در اين حالبايد شدت مكثي دستگاه برحسب نو و كهنه بودن و يا ضخامت فرش بنحويتنظيم شود كه ضمن خارج كردن گرد و غبار و كثافات از فرش باعثكنده شدن الياف و پرزهاي فرش نشود
نكته : هنگام تميز كردن قالبهايكهنه بايد نسبت به « خواب» قالي توجه مخصوص مبذول گردد ، چرا كهبهم خوردگي و آشفتگي در خواب قالي پيدا شود « بافت قالي» تغييرشكل مي يابد و سبب پخش شدن اشعه انعكاسي مي گردد، در چنين حالتيقلي « بدنما » شده و لكه دار جلوه گر مي شود
ج– دستگاه هاي جديد غبارگيري
در طيسالهاي اخير در ساخت دستگاههاي غبارگيري پيشرفت جديدي به وجودآمده است . دستگاههاي جديد غبارگيري از بازده بالايي برخوردارند و مي توان در زمان كوتاهتري تعداد زيادي فرش را غبارگيري نمود
اين دستگاه در واقع گردونه ي بزرگياست متشكل از يك استوانه بزرگ توري شكل ، كه در درون اتاقكبزرگتري قراردارد . گردونه متحرك از ميله هاي فلزي ساخته شده استو تا حدودي شبيه ماشين هاي لباسشويي عمل مي نمايد . اتاقك ايندستگاه داراي در بزرگي است كه پس از قراردادن تعداد مشخصي فرشبرمبناي گنجايش دستگاه ) داخل آن ، بسته مي شود . سپس گردونهداخل دستگاه به حركت درآمده و با سرعت به دور خود مي چرخدفرشها براثر حركت دوراني از پايين به بالاي گردونه و بالعكس حركتكرده و براثر آن گردو خاك آن كاملاً گرفته مي شود . گردوغبارخارج شده از فرش توسط كانال مكش هوا كه زير اتاقك قراردارد ازميان ميله هاي گردونه خارج شده و بوسيله كانال در يك جا انبار ميگردد . گاه امتداد اين كانال به درون حوضچه هاي آب است تا ازآلودگي هوا نيز كاسته شود و هر از گاهي آب حوضچه تخليه مي شود
نكته: در صورت استفاده از ماشينهاي غبارگيري جديد باز هم بايد ابتدا قالبهاي كهنه و قديمي راشناسايي نمود. زيرا براثر حركت مداوم قالبها در درون دستگاه ممكناست صدمات خاصي به فرش وارد گردد . گرچه در اين دستگاه نسبت بهدستگاههاي قديمي حفاظت فرش بيشتر است و صدمه كمتري به آن وارد ميگردد
بازرسي
پس از انجام غبارروبي ، قبلاز شستشو، فرش روي زمين گسترده مي شود و از نظر وجود لكه ، سوراخو پوسيدگي بررسي مي شود تا از ايجاد خسارت احتمالي در حين مراحلشستشو جلوگيري نمايند
گليم بافي وريشه ها را قبل از شستشو بازديد كرده و ريشه ها را كاملاً از همجدا نموده و در صورت لزوم مجدداً انتهاي ريشه ها را به صورت دستههاي جدا مي بندند
رفوكاري
پس از بررسي فرش و شناسايينقاط آسيب ديده در مرحله بعد بايد سوراخها را چنانچه قابل ترسيماست ، رفو نمود
لكه گيري : :
( لكه زدايي) در قسمتهاي بعدي بطور مجزا توضيح داده خواهد شد
شستشو::
شستشوي فرش از سالها پيش درخانواده هاي ايراني مرسوم بوده است و حتي در برخي از ماهها وروزهاي سال ديده شده كه گروهي از اهالي يك روستا و يا محل به طوردسته جمعي كار شستشوي ساليانه، فرش را در رودخانه هاي نزديك شهرو روستا طي چندين شبانه روز انجام مي دهند و اين كار در برخيمناطق حالت سنتي و حتي نمايشي يافته كه تماشاي آن براي علاقمندانفرش ايران بسيار دلپذير و زيبا است
شستشويدقيق و اصولي فرش بايد به نحوي باشد كه هدف اصلي به خوبي و بودنكمترين صدمه به فرش تحقق يابد . يعني فرش از آلودگي ها و سطوحچرك زدوده شده و كاملاً پاكيزه گردد
عليرغم بسياري از پيشرفتهاي حاصلشده در حفظ و نگهداري فرش و حتي غبارگيري فرشهاي دستي اعم ازقديمي و كهنه به جهت حساسيت امر شستشوي فرش ، تاكنون ماشين يادستگاههاي خاصي براي
برطرف كردن آلودگي هاي فرش طراحي و ساختهنشده و تقريباً تمامي كارخانه هاي قاليشويي به روشي شبيه بهروشهاي سنتي و قديمي فرش را شسته و خشك مي كنند
البته به جهت امكان كنترل و حفاظتبيشتر فرش به روش سنتي مي توان گفت در حال حاضر شستشوي دستي وسنتي فرش بهترين روش به ويژه در مورد فرشهاي قديمي و موزه اي استكه بايد نهايت دقت را در شستشوي آنها به كار گرفت تا كمترين آسيبرا متحمل گردند
هرگاه با تكان دادنگوشه اي از فرش ذرات گرد و خاك و الياف شكسته شده پشم از آنبيرون آمد
مي توان گفت كه زمان شستشوي آن فرا رسيده است
هنگامي كه الياف و پرزهاي فرش به يكديگر چسبيده شده و پرزها حالت نرمي اوليه خود را از دست داد و ياآلودگي كلي پيدا كرد بايد آن را شستشو نمود . معمولاً هر دو تاسه سال يكبار بسته به محلي كه فرش در آن پهن شده و ميزان رفت وآمد بر روي آن بايد آن را شستشو داد
قاليشويي به روش سنتي :
در روشهايكاملاً قديمي معمولاً فرش را در درون نهرهاي روان آب قرار داده وپس از آن كه فرش به خوبي خيس مي گرديد آن را به بيرون منتقل ، بامواد شوينده اي چون : چوبك و ساير شوينده هاي قديمي و به كمكپاروهاي بزرگ مي شستند . سپس فرش را دوباره به نهر آب فرو برده وكار زدودن مواد شوينده را آغاز مي كردند . به اين ترتيب حركتدائمي آب بر روي فرش و كشيدن پارو بر روي آن پس از مدت كوتاهيمواد شوينده را به خوبي برطرف و فرش پاكيزه مي گرديد . سپس فرشهارا بر روي صخره ها و سنگهاي اطراف رودخانه و در مقابل نور آفتابقرار مي دادند و به اين ترتيب پس از ۳-۲ روز
فرش كاملاً خشك ميگرديد . در برخي موارد ديده مي شود كه براي آبگيري فرش پس ازخارج كردن آن از داخل رودخانه آن را لوله يا تا كرده و آن را لگدكرده و يا با پارو مي كوبند تا آب آن به خوبي گرفته
شود و سپسجهت خشك شدن آنها را پهن مي كردند
– قاليشويي به روش جديد دركارخانه :
امروزه نيز در كارخانه هايقاليشويي روشهايي شبيه به شيوه قديمي اجرا مي گردد .به اين ترتيبكه ابتدا فرش را برروي زمين پهن كرده و همه آن را با آب خيس ميكنند
نكته: معمولاً كارگاههايقاليشويي را در بيرون از سطح شهر ايجاد مي نمايند تا حتي الامكاناز آب نهرهاي كنار شهر استفاده شود و يا بتوان با حفر چاههايعميق آب فراوان براي شستشو مهيانمود
پس از انكه تمام فرش به خوبيخيس شد مواد پاك كننده را به مقدار مناسب روي سطح قالي مي ريزندسپس با برس هاي ويژه اي شروع به شستن فرش مي كنند . به اين ترتيبقسمتهاي چرك و آلوده قالي تميز مي گردد
در برخي كارگاههاي قاليشوييدستگاههاي خاصي طراحي و ساخته اند كه داراي برسهاي بزرگ و دايرهاي شكل مي باشد و توسط نيروي برق به حركت در مي آيد و به آهستگيسطح فرش را سائيده و نقاط تيره و چرك آن را مي شويد . پس از آنكهتمام فرش را شسته شده توسط شلنگهاي آب كه داراي دوش هاي پخشكننده آب است و فشار آب قابل تنظيم مي باشد و تمام فرش را شسته ومواد شوينده را به خوبي از قالي دور مي كنند
نكته: سطح فرش بايد حتي الامكانبوسيله برس شسته شود
پس از آنكهمواد شوينده از لايه لاي پرز فرش خارج شد معمولاً فرش را به طوركامل و يكجا درون حوضچه هاي بزرگ آب فرو مي كنند تا به اصطلاحآبكشي شود
نكته: براي شستشوي فرشبايد از مواد پاك كننده و خنثي و يا مواد شوينده مخصوص فرشاستفاده شود
نكته: بعد از شستشوبا صابون فرش را آبكشي كرده و پس از آب آن را از نظر قليايي بامترو يا متل متالئين ارزيابي كنيد ، پس آب پس از آبكشي فرشبايد كاملاً صاف و خنثي باشد
درصورتي كه در كنار كارگاههاي قاليشويي نهرهاي آب روان موجود باشدو يا بتوان توسط چاههاي آب ، جريان
سريع و رونده اي از آب فراوانايجاد نمود، فرش را در داخل آن قرار داده و براي چند ساعت به حالخود رها مي سازند تا مواد شوينده به طور كامل از درون قالي پاك وخارج شود . شايد بتوان گفت اين روش از بهترين و موثرترين راههابراي آبكشي فرش و زدودن مواد شوينده باشد و لذا به همين منظوراست كه كارگاههاي مدرن و مجهز قاليشويي كه امكان استفاده ازنهرها و رودخانه هاي طبيعي براي نيل به اين منظور در دسترسدارند، مي توانند عمليات شور قالي را به بهترين شكل انجامدهند
بههنگام آبكشي فرش اغلب از پارو و برسهاي خاصي جهت زدودن بهتر موادشوينده و آلودگي ها استفاده مي نمايند
در كارگاههاي قاليشويي عموماً بهجاي لوله كردن فرش و آبگيري آن تحت فشار قرار دادن از دستگاههاي
خاصي استفاده مي گردد كه عملكرد آن شبيه دستگاههاي سانتريفوژ استاين دستگاهها محفظه اي استوانه اي هستند كه فرش را داخل آن وبه ديواره فلزي و مشبك آن مهار كرده و با روش شدن ، بسرعت و باحركت دوراني به چرخش در مي آيد . در اين حالت به خاطر نيروي گريزاز مركز ، بيشتر آب موجود در درون قالي به طرفين هدايت شده و ازدرون ديواره مشبك كه در پشت قالي قرار دارد خارج مي گردد .
دربسياري موارد اين دستگاهها مقداري حرارت توليد مي نمايند تا عملخشك كردن قالي كمي تسريع يابد
پساز آبگيري فرش آن را به همان روش قديمي يا بر روي سطح زمين پهنمي كنند تا خشك شود
نكته : فرش پساز شستشو بحالت گسترده در نور غير مستقيم خورشيد (از پشت و روآبگيري مي شود و بعد از خروج رطوبت اضافي بحالت نيمه مرطوب درمعرض هوا آويخته مي شود
همچنينفرش را بر روي دارها و داربست هاي بزرگ مي آويزند تا پس از ۳-۲روز و در مجاورت هواي آزاد و نور آفتاب خشك شوند . چنانچه فرشقبل از نيمه خشك شدن آويخته شود آب در پايين فرش جمع شده و باعثزردي و پوسيدگي قسمت انتهايي فرش خواهد شد
برخي از كارگاههاي قاليشويي اقدامبه ساخت گرم خانه هايي براي خشك كردن قالي نموده اند. در اين گرمخانه با ايجاد يك كانون حرارت مركزي توسط بخاري هاي بزرگ و ياساير حرارت دهنده ها تمام فضاي گرم خانه را به طور مساوي حرارتمي دهند . سپس كليه فرش ها را به داربست هاي .يژه اي آويزان و دركوتاهترين زمان فرشها را خشك مي نمايند
نكته : اگر فرش در كارخانه خشكمي شود حرارت نبايد از ۴۰ درجه سانتيگراد تجاوز نمايد
– قاليشويي در منزل
با قيد احتياطمي توان فرش را با رعايت كليه مراقبت هاي مربوط در منزل نيزشستشو داد . اما هيچ گاه فرش هاي ابريشمي و عتيقه و آن هايي كهرنگ هاي ثابت ندارند در منزل نبايد شسته شوند و بدون ترديد بايدآن ها را به موسساتي كه در اين قبيل امور تجربه دارند سپرد .قبلاز شستشو نيز بايد آزمايش ثبوت رنگ انجام شود ، به اين طريق كه پارچه سفيد رنگي را مرطوب نموده و بر روي فرش مالش مي دهند ،
درصورتي كه اثر رنگ بر روي پارچه ديده شود ، نشانگر اين كيفيت استكه در موقع شستشو رنگ هاي فرش در يكديگر مخلوط شده و به اصطلاحدر يكديگر مي دوند ، بنابراين توصيه مي شود كه اين گونه فرش هارا هيچ گاه در منزل شستشو ننمايند
همچنين در شرح چگونگي شستشوي خانگيفرش مي بينيم كه علاوه بر تجربه ، دقت و ظرافت عمل بيشتر اهميتدارد . طريقه شستشوي خانگي به اين گونه است كه ابتدا بايد يكپيمانه شامپوي مخصوص را با ده قسمت آب نيمه گرم مخلوط كرده و بهآن دو قاشق سركه طبيعي اضافه شود
نكته : وجود سركه باعث جلوگيري از پخش شدن رنگ ها مي شود
سپس فرش مورد نظر را در روي سطحصافي مانند تراس و يا حياط پهن نموده و آنگاه برس مخصوص را كه ازموي اسب ساخته شده در محلول شامپو فرو برده و آن را بر رويپرزهاي فرش مالش داد تا اينكه تمامي سطح فرش آشفته به محلولشامپو شودبايد توجه داشته باشيدكه برس بايد همواره در جهت بالا و پايين فرش حركت داده شود و ايننكته را نيز از نظر دور نداريد كه مالش خشن با برس باعث آن ميشود كه پرزهاي فرش آسيب ببيند
نكته : هيچ گاه فرش را در محلولپاك كننده غوطه ورنسازيد ، چه تاروپود فرش كمتر در معرض ناپاكيها قرار دارند و تنها پرز و يا گوشت فرش است كه در معرض آلودگياست
بعد از اين مرحله محلولشامپوي باقي مانده در روي سطح فرش را به وسيله برس و يا هر وسيلهمناسب ديگر جمع آوري نموده و آنگاه پرزهاي فرش را در جهت خوابآنها بگردانيد . بعد از خاتمه اين عمل فرش را با احتياط روي قسمتخشك و سطح و سختي در مقابل آفتاب بگسترانيد . در صورت امكان اگرفرش را درروي داربست هاي مخصوص پهن نماييد در اين حالت جريانهوا با پشت آن تماس داشته و در نتيجه فرش زودتر خشك شده و رطوبتيدر آن باقي نمي ماند
بايد دقت شودكه فرش را براي خشك شدن در مقابل تابش آفتاب تند و سوزنده قرارنداده ، چون باعث رنگ آن مي شود
نكته : براي يك رنگ كردن و ياكمرنگ كردن (در موارد خيلي ضروري ) بايد از نور مستقيم خورشيداستفاده شود
هيچ گاه فرش را برايخشك شده آويزان نكنيد و يا آن را بر روي چمن پهن ننماييد .
توجهنماييد كه به هيچ وجه فرش را چه به منظور خشك نمودن و چه در سايرموارد در مقابل بخاري (شومينه و يا هر نوع بخاري ) و در فاصلهنزديك با رادياتورها و يا روي سطوحي كه از زير آن لوله هاي آبگرم عبور مي كند به طور دائم قرار ندهيد ،چه حرارت شديد و مستمرباعث آن مي شود كه روغن طبيعي موجود در الياف پشم خشك شده و درنتيجه فرش درخشندگي خود ار از دست داده و الياف آن شكننده شوند ويا اينكه جرقه هاي آتش شومينه آن را بسوزانند
بعد ازآنكه پشت و روي فرش به طور كامل خشك شد و سطح آن حالت اوليه خودرا به دست آورد آن را به محل اوليه آن منتقل نماييد
نكته : توجه نماييد كه فرش راهنگامي كه رطوبت دارد تا نكرده و در محل اصلي آن پهن نكنيد ، چهالياف آن بعد از مدتي پوسيده شده و فرش متلاشي مي شود
گفتيم كه مرحله مقدماتي شستشو خاكگيري و زدودن الياف شكسته شده و كرك ها از فرش است و در موسساتفرش شويي از تكان دهنده هاي مكانيكي استفاده مي شود . در منزلبراي گردزدايي از فرش مي
توان تيرك هاي چوبي و ياني هاي كلفت رابكار برد ، در صورتي كه فرش را تكان ندهيم و بشوييم گرد و خاك موجود در جسم فرش هنگام آغشته شدن با آب به صورت گل و سيمانچسبنده اي در مي آيد و عمل
شستشو را مشكل مي كند
هيچ گاه در منزل براي شستشويقاليچه هاي كوچك و پادريهاي دست بافت از ماشين رخت شويي كهمكانيزم آن ها فقط براي شستشوي پارچه و بافت هاي ماشيني تنظيمشده است ، استفاده نكنيد چون درجه حرارت آب داخل ماشين ، ميزانارزش دستگاه و تركيبات شيميايي مواد پاك كننده اي كه در ماشينهاي رختشويي به كار مي برند براي الياف و گره هاي فرش مناسبنيستند
نكته: هيچ گاه فرش هاي دستبافت خود را براي شستشو به موسسات خشك شويي نسپاريد چون اين طريقشستشو براي فرش هاي دستباف بسيار مضر است
لازم به ذكر است كه رفوگري وتعميرات فرش بعد از مرحله شستشو مي تواند نتيجه بهتري دهد ، زيراعلاوه بر رعايت بهداشت كارگر رفوگر ، انجام اين كار از جهت مشخصشدن نوع بافت و آشكار شدن رنگهاي واقعي فرش كاملاً ضروري است
انواع شستشو:
آب شور، روشویی، نیم شور، دوا شویی، کهنه شور الف)آب شور: برای فرش های خانگی کاربرد دارد.
ابتدا فرش را خیس می کنند پودر حل شده در آب را بر روی فرش میریزند.با بیل روی فرش را ماساژ میدهند با ماشین مخصوص روی فرش عبور میکنندوسپس فرش را آب کشی می کنندویک قاشق هیدروسولفیت با ۲۰لیتر آب مخلوط کرده روی فرش میزنند ماساژداده سپس آب کشی کرده،فرش راتوی دیگی ابگیری می کنند ( + یک سطل آب برای کر دادن)سپس فرش را خشک میکنند.ب) روشویی:در روشویی آب و پودر و هیدرو استفاده می شود.ج)نیم شور:فرش را روی زمین پهن کرده بیل می کشندوپودر روی فرش میریزندو روی فرش را شلاق میزنندوفرش را ماساژ میدهند وبعد از این عمل فرش را آب می کشندسپس کلر و شامپو تگزافون (این شامپو به رنگ ابی و کف دهی بالایی دارد)به روی فرش زده واین مواد باعث شفاف شدن فرش میشود آب فرش را گرفته و در ا فتاب پهن می کنند.د) دوا شویی:فرش را روی زمین پهن میکنند فرش را خیس کرده کلر و شامپو میدهند آب اضافه فرش را گرفته و دوباره به فرش کلر و شامپو می دهند به مدت ۲۰ دقیقه شلاق زده فرش را و با بیل ماساژ میدهند کمی پودر وهیدرو روی فرش میدهند و فرش راآب کشی و آب گیری می کنند.ه)کهنه شور: فرش راپهن کرده خیس میکنند روی فرش پودر میزنندو سطح فرش را ماساژ می دهندوسپس سود سوز آور به اندازه لازم(بستگی به رنگ فرش دارد)به فرش میزنند،سود سوز اور رنگ فرش را لق میکندسپس شروع به بیل زدن میکنندپس از ماساژ در سود می خوابانند(نیم ساعت)بعد با شلاق فراوان وبیل و ماساژ سود را از فرش خارج میکنندوبرای رنگ برداری ازهیدرو سولفیت قوی تراز موارد قبل استفاده میکنند. در بعضی موارد حوضی درست کرده فرش را توی حوض شناور میکنند.وسپس آب کشی ودیگ برای کر دادن.دوشور آفتاب:فرش را می شوید به مدت زمان به معین به پشت در آفتاب پهن می کنند.(۱۰یا۲۰ روز ویا۱ ماه) کلیه رنگ های شیمیایی به واسطه آفتاب به اندازه ای که می خواهند کم رنگ کنند، و سپسش فرش را نيم شور می کنند.(هر قالی شور ویا تاجری فرمول خاص خود را دارد که ممکن است تاجران روش های دیگران را حتی قبول نداشته باشند.)سفید کردن فرش:برای مثال اگر زمینه ی فرش قرمز باشد؛محلول برای سفيد کردن این فرش تركيب ماست + هيدرو+ آب + رنگ آبی می باشد.اما اگر زمينه ی فرش آبی باشد؛ محلول برای سفید کردن این فرش ماست + هیدرو + آب + رنگ قرمز می باشد. -ترکیب رنگ قرمز،آبی و زرد، رنگ سفيد می شود.آفتاب یک رنگ بر فوق العاده قوی می باشد که در کهنه شور کردن فرش و خشک کردن فرش کاربرد دارد.البته هر فرشی در آفتاب نباید خشک شود. فرش زرد را اگر بخواهند سفید کنند آفتاب نخورد بهتر است اما فرش قرمز که بخواهند سفید کنند در آفتاب خشک شود بهتر است. نقش هیدروسولفیت در شستشو فرش:به عنوان لکه بردار واینکه فرش کمتر رنگ پس دهد.اگر در شستشو هیدروبیشتر از نیاز فرش زده شودهیدرو پشم را می سوزاندوفرش را زرد می کند
نكات كلي در مورد شستشو و نگهداري فرش
جارو به تنهايي نمي تواند تمام آلودگيهاي فرش را پاك نمايد لذا پيشنهاد مي شود بسته به تعداد ساكنين خانه و مقدار استفاده اي كه از يك فرش در طول يك دوره ميگردد كه معمولا ما بين ۱۲ تا ۱۶ ماه مي باشد آن را شستشو نمائيد.
شستشوي سطح فرش با برس نتيجه مطلوبتري دارد
شستشويي فرش در منازل با شوينده هاي رايج منجر به خشك و شكننده شدن اليافپشم مي شود ، زيرا اين مواد برطرف كننده چربي هاي قوي و داراي تركيباتشيميايي اسيدي قوي هستند و چربي الياف پشم را نيز گرفته منجر به شكستگي وبروز كچلي در فرش مي شود
اگر فرش داراي خامه هاي رنگي باشد كهثبات كافي ندارند در زمان شستشو و كشيدن برس ممكن است رنگها در هم ادغامشوند .بنابراين در كارگاههاي قاليشويي حوضچه هايي توسط مواد خاصي آكندهشده كه چنين فرشهايي را در آنها قرار مي دهند و رنگ الياف آنها به طورنسبي براي مدتي ثابت مي شود . اما به هر حال گاهي فرش رنگ مي دهد و چارهاي جز رنگبرداري نيست
چنانچه از مواد شوينده سنتي استفاده شوداحتمال وجود ناخالصي در آنها وجود دارد و بايد به دقت آبكشي شود تا ازآسيب جلوگيري شود
اگر آبكشي در رودها و نهرها انجام شود ، برخي املاح معدني مثل (كچ و آهك) ممكن است در فرش بماند و باعث آسيب قالي گردد
براي نرم كردن فرش در صورت لزوم مي توان از مواد نرم كننده استفاده كرد
۷- بعد از شستشو ، فرش بايد بوسيله داركشهاي مجرب دار كشي و كج شدكي آن از بين برود
بعد از داركشي فرش بايد از نظر كناره ها و ريشه ها گليم بافي و شيرازهبازديد شود و در صورت وجود نواقص ناشي از شستشو و ترسيم شود
۹- فرش بعد از شستشو معمولاً با تراش كمي پرداخت مي شود ، براي پرداخت تيغهبرنده و مكنده بايد بسيار تيزبوده و در صورت لزوم براي اينكار از دستگاهاستفاده مي شود تا تمام سطح فرش يكنواخت تراش داده شود
لوله كردن فرش به منظور خشك كردن آن هرگز توصيه نمي شود ، چرا كه منجر به ايجاد كيسي و برآمدگي در فرش مي شود
۱۱-فرش بايد روي زمين سخت(سيماني يا موزائيكي) شسته شود . براي خيس كردن فرش از آب با حرارت معمولي استفاده شود.
۱۲- براي شستشوي فرش بايد از شامپو فرش استاندارد استفاده شود.سطح فرش درحد امكان بايد به وسيله برس شسته شود.بعد از شستشو با شامپو فرش بايد كاملا آبكشي شود.
۱۳-فرش بايد پس از شستشو به حالت گسترده در نور غيرمستقيم خورشيد از پشت ورو آبگيري شود و پس از خروج رطوبت اضافي به حالت نيمه مرطوب در معرض هوا آويخته شود.
۱۴-چنانچه فرش قبل از نيمه خشك شدن آويخته شودآب در پايين فرش جمع مي شود و باعث زردي و پوسيدگي قسمت انتهايي فرش خواهد شد. حفاظت فرشمحافظتهاي پيشين: قبل از اينكه مشكلي پيش بيايد از دارايي خود مراقبت كنيد .
۱۵-چنانچه فرش قبل از نيمه خشك شدن آويخته شودآب در پايين فرش جمع مي شود و باعث زردي و پوسيدگي قسمت انتهايي فرش خواهد شد.
معرفي چندين نمونه از توليدات فرش دستباف استان
نگاهي گذرا بر خدمات تكميلي فرش دستباف مظنه و قيمت تعدادي از فرشهاي دستباف و ماشيني
نكاتي چند در باره نحوه استفاده ونگهداري مناسب از فرش دستباف
۱- آويزان ننمودن فرش بر روي ديوار گچي و در صورت نياز استفاده از تنظيف نخي يا پارچه اي در پشت فرش استفاده از پودر نفتالين يا تنباكو در پشت فرش و كشيدن جاروي خشك براي جلوگيري از بيد خوردگي احتمالي فرش
۲- دور نمودن فرش از معرض تابش مستقيم نور آفتاب و تعويض سمت استفاده فرش (هر شش ماه يك بار) جهت ساييدگي يكدست تمام نقاط فرش بطور يكسان
۳- خودداري از قراردادن هر شي نوك تيز بر روي فرش بنابر احتياط
۴- عدم مفروش نمودن فرش بر روي سطوح گچي و آهكي جهت حفاظت فرش در برابر پوسيدگي و تغيرات احتمالي رنگ فرش
۵- دور نمودن مايعات از فرش ( خصوصأ مواد اسيدي، مايعات شيرين، جوهرها و مواد رنگي )
۶- سركشي و بازرسي اطاقهايي كه فرش دستبافمان در آنجا مفروش شده و كمتر مورد استفاده و رفت وآمد قرار ميگيرد، جهت مشاهده و معدوم نمودن عوامل بيد خوردگي ( پروانه هاي كوچك كرم رنگ ويا كرمهاي ريز و قهواي دركنار اطراف و پشت و روي فرش ) وجارو نمودن پشت و رو واطراف فرش در صورت مشاهده احتمالي عوامل مذكور
۷- پر نمودن شكافها و سوراخهاي موجود در محلي كه فرش در آنجا گسترده شده و مورد استفاده قرار ميگيرد
۸- تا جاي ممكن سعي شود براي نظافت فرشهاي دستباف از جاروي سنتي استفاده شده و كمتر از جارو برقي استفاده شود چرا كه استفاده از جاروي برقي ، موجب توخالي شدن و كاهش پرز فرش و نتيجتأ استهلاك و فرسايش سريعتر فرش خواهد شد
۹- نگهداري و يا استفاده از فرش دور از محيطهاي مرطوب و نمناك. جارو زدن: مهمترين مرحله حفاظت براي شماست.اما با جارو كردن همه آلودگيها پاك نميشود(شستشوي فرش)
۱۰- در تمام قسمتهاي ورودي يك پادري قرار دهيد:پادري در قسمت وروديها بايد استفاده شود تا آلودگي را جذب كند.آنها از كثيفي بيش از حد ورود شن ريگ و ديگر چيزها به خانه جلوگيري مي كنندو همين پادري نيز بايد به طور منظم تميز شوند تا خودشان منبع چرك و آلودگي نشوند.
۱۱ – گاهگاهي اجسام سنگين را از روي فرش حركت دهيد:گاهگاهي اجسام سنگين قرار گرفته بر روي قاليها را جابجا كنيد تا از له شدن پرزها جلوگيري شود شما همچنين بهتر است از لايه هاي محافظتي در زير پايه ميزها استفاده كنيد عملي كه به راحتي مي تواند در عمر مفيد فرش موثر باشد.
۱۲ – از تابش مستقيم آفتاب كم كنيد:با استفاده از پرده كركره از تماس مستقيم آفتاب با قالي جلوگيري كنيد.
۱۳- جارو زدن بهترين گام براي حفاظت از فرش مي باشد :قالي را به طور منظم و دقيق جارو بزنيد مخصوصا قسمتهاي كه آمد و شد بيشتري صورت ميگيرد. بدانيد كه راه رفتن بر روي قاليهايي كه كثيف شده اند به آشغالها و لكه ها اجازه ميدهد تا به قسمتهاي پايين پرزها وارد شوندو اين امر ميتواند به بافت قالي صدمه بزند.جارو زدن مدام اين ذرات را از بين برده و آنها را قبل از اينكه مشكلي بوجود بيايد از بين مي برد
در تهيه وسيله نظافتي براي فرش دقت نمائيد:استفاده از جاروهايي با برسهاي دوار پيشنهاد مي شود كه پرزهاي قالي را بر هم مي زند و برطرف ساختن ذرات را آسانتر ميكند قاليهايي با ساختار پرپرز و متراكم مخصوصا انواع پشمي آن ممكن است در برابر برس زدن حساس باشند و پرزپرز شوند. براي چنين ساختارهايي استفاده از جاروهاي مكنده (جارو برقي)و يا دستگاههايي كه برسهاي آنها قابل تنظيم است و پرزهاي قالي را بر هم ميزند پيشنهاد ميشود .جاروهايي كه برس دارند را ميتوان قبل از استفاده مدام بر روي جايي كه پرزها و بافتهاي زياد و متراكمي دارد امتحان كنيد.
۱۵-جابجايي در هنگام جارو زدن:هنگام جارو زدن گاهگاهي مسير را عوض نماييد
۱۶- از گذاشتن اجسام داغ و يا سنگين بر روي فرش خودداري نمائيد.
(( نكاتي چند در مورد لكه ولكه گيري ها ))
اولين نكته مهم در مورد لكه ، شناخت نوع و ميزان تازگي آن است ، وقتي لكه ايجاد شده تازه باشد و بدانيم از چه ماده يا موادي تشكيل شده ، ميتوانيم سريعتر نسبت به تهيه موادمورد نياز جهت رفع لكه اقدام كنيم.
تازگي لكه باعث ميشود كه ما زودتر ،بهتر و باهزينه كمتر لكه را پاك كنيم.
براي زدودن و پاك كردن لكه ، ابتدا مواد شيميايي را مورد بررسي قرار داده ، سپس لكه را قبل از شستشوي محل آلوده ، پاك ميكنيم،
هرگاه فرشي در اثر مواد رنگدار مانند شربت ، قهوه ، چاي ، چربي ، واكس ، ادرار و فضولاتحيوانات و مانند آن آلوده و لكه دار شد ، ابتدا بايد اين مواد رااز سطح فرش زدود و سپس لكه هاي حاصل را به كمك مواد پاك كنندهمانند صابون و پودرهاي رخت شوي و حلال هاي مخصوص از بين برد
بايد توجه داشت كه هر لكه اي فقطبا رنگ برهاي مخصوص و در تحت شرايط خاصي از بين مي رود ، بهعنوان مثال براي زدودن اثرات آب ميوه ، شير ، قهوه ، چاي وشكلات از آب نيمه گرم و صابون و يا شامپو و براي لكه گيري اثرات تخممرغ و خون از امتزاج نمك و صابون و سركه سفيد استفاده مي شود
آب داغ، لكه هاي ناشي از خون و تخم مرغ را بعلت آلبومين موجود ، ثابت تر ميكند.
آب داغ و صابون لكه هايي مانند عصاره ميوه هاو چاي و قهوه را ثابت تر ميكند.
بايد بدانيم كه لكه هاي چربي بابنزين نيز به خوبي پاك مي شوند . در صورتي كه فرش به روغن آلودهشد، بايد ابتدا روغن ريخته شده را به كمك قاشق جمع آوري نمود سپس پارچه اي سفيدرنگ بر روي
محل آلوده شده گذارده و اطوي نيمهگرمي بر روي اين پارچه كشيده شود . بدين ترتيب روغن موجود در جسمفرش جذب اين پارچه خواهد شد
برايزدودن لاك ناخن از حلال استن وبرايزدودن رنگ روغن از ترباشين
براي ازبين بردن لكه قير از حلالاكاليپتوس وبراي محو كردن دوده و سايرپودرهاي رنگ دار از جاروي برقي مكنده استفاده مي كنند
در هرصورت شستشوي محل لكه دار شده با مواد پاك كننده آنزيم دارو يا صابون هاي خنثي هميشه بي ضرر خواهدبود
نكته: توجه داشته باشيد كه هيچگاه در عمليات لكه برداري از گرد بليچاستفاده نشود، چهبا اين عمل رنگ فرش نيز از بين مي رود
در كارگاه هاي شست و شوي فرشهنگامي كه موفق به لكه برداري به صورت دلخواه نشوند بايد قسمتلكه دار شده را از روي شبكه تاروپود فرش جدا كرده و به جاي آن با الياف مناسب و رنگ هاي جور دوباره گره زني و يا رفوگريكرد
طريقه زدودن لكه چربي ،اينگونه لكه را بوسيله بنزين يا نيترا كلرور كربن ميتوان پاك كرد، بدين صورت كه ابتدا با اسفنج ،محلول فوق را ماليده و سپس پاك ميكنيم، لكه چربيهاي حيواني را با آب و صابون از بين ميبريم.
لكه خون و چسب : ابتداباآب سردوصابون وبعدازبرطرف شدن لكه،باآب نيم‌گرم وصابون ميشوريم واگراين لكه‌هاروي قسمتهاي رنگي ايجاد شود بوسيله نيترا كلرور كربن و اسفنج آنرا تميز نموده با آب سرد و مالش اسفنج آنرا ميشوئيم
لكه موم :
ابتدا موم اضافي را برداشته ، سپس قسمت لكه شده را گرم كرده ، كاغذي روي آن قرار ميدهيم تا موم را جذب نمايد، سپس بوسيله بنزين يا نيترا كلرور كربن و مالش اسفنج آنرا پاك ميكنيم.
لكه قهوه ، كاكائو وچاي: در صورت تازه بودن با آب جوش و اتوي داغ از بين ميرود و اگر پس از شستشولكه باقي ماند از نيترا كلرور كربن و در صورت سفيدي قسمت ،از آب اكسيژنه ۲۰% استفاده ميكنيم. لكه شير: چربي شير را با بنزين برطرف كرده ، سپس با آب نيم گرم ميشوريم .
لكه ترشي : لكه ميوه هاي ترشي همچون آلبالو، انار ،پرتقال را سريعأ با آب و آمونياك ميشوريم.
لكه مركب فرنگي :
بامحلول داغ و غليظ جوهر ترشك و آب و صابون مالش داده ، ميشوريم .
لكه عرق بدن:
محل لك شده را در محلول ، پر برات دوسود و آب اكسيژنه ( آب اكسيژنه يك ليتر ، پربرات دو سود چهار قاشق قهوه خوري )قرار داده،آبكشي مينماييم.
لكه مركب آبي يا سياه بر روي الياف نباتي ( گياهي ) :
محلول رقيقي از ۵% پر منگنات دو پتاس و آب تهيه كرده ، قسمت لك شده را در آن خيس كرده تا رنگ آن قهوهاي گردد، سپس آنرا در محلول بي سولفيت دو سود و كمي سركه گذارده ، بعد با آب زياد ميشوريم و اگر تميز نشد اين كار را چند بار تا محو لكه ادامه ميدهيم.
لكه مركب روي الياف حيواني :
پارچه را در محلول ۵% پر بورات دو سود گذاشته، كم كم گرم ميكنيم، تا آنجا كه نجوشد و پارچه داخل ظرف تكان نخورد،سپس از داخل ظرف ،خارج ساخته، آبكشي مينمائيم.
لكه جوهر معمولي روي قالي :
مقداري ماست ترش روي محل لكه ريخته ،منتظر ميمانيم تا ماست رنگ جوهر را بخود بگيرد، سپس آنرا پاك ميكنيم و اينكار را آنقدر تكرار ميكنيم ،تا جائيكه لكه كاملأ محو گردد.
لكه دوده :
با اسفنج آغشته به محلول اسيد تارتاريك ۲۰% روي لكه را مالش داده،آنرا پاك ميكنيم،استفاده از آبقوره نيز براي لكه برداري فوق مفيد است .
لكه رنگ روغن :
ابتدا اگر چنانجه لكه رنگ روغن تازه بود به آهستگي آنرا از روي فرش جمع ميكنيم بنحوي كه داخل پرزفرش فرو نرود سپس مازاد آنرا با بنزين يا تينر پاك كرده و محل را با آب و شامپو فرش ميشوئيم (بايستي مراقب بود محل كار در مقابل شعله و يا جرقه اتش نباشد ) و چنانچه لكه رنگ روغن كهنه بود سعي ميكنيم مازاد آنرا با چاقو و يا هرچيز تيز و برنده از روي فرش پاك نمود بنحوي كه بر پرز فرش آسيب نرساند و سپس تنظيف پارچه اي را بر محل لكه قرار داده و اطوي داغ روي لكه ميگزاريم تا لكه نرم شود سپس آنرا با تينر يا بنزين پاك ميكنيم و اگر در هر حال موفق به پاك شدن رنگ نشديم آنرا به رفوگر فرش ميسپاريم تا طي عمليات رفوگري ايراد بوجود آمده را مرتفع نمايد. جوش شيرين :
مصارف متعددي دارد، از جمله اين که يک «بو بر» ارزان قيمت است،مي توانيد آن را روي فرش يا قاليچه بپاشيد و پس از پانزدهدقيقه جارو کنيد. براي بوهاي قوي تر، مدت ماندن جوش شيرينرا به يک شب برسانيد
لکه شربتروي فرش :
اگر شربت روي فرش شما ريختابتدا با قاشق شربت ها را جمع کنيد، سپس يک اسفنج را خيسکرده و به محل موردنظر بکشيد. اين کار را مي توانيد چندبار تکرار کنيد. اگر ديديد که با اين کار شربت کاملا ازبين نرفت، محلولي از الکل و سرکه به نسبت مساوي تهيه و سپسبا اسفنج مرطوب دوباره جاي لکه را پاک کنيد
لکه ميوه يا آب ميوه روي فرش :
براي از بين بردن لکه ميوه يا آب ميوه بهاين روش عمل کنيد که ابتدا ميوه يا آب ميوه را با قاشق جمعکنيد. سپس اسفنج را در آب سرد فرو برده به محل لکه بکشيد،پس از آن با شامپو فرش آن قسمت را تميز کنيد
درخشان کردن فرش :
معمولا خانم ها به ديد و بازديدها توجهخاصي دارند و علاقه مندند که فرش هايشان جلوه خاصي داشتهباشد، براي اين کار مقدار زيادي نشاسته ذرت روي فرشبپاشيد، بگذاريد يک ساعت بماند، سپس با جاروبرقي آن راجارو کنيد، اثر فوق العاده اي دارد
لکه خون :
برای از بین بردن لکه خون ار یخ و هیدرو سولفیت و ماست استفاده می شود به نسبت و مقدار این مواد با توجه به نوع و جنس خون متفاوت می باشد .{ خون زن و مرد – دختر – پسر در سنین بلوغ یا کمتر متفاوت می باشد } و پس از خشک شدن روی فرش را سنگ پا می کنند.- خون با مواد شیمیایی ثابت می شود .
لکه آدامس: — یخ
لکه قیر :
ابتدا با یخ سپس با نفت لکه را تمیز کرده و با مسواک و یا برس قسمت لکه را آب و پودر می زنیم .
مواد نفتی :
مانند قیر بنزین ، نفت ، گازوئیل ، هر گونه لکه از این دسته را با مشتق نفتی بعدخود ( قوی تر است ) به صورت رقیق شده پاک می کنند .
لکه برنج :
سنگ پا و با آب پودر شست و شو می دهیم.
لکه گوجه فرنگی (رب ) :
قسمتی که لک شده است را سریع با قاشق جمع می کنیم سپس آب سرد می ریزیم با قاشق جمع کرده به دفعا ت زیاد این عمل را انجام می دهیم . سپس ماست رقیق شده به اضافه کمی هیدروسولفیت { لکه ایجاد شده در رنگ روشن فرش به این طریق پاک شده }این روش نیز برای بقیه لکه ها ی مواد غذایی هم کار برد دارد .
قسمت رنگی فرش :
ماست رقیق به همراه اسید خوراکی ( سرکه ، آبلیمو ، جوهر لیمو )
لک زعفران : اسید اگزالیک
لکه لبو : از ماست و هیدرو استفاده می شود .
نوشیدنی ها :
لکه نوشابه ( مواد شیمیایی ) از هیدروسولفیت و کلر استفاده می شود .
لک مواد الکلی :
برای پاک کردن این نوع از لکه هم باید نوع این مواد و مقدار الکل مشخص شود و چون درنتیجه بهتر و مقدار مواد مصرفی برای پاک کردن مهم می باشد . این مواد لکه زردی دارد که با الکل خوراکی که روی قسمت لک ماساژ می دهیم با قاشق بر می داریم چندین دفعه این عمل را انجام داده سپس با آب پودر می شوئیم .
لکه چربی مواد غذایی :
از پودر استفاده نمی شود صابون بچه و یا مایع های دستشوئی کار برد دارد .
لکه چای :
نوع چای برای بهتر نتیجه دادن لکه برداری مهم می باشد .در همان موقع که چای ریخته سریع نمک زده و زود نمک را جمع می کنیم چون اگر نمک زیاد روی لکه چای بماند لک را ثابت می کند سپس از ماست و هیدرو برای لکه برداری استفاده می کنیم .
ترکیب آب و ماست در ۹۰ تا ۱۰۰ % محلول ها و رنگ های تهیه شده برای لکه برداری کاربرد دارد .
سوختگی فرش :
آب اکسیژنه ، آب ژاول ، و اسید ها به جز ماست کاربرد دارند.این موادبرای هر نوع سوختگی با درصد مختلفی به کار می روند . سوختگی پشم زرد است پس هر لکه زرد را با مواد می توان پاک کرد .
ادرار سگ :
بر روی فرش با ادرار خود سگ ( در همان لحظه ) و سپس با آب صابون بچه پاک می شود .
نكته : بهتر است پيش از شستن، فرش ها جارو شوندتا گرد و خاک آنها گرفته شودكمي سرکه به محلول پاک کننده فرش اضافه کنيد تا بوي نامطبوع رااز بين ببريد
نشاسته ذرت: برايتميزکردن قاليچه ها معجزه مي کند. نشاسته را رويقاليچه بپاشيد، بگذاريد سي دقيقه بماند و سپس با جارو برقيآن را تميز کنيد
قير :در صورتي كه قير بر روي فرش ريخته شده باشد ابتدا بايد توجه داشت كه ضخامت قير ريخته شده چقدر است اگر قيرداراي ضخامت زيادي باشد ،اضافات را با چاقو يا وسايل ديگر به صورتي كه پرز هاي فرش آسيبي وارد نيابد ع بر مي دارند ؛ سپس با يك قطعه پارچهي تميزآغشته به نفت سفيد ، با مساژ دادن به محل بفيهي قير را پاك ميكنند ، در مورد فرش هايي كه رنگ كرم و يا روشن دارند بايد توجه داشت كه زردي هاي باقيمانده را چنانچه از بين نروند ، پس از خشك شدن ميتوان شستشو داده و از بين برد
رنگهاي جوهري و مركب هاي الوان :
در صورتي كه رنگ تازه بر روي فرش ريخته شده باشد ،ابتدا اضافهي رنگ را از روي فرش بر ميدارند و روي محل آغشته به جوهر را با آب و صابون ميشويند سپسمقدار كمي پودر هيدروسولفيت روي قسمت جوهر ريخته ميپاشند و با پارچهي تميزي پودر را روي فرش ماساژ ميدهند و به اين صورت رنگ برداري ميكنند . سپس محل را مجددا با آب شستشو ميدهند تا خاصيت اسيدي از بين برود .
مركركروم :
ابتدا محل مركر كروم را با آب و صابون شستشو ميدهند و سپس باقيماندهي رنگ را با پودر يا محلول جوهر ليمو ميشويند تا خاصيت رنگ از بين برود، در انتها محل مورد نظر را مجداد با آب وصابون شستشو ميدهند.
رنگ ها و چسب هاي شيميايي:ابتدا اگررنگ تازه ريخته شده باشد قسمت اضافي رنگ را با وسيله اي مانند قاشق جمع آوري ميكنند سپس آثار باقيمانده ي رنگ را با تينر فوري يا با روغن پاك ميكنند . عمل رنگ زداي بايد با تحمل و صبر و حوصله به تدريج انجام شود بايد مراقببود در حين انجام كار هيچ گونه آتش و جرقه در محل كار ايجاد نشود در غير اين صورت خطر آتش سوزي امكان دارد چسب هاي كفاشي را با تينر پاك ميكنند . در مورد بعضي از چسب ها ، با انداختن
پارچهاي بر روي چسب و گزاردن اتوي گرم بر روي آن ،چسب به پارچه چسبيده ميشود و سپس پارچه را بعد از خشك شدن از روي فرشبر ميدارند كه در اين حالت ع بيشتر چسب به پارچه چسبيده است باقيماندهي چسبرا باتينر يا نفت پاك ميكنند نفت سياه يا روغن هاي سياه :
اين نوع مواد اگر بر روي فرش ريخته شده باشد ، ابتدا قسمت هاي اضافي را با قاشق بر ميدارند و سپس اثار باقيمانده را با نفت سفيد پاك ميكنند
روش ديگر پاك كردن لكه ي جوهر :
نمك سائيده شده را روي كه پاشيده و مقداري الكل روي آن بريزيد ، نمك به تدريج جوهر را جذب ميكند و همين كه رنگ نمك به كلي تغير كرد آن را عوض كرده و اين عمل را تكرار كنيد تانمك كمرنگ شود سپس با يك پارچه ي سفيد ، نمك را بر روي قالي مالش ميدهند در ضمن مقداري هم الكل اضافه ميكنند . اين عمل را آنقدر تكرار ميكنند تا پارچهي سفيد و نمك هر دو تغير رنگ ندهند . پس از آن كه جوهر پاك شد ، براي اين كه نمك در خلال پرز هاي فرش باقي نماند آن قسمت را با اب خالص ميشويند پايان ذكر است كه قبل از انجام عمل فوق ، اطمينان از ثبوت رنگ قالي الزامي است.
به طور كلي براي پاك كردن لكه هاي خيلي قديمي و كهنه ، نبايد اصرار زيادي به خرج داد . زدودن بعضي لكه هاي قديمي كه به تدريج تبديل به مواد غير محلول شده اند . مستلزم به كار بردن مواد شديد الاثرو استفاده از روش هاي لكه گيري خاصي است كه من پاك كردن لكه ها سبب پوشيدن الياف گياهي ميشود . در مورد لكه گيري قالي هايي كه در اثر سهل انگاري لكه ميشوند بايد الياف آن ها به مقدار زيادي كاسته شده است و كار كردن با ان ها مستلزم تبحر خاصي است در ساير مواد لكه گيري به طريق زير عمل ميشود:براي جلو گيري از هر اتفاق غير مترقبه ، جنس پشم،ابريشم و مشخسات لكه و موارد متشكله مستلزم تبحر خاصي است در ساير مواد لكه گيري به طريق زير عمل ميشود:
براي جلو گيري از هر اتفاق غير مترقبه ، جنس پشم،ابريشم و مشخسات لكه و موارد متشكله آن را تعيين ميكنند و از سازگاري حلالي كه براي لكه گيري در نظر گرفته ميشود ، اطمينان حاصل ميكنند ، در غير اين صورت احتمال دارد رنگ متن بعضي از قسمت هاي فرش تغيير كرده و نقوش آن پخش شوند.
نخ هاي طبيعي يا منشأ حيواني دارند مانند پشم و ابريشم و يا منشأ گياهي مانند پنبه كتان و كنف دارند.
براي تشخيس منشأ نخ نمونهاي از آن را ميسوزانند با توجه به اين كه نخ هاي گياهي از الياف سلولزي تشكيل شده اند ، به آساني سوخته و بوي كاغذ سوخته از ان ها به مشام ما ميرسد .
در صورتي كه نخ ها با منشد حيواني در هنگام سوختن جمع شده <<وز كرده>>به علت تجزيه شدن مواد كراتيني كه در پشم ، موم،سم و در شاخ حيوانات وجود دارد ، بوي مو و كرك سوخته ميدهد . بايد توجه داشت كه از ريختن حلال بر رويلكه خودداري شود ؛زيرا اين عمل سبب پخش شدن آن ميشود . بهتر است مقداري پنبه ي خام را تابيده و نوك آن را به حلال اخشته نمود وسپس آن را به آرامي به نقاط مختلف لكه تماس داد و در صورت لزوم اين عمل را چندين دفعه تكرار كرد.
لکه برداري:
در بعضی موارد به مرمت کارانی که در این شاخه و حوزه فعالیت می کنند رنگرز گفته می شود . در صورتی که رنگرز به کسی گفته می شود که الیاف را رنگ و آماده برای بافت می کنند . لکه بردار عنوانی است که به افرادی گفته می شود که لکه و یا دورنگی فرش را برطرف می کند . ما در این مقاله در مورد مواد مصرفی و نحوه از بین بردن بعضی لکه ها صحبت خواهیم کرد .
– لوازم کار : قلم مو، تشت (لگن کوچک )، سنگ پا، آجر
– مواد مصرفی : گچ ، آهک ، جوش شیرین ، استن ، سرکه سفید ، تینر ، نمک ، آب پیاز، پرمنگنات ،
آمونیاک، مواد اسیدی مانند : سرکه ، جوهر ، لیمو ، اسید اگزالیک ، آبلیمو ، ماست . صابون ، آب اکسیژنه ، آب ژاول ، اکسیدان مورد استفاده قرار می گیرد . آب اکسیژنه با آب رقیق می شود این مواد به عنوان لکه برو در بعضی موارد به عنواثبات کننده کار برد دارند مانند نمک. در بین این مواد ماست ماده ای بسیار فعال است که هم لکه بر و لکه گذار و هم برای ثابت کردن رنگ الیاف کار برد دارد (در ترکیب با ماده ای دیگر )
فرش ها در طول استفاده گاه دستخوش آسيب هاي همچون ريختن مواد چسبنده از قبيل قير ،چسب رنگ هاي شيمياييرنگ هاي جوهري و روغن هايي از قبيل نفت سياه و غيره ميگردد كه زدودن آن ها را ازروي فرش ،لكه گيري ميگويند . ذيلا چگونگي پاك كردن و لكه گيري موارد مهم توضيح داده ميشود :
نکاتی در مورد کاربرد مواد رنگ بر :
-هیدروسولفيت همراه کلر یا پرمنگنات کار نمی شود . (هیدرو روی کلر گازی خفه کننده تولید می کنند)
کلر را به همراه ماست کار نمی کنند چون خواص هم را نابود می کنند . کلر و پر منگنات خواصی یکسان دارند موادی مانند آهک، گچ، سرکه، جوش شیرین و آسپرین به عنوان کاتالیزور برای تسریع در انجام واکنش ها کار برد دارند . – ماست به همراه هیدرو برای رنگ برداری خیلی کم کار می کنند .-پرمنگنات بر روی الیاف پشمی رنگ پشم را لیمویی زرد و یا قهوه ای می کند . هر چه پر منگنات غلیظ تر باشد رنگ پشم تیره تر ( قهوه ای ) می شود . اسد سولفوریک و اسید نیتریک در رنگرزی پشم کاربرد دارند . – آب مقطر با فرمول H o به دلیل داشتن یک مولکولo بیشتر نسبت به آب معمولی HO خاصیت بهتری در لکه برداری دارد . اکسیژن نقش مهمی در پاک شدن لکه ها دارد .-در لکه برداری و رنگ برداری و تغیر ماهیت لکه رنگ های فرش به کمک اسید خوراکی انجام می گیرد .ترکیب آب و ماست در 90 تا 100 % محلول ها و رنگ های تهیه شده برای لکه برداری کاربرد دارد .-در بعضی موارد جوهر لیمو تنها کاربرد دارد
معایب فرش دستباف
| عیب، ناهنجاری و عارضه ای است که بر اثر آسیبها و آفتها بر فرش و مواد اولیه آن وارد می شود و نه تنها از زیبائی و بهنجاری این دستباف می کاهد، بلکه بهره دهی کامل و عمر مفید آن را نیز کاهش می دهد. ممکن است این عیبها در مرحله تهیه مواد اولیه، یا بافت فرش یا در مراحل نهایی چون حمل و نقل بوجود بیاید در اینجا، ابتدا انواع عیوبی که ممکن است در یک قالی بوجود بیاید، توضیح داده می شود اصیل نبودن طرح: اگر فرش از روی نقشه هایی که طرح آن با معیارهای خارجی و ناشناخته تهیه شده است بافته شود، می گویند این فرش اصالت ندارد، یعنی اگر طرح فرشی از ویژگیهای قومی و فرهنگی و همچنین آداب و رسوم و طبیعت زندگی مردم الهام نگرفته باشد، آن طرح را غیر اصیل می گویند و از لحاظ تجاری بویژه بعد خارجی تجارت آن از ارزش و استقبال کمتری برخوردار می شود بافت نامرغوب : ممکن است بدلایل متعددی، قالی بافته شده، دارای بافت مرغوبی نباشد، برای مثال متر یک خامه، متناسب با رج نقشه نباشد یا ابزار قالیبافی معیوب باشند که به بافت قالی صدمه می رسانند. و یا اینکه عدم دقت کافی در بافت و چله کشی و سایر مراحل کیفیت فرش بافته شده را پائین بیاورد بالازدگی : بالازدگی یا به اصطلاح دراز شدن طول فرش به دلیل استفاده از مواد اولیه (خامه، تار و پود) نامناسب با رجشمار فرش مورد نیاز در هنگام بافت حاصل می شود گاهی ممکن است به علت عدم شناخت بافنده به مواد و اندازه های آن و یا عدم اطلاع کافی انباردار و یا حتی فروشنده مواد اولیه، موادی که در بافت قالی به کار می رود، متناسب با رجشمار فرش نباشد به هم خوردگی گل ها : اگر عمل بافت یا پود دادن و زدن دفتین در تمام مراحل بافت بطور یکنواخت انجام نگردد و یا اینکه بافت مطابق نقشه نباشد، در آخر کار بافت، متوجه عیبی به نام بهم خوردگی نقشه خواهیم شد که ممکن است یک گل در یک قسمت از قالی با گل مشابه و قرینه آن در قسمت دیگر از فرش تفاوت پیدا کرده باشد، این عیب در اثر عواملی از جمله عدم دقت بافنده و یا عدم تناسب مواد بارجشمار نقشه بوجود می آید پائین زدگی: پپائین زدگی یا کوتاه شدن و یا به اصطلاح کوتاه نشستن قالی بعلت استفاده از مواد اولیه با متریک و نمره های نامتناسب با رجشمار فرش در فرش ایجاد می شود پوکی (توخالی) : گاهی اوقات برای کاهش زمان بافت و یا صرفه جویی در مقدار مواد مصرفی مانند خامه و نخ و ابریشم و کاهش قیمت تمام شده قالی، ضخامت چله های آن را ضخیم تر از مقدار استاندارد آن تهیه و به کار می برند که در نتیجه قالی تولید شده، سبک، توخالی و نامرغوب خواهد شد و دوام و استحکام فرش کاهش می یابد پیچیدگی : اگر عمل دفتین زدن یکنواخت و یکسان زده شود، فرش تولیدی ایرادی را پیدا نخواهد کرد، اما در بعضی از مناطق کشورمان از جمله کردستان و بویژه بیجار، حسب عادت و فرهنگ خاص خود، این عمل دفتین زدن و کوبیدن آن مقداری بیشتر و قوی تر انجام می گردد که اینکار موجب انحراف قالی و ایجاد پیچیدگی در عرض و لوله شدن لبه های فرش در طول آن می شود که اغلب قابل اصلاح هم نیست ترنج داشتن: در اصطلاح قالیبافی به نقطه وسط قالی یعنی نقطه ای که کلیه زوایای فرش نسبت به آن نقطه مساوی و یکسان باشد، ترنج فرش گفته می شود. اگر در هنگام بافت کلیه جوانب بافت بطور یکسان و یکنواخت و هماهنگ نباشد، مشکل ترنج در فرش حاصل می شود که در اصطلاح می گویند فرش ترنج دارد و یا اینکه ترنج وسط نیست جویدگی : جویدگی یا بره بره بودن نوعی عیب در فرش است که در اثر استفاده از قیچی که کاملاً تیز و سالم نبوده و عمل قیچی زدن هم به طور صحیح انجام نشده است، حاصل می شود. بدین صورت که یک قسمت از فرش از صافی و یکنواختی بقیه قسمتهای آن برخوردار نیست. قیچی و قیچی کردن قسمت های بافته شده فرش از جمله مواردی است که باید با دقت و مهارت کافی انجام گیرد. اگر این موارد رعایت نشود “خواب فرش” یکدست نمی شود چند چین یک پود : فرش سالم و مرغوب تولید شده فرشی است که پس از هر رج بافت، پودین (پود زیر و پود رو) آن کشیده شده باشد. در بعضی از مناطق تولید قالی، برای صرفه جویی در وقت و مصرف مواد، پس از بافت دو یا سه و گاهی اوقات بیشتر از دو یا سه رج بافت، پودگذاری انجام می گیرد که اصطلاحاً به آن «چند چین یک پود» گفته می شود خلوتی: اگر متن فرش دارای طرح زیاد باشد و یا به اصطلاح پر کار باشد، کار بافت آن زیادتر می باشد. در واقع اگر متن فرش از طرح های متنوع و ظریف برخوردار باشد و تمام متن به عنوان مثال پوشیده از گل و بوته و … باشد، بافنده موظف است که با دقت و مهارت و صرف زمان بیشتری کار کند، حال اگر قسمتی از متن فرش نسبت به قسمت مشابه و یا قرینه آن تفاوت داشته باشد و خلوت تر باشد، می گویند فرش خلوتی دارد دو دست شدن: اگر بافنده ای مقداری از کار بافت فرش را خود انجام دهد و به هر دلیل از ادامه کار خودداری نماید، بافنده دیگری کار بافت را ادامه خواهد داد و در واقع فرش توسط دو نفر بافته می شود که در این صورت فرش مذکور دچار عیبی به نام «دو دستی» می شود و علت این امر را می توان در تفاوتی که در قدرت ضربه های دست بافنده، حرکات دست بافنده، قدرت بینایی و سایر شرایط روحی و جسمی بافنده ای با بافنده بعدی جستجو کرد دورنگی : گاهاً، هنگام مشاهده متن بعضی از فرشها متوجه می شویم که قسمتی از متن آن در مقایسه با بقیه قسمت های فرش مذکور از لحاظ رنگ متفاوت است. این تفاوت ممکن است از کمتر از یک سانتی متر تا حتی نصف کل فرش باشد ذرتی شدن (ته خواب شدن): چنانکه در حین بافت روی گیری به وسیله قیچی، زیاد گرفته شود و ارتفاع پرز در سطح قالی بسیار کوتاه باشد به طوری که با لمس کردن دست، پرزها احساس نگردد این قالی عیب دار است، زیرا دوام قالی بعلت نداشتن پرز و کوتاه بودن آن به مراتب کم شده و از ارزش آن نیز می کاهد. این عیب گاهی در سرتاسر قالی و گاهی در قسمتهای مختلف قالی دیده می شود. ممکن است یک قالی بعلت کهنگی و فرسودگی دچار همچنین ایرادی شود رگه داشتن: رگه یا رگه دار شدن عیبی است که به صورت خط و یا خطوط باریک در سطح و یا پشت فرش نمایان می شود که این خطها دارای رنگی روشن تر و یا تیره تر و یا به طور کامل ناهماهنگ با سایر قسمت های متن و یا پشت فرش است. علت ایجاد این عیب را می توان از یک دست نبودن و یا از بدی رنگ خامه ها دانست. چون رنگرز در هنگام رنگرزی دقت کافی به عمل نیاورده و در نتیجه نقطه سطح خارجی خامه آن قسمت که دچار رگه شده است، رنگ گرفته و مغز آن رنگ را جذب نکرده است و زمانی که در دست بافت قرار گرفته و کار بافت به اتمام رسیده است و بافنده آن را قیچی زده است، معلوم شده است که قسمت درونی پشم، رنگ نگرفته و در این مرحله خود را به عنوان «رگه» نشان داده است رنگ آمیزی (بد رنگی) : هر گاه بین رنگ حاشیه و متن یا لچک ها و ترنج ها هماهنگی وجود نداشته باشد، قالی بد رنگ خواهد بود سره داشتن: اگر یک قطعه فرش که در تهیه مواد آن و همچنین نصب دار قالی و چله کشی و بافت آن دقت و مهارت کافی به عمل آمده باشد را روی سطح صافی بیاندازیم و قسمت بالای آن را روی قسمت پائین آن بیاندازیم (از قسمت طولی روی هم تا کنیم به صورتی که قسمت های عرضی روی هم بیافتد) و میزان کنیم، بایستی چهار گوشه فرش کاملاً روی هم منطبق و مساوی هم باشند اصطلاحاً به این فرش، فرش بدون سره گفته می شود. اما اگر قسمتی از بالا یا پائین فرش بلندتر و یا کوتاه تر از سر دیگر باشد، می گویند فرش مذکور سره دارد شانه داشتن (سرکجی): در برخی از فرشها، اگر از طول آنها راتا بنمائیم و یک نیمه طولی را بر روی نیمه دیگر قرار دهیم، متوجه می شویم که طول یک نیمه فرش بیشتر از سمت دیگر آن می باشد این حالت را سرکجی فرش می گویند شل شدن چله ها : در بعضی از مناطق ایران به دلایلی از جمله: انجام کارهای کشاورزی و دامداری و یا بر حسب عرف و عادت و یا تفننی بودن بافت قالی، معمولاً مدت زمان بافتن قالی در دست بافت آنها کمی بیشتر از زمان معمول بطول می انجامید به این دلیل و همچنین بر اثر عوامل محیطی مانند تغییر فصل، رطوبت و سرما و گرمای محیط محل قالی بافی، چله ها به مرور شل می شوند و استحکام و دوام آنها هم کاهش پیدا میکند بطوریکه ممکن است تحمل ضربه های دفه (دفتین) را از دست بدهد و پاره شود و بافنده مجبور شود که چله های پاره شده را به هم وصل کند و گره بزند. گره ای که این شکل زده می شود از رو و پشت فرش، به خصوص پس از شست و شو نمایان می شود و جزو عیوب قالی محسوب می شود و لذا بافت آن قسمت چله که شل شده است نامرغوب به نظر می رسد بدقواره شدن (اندازه فرش): فرش معمولاً از لحاظ اندازه دارای استانداردهایی می باشد. مانند پشتی، ذرع و چارک، ذرع و نیم، قالیچه، پرده ای و … اگر در فرش بافته شده از لحاظ طول و عرض یا یکی از آنها، رعایت اندازه نشده باشد می گویند بدقواره است یا پهن شده است یا دراز شده است و یا خارج از استاندارد است که عیب می باشد. ممکن است فرش هایی با اندازه بزرگ و اندازه های مربع و دایره و بیضی و لوزی و یا به اصطلاح اندازه های غلط، حسب سفارش و سلیقه مشتریان بافته شوند اما در حالت معمول، اندازه های مذکور باید رعایت گردند کوبیدگی : اگر بافنده در قسمتی از بافت قالی در دست بافت، تعداد لاهای پود ضخیم یا نازک را کم کند و یا اینکه دفتین را محکم تر از سایر قسمت های قالی بکوبد. در این قسمت از قالی تراکم و کوبیدگی بیشتر از بقیه قسمت های آن می شود که عیب محسوب شده و به آن «کوبیدگی» قسمتی از قالی گفته می شود کجی: کجی فرش هم یکی از عیوب قالی است که ممکن است بعلت کوبیدن بیش از حد گلیم بافی اولیه بافت باشد و یا استفاده از دار یا دستگاه قالیبافی نامرغوب و همچنین یکنواخت نبودن چله ها و شل یا سفت بودن بیشتر قسمتی با قسمت دیگر آن ممکن است چنین عیبی را ایجاد نماید و موجب شود که قالی تولیدی عیب کجی را که شامل شکم زدگی (به بیرون و یا به داخل متن) و یا «شمشیری شدن» (دارای انحنایی شبیه خمیدگی شمشیر) و … هست را پیدا کند کیس یا کیستی: معمولاً در بعضی از قالیها در حاشیه های اول و آخر و همچنین حاشیه های بغل جمع شدگی قالی دیده می شود به نحوی که قالی در محل کیسی اضافه تر بنظر میرسد و برجسته است، این عیب را اصطلاحاً «کیس» قالی می گویند. این نوع قالیها یا ضمن اینکه در محل کیسی ظاهر خوبی ندارند بیشتر در معرض سائیدگی قرار گرفته و زودتر پرزهای آن در ناحیه کیسی از بین میرود و علت بوجود آمدن این عیب در حاشیه های بغلی، قرار گرفتن شئیی در زیر دار مانند سرپرزهای اضافی و اشیاء دیگر است که در اثر فشار چله و دستگاه در آن محل به قالی کشش وارد شده و به اصطلاح جا باز می نمایم لوچه داشتن : لوچه نوعی عیب در فرش است. اگر یکی از گوشه های چهار گانه فرش نسبت به گوشه های دیگر آن تفاوت داشته باشد، اصطلاحاً می گویند فرش لوچه پیدا کرده است که حالت نوک کجی می باشد که از لحاظ عرض و طول مقداری بلندتر از سایر گوشه ها است و حالت لب آویزان را پیدا میکند. این عیب دراثر شل شدن چله ها و یا عدم دقت در زمان بریدن و جداسازی فرش بافته شده از دار یا هنگام پائین کشی فرش حاصل می شود ضعیف بودن نقشه: اگر فرش بافته شده دارای نقشه های جذاب و گیرا و دارای پیام خاصی نباشد که از ریشه های قومی، فرهنگی و تاریخی الهام گرفته باشد و موجب خشنودی و طیب خاطر بیننده را فراهم نکند می گویند فرش مذکور «نقشه ندارد پارگی: بعضی از قالیها بویژه حاشیه آنها پارگی دارد، پارگی در کناره قالیها معمولاً از یک سانت تا ۲۰ سانت است. در بعضی از قالیها نیز سوراخهایی ریز و درشت، کم و یا زیاد دیده می شود که از عیوب قالی محسوب می شود. عدم رعایت دوخت صحیح در پائین کشی قالی های فارسی باف و ایجاد سوراخ در جای سوزنهای دوخت در قالی و گلیم بافی اول قالی و یا استفاده بیشتر از نخ پنبه (تار و پود ضخیمتر) و به جای آن کاهش مصرف نخ پشمی، موجب ایجاد این حالت میگردد تقلب در بافت فرش: ممکن است قالی تولیدی دارای انواع تقلب در گره هاباشد. مثل گره جفتی که در شمال خراسان رایج است یا «بی گره بافی» که در استان کرمان و بخشی از آذربایجان رایج است شل بافی: در بافت فرش گره باید کاملاً کشیده شود و خامه گره در پشت فرش به یک اندازه باشد در غیر این صورت گره درشت فرش به صورت زایده ای برجسته دیده خواهد شد. این کار نخست باعث شکفته شدن سریع گره ها و در وهله بعد، باعث عیبدار شدن پشت فرش می گردد جهت جلوگیری از این عیب باید دو سر نخ گره را در هنگام بافت کاملاً و به طور همزمان کشید بد قیچی بودن : در بعضی از مناطق فرشبافی، درحین بافت، قالی پرداخت می شود که به آن پرداخت دستی گفته می شود و با قیچی پرداخت صورت می گیرد. ارتفاع پرزها باید از حد معینی کمتر نشود (برای ابریشم ۵ میلی متر و برای پشم ۸ میلی متر). گاهی چند رج از فرش از حد استاندارد کمتر پرداخت می شود که در نهایت مجبور می شوند بقیه قسمتهای قالی را نیز کوتاه کنند غلط بافی: گاهاً در اثر بی دقتی و یا نداشتن سواد نقشه خوانی، قالی دارای عیبهای غیر قابل اصلاح میگردد. مثلاً نقشه کامل بافته نمی شود یا جای لچک، ترنج عوض می شود و یا اینکه گلها و بندها شکل واقعی خود را از دست میدهند و بهم ریخته، می شوند رنگ رفتگی: رنگ رفتگی قالی ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد، معمولاً قبل از رنگرزی الیاف، باید آن ها را صابون شور کرد تا پشمها رنگ را به خوبی بگیرد، اگر این عمل انجام نگیرد، الیاف خوب رنگ را نمی گیرند و در بافت خود را نشان میدهد. یا عمل دیگری از قبیل نور زیاد و یا شستشو باعث رنگ رفتگی قالی شود پود نما شدن : اگر در حین بافت پود نازک بیش از حد کوبیده شود، در اصطلاح میگویند که فرش «پود نما» شده است که در پشت فرش پود نازک به صورت برجسته دیده میشود علاوه بر عیبهای ذکر شده که در واقع ایرادات اساسی در یک قالی تولید شده هستند، ممکن است عیوب دیگری نیز در یک قالی دیده شود مثل بید زدگی یا سفیدک زدن قالی که دارای اهمیت کمتری هستند |
تنوع فرش دستباف
تنوع فرش دستباف گسترده تر از آن است که بتوان کليه آنها را در يک آلبوم جمع آوري و ارائه نمود. آنچه از منظر شما مي گذرد مجموعه اي متنوع و دستچيني از بهترين فرش هاي ايران مي باشد. لکن همواره آماده دريافت مشخصات فرش مورد نظر شما از نظر نقش، نگار، سايز و جنس جهت ارائه نمونه ها هستيم.
